FactNameh | فکت‌نامه

29 May 2025 17:23

❌ ویدیوی ساختگی از تخریب پایگاه هوایی نواتیم در وعده صادق ۲

🔹در اینستاگرام ویدیویی منتشر شده که مدعیست: «تصاویر جدید فرودگاه نواتیم که به وسیله هکرها بدست آمده، تخریب گسترده‌ای را نشان می‌دهد».

🔹از همان روزهای نخست بعد از عملیات «وعده صادق ۲»، آثار برخوردهای موشک‌های بالستیک به نواتیم در تصاویر ماهواره‌ای مشخص بود و ۳۲ نقطه برخوردی دیده می‌شد که با این تصاویر انطباق ندارد.

🔹چنین شلترهایی، مشابه تصویر، برای هواپیماها در نواتیم قرار ندارد. اطراف باند و شلترهای هواپیماها در نواتیم، خشک است و چنین پوشش گیاهی‌ای ندارد.

🔹در تصاویر، جنگنده‌های F-15 دیده می‌شوند اما نواتیم پایگاه هواپیماهای ترابری سنگین و هواپیماهای نسل جدیدتر مانند F-35 است و اصلا در آنجا F-15 مستقر نیست.

🔹رنگ‌آمیزی بدنه هواپیماها همخوانی ندارند و نوشته‌ها و علائم روی بدنه نیز بی‌معنی‌اند و به طرز مشکوکی درهم و برهم هستند. برخی از آنها ترکیبی از علائم نیروی هوایی ایالات متحده و اسرائیل هستند که ساختگی بودن ویدیو رو نشان می‌دهد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ویدیو و ادعایی که همراه آن مطرح شده است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

28 May 2025 16:35

❌ ادعاهای نادرست و اغراق‌امیز درباره شبیه‌سازی جنگی چالش هزاره ۲۰۰۲

🔹چند سال است که در شبکه‌های اجتماعی ادعایی تکرار می‌شود با این مضمون که «ایالات متحده آمریکا در یک مانور تمرینی نظامی، از ایران یا سپاه شکست خورده‌است».

🔹اشاره این ادعا به «شبیه‌سازی نظامی چالش هزاره ۲۰۰۲» است که بیش از ۲۵۰ میلیون دلار هزینه داشته و این را دلیلی برای اجتناب این کشور از حمله نظامی به خاک ایران می‌دانند.

🔹چالش هزاره، شبیه‌سازی نظامی (وارگیم) بوده، نه یک مانور (رزمایش) و در نتیجه هدف آن نیز تست تجهیزات نظامی و آموزش و … نبود.

🔹در این شبیه‌سازی، تیم قرمز، یک کشور بی‌ثبات‌کننده در خاورمیانه با توان نظامی نامتقارن توصیف شده بود و تیم آبی، نیروهای آمریکایی بودند.

🔹تیم قرمز از قایق‌های تندرو، هواپیماهای انتحاری، موشک‌های کروز ضدکشتی (شبیه کرم‌ابریشم) استفاده می‌کرد. ارتباطات با پیک موتوری و استفاده از مناره مساجد هم یکی از ابزارهای تیم قرمز بود.

🔹در هیچ سندی گفته نشده که تیم قرمز، سپاه یا نیروی دریایی سپاه یا ترکیبی از همه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران است. تجهیزات و تاکتیک‌های تیم قرمز هم در عراق و هم در ایران استفاده می‌شد.

🔹در چالش هزاره، پنتاگون به دنبال آزمایش مفاهیم جدیدی برای گذار از ساختار سنتی نظامی به ساختاری چابک‌تر، هوشمندتر و مبتنی بر فناوری‌های نوین مانند ارتباطات ماهواره‌ای، پهپادها و عملیات‌های شبکه‌محور بود.

🔹بسیاری از اجزای این وارگیم، تنها روی کامپیوتر دیده می‌شد و در میدان نبرد اصلا حضور نداشت؛ از جمله هواپیماهای اف-۲۲.

🔹یک باگ نرم‌افزار باعث شد که سیستم شبیه‌ساز، محل شناورهای آبی-خاکی در نزدیکی ساحل را به محل ناوگروه هواپیمابر اطلاع دهد و تیم قرمز در جا دستور آتش همه‌جانبه با قایق و هواپیمای انتحاری داد.

🔹قایق‌های انتحاری تیم قرمز ۲ تن وزن و ۵ متر طول داشتند اما روی آنها ۱۲ موشک ترمیت ۱۵ با وزن ۲/۵ تن و طول شش متر نصب شده‌بود (در شبیه‌سازی). تعداد هواپیماهای انتحاری تیم قرمز نیز از کل هواگردهای جمهوری اسلامی ایران بیشتر بود.

🔹پدافند هوایی ناوگروه مذکور به محض روشن شدن، همه اهداف غیرنظامی در اطرافش را به عنوان هدف شناسایی کرد؛ بنابراین همان دقایق اولیه آن را خاموش کرده بودند.

🔹فرمانده تیم قرمز بدون آنکه توجه کند که چسبیدن ناوگروه آبی به ساحل نشان‌دهنده باگ نرم‌افزار است، سریع تصمیم به حمله پیش‌دستانه می‌گیرد و هر چه دارد، بر سر آن ناوگروه خالی می‌کند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که آمریکا در یک مانور یا شبیه‌سازی نظامی از سپاه شکست خورده است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

28 May 2025 06:33

❌ مقایسه شدت مصرف انرژی ایران و جهان

🔹در صداوسیما گفته شده شدت مصرف انرژی در ایران ۲/۵ تا ۳ برابر متوسط جهانی است.

🔹این آمار اغراق‌شده است. بررسی آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهد شدت مصرف انرژی دقیقا دو برابر متوسط جهانی است و اختلاف نسبتا قابل توجهی با ادعای مطرح‌شده دارد.

🔹مقایسه وضعیت کشورها از نظر شدت مصرف انرژی نشان می‌دهد، این شاخص بیش از مصرف انرژی، تابع وضعیت اقتصادی و تولید ناخالص داخلی کشورها است.

🔹شدت مصرف انرژی در افغانستان، زیمبابوه، کنگو، موزامبیک، اوگاندا بیشتر از ایران و در کشورهای پرمصرف آمریکای شمالی یا حتی حاشیه خلیج فارس کمتر از ایران است.

🔹اگر اقتصاد ایران در دهه ۲۰۱۰ میلادی به اندازه متوسط دنیا رشد داشت، شدت مصرف انرژی، با فرض ثابت ماندن مصرف به کمتر از ۸ مگاژول به ازای هر واحد کاهش پیدا می‌کرد.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این گزاره نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

26 May 2025 20:25

❌ ادعای نادرست درباره تعطیلی مراسم اختتامیه جشنواره فیلم کن به دلیل قطع برق

🔹در یکی از برنامه‌های شبکه افق صداوسیما ادعا شده که اختتامیه جشنواره فیلم کن به دلیل قطعی برق طولانی در فرانسه «تعطیل» شد.

🔹این ادعا نادرست است و اختتامیه جشنواره فیلم کن طبق برنامه برگزار شد.

🔹جعفر پناهی جایزه نخل طلا را در همین مراسم دریافت کرد.

🔹یک قطعی برق در روز شنبه ۲۴ مه و روز پایانی جشنواره در منطقه آلپ-ماریتیم فرانسه، که کن هم در آن واقع است، رخ داد و حدود ۱۶۰ هزار خانه تحت تاثیر قرار گرفت.

🔹با این حال، سازمان‌دهندگان جشنواره با استفاده از ژنراتور، اختتامیه و نمایش فیلم‌ها را بدون اختلال برگزار کردند.

🔹فقط دو نمایش فیلم به مدت کوتاهی (حدود ۵ دقیقه) متوقف و دوباره از سر گرفته شد.

🔹گزارش‌های اولیه حاکی از آن است که قطعی برق به دلیل خرابکاری عمدی در یک پست برق فشار قوی و یک برج انتقال برق رخ داده بود.

🔹دو گروه آنارشیستی مسئولیت این خرابکاری را بر عهده گرفتند. با وجود این مقامات فرانسوی در حال بررسی این ادعاها هستند.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعای شبکه افق نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

26 May 2025 14:30

🎥 اولتیماتوم شاه و هواپیمایی خلیج

🔹شاید شنیده باشید که برخی می‌گویند در سال ۱۳۵۱ اولتیماتوم محمدرضا شاه باعث شد ظرف ۴۸ ساعت اسم شرکت «هواپیمایی خلیج عربی» به «هواپیمایی خلیج» تغییر پیدا کند.

🔹بررسی اسناد تاریخی نشان می‌دهد که این ادعا درست نیست.

🔹خطوط هواپیمایی خلیج سال ۱۳۵۲ با سرمایه‌گذاری چند کشور عربی تاسیس شد و از همان ابتدا نام آن گالف‌ایر (طیران الخلیج) بود.

🔹هیچ شاهد و سندی وجود ندارد که نشان دهد شاه در آن زمان اولتیماتومی داده باشد یا بنا بر ادعاها، سفرای کشورهای عربی را از ایران اخراج کرده باشد.

🔹پخش شدن یک شایعه بی‌اساس در سال ۱۳۷۷ باعث شده تا چنین خبر نادرستی منتشر شود.

🔹 ویدیوهای کوتاه درستی‌سنجی را در کانال یوتیوب فکت‌نامه ببینید:
FactNameh/shorts" rel="nofollow">https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts

👈 مقاله مرتبط را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

25 May 2025 06:30

❌ مقایسه درآمد خانوار در ایران و امارات متحده عربی

🔹در شبکه‌های اجتماعی با استناد به یک سری اعداد و ارقام گفته شده: «درآمد متوسط پنج روز خانواده اماراتی برابر با درآمد متوسط یک سال خانواده ایرانی است».

🔹تردیدی در اختلاف بسیار زیاد سطح رفاه و درآمد مردم در ایران و امارات نیست، اما نه این نسبت و نه سایر اعداد و ارقامی که در این ادعا مطرح شده، درست نیستند.

🔹ادعا شده میانگین درآمد خانوار در ایران در حال حاضر ماهانه ۱۵ میلیون تومان است؛ در حالی که بر اساس آخرین داده‌های موجود، میانگین درآمد خانوار شهری در سال ۱۴۰۲ حدود ۲۱ میلیون تومان بود.

🔹با این حساب، ارزش دلاری درآمد سالانه خانوار با متوسط قیمت آزاد سال ۱۴۰۲ حدود ۴۹۷۰ دلار و با نرخ نیمایی ۶۷۲۰ دلار می‌‌شود.

🔹ادعا شده میانگین درآمد یک خانواده در امارات ۱۰۰ هزار دلار است. منبع این آمار نامعلوم است؛ اما اگر آن را درست فرض کنیم، درآمد یک سال خانواده ایرانی معادل ۱۸ تا ۲۵ روز یک خانواده اماراتی می‌شود.

🔹آخرین داده‌های هزینه و درآمد خانوار در امارات مربوط به ۱۰ سال پیش است که بر اساس آن هزینه‌ سالانه خانوار در این کشور ۶۲ هزار دلار گزارش شده بود.

🔹برآورد می‌شود متوسط درآمد خانوار در این کشور در حال حاضر از ۱۰۰ هزار دلار در سال بیشتر باشد.

🔹با این حساب فکت‌نامه به این ادعا که «درآمد پنج روز خانواده اماراتی برابر با درآمد یک سال خانواده ایرانی است» نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

24 May 2025 06:30

❌ ادعای نادرست درباره کاهش قیمت ارز بعد از عملیات وعده صادق یک

🔹دختر ابراهیم رئیسی می‌گوید بعد از عملیات وعده صادق، با تدبیر ابراهیم رئیسی، قیمت دلار نه‌تنها بالا نرفت، بلکه پایین آمد.

🔹این‌طور نیست. بعد از حمله ایران قیمت دلار در بازار آزاد از حدود ۶۴ هزار تومان به ۷۰ هزار تومان افزایش پیدا کرد.

🔹بعد از آنکه مشخص شد ایران از چند روز قبل به آمریکا خبر و اطمینان داده که حملات به شکل محدود خواهد بود، قیمت دلار هم کمی پایین آمد و به حدود ۶۷ هزار تومان رسید.

🔹این میزان افزایش قیمت، ممکن است کمتر از حد انتظار به نظر برسد، اما به هر حال نشان‌دهنده واکنش منفی بازار است.

🔹به نظر می‌رسد ابعاد حمله ایران نقش مهمی در کاهش انتظارات بازار از افزایش قیمت‌ها داشته است.

🔹رئیس وقت سازمان برنامه و بودجه نیز گفته: بعد از روشن شدن «محدوده پاسخ» جمهوری اسلامی، نرخ ارز کاهش پیدا کرد.

🔹این حمله به جز جراحت یک دختر بادیه‌نشین عرب، هیچ تلفات انسانی و خسارت جدی نداشت و اغلب موشک‌ها و پهپادهای ایرانی ردگیری و منهدم شدند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا دختر هانیه سادات رئیسی نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

23 May 2025 15:26

✍️ سرطان تجارت نیست، یک بیماری جدی است

🔹در شبکه‌‌های اجتماعی ادعایی منتشر شده که می‌گوید «سرطان یک تجارت است» و روش‌های رایج درمان سرطان مانند شیمی‌درمانی و رادیوتراپی مضر هستند.

🔹این پست‌ها مدعی‌اند که در عوض، خوردن جوانه گندم و مواد حاوی لائتریل مانند هسته زردآلو و هلو برای پیشگیری و درمان سرطان توصیه می‌شوند.

🔹منبع این ادعاهای شاخ‌دار، کتاب «دنیای بدون سرطان» نوشته ادوارد گریفین از مروجان تئوری توطئه است.

🔹برخی از تئوری‌های توطئه‌‌ای که گریفین مروج آن است، ادعای وجود ماده کمتریل در رد به‌جا مانده از هواپیماها، انکار وجود بیماری ایدز و دفاع از تئوری‌های توطئه مربوط به ترور جان اف کندی است.

🔹از زمان نوشته شدن این کتاب در دهه ۷۰ میلادی تا به حال بسیاری از متخصصان و موسسات بهداشت و سلامت عمومی ادعاهای این کتاب را رد کرده‌اند.

🔹موسسه ملی سرطان آمریکا، مرکز تحقیقات سرطان بریتانیا و انجمن سرطان آفریقای جنوبی می‌گویند شواهد کافی و قابل اعتمادی مبنی بر اثربخشی لائتریل به عنوان یک درمان جایگزین سرطان وجود ندارد.

🔹بر اساس تحقیقات موجود، این ماده حاوی سیانید (نوعی سم) است و دوزهای غیردرمانی آن می‌تواند عوارض جانبی جدی ایجاد کند.

🔹درمان‌های رایج مانند جراحی، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی موثرترین روش‌های درمان سرطان هستند.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا که «سرطان بیماری نیست و یک تجارت است و روش‌های رایج درمان سرطان مانند شیمی‌درمانی و رادیوتراپی مضرند»، نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

22 May 2025 20:20

🔹 چرا شاخص توسعه انسانی در دولت ابراهیم رئیسی بالا رفته است؟

🔹رسانه‌های اقتصادی هوادار رئیسی می‌گویند: بهترین شاخص توسعه انسانی تاریخ ایران در دولت ابراهیم رئیسی ثبت شده و این نشانه بهبود استاندارد زندگی پس از دوران حسن روحانی است.

🔹بله، شاخص توسعه انسانی ایران در سال ۲۰۲۳ بالاترین رقم ثبت‌شده در ۳۳ سال گذشته است، اما این همه ماجرا نیست.

🔹با وجود افزایش عدد شاخص، جایگاه و رتبه ایران به نسبت یک دهه گذشته پایین‌تر آمده، یعنی در مقام مقایسه با کشورهای دیگر وضعیت ایران به نسبت یک دهه گذشته بدتر شده است.

🔹شاخص توسعه انسانی، ترکیب سه زیرشاخص کلان اقتصادی و اجتماعی است که دو مورد آن یعنی «متوسط طول دوران تحصیل» و «امید به زندگی»، محصول دهه‌ها سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آموزش و سلامت است.

🔹زیرشاخص دیگر، «متوسط درآمد سرانه بر اساس برابری قدرت» خرید است که طبق داده‌های گزارش توسعه انسانی در سه سال اخیر رو به افزایش بوده است.

🔹البته نباید از نقش افزایش فروش و صادرات نفت، کاهش سخت‌گیری دولت پیشین آمریکا و البته تاثیر بی‌ثباتی‌های اقتصادی، در تاثیر ضریب برابری قدرت خرید، غافل شد.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا نشان «نیمه‌درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

22 May 2025 18:44

❌ ادعای نادرست بیرون آمدن انگل از گوشت خوک با ریختن نوشابه روی آن

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده از فردی که مدعیست روی گوشت خام خوک خام، نوشابه می‌ریزد و مدتی بعد موجودات کرم مانند سفیدی از آن بیرون می‌آید که به گفته او، انگل گوشت خوک است.

🔹ویدیو به انگلیسی است، اما به فارسی روی آن نوشته: «الان می‌فهمم که چرا تو دین ما، خوردن گوشت خوک حرام شده است».

🔹این ویدیو نخستین‌بار نیست که منتشر می‌شود. نسخه‌های انگلیسی‌زبان آن حدود ۴ تا ۵ سال پیش در فیس‌بوک منتشر شد. غیر از این ویدیو، موارد مشابه دیگری هم از قدیم وجود داشته است.

🔹سازندگان این ویدیوها ادعا می‌کنند که این رشته‌های سفید، انگل‌هایی هستند که در گوشت خوک پنهان شده‌اند و نوشابه آنها را بیرون کشیده‌است.

🔹مهم‌ترین انگلی که در گوشت خوک کشف شده، کرم مارپیچ یا Trichinella spiralis نام دارد که در گذشته در برخی نقاط جهان شیوع داشت اما امروزه در بسیاری از کشورها با بهبود شرایط بهداشت دام و روش‌های فرآوری، تقریباً ریشه‌کن شده‌است.

🔹این انگل نوعی کرم گرد (roundworm) است که می‌تواند باعث بیماری تریشینوز (trichinellosis) شود. لاروهای این انگل در بافت عضلانی حیوانات آلوده (مانند خوک، خرس و گراز وحشی) به صورت کیست‌های بسیار کوچک قرار می‌گیرند.

🔹این لاروها و کیست‌های آن‌ها میکروسکوپی هستند؛ یعنی با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند. بنابراین، رشته‌های سفیدرنگی که در ویدیوها با چشم دیده می‌شوند، نمی‌توانند لاروهای انگل تریکینلا باشند.

🔹به لطف بهبود روش‌های پرورش خوک (مانند استفاده نکردن از پس‌مانده‌های گوشتی خام در تغذیه خوک‌ها) و افزایش آگاهی عمومی در مورد پخت صحیح گوشت، بیماری تریشینوز در کشورهای زیادی بسیار نادر شده‌است.

🔹هیچ سندی وجود ندارد که ریختن نوشابه روی گوشت، غیر از تغییرات فیزیکی، تاثیری در از بین بردن یا بیرون کشیدن انگل‌ها داشته باشد.

🔹ویدیوهایی که این پدیده را نشان می‌دهند، یا ساختگی هستند یا از تکنیک‌های گمراه‌کننده استفاده می‌کنند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ویدئو و ادعای آن نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

21 May 2025 14:43

❌ این ویدیوی قدیمی ارتباطی با جابجایی مجسمه خدایان هند در جنگ با پاکستان ندارد

🔹این روزها و همزمان با بالا گرفتن تنش‌های نظامی بین هند و پاکستان، ویدیویی با عنوان «جابجایی مجسمه خدایان در هند از ترس حمله‌های پاکستان» در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.

🔹بررسی آرشیو اینترنت نشان می‌دهد ویدیوی اصلی مربوط به سال ۲۰۱۹ است و در جریان جشنواره سالانه گانش چاتورتی ضبط شده است.

🔹پیروان آیین هندو در پایان روز دهم این جشنواره، مجسمه گانش را حمل می‌کنند و طی آیینی آن را به آب می‌سپارند.

🔹از آنجا که این ویدیو قدیمی است و ارتباطی به جنگ هند و پاکستان ندارد، فکت‌نامه نیز به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

20 May 2025 20:47

🔹 اثر سد سه دره بر کاهش طول شبانه‌روز

🔹در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی خبری منتشر شده که مدعیست «تحقیقات ناسا نشان داده سد سه‌دره، بزرگ‌ترین سد جهان در چین، باعث کند شدن چرخش زمین می‌شود».

🔹این ادعا که ساخت این سد باعث کند شدن چرخش زمین می‌شود، به صورت نظری درست است. اصل پایستگی تکانه زاویه‌ای، عامل این تغییر است. ما کم و بیش ممکن است با این اصل به طور تجربی آشنا باشیم که وقتی در حال چرخش به دور خود هستیم (مثلا با اسکیت)، با کوتاه و بلند‌کردن دست و پای خود از مرکز چرخش، می‌توانیم سرعت را کم و زیاد کنیم.

🔹هر جرم روی زمین بر حسب عرض جغرافیایی، فاصله‌ای با محور چرخشی زمین دارد که ضریبی از شعاع زمین است. در استوا بیشترین مقدار و در قطب به صفر می‌رسد. حال اگر شعاع دوران جرم بیشتر شود، سرعت چرخش کمتر می‌شود.

🔹در سد سه‌دره هم مقدار بسیار زیادی آب در ارتفاعی بالاتر از حالت معمول قرار می‌گیرد و این باعث کند‌شدن زمین می‌شود.

🔹اما گزارش ناسا درباره آثار زلزله ۲۰۰۴ سوماترا اندونزی (در ۶ دی ۱۳۸۳) و متعاقب آن سونامی اقیانوس هند بوده و ضمن مثال‌هایشان، تغییرات ناشی از این زلزله را با مقدار نظری به‌دست آمده برای سد سه‌دره مقایسه کرده‌اند. تاثیر زلزله بیش از ۴۴ برابر بوده‌است.

🔹اگرچه تغییر ۰/۰۶ میکروثانیه‌ای به طور نظری قابل محاسبه است، اما با ابزارهای موجود بسیار کوچک‌تر از آن است که قابل آشکارسازی باشد.

🔹در گزارش ناسا آمده که حتی آثار ناشی از زلزله سوماترا که ده‌ها برابر بیشتر از آبگیری سد سه‌دره است، به راحتی قابل اندازه‌گیری نیست.

🔹شکل بیان ادعا در منابع مختلف به‌گونه‌ای است که انگار ناسا این اثر را مستقیما اندازه‌گیری کرده‌، در حالی که چنین اثری آنقدر ناچیز است که در مقابل عوامل طبیعی، به هیچ‌وجه قابل سنجش نیست.

🔹تخلیه آب‌های زیرزمینی، سالانه در حد چند میکروثانیه، ذوب یخچال‌های قطبی و طوفان‌ها و جریان‌های جوی و اقیانوسی، سالانه در حد چند میکروثانیه و اصطکاک ناشی از نیروی کشندی (جزر و مد) کره ماه نیز سالانه ۱۷ تا ۲۳ میکروثانیه از طول شبانه‌روز کم می‌کنند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

18 May 2025 13:03

❌ ویدیوی «تانک یاسر ساخت ایران و خطرناک‌ترین تانک روی زمین»، نادرست است و تانک آبرامز آمریکا است

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی از یک تانک منتشر و دست‌به‌دست می‌شود که مدعیست «تانک یاسر ساخت ایران و خطرناک‌ترین تانک روی زمین» است.

🔹ویدیویی که منتشر شده، ربطی به نیروهای مسلح ایران ندارد. این تانک، یک M1A2 آبرامز است که مهم‌ترین تانک عملیاتی فعلی در نیروی زمینی آمریکا است.

🔹این مدل خاص که در ویدیو دیده می‌شود، SEPv2 است که در سال ۲۰۱۳ ارتقا پیدا کرده و ویدیو، درباره تست استارت موتور GTA-1500 ساخت کمپانی هانیول است.

🔹در هیچ رسانه رسمی وابسته به نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، نه در بخش‌های تحقیقاتی و نه در بخش‌های دفاعی، ادعایی از وجود تانک یا طرح توسعه تانکی به‌نام «یاسر»، نه وجود دارد و نه اشاره‌ای به آن شده‌است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

17 May 2025 13:04

🎙 مکرون و مکارم

🔹در ابتدای قسمت ۲۱۵ پادکست هفتگی فکت‌نامه، ادعای شاخ‌دار ناصر مکارم شیرازی درباره استقلال حوزه‌های علمیه و مراجع را مرور کردیم.

🔹دبیر پیشین ستاد امر به معروف، در یک مناظره ادعاهای مختلفی را درباره حجاب مطرح کرد. چند مورد آن را در این قسمت درستی‌سنجی کرده‌ایم.

🔹اشاره یک مجری صداوسیما به تصویری منتسب به بی‌برقی در اروپا، حاشیه‌ساز شد. درباره این تصویر و واکنش‌ها در برابر آن، توضیح داده‌ایم.

🔹همزمان با برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، ادعا شد که بیشترین تمایل مردم، به خرید کتاب‌های مذهبی و دینی است؛ اما آمارها در این رابطه چه می‌گویند؟

🔹توضیحاتی درباره یک قطعه ساخت شرکت هپکو به شکلی اغراق‌آمیز و نادرست بیان شده بود که درباره آن نیز توضیحاتی داده‌ایم.

🔹آیا مردم رامسر مناسب‌ترین گزینه برای زندگی در مریخ هستند؟ در این اپیزود توضیح دادیم که چنین مقایسه‌ای از کجا شروع شد.

🔹رسانه‌های ایران به نقل از المیادین ادعا کردند که وزیر دفاع پیشین اسرائیل گفته اکثر موشک‌های ایران به خاک اسرائیل برخورد کردند. این خبر بی‌اساس است و درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹تصویری از امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه و رهبران آلمان و بریتانیا، در دنیا پربازدید شد اما ادعایی که درباره آن شد، بی‌اساس و شاخ‌دار بود. فکت‌چک این ادعا را در این اپیزود خواهید شنید.

🔹ویدیوی نحوه تولید برنج خارجی (که درستی‌سنجی آن با همکاری مخاطبان فکت‌نامه انجام شد)، صحبت‌های منتسب به علی خامنه‌ای و ویدیوی منتسب به یک مار غول‌پیکر، سوژه‌های دیگر این قسمت پادکست هستند.

🔹در پایان این قسمت نیز سوژه دیگری را به مخاطبان پیشنهاد دادیم تا در فکت‌چک آن به ما کمک کنند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:31 مقدمه
00:03:18 ادعای شاخ‌دار مکارم‌شیرازی درباره استقلال حوزه‌های علمیه و مراجع
00:12:41 ادعای شاخ‌دار ممنوعیت باز گذاشتن مو در دانشکده اقتصاد کانادا
00:28:48 نمایش تصویر جعلی از خاموشی اسپانیا در تلویزیون ایران
00:36:42 ادعای نادرست درباره محبوبیت کتاب‌های دینی در بین مردم ایران
00:43:34 از مشارکت هپکو در شتابگر بزرگ هادرونی در سرن چه می‌دانیم؟
00:51:44 از تابش زمینه طبیعی در شهر رامسر چه می‌‌دانیم؟
00:57:46 نقل‌قول نادرست از گالانت درباره خسارت‌های حمله موشکی ایران
01:03:55 اثر سیگارهای الکترونیک بر بیماری ریه پاپ‌کورنی
01:08:02 سران کشورهای اروپایی در قطار کوکایین مصرف نکردن
01:11:54 ویدئوی جعلی درباره تولید برنج خارجی
01:14:07 ویدئوی تقطیع‌شده سخنرانی خامنه‌ای علیه ملت ایران
01:15:23 ویدیوی ساختگی از «آناکوندای غول‌پیکر خزنده در برزیل»
01:17:24 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

16 May 2025 15:38

❌ مقایسه وضعیت مصرف برق ایران با اروپا

🔹مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری اسلامی ایران، در نشستی با فعالان اقتصادی کرمانشاه اعلام کرد «ما الان شش‌ برابر اروپا برق مصرف می‌کنیم».

🔹پزشکیان شش ماه پیش هم مدعی شد «حدود سه برابر کشورهای اروپایی در کشور ما برق مصرف می‌شود» و در جای دیگری نیز گفته بود «مصرف برق ایران چند برابر انگلستان، کانادا و آلمان است».

🔹همه این ادعاها بی‌اساس هستند و با هیچ‌کدام از آمارهای بین‌المللی و آمارهای داخلی اتحادیه اروپا همخوانی ندارند.

🔹مصرف برق ایران، چه از نظر مقدار کل مصرف برق، چه از نظر سرانه مصرف برق، چه مقدار کل مصرف بخش خانگی و چه سرانه مصرف بخش خانگی، نه با کل اتحادیه اروپا قابل مقایسه است و نه در ردیف ۲۰ کشور اول اروپا قرار می‌گیرد.

🔹مصرف برق اروپا بیش از ۲۵۰۰ تراوات ساعت و مصرف برق ایران ۳۱۶ تراوات ساعت است. همچنین سرانه مصرف برق در سراسر قاره اروپا بیش از ۵۵۰۰ کیلووات ساعت و در ایران، حدود ۳۵۰۰ کیلووات ساعت است.

🔹سرانه مصرف برق در کشورهای صنعتی مانند فرانسه و آلمان و بریتانیا بسیار بیشتر از ایران است.

🔹بنابراین ادعای مسعود پزشکیان به دلیل اختلاف زیاد آن با واقعیت، از فکت‌نامه نشان «شاخ‌دار» می‌گیرد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

28 May 2025 20:13

🎥 عارف و اختراع دوربین عقب ماشین

🔹برخی سایت‌های خبری می‌گویند «عارف»، خواننده ترانه مشهور «سلطان قلب‌ها»، دوربین عقب خودرو را اختراع کرده است.

🔹ماجرا به قبل از انقلاب و یک مصاحبه برمی‌گردد که در آن این ادعا مطرح شده است.

🔹با این حال، آنچه در آن مصاحبه می‌بینیم، اختراع نیست و بیشتر ایده‌ای است که روی کاغذ کشیده شده است.

🔹نخستین خودرویی که دوربین دید عقب داشت، یک خودروی مفهومی بیوک در سال ۱۳۳۴ بود. یعنی زمانی که عارف تنها ۱۵ سال داشت، این ایده اجرا شده بود و آن مصاحبه، سال‌ها بعد از اختراع انجام شده است.

🔹البته تولید انبوه این اختراع، چند دهه زمان برد و عملا از دهه ۹۰ میلادی با رواج ال‌سی‌دی‌ها، تبدیل به یک آپشن عمومی شد.

🔹 ویدیوهای کوتاه درستی‌سنجی را در کانال یوتیوب فکت‌نامه ببینید:
FactNameh/shorts" rel="nofollow">https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts

👈 مقاله مرتبط را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

28 May 2025 14:04

🔹 آیا سوئیس رکورددار دزدی خودرو در جهان است؟

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدئویی وایرال شده که در آن گفته می‌شود سوئیس، سوئد، نیوزلند، ایتالیا و آمریکا رکورددار دزدی خودرو هستند و ایران در رتبه سی و یکم قرار دارد.

🔹این ویدئو مربوط به یک مسابقه تلویزیونی است که حدود دو سال پیش (۳۰ آبان ۱۴۰۲) از شبکه سوم صداوسیما پخش و پس از آن بارها در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شده است.

🔹آنچه گفته شده بر اساس آمار ۲۰ سال پیش یک مرکز جمع‌آوری و ارائه داده (وب‌سایت nation master) است که احتمالا این آمار را از داده‌های دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد برداشته است.

🔹بررسی آمارهای جدیدتر نشان می‌دهد وضعیت کشورها در دو دهه گذشته تغییر کرده، چنانکه در سال ۲۰۲۲ کشورهای شیلی، اروگوئه، اسرائیل، لوکزامبورگ، آمریکا و کانادا بالاترین آمار سرقت وسایل نقلیه موتوری را دارند.

🔹در مرکز داده‌های سازمان ملل متحد، آمار ایران درج نشده، اما اگر آمارهای داخلی را با آمارهای بین‌المللی تطبیق دهیم، ایران جزو ۱۰ کشور اول جهان با بالاترین نرخ سرقت خودرو قرار می‌گیرد.

🔹طبق داده‌های مرکز آمار در پنج سال گذشته نرخ سرقت وسایل نقلیه موتوری در ایران بین ۲۰۰ تا ۲۱۵ مورد به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت بوده است.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعا نشان «نیمه‌درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

27 May 2025 21:04

🔹 سفر حج برای همه مسلمانان رایگان نیست

🔹برخی حساب‌ها در شبکه‌های اجتماعی ادعا می‌کنند سفر حج عمره بار اول، برای همه مسلمانان رایگان شده است. این ادعا همراه با ویدیوی مصاحبه با محمد بن سلمان، دست‌به‌دست می‌شود.

🔹ویدیو مربوط به سال ۲۰۱۷ است و بن‌سلمان در آن درباره برداشتن هزینه ۵۰ ریالی (ریال عربستان) در زمینه «صدور ویزای عربستان» برای افرادی که بار اول به سفر عمره می‌روند، صحبت می‌کند و صحبت‌های او ارتباطی با هزینه‌های چند هزار دلاری سفر حج ندارد.

🔹در سایت‌های رسمی دولت عربستان سعودی و همچنین خبرگزاری‌ها نیز خبر یا گزارشی وجود ندارد که این مساله را تایید کند و این ادعا بی‌اساس است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

26 May 2025 18:29

❌ ادعای نادرست درباره تعداد و مصرف ماینرهای غیرمجاز

🔹محمد الله‌داد، معاون شرکت توانیر، در یک برنامه تلویزیونی گفته: «مصرف ماینرهای غیرمجاز، به اندازه چهار نیروگاه اتمی بوشهر است».

🔹او گفته است: «ما نیروگاه اتمی بوشهر را با ظرفیت ۱۰۰۰ مگاوات داریم و این میزان مصرف [ماینرهای غیرمجاز کشف‌شده] معادل ۴ نیروگاه اتمی بوشهر می‌تواند باشد؛ زیرا به‌خاطر راندمان نیروگاه‌هایمان، اگر بخواهیم ۲ هزار مگاوات برق تامین کنیم، باید ۳ هزار مگاوات نیروگاه ایجاد کنیم».

🔹در برخی رسانه‌ها به نقل از او گفته شده که «۵۰۰۰ ماینر جدید کشف شده که ۴ برابر تولید نیروگاه اتمی بوشهر این دستگاه‌ها مصرف برق داشته‌اند.»

🔹مصرف ۴ هزار مگاواتی برای ۵۰۰۰ ماینر، چیزی نزدیک به صد برابر واقعیت است.

🔹بنابراین مصرف ادعایی برای ماینرها همان ۲۵۰۰ مگاواتی است که اشاره می‌کند و مابقی ناشی از اتلاف در شبکه توزیع است.

🔹بر اساس گفته مدیرعامل توانیر حدود ۲۵۰ هزار ماینری که کشف شده، از ابتدا تا امروز بوده و ربطی به امسال ندارد.

🔹عدد تخمین ۲۵۰۰ مگاوات مصرف غیرمجاز تولید رمزراز، درباره همه ماینینگ‌های موجود است.

🔹بر اساس مدل‌های موجود در ایران، ۲۵۰ هزار دستگاه ماینر حداکثر حدود ۸۰۰ مگاوات برق مصرف می‌کنند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعای معاون شرکت توانیر نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

26 May 2025 06:30

🔹 عارف مخترع دوربین عقب خودرو نیست

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی منتشر شده که مدعیست عارف، خواننده ترانه مشهور «سلطان قلب‌ها»، سال ۱۳۵۶ دوربین عقب خودرو را ابداع کرده اما این اختراع را ثبت نکرده است.

🔹در این ویدیو تصویری از بریده یک مجله دیده می‌شود که خبرآنلاین در شهریور ۱۴۰۳ آن را به نقل از مجله جوانان امروز (شهریور ۱۳۵۶) منتشر کرد.

🔹هرچند در این بریده روزنامه از زبان عارف چند بار عبارت «اختراع» به‌کار می‌رود اما صراحتا گفته شده که «اختراعی که به خاطر من رسیده» که در اینجا منظور «ایده نوآورانه» است و هیچ پروتوتایپی ساخته نشده‌است.

🔹اولین دوربین نصب‌شده در خودرو که با ایده منتسب به عارف نیز منطبق است، مربوط به بیوک سنتوریون ۱۹۵۶ بود که سال ۱۳۳۴ رونمایی شد و عارف در آن زمان ۱۵ ساله بود.

🔹خودروی ولوو VESC نیز در سال ۱۳۵۱ معرفی شد و دوربین عقب داشت و نمایشگر تلویزیونی آن هم در وسط داشبورد قرار گرفته بود. این خودرو حدود ۵ سال پیش از مصاحبه منتسب به عارف رونمایی شده است.

🔹اولین خودروی تولید انبوهی که دوربین عقب در آن به‌کار رفت، تویوتا کراون ۱۹۸۷ مدل رویال سالن جی بود که تنها در ژاپن ارائه می‌شد. این مدل سال ۱۳۶۶ تنها در ژاپن عرضه شد که در صورت صحت مصاحبه عارف، ۱۰ سال بعد از آن است.

🔹سال ۲۰۰۲ با عرضه اینفینتی Q45 در آمریکای شمالی ساخت نیسان برای اولین‌بار با نمایشگر LCD که تصویر دوربین عقب را نمایش می‌داد و به شکل امروزی در وسط داشبورد قرار گرفت.

🔹بنابراین، رواج این ایده حداقل ۲۵ سال بعد از آن است که ایده منتسب به عارف گفته شده‌است.

🔹در اوایل دهه ۲۰۰۰، شرکت‌های حمل‌ونقل بزرگی مانند UPS و FedEx شروع به نصب دوربین‌های عقب بر روی ناوگان خود کردند تا خطر برخورد در هنگام حرکت به عقب را کاهش دهند.

🔹بر فرض صحت ادعای اینکه این ایده مستقل از شواهد بیرونی، به ذهن عارف رسیده باشد یا نه، افراد مختلفی در زمان‌های متفاوت، پیش از ادعای منسوب به عارف، این ایده به ذهنشان رسیده و حتی نمونه‌هایی هم ساخته‌اند؛ اما تا زمان اقتصادی‌شدن این ایده‌ها که سال‌ها بعد از ادعای منسوب به عارف است (که نشان می‌دهد رواج آن ربطی به زمان این ادعا از سوی عارف ندارد)، توسعه آنها عقب افتاده ‌است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای اینکه «عارف، مخترع دوربین عقب خودرو است» نشان نادرست می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

24 May 2025 13:01

🎙 جنگل‌های ایران چگونه زیاد شدند؟

🔹در قسمت ۲۱۶ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا ادعایی از پزشکیان درباره مقایسه مصرف برق در ایران و اروپا را بررسی کردیم؛ ادعایی که فاصله زیادی با واقعیت داشت.

🔹همچنین، پیرو ادعایی در برخی رسانه‌های حامی ابراهیم رئیسی، توضیح دادیم که چرا شاخص توسعه انسانی در دوران دولت سیزدهم بالا رفته بود.

🔹سفر ترامپ به عربستان و برخی کشورهای دیگر خاورمیانه، بهانه طرح ادعاها و گزارش‌های مختلفی در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های ایران شد؛ مثلا یک ادعای به شدت گمراه‌کننده درباره وضعیت جنگل‌های ایران که در این قسمت به آن پرداخته‌ایم.

🔹مورد بعدیِ مرتبط با این سفر، اینفوگرافیکی بود که به مقایسه توسعه در ایران و عربستان می‌پرداخت و از ما نشان شاخ‌دار گرفت.

🔹طرح یک ادعا درباره تاثیر یک سد بزرگ چین در چرخش کره زمین، ماجرای جالبی دارد که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹برخی با انتشار یک ویدیو مدعی شدند که خطرناک‌ترین تانک جهان، یک تانک ایرانی است؛ ادعایی که البته به یک تانک خیالی اشاره می‌کرد.

🔹در بخش فکت‌چک‌های کوتاه این اپیزود، ادعایی درباره پسر دونالد ترامپ، ویدیوی یک اژدها در جنوب ایران، ادعای تکراری کشف مار غول‌پیکر و گوجه‌های آغشته به سم مار را خواهید شنید.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:00:53 مقدمه
00:03:57 مقایسه وضعیت مصرف برق ایران با اروپا
00:08:48 چرا شاخص توسعه انسانی در دولت رئیسی بالا رفته است؟
00:15:50 ادعای گمراه‌کننده افزایش پوشش جنگلی ایران در دو دهه اخیر
00:20:40 مقایسه شاخ‌دار سطح توسعه‌یافتگی ایران و عربستان سعودی
00:37:32 اثر سد سه دره بر کاهش طول شبانه‌روز
00:43:15 ادعای نادرست تانک یاسر، خطرناک‌ترین تانک جهان، ساخت ایران
00:44:59 مجموعه ادعاهای شاخ‌دار درباره بارون ترامپ
00:46:28 از دیده شدن خزنده‌ای بزرگ در فارس چه می‌دانیم؟
00:48:09 تکرار ادعای نادرست «ویدیوی مار غول‌پیکر»
00:49:29 مارها و سوراخ‌های گوجه‌فرنگی
00:51:11 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

23 May 2025 21:02

❌ ادعای نادرست درباره روسای فدراسیون‌های بولینگ، بیلیارد و اتومبیل‌رانی

🔹در شبکه‌های اجتماعی عکسی منتشر شده که ادعا می‌کند عکس «مدیر فدراسیون بیلیارد، مدیر فدراسیون اتومبیلرانی و مدیر فدراسیون بولینگ» را که هر سه نفر آنها معمم هستند، نشان می‌دهد.

🔹هرچند این افراد (دست‌کم دو نفر از آنها) جزو مدیران حوزه ورزش هستند، اما این ادعا نادرست است.

🔹این عکس مربوط به دیدار رئیس کمیته فرهنگی و مسئولیت اجتماعی فدراسیون اسکی با معاون فرهنگی وزارت ورزش و جوانان است.

🔹نفر سمت راست، احمد فتحی سرپرست کمیته فرهنگی و مسئولیت اجتماعی فدراسیون اسکی و نفر وسط محمدحسین حسنخانی معاون فرهنگی وزارت ورزش و جوانان است و هویت فرد نشسته در سمت چپ تصویر نیز مشخص نیست.

🔹ورزش‌های بولینگ و بیلیارد تحت نظر یک فدراسیون هستند و رییس این فدراسیون هاشم اسکندری‌راد است. سرپرست فعلی فدراسیون موتورسواری و اتومبیلرانی نیز کوروش صبوریان است.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

23 May 2025 06:32

🎙 جنگل‌های ایران چگونه زیاد شدند؟

🔹در قسمت ۲۱۶ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا ادعایی از پزشکیان درباره مقایسه مصرف برق در ایران و اروپا را بررسی کردیم؛ ادعایی که فاصله زیادی با واقعیت داشت.

🔹همچنین، پیرو ادعایی در برخی رسانه‌های حامی ابراهیم رئیسی، توضیح دادیم که چرا شاخص توسعه انسانی در دوران دولت سیزدهم بالا رفته بود.

🔹سفر ترامپ به عربستان و برخی کشورهای دیگر خاورمیانه، بهانه طرح ادعاها و گزارش‌های مختلفی در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های ایران شد؛ مثلا یک ادعای به شدت گمراه‌کننده درباره وضعیت جنگل‌های ایران که در این قسمت به آن پرداخته‌ایم.

🔹مورد بعدیِ مرتبط با این سفر، اینفوگرافیکی بود که به مقایسه توسعه در ایران و عربستان می‌پرداخت و از ما نشان شاخ‌دار گرفت.

🔹طرح یک ادعا درباره تاثیر یک سد بزرگ چین در چرخش کره زمین، ماجرای جالبی دارد که درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹برخی با انتشار یک ویدیو مدعی شدند که خطرناک‌ترین تانک جهان، یک تانک ایرانی است؛ ادعایی که البته به یک تانک خیالی اشاره می‌کرد.

🔹در بخش فکت‌چک‌های کوتاه این اپیزود، ادعایی درباره پسر دونالد ترامپ، ویدیوی یک اژدها در جنوب ایران، ادعای تکراری کشف مار غول‌پیکر و گوجه‌های آغشته به سم مار را خواهید شنید.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

22 May 2025 19:20

❌ ادعای نادرست درباره کمک‌رسانی چین به غزه با شکستن محاصره اسرائیل

🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که ادعا می‌کند کمک‌های هوایی چین به مردم غزه را نشان می‌دهد که با شکستن محاصره اسرائیل ارسال شده است.

🔹طی سه ماه اخیر اسرائیل مانع ورود کمک‌ها به غزه شده و تنها سه روز پیش اجازه ورود پنج کامیون سازمان ملل به غزه داده شد.

🔹این اولین کمکی بود که بعد از حدود ۱۱ هفته و از طریق زمینی وارد غزه شد.

🔹به تازگی، به جز همین ۵ کامیون، هیچ کمک دیگری به صورت هوایی و زمینی وارد غزه نشد.

🔹چین آخرین محموله کمک خود به غزه را در ۱۸ فوریه ۲۰۲۵ به صورت زمینی و به لبنان فرستاد.

🔹ویدیوی ادعایی نیز نادرست و ترکیبی از ویدیوهای مختلف است.

🔹پرواز جت‌ها بر فراز اهرام مربوط به مانور نظامی مشترک چین و مصر در آوریل ۲۰۲۵ است.

🔹تصاویر کمک‌های هوایی هم مربوط به عملیات‌های مشترک ایالات متحده و اردن در مارس ۲۰۲۴ برای ارسال کمک به بیت لاهیا در شمال غزه است.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا و ویدیو که «چین با شکستن محاصره غزه کمک‌های هوایی به این منطقه رساند»، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

22 May 2025 14:50

❌ ادعای درمان با «شبیه‌سازی ذهن»

🔹یک اکانت اینستاگرامی فارسی به نام mind_e_center و وب‌سایت مرتبط با آن، «کلینیک ذهن و روان (شبیه‌سازی ذهن بیگدلی)» ادعاهای متعددی درباره «درمان قطعی لکنت»، «درمان با شبیه‌سازی ذهن» و درمان بسیاری بیماری‌های دیگر دارد و مدعی است که مجتبی بیگدلی «مبدع درمان قطعی لکنت» و «مبدع درمان با شبیه‌سازی ذهن» است.

🔹در این حساب، پستی با ادعای «شکسته شدن رکورد گینس برای تشکیل طولانی‌ترین صف درمان» نیز منتشر شده است.

🔹ادعاهای دیگری مانند «درمان آسیب‌های نخاعی و عصب برای اولین‌بار در جهان»، «درمان نوین CP فلج مغزی»، «درمان اوتیسم برای اولین‌بار در جهان»، و «درمان قطعی لکنت و کلیه اختلالات گفتاری برای اولین‌بار در جهان» نیز در این پست مطرح شده‌اند.

🔹وب‌سایت این مرکز ادعا می‌کند که مجتبی بیگدلی روانشناس و مخترعی است که در سال ۱۳۸۴ «شبیه‌سازی ذهن» را برای اولین‌بار در جهان ابداع کرده و در سال ۱۳۸۸ از دانشگاه چمران اهواز تاییدیه دریافت کرده است. همچنین ادعا شده که او در سال ۲۰۰۷ «مخترع برتر جهان» بوده و حمید کمرزرین «پژوهشگر برتر جهان در سال ۲۰۱۵» بوده است. «نوآوری‌ها» و «دستاورد»های ادعایی این مرکز در قالب گزارش‌ها و مصاحبه‌های متعدد در صداوسیما نیز بازتاب داشته است.

🔹با این حال، هیچ سندی در تایید این ادعاها وجود ندارد.

🔹بررسی سوابق مجتبی بیگدلی نشان می‌دهد که اطلاعات دقیقی از میزان تحصیلات یا دانشگاه محل تحصیل او در دست نیست. پرتکرارترین ادعا این است که او از دانشگاه پیام‌نور کرج مدرک کارشناسی ارشد دارد. او به جز کتابی که ارزش علمی‌ای ندارد، نویسنده مستقل هیچ متن یا مقاله و تحقیق دانشگاهی نیست.

🔹در مقابل، سابقه تحصیلی و شغلی حمید کمرزرین قابل ردیابی است. او مدرک دکترای روانشناسی از دانشگاه مسلمان Aligarh هند دارد. این ادعا که او «پژوهشگر برتر جهان در سال ۲۰۱۵» بوده بی‌اساس است. همچنین عنوان «پژوهشگران برتر» دریافت شده از انجمن روانشناسان آمریکا برای این دو نفر نیز مورد تایید نیست.

🔹متخصصان مدرسه لکنت، وب‌سایت تخصصی تشخیص و درمان لکنت در ایران، روش ادعایی «شبیه‌سازی ذهن» را نقد و رد می‌کنند. همچنین، اثربخشی این روش برای درمان لکنت و اختلالات گفتاری در مقالات علمی معتبر به اثبات نرسیده و ادعای درمان قطعی لکنت با این روش بی‌اساس است.

🔹ادعای شکسته شدن رکورد گینس برای صف درمانی این مرکز هم بی‌اساس است.

🔹ادعاهای «درمان آسیب‌های نخاعی و عصب»، «درمان نوین CP فلج مغزی» و «درمان اوتیسم برای اولین‌بار در جهان» که در این پست‌ها تبلیغ شده نیز پایه و اساسی ندارند و هیچ گزارش معتبری از درمان قطعی این بیماری‌ها در منابع موثق منتشر نشده است.

🔹بر این اساس، فکت‌نامه به ادعاهای مطرح‌شده از سوی این اکانت و وبسایت نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

21 May 2025 06:32

❌ ادعای نادرست درباره اولتیماتوم نظامی شاه دربار انتخاب نام هواپیمایی خلیج

🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعایی با این عنوان منتشر شده که «واکنش شاه وقتی که کشورهای عربی یک شرکت هواپیمایی به اسم خلیج عربی تاسیس کردند».

🔹این ویدیو مدعیست انتخاب نام «هواپیمایی خلیج عربی» در سال ۱۳۵۱ از سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس باعث شد شاه سفرای آنها را اخراج کند و ارتش (نیروی دریایی و هوایی) را در خلیج فارس به حالت آماده‌باش در بیاورد و همین اولتیماتوم باعث شد طی ۴۸ ساعت این کشورها نام هواپیمایی را به «خلیج» تغییر دهند.

🔹تاریخچه شرکت هواپیمایی گالف ایر Gulf Air (طیران الخلیج)‌ مشخص است و آن را یک خلبان بریتانیایی در ابتدا با نام شرکت «هوانوردی خلیج» (Gulf Aviation Company Limited) در فروردین ۱۳۲۹ (۱۹۵۰) تاسیس کرد.

🔹در سال ۱۹۷۳ (۱۳۵۱-۱۳۵۲ شمسی) سه کشور بحرین، قطر و عمان و امیرنشین ابوظبی از کشور امارات سهام گالف اویشن را خریدند و در روز اول ژانویه ۱۹۷۴ (۱۱ دی ۱۳۵۲) «شرکت هواپیمایی خلیج» با نام عربی طیران الخلیج را تاسیس کردند.

🔹هرچند پیش از تاسیس کشور امارات، ایران برای نشان دادن حق حاکمیت خود، در ۹ آذر ۱۳۵۰ در ابوموسی نیرو پیاده کرد، اما این اتفاق حدود دو سال پیش از تاریخ ادعاشده درباره «تاسیس شرکت هواپیمایی خلیج عربی» رخ داده است.

🔹هیچ‌یک از آرشیوهای خبری معاصر، سوابق دیپلماتیک یا اسناد تاریخی آکادمیک منطقه به تاسیس یا پیشنهاد تاسیس یک شرکت هواپیمایی با نام «خلیج عربی» یا «Arabian Gulf Airways» اشاره نکرده‌اند.

🔹این احتمال را نمی‌توان رد کرد که در طول مذاکرات سال ۱۹۷۳ بین بحرین، قطر، ابوظبی و عمان برای تشکیل گالف ایر نام‌های مختلفی، از جمله نام‌های بالقوه ملی‌گرایانه‌تر مانند «شرکت هواپیمایی خلیج عربی» به صورت داخلی مورد بحث قرار گرفته باشند.

🔹این شایعه ممکن است گزارشی تحریف‌شده یا اغراق‌آمیز از این مذاکرات داخلی باشد که در آن یک نام تحریک‌آمیز مطرح شده اما در نهایت به نفع نام بی‌طرف‌تر «گالف ایر» کنار گذاشته شده است؛ اما هیچ شاهدی وجود ندارد که انتخاب نام این شرکت به خاطر اولتیماتوم نظامی ایران بوده است، نه اجماع داخلی یا دوراندیشی.

🔹اخراج دسته‌جمعی سفرا یا آماده‌باش جنگی نیروی دریایی و هوایی ایران به خاطر انتخاب نام یک شرکت هواپیمایی، بی‌اساس است و در هیچ منبع و آرشیو مستقلی که جزییات روابط بین‌المللی منطقه‌ای ایران را ثبت کرده، دیده نمی‌شود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

19 May 2025 13:04

🎥 ویپ کشیدن و بیماری تنفسی ریه پاپ‌کورنی

🔹یک دختر ۱۷ ساله آمریکایی، سه سال به صورت پنهانی ویپ می‌کشید و به یک بیماری ریوی به نام «ریه پاپ‌کورنی» مبتلا شد.

🔹این بیماری بخاطر تنفس برخی گازهای خطرناک مثل «Diacetyl» به وجود می‌آید که در ساخت برخی ویپ‌ها نیز استفاده می‌شود.

🔹با این حال، این گاز در بیشتر ویپ‌ها وجود ندارد و در نتیجه باعث بروز این بیماری نمی‌شوند.

🔹استفاده از این گاز در سیگارهای الکترونیکی اروپایی ممنوع است و بسیاری از سیگارهای الکترونیکی آمریکایی نیز از آن استفاده نمی‌کنند.

🔹سیگارهای الکترونیکی ضرر دارند و اعتیادآور هستند، اما خطرشان از سیگار معمولی کمتر است.

🔹 ویدیوهای کوتاه درستی‌سنجی را در کانال یوتیوب فکت‌نامه ببینید:
FactNameh/shorts" rel="nofollow">https://www.youtube.com/@FactNameh/shorts

👈 مقاله مرتبط را در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

17 May 2025 18:16

❌ مقایسه شاخ‌دار سطح توسعه‌یافتگی ایران و عربستان سعودی

🔹سایت تبیان به‌تازگی اینفوگرافیکی منتشر کرده و با استناد به ۱۱ شاخص، نتیجه گرفته که ایران پیشرفته‌تر از عربستان است.

🔹این شاخص‌ها گزینشی و گاه بی‌ربط هستند و هیچ‌کدام جزو شاخص‌های کلان و اصلی مرتبط با توسعه محسوب نمی‌شوند.

🔹اطلاعات درج‌شده برای این شاخص‌های گزینشی نیز درست نیستند و بر خلاف منظور تهیه‌کنندگان، نشان می‌دهند که اوضاع عربستان سعودی حتی در این موارد هم بهتر از ایران است.

🔹به همین دلیل و دلایلی که شرح بیشتر آنها در مقاله فکت‌نامه آمده است، ما به این اینفوگرافیک نشان «شاخ‌دار» می‌دهیم.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

16 May 2025 20:22

❌ ادعای گمراه‌کننده افزایش ۱۵ درصدی پوشش جنگلی ایران در دو دهه اخیر

🔹در واکنش به سخنان اخیر دونالد ترامپ که گفته بود عربستان بیابان را به زمین حاصلخیز تبدیل کرد و ایران زمین سبز را به بیابان، به‌تازگی در شبکه‌های اجتماعی فارسی ادعا شده که «ایران در دو دهه اخیر پوشش جنگلی خود را ۱۵ درصد افزایش داده است.»

🔹هرچند این ادعا بر اساس گزارش بانک جهانی و آمارهای فائو مطرح شده، اما گمراه‌کننده است.

🔹بعد از انتشار گزارش بانک جهانی و انعکاس آن در رسانه‌ها در خرداد ۱۴۰۳، نبی شعبانیان، معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، در گفتگو با روزنامه همشهری توضیح داد که این افزایش آماری به دلیل تغییر «تعریف جنگل» در ایران در سال ۱۳۹۵ است.

🔹بر اساس تعریف جدید، مناطقی با پوشش تاجی کمتر نیز، جنگل محسوب می‌شوند. این تغییر تعریف، باعث افزایش ظاهری مساحت جنگل‌ها در آمارها شده، در حالی که به گفته معاون سازمان جنگل‌ها، «جنگل‌های ایران بزرگ نشده‌اند».

🔹در تعریف جدید جنگل در ایران، پوشش تاجی از ۱۰ درصد به ۵ درصد کاهش یافت.

🔹داشتن پوشش تاجی ۱۰ درصدی به این معناست که ۱۰ درصد از سطح زمین مورد نظر، در نمای عمودی از بالا با شاخ و برگ درختان پوشیده شده باشد. در تعریف جهانی جنگل نیز این پوشش ۱۰ درصد است.

🔹از این رو فکت‌نامه به این ادعا که «ایران در دو دهه اخیر پوشش جنگلی خود را ۱۵ درصد افزایش داده»، نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

FactNameh | فکت‌نامه

16 May 2025 06:35

🎙 مکرون و مکارم

🔹در ابتدای قسمت ۲۱۵ پادکست هفتگی فکت‌نامه، ادعای شاخ‌دار ناصر مکارم شیرازی درباره استقلال حوزه‌های علمیه و مراجع را مرور کردیم.

🔹دبیر پیشین ستاد امر به معروف، در یک مناظره ادعاهای مختلفی را درباره حجاب مطرح کرد. چند مورد آن را در این قسمت درستی‌سنجی کرده‌ایم.

🔹اشاره یک مجری صداوسیما به تصویری منتسب به بی‌برقی در اروپا، حاشیه‌ساز شد. درباره این تصویر و واکنش‌ها در برابر آن، توضیح داده‌ایم.

🔹همزمان با برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، ادعا شد که بیشترین تمایل مردم، به خرید کتاب‌های مذهبی و دینی است؛ اما آمارها در این رابطه چه می‌گویند؟

🔹توضیحاتی درباره یک قطعه ساخت شرکت هپکو به شکلی اغراق‌آمیز و نادرست بیان شده بود که درباره آن نیز توضیحاتی داده‌ایم.

🔹آیا مردم رامسر مناسب‌ترین گزینه برای زندگی در مریخ هستند؟ در این اپیزود توضیح دادیم که چنین مقایسه‌ای از کجا شروع شد.

🔹رسانه‌های ایران به نقل از المیادین ادعا کردند که وزیر دفاع پیشین اسرائیل گفته اکثر موشک‌های ایران به خاک اسرائیل برخورد کردند. این خبر بی‌اساس است و درباره آن توضیح داده‌ایم.

🔹تصویری از امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه و رهبران آلمان و بریتانیا، در دنیا پربازدید شد اما ادعایی که درباره آن شد، بی‌اساس و شاخ‌دار بود. فکت‌چک این ادعا را در این اپیزود خواهید شنید.

🔹ویدیوی نحوه تولید برنج خارجی (که درستی‌سنجی آن با همکاری مخاطبان فکت‌نامه انجام شد)، صحبت‌های منتسب به علی خامنه‌ای و ویدیوی منتسب به یک مار غول‌پیکر، سوژه‌های دیگر این قسمت پادکست هستند.

🔹در پایان این قسمت نیز سوژه دیگری را به مخاطبان پیشنهاد دادیم تا در فکت‌چک آن به ما کمک کنند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh