Telegram-канал shafiazad - کتابخوانی📚: Unsorted

کتابخوانی📚

12 Jan 2021 15:32

«عالم از چی خلق شده؟»
#من_زئوس_هستم #زئوس

@ShafiAzad

کتابخوانی📚

12 Jan 2021 15:10

/channel/MAHTABghorbani/1217

شیطان وجود ندارد، ابتذال شر و مسئولییت فردی

«اگر کسی اسلحه‌ای را به طرفتان نشانه رود و بگوید: "دوستت را بکش وگرنه می‌کشمت"، دارد وسوسه تان می‌کند، همین و بس.» و هرچند وسوسه در جایی که پای جان در میان است می‌تواند عذری موّجه و محکمه پسند برای جنایت باشد، اما قطعا توجیهی اخلاقی نیست.
مری مک‌کارتی*
پیش نوشت: خطر لو رفتن داستان فیلم.
فیلم شیطان وجود ندارد به کارگردانی محمد رسول‌اف مرا به یاد پاراگرافی که از مک‌کارتی ذکر کردم می‌اندازد. او در این فیلم از چند منظر به عاملان اجرای حکم اعدام و نقش مسئولییت فردی، باورهای فردی، قدرت نه گفتن و البته تاوان‌های حمایت نکردن از حکومت توتالیتر می‌پردازد.
هانا آرنت* می‌گوید اگر لحظه ای به تمایز میان حکومت توتالیتر و سایر اشکال دیکتاتوری برگردیم، باید بگوییم که جنایت به معنی دقیق کلمه اگر در دیکتاتوری‌های فاشیستی استثنا باشد، در دیکتاتوری‌های توتالیتر به قاعده بدل می‌شود. و ما در این فیلم که در ایران امروزی و تحت حکومت این رژیم ساخته شده است می‌بینیم که جنایت اعدام بدل به یک قاعده و قانون شده است، آنچه حقیقتا نه فقط در فیلم بلکه در واقعییت امروز جامعه‌ی ایران وجود دارد. اعدام برای یک قاچاقچی، یک خلافکار و یا یک فرد سیاسی و مبارز.
رسول‌اف با هوشمندی پذیرش عامل اعدام بودن را در سه گروه بررسی می‌کند. آنها که اختیار دارند و می‌پذیرند. آنها که مجبورند و می‌پذیرند و آنها که مجبورند و نمی‌پذیرند. و در همین پرداخت اپیزودیک فیلم به نقش مسئولییت فردی می‌پردازد.
اپیزود اول با نام شیطان وجود ندارد داستان زندگی مردیست که مامور رسمی و استخدامی رژیم است. مردی به ظاهر معمولی، خانواده دوست، پسری خوب برای مادرش، پدری خوب برای دخترش و شوهری که حتی موهای همسرش را رنگ می‌کند. مردی که شبیه بسیاری از ماست. او شغلش را پذیرفته، اگرچه که شب‌ها با قرص می‌خوابد، او اختیار دارد که از زندان بیرون برود، زندگی عادی داشته باشد، سر ماه حقوق بگیرد، ساعت سه صبح برای اجرای حکم به زندان بیاید، در زمان اجرای حکم موسیقی گوش کند، میوه بخورد و با فشار یک دکمه شش نفر را همزمان اعدام کند. شیطان وجود ندارد، چون شیطان می‌تواند هر کدام از ما باشد که به اختیار تن به پذیرش جنایت می‌دهیم ولو در حد فشردن یک دکمه.
اپیزود دوم با نام او به من گفت تو می‌توانی روایت سربازی‌ست که مجبور است. او سرباز بخش اجرای احکام زندان است. رسول‌اف در این اپیزود پر دلهره با مهارت هرچه تمام‌ تر بدون اینکه فیلم در ورطه‌ی شعار بیفتد باز به مبحث قانون، مسئولییت فردی، فرار از پذیرش قانون غلط، تفاوت در نگاه انسان‌ها و خود داوری آنها در مقابل عامل جنایت شدن می‌پردازد. در سکانسی که جوان سرباز و همخدمتی‌هایش که همه عامل اعدام بودن را به حکم جبر سربازی اجباری پذیرفته‌اند، تمام مباحث فلسفی و اخلاقی درباره‌ی مسئولییت فردی را پیش می‌کشد و جوانی را برای ما به تصویر می‌کشد که سرپیچی می‌کند، بر روی مافوق اسلحه می‌کشد تا مرز ویرانی پیش می‌رود اما عامل اجرای حکم نمی‌شود، اپیزود دوم با شادی و رقص و موسیقی بلاچاو در یک نمای باز از تهران تمام می‌شود و ما می‌مانیم و تحسین آنکس که مسئولییت فردی‌اش را به عهده گرفت، ما می‌مانیم و دلنگرانی برای سرنوشت آن‌کس که گفت توانست و نه گفت.
اپیزود سوم با نام روز تولد به داستان جوان سربازی می‌پردازد که معتقد است مجبور به تحمل قانون است. معتقد است اگر هم بخواهد نه بگوید قدرتش را ندارد. در عین حال می‌خواهد با پذیرش قانون از مزایای آن هم بهره‌مند شود. پس تن به عامل اعدام بودن می‌دهد و در عوض خدمت می‌کند و سه روز مرخصی تشویقی می‌گیرد تا در روز تولد عشقش کنارش باشد. از قضا خانواده‌ی عشقش خانواده‌ای سیاسی‌ست که به قدرت و قانون نه گفته و اگرچه که مستقیما مبارزه نمی‌کند اما حمایت هم نمی‌کند. اینجا هم یاد مقاله‌ی هانا آرنت می‌افتم که می‌گوید اگر مردم تنها حمایت نکنند، همان بی‌عملی‌شان هم می‌تواند منجر به ضربه‌های بزرگ برای حکومت‌های توتالیتر شود.
رسول‌اف در این اپیزود به دروغ پردازی حکومت‌های توتالیتر و ترس‌شان حتی از عوامل اجرایی خودش اشاره می‌کند. آنجا که سرباز می‌فهمد عضوی از خانواده را اعدام کرده که سیاسی بوده اما به او گفته‌اند خلاف‌کار است. این اپیزود با پس زده شدن او از سوی نامزدش تمام می‌شود، اگرچه جوان خود اعتراف کرده اما تنها اعتراف به گناه تاوان مشارکت در جنایت نیست و او با این اعتراف و تاوان دوباره متولد می‌شود.