31298
@arabicuz_nahv (nahv-sarf kanal) @arabicuz (hikmat-kanal) @arabicuz_matn (hikmat-matnli kanal) @arabicuz_bot (hikmat-bot) - arabic.uz hikmatlari @arabicuz_nahv_hikmat (sharhli hikmat)
Хулқ
📜 Оиша розияллоҳу анҳо: "Абу Бакр йиғлоқи одам бўлиб, Қуръон ўқиса кўзларини тута олмас эдилар", деди.
Имом Бухорий ривояти.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
Ҳайит яқин
🐪 Қурбонлик аҳкомлари ҳақида
(Қурбон ҳайити кунлари) Қурбонлик қилинадиган ҳайвон агар қўй бўлса, энг камида бир ёш, мол бўлса, энг камида икки ёш, туя бўлса, энг камида беш ёш бўлиши лозим. Фақат қўй олти ойлик бўлиб жуссаси бир ёш қўйнинг жуссаси каби катта бўлса, мазкур олти ойлик қўйни ҳам қурбонлик қилиш мумкин. Мазкур ҳайвонларнинг эркаги, урғочисини ҳам қурбонлик қилиш мумкин.
Қурбонлик қилинадиган ҳайвон айбдан холи бўлиши лозим. Қурбонлик қилинадиган ҳайвоннинг қулоғи, ёки думи, ёки кўзининг бир қисмидан кўпроғи йўқ бўлса, қурбонликка сўйиш жоиз эмас. Касал, чўлоқ ва озғин ҳайвонлар сўядиган жойга ўз оёғи билан юриб бора олмаса, қурбонликка сўйиш жоиз эмас.
🌴 Қурбонлик қилишнинг вақти
Қурбонлик вақти зулҳижжанинг ўнинчи куни ҳайит намози ўқилгандан кейин ўн иккинчи куни қуёш ботишига озгина қолгуничадир. Қуёш ботиши билан қурбонлик вақти чиқади. Зулҳижжанинг ўн учинчи куни такбири ташриқ айтиш вожиб бўлсада, лекин қурбонлик қилиш жоиз эмас.
📜Изоҳ: Баро ибн Озиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизнинг ичимизда туриб: “Тўрт нафар ҳайвон қурбонликка ярамайди: кўзи кўрлиги билиниб турган (айбли) ҳайвон, касали зоҳир касал ҳайвон, чўлоқлиги зоҳир чўлоқ ва ўрнидан тура олмайдиган ўта озғин ҳайвон”, дедилар". Имом Термизий ривояти.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12753. Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ: “Сартарошдан беш хислатни ўргандим:
Унга, бошимни қанчага олиб қўясан, десам, у: “Нусукда (ҳаждаги соч олишда) шартлашилмайди”, деди.
Қибладан ўгирилиб ўтирдим.
У: “Юзингни қиблага буриб айланиб ол”, деди.
Чап томондан олдирмоқчи бўлдим. У "ўнг томонда оламан”, деди.
Мен жим ўтирдим. У, “такбир айт”, деди.
Мен кетиш учун ўрнимдан турган эдим, у: “икки ракат намоз ўқи", деди.
Мен унга: “Буларни қаердан айтяпсан?”, дея сўрадим.
У: “Мен Ато ибн Абу Рабоҳни шундай қилганини кўрган эдим”, деб жавоб берди.
Изоҳ: Абу Муҳаммад Ато ибн Абу Рабоҳ ал-Маккий ал-Қурайший, ҳижрий 27 (милодий 647) йили Яманда туғилган, машҳур тобеъинлардан. Ибн Аббос, Ибн Умар, Ибн Зубайр, Усома ибн Зайд, Жобир каби икки юз саҳобий билан суҳбатлашиб, кўплаб ҳадис ривоят қилган. Ровийлар орасида ишончли, фақиҳ, кўп ҳадис билувчиси эди. Макка муфтийи ҳам бўлган. Абу Ҳанифа: «Мен учрашган одамлар орасида Атодан афзалроғини кўрмадим», деганлар. Ҳижрий 114 (милодий 732) йилда Маккада вафот этган.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
Дуо
📜Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қачон шамол қаттиқ турса, ушбу дуони айтар эдилар: «Аллоҳумма, инний ас-алука хойроҳаа ва хойро маа фийҳаа, ва хойро маа урсилат биҳи, ва аъуузу бика мин шарриҳаа ва шарри маа фийҳаа ва шарри маа урсилат биҳи». (Имом Муслим ривоят қилган)
Аллоҳим мен сендан бунинг яхшилигини ва ундаги яхшиликни ҳамда сен юборган нарсанинг яхшилигини сўрайман. Сендан унинг ёмонлигидан ва ундаги ёмонликдан ҳамда сен юборган нарсанинг ёмонлигидан паноҳ сўрайман.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12751. Оиша розияллоҳу анҳо: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳ таолони барча ҳолатларида зикр қилар эдилар”, дедилар.
Имом Муслим, имом Абу Довуд, имом Термизий ривояти.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12750. Ибн Қоййим раҳимаҳуллоҳ: “Илм қалбнинг таоми, шароби ва давоси бўлиб унинг ҳаёти, тириклиги ўшанга боғлиқдир. Агар қалб илмни йўқотса, у ўликдир. Лекин ўлганини ҳис қилмайди, билмайди”, деди.
“Мифтаҳу дарус саъадати” китобидан.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12748. Бир киши Ҳузайфадан: «Мунофиқлик нима?» деб сўради. У зот: «Ислом ҳақида гапириб, унга амал қилмаслигинг», дедилар.
"Сияру аъламин нубала" асаридан.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
Тақдир
🪶 Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Аллоҳ махлуқотларнинг тақдирларини осмонлару ерни яратишидан эллик минг йил олдин ёзиб қўйган. У Зотнинг Арши сувнинг устида», деганларини эшитганман».
Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо: "Ҳар бир нарса тақдир биландир, ҳатто қўлингни ёнингга (ёки юзингга) қўйишинг ҳам", дедилар.
Имом Муслим ривояти.
🟢Уламоларимиз «қазо» ва «қадар»ни қуйидагича таърифлайдилар:
«Қазо – Аллоҳ таолонинг ҳамма нарсаларнинг келажакда қандоқ бўлишини азалдан билишидир».
«Қадар – ўша нарсаларнинг Аллоҳнинг азалий илмига мувофиқ равишда вужудга келишидир».
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
حكمة مسح الرأس في الوضوء...
بِسْمِ اللّٰه
في جمجمة الإنسان يوجد شق يُعرف في الطبّ التقليدي بـ "اليافوخ"، وفي الطبّ الحديث بـ "الدرز السهمي" (Sagittal suture).
هذا المكان قد يسبب جفاف الدماغ، الأرق، طنين الأذن، وقلقاً في النفس.
أما الحل الطبيعي فهو مسح الرأس في الوضوء، حيث يُكرر هذا العمل عدة مرات يومياً، مما يساعد على ترطيب الدماغ وتهدئة الأعصاب بشكل فعّال.
الوضوء ليس فقط نظافة ظاهرة، بل هو أيضاً صفاء للروح والنفس.
📜Таҳоратда бошга масҳ тортишнинг фойдаси
Инсоннинг бош чаноғида, бош суягида бир жой бор, бу анъанавий тиббиётда "яфуқ", замонавий тиббиётда эса "сагиттал бўғини" (Sagittal suture) деб аталади.
Бошнинг айнан шу ери мияда қуруқлик, сувсизланиш, уйқусизлик, қулоқларда ғувиллаш, шовқин, ва юракда ғашлик, безовталикни келиб чиқишига сабаб бўлади.
Бунинг учун табиий ва самарали ечим эса, таҳорат вақтида бошга масҳ тортишдир. Бу амал кунига бир неча марта такрорлангани учун ҳам мияни намланишига ва асабларни тинчлантиришга жуда ёрдам беради.
Таҳорат фақат ташқи покликкина эмас, балки инсоннинг руҳи ва нафсига софлик берувчи ибодатдир.
🟢Изоҳ: Муъаввиз ибн Афро қизи Ар-Рубаййиъ розияллоҳу анҳодан ривоят қилинди: У Набий саллаллоҳу алайҳи ва салламни таҳорат олаётганларида кўрди: дейдики, «Бошларига масҳ тортдилар, бошларининг олди ва орқасига, икки чаккаларига ва қулоқларига (бирданига) бир марта масҳ тортдилар».
Исломдаги таҳорат амалининг фақат жисмоний эмас, балки руҳий ва тиббий фойдалари кўп. Масалан, бошни масҳ қилиш — яъни қўлни нам қилиб, бош устига суриш — инсоннинг асаб тизимини тинчлантиришда, мия қуриб қолмаслигида ва руҳий ҳолатни барқарорлаштиришда муҳим рол ўйнаши мумкин экан.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12745. Шайх Абу Али Термизий ривоят қилади, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким ушбу дуони ҳар бир намоз ортидан ўқиса, албатта олим бўлади", дедилар. Дуо будир:
“Робби зидний ъилман, ва вассиъ лий ризқан. Ва барик лий фийма розақтаний. Важъалний маҳбуубан фий қулууби ъибадика ва ъазизан фий ъуйуниҳим. Важъалний важийҳан фид дуня вал ахироти ва минал муқорробийн.
Я касийрон навваал, я ҳасанал фиъаал, я қоиман билаа заваал! Я мубдиъан билаа мисаал! Лакал ҳамду ва лакал миннату ва лакаш шарафу ъалаа кулли ҳаал!”.
Ушбуни у зот шайх Иброҳим Замзамийнинг хати билан “Ан нафасул ямааний”да зикр қилганлар.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12743. Ҳофиз ибн Ражаб раҳимаҳуллоҳ: “Кимки Байтга (Масжидул ҳаромга) олислиги учун етишмоққа қодир бўлмаса, Байтнинг Роббисини қасд қилсин. Албатта У (инсонга) жон томиридан ҳам яқинроқдир”.
“Латоифул маъориф” асаридан.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12741. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Роббимдан шафоат сўрашда давом этаман. У мени шафоат қилади ва мен: “Роббим, лаа илаҳа иллаллоҳ деган ҳар кимни шафоат қилгин”, дейман. У Зот: “Эй Муҳаммад, бу фақат сен учун, сендан бошқа учун эмас. Иззатим ва Жалолимга қасамки, Лаа илаҳа иллаллоҳ деган бирон кимни дўзахда қолдирмайман”, дейди”, дедилар.
Имом Муслим, ибн Аби Осим «Сунна»сида ва Ибн Ҳузайма «Тавҳид»ида ривоят қилганлар.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12739. Намозга турсанг, қуйидагиларга эътиборли бўлгин:
-Жойингни поклиги.
-Баданингни поклиги.
-Кийимингни поклиги.
-Қиблага юзланиш.
-Авратингни ёпиқ бўлиши.
-Роббинг учун ниятингда ихлос.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12737. Мадина соғинчи
زُرْتُ القَبْرَ المُطَهَّرَ لِلمُصْطَفَى
فَفَاضَتْ دُمُوعِي وَقَلْبِي صَفَا
وَفِي المَسْجِدِ النَّبَوِيِّ صَلَّيْتُ رَكْعَةً
فَشَكَرْتُ رَبِّي عَلَى مَا عَطَا
- *Мустафонинг пок қабрин қилдим зиёрат,
Ёш қуйилди кўзларимдан, мусаффо бўлди қалбим.
Масжиди Набавийда намоз ўқиб бир ракат
Шукр қилдим Роббимга бергани учун бу неъмат.
Имом Шофеий раҳимаҳуллоҳ.
🔖*Мустафо - Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12735. Фараз қилсак, бир киши намозда қоим бўлди ва ҳатто ундан ҳижоб кўтарилди ва Аллоҳ таолони худди осмонда тўлин ой кўрингани каби ўз кўзи билан кўрди. У шу ҳолида Аллоҳ таолони кўриб туриб намоз ўқишда давом этаверди. У шу ҳолида чарчаши, малолланиши ёки эс-ҳуши учиши мумкинми? Бундай бўлиши амримаҳол. Тўғрими?
Аслида эса бу енгил. Сен намоз ўқисанг, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтган киши каби бўл (шунда ўшандай ҳолатни ҳис қиласан): “Ал иҳсану ан таъбудаллоҳа каннака тароҳу - "Эҳсон - гўё Аллоҳни кўриб тургандек ибодат қилишингдир”.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12755. Аъмаш Иброҳимдан ривоят қилади:
«Сени севган кишигина сен билан ҳазил-мутойиба қилади», деди.
"Равзатул уқало" китобидан.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12754. Шайх Муҳаммад Воил Ҳанбалий раҳимаҳуллоҳ айтади: “Аллома Абул Хойр Обидин аллома Алоуддин Обидин билан бирга кетаётган эдилар. Аллоҳ уларни раҳматига олсин, бир эсипаст киши уларни сўкди. Абул Хайр унга жавоб қилмоқчи эди, Алоуддин у зотга: “Агар жавоб қилсангиз сиз ҳам ўша каби бўласиз”, деди”.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12752. Аҳнаф ибн Қайс: “Дангасалик ва бекорчилик, зерикишдан сақлан. У иккиси барча ёмонликлар калитидир. Ким дангасалик қилса, ҳақни адо қилмайди. Кимки зерикса, ҳаққа сабр қилмайди”, деди.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
Тақдир
📜 Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳар бир нарса, ҳатто ожиз(эсипаст)лик ва ақллилик ҳам қазои қадар билан», дедилар».
Икки шайх ва имом Молик ривоят қилган.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
الكثرة التي لن تُثقل عليك هي كثرة الكُتب
📚Кўплиги сенга асло оғирлик қилмайдигани — бу китобларнинг кўплигидир.
@arabicuz
12749. Ҳабиб Ажмийнинг аёли Умро тунда уни уйғотар ва: “Туринг эй киши! Тун ўтиб боряпти, олдингиздаги йўл ҳали олис. Йўл озуқаси кам ва солиҳлар карвони биздан олдинда ўтиб кетди. Биз бўлсак ортда қолиб кетяпмиз!”, дер эди.
Ибн Жавзийнинг “Сифату софва” асаридан.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
Қурбон ҳайитига оз қолди
عن الحسين بن علي رضي الله عنهما قال: "قال رسول اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "مَنْ ضَحَّى طَيِّبَةً بِهَا نَفْسُهُ مُحْتَسِباً لأُضْحِيَّتِهِ كَانَتْ لَهُ حِجاباً مِنَ النَّارِ".
☪️Ҳусайн ибн Али розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки қурбонликни дили хурсанд ва савоб умидида қилса, (қурбонлик) у учун дўзахдан парда бўлади”, дедилар” Табароний ривояти.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12747. Мусҳафга қараб қироат қилиш ҳақида
Имом Нававий раҳимаҳуллоҳ: “Қалб(ёддан)дан қироат қилишдан кўра Мусҳафдан қироат қилиш афзал. Чунки мусҳафга қараш матлуб ибодатдир. Бу ўринда қироат ва қараш жам бўлади”, дедилар.
“Ат тибяни лиадаби ҳамалатил Қуръан” асаридан.
🟢Изоҳ: Қуръон тиловат қилувчининг Қуръон китобидан ўқиши ёддан ўқиганидан афзалдир. Салаф уламолари шундай дейишган. Аммо кимнинг тадаббури, фикрлаши, қалбини жамлаши Қуръондан ўқиганидан кўра ёддан ўқиганида зиёдароқ бўлса, ёддан ўқигани афзалдир. Иккаласи баробар бўлса, Қуръон китобидан бўлгани афзал. "Ал-Азкор"дан.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12746. Анасдан ривоят қилинади, у деди: «Киши биргина ёлғон ишлатиши билан тунги намози ва кундузги рўзасини (савобини) йўққа чиқаради».
“Шуъабул иймон” асаридан.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12744. Ибн Қоййим раҳимаҳуллоҳ: “Банда учун кўзни бўш қўйиш (кўзни тиймаслик)дан зарарлироқ нарса йўқдир. Албатта у банда ва Роббисининг ўртасига ваҳшат, узоқлашишни келтиради”, деди.
“Дард ва даво” асаридан.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12742. Ҳаж манзараси худди қиёмат кунидаги Аллоҳ таолонинг ҳузурида туришни эслатади. Шу билан бирга бу ҳолат ушбу диннинг улуғлигини ва унинг аҳлининг бирдамлиги, бирлигини ҳам эслатади.
Албатта, бу илоҳий ваҳий орқали жорий этилган тенглик динидир. Ҳажда барча фарқ, тафовутлар йўқ бўлиб кетади. Раҳбар ва фуқаронинг, араб ва ажамнинг, оқ билан қоранинг ўртасида бирон фарқ бўлмайди. “(Бу) отангиз Иброҳимнинг миллати. У сизларни бундан олдин ва бу(Қуръон)да «мусулмонлар» деб номлади”, Ҳаж сураси, 78-оят.
Шайх Муҳаммад Ҳасан Валади Деду.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12740. Солиҳ салафлар аср(намози вақти)дан кейин китобот (ёзма ишлар билан машғул бўлиш) ва наҳв мутолааси ақл ва кўзни заифлаштиради, дердилар.
Шунингдек, тиб аҳли ҳам ақлий илмлар ҳақида шундай дейишади. Салафларимиз асрдан сўнг ақлий китобларни ўқишмаган. Агар кундузи имкон топмаса тунда ўқиши, асрдан кейин ўқишдан кўра авлодир.
Аҳмад ибн Ҳасан Аттос.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12738. Отангни сенга қилган зулмини унга оқ бўлиш билан қаршилама. Аллоҳнинг халили Иброҳим алайҳиссаломнинг отаси: “Қасамки, агар тўхтамасанг, сени албатта тошбўрон қиламан!”деганида, Аллоҳнинг халили: “Омон бўл!”, дея жавоб қайтарганди. (Марям сураси, 43-оят)
Ҳақиқатан: “Албатта Иброҳим ҳалийм, нолон ва тез қайтувчидир”, Ҳуд сураси, 75-оят.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
12736. Мусулмон кишининг намозга юриб боришидаги ҳолати
Абу Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Биз Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам билан намоз ўқиётган эдик. Одамларнинг оёқ товушлари эшитилди. Пайғамбаримиз намозни тугатгач, улардан: “Сизларга нима бўлди?” деб сўрадилар. Улар: “Намозга шошилдик”, дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ундай қилманглар. Агар намозга келсаларинг, сокин юриб келинглар. Улгурганингизни ўқинг, ўтказиб юборганингизни тўлдиринг», дедилар».
Имом Табароний ривояти.
Сакинат: ҳаракатлардаги секинлик, хотиржамлик ва беҳуда ҳаракатдан четланиш.
Виқор: кўзни пастга қаратиш, овозни пасайтириш ва уёқ-буёққа алангламасликдир.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube
Тарих ва замонавий илмлар
📜 Халқларни ҳайратга солган қадимий араб илмлари (давоми)
Энди ҳар бир илмий йўналиш — фиросат, иёфат, ва қиёфат илми ҳақида айрим маълумотларни тақдим этамиз:
1. Фиросат (فِرَاسَة)
Фираса — инсоннинг ички хислатларини ташқи белгилари орқали билиш санъати. Бу илм арабларда Исломдан олдин ҳам бор эди, кейин эса мусулмон уламолар уни илм сифатида ривожлантирдилар.
Фойдаланиладиган омиллар:
-Юз шакли ва ифодаси
-Кўзлар, оғиз, пешона белгиси
-Овози (овознинг қаттиқлик ёки юмшоқлиги)
-Ҳаракатлар ва юриш тури
-Тана ранги ва мушаклар ҳолати
Баъзи саҳобалар фирасани жангларда ва ҳаётий қарорларда ишлатишган.
2. Иёфат илми (عِيَافَة)
Иёфат— одамлар ва ҳайвонлар изларини кузатиб, ким ўтганини аниқлаш илмидир.
Бу илмий тажриба чўлларда ривожланган. Айниқса, доимий сафарлар ва ўрмонлардаги ҳаётда муҳим бўлган. Маълумотлар қуйидаги аниқланган.
-Изнинг чуқурлиги: оғирлик ёки югуриш ҳолатини билдиради.
-Қадамлар орасидаги масофа: одам чарчаган ёки тез юриб кетганми — шуни англатади.
-Оёқ изининг шакли: эркак-аёл, йигит-кекса, соғ- касал — шу орқали фарқланади.
Иёфатда моҳирлар араб бадавийлари, хусусан, Нажд ва Ҳижоз қабилалари бўлганлар.
3. Қиёфат илми (قِيَافَة)
Қиёфа — фиросат ва иёфатнинг энг мукаммал шакли. Бу илм одамларни изидан, ташқи ўхшашидан, ҳатто муносабатларидан танишга бағишланган. Қиёфат билан шуғулланганлар: Қоййиф (қиёфачи) — ўта маҳоратли шахс бўлиб, унинг хулосалари ҳукм ишларида ҳам қабул қилинган. Масалан, у боланинг отасини юзи ёки изидан таниб, нотекислик бўлса, “бу фарзанд уники эмас” дейиш имконига эга бўлган. Исломда қиёфатга мурожаат: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам замонларида Мужзаъ ибн Ториқ исмли қиёфачига мурожаат қилинган ҳолат ривоят қилинади. У болани отасига ўхшашини айтиб, исбот қилган — бу таъриф имом Моликнинг “Муватто” асарида келтирилган. Қиёфатда машҳур қабилалар: Бану Мудлиж, Бану Лаҳаб қабилалари бўлган.
📜 Энди ушбу учта қадимги араб илми — фиросат, иёфат ва қиёфат илмларини замонавий илмлар билан таққослаймиз:
1. Фиросат ва психология
Фираса инсоннинг ташқи белгиларидан ички ҳолатини билишга асосланса, замонавий психология бундай хулосаларни:
-Мимика, кўз қимирлаши, оёқ-қўл ҳаракати)
-Тананинг ҳолати, позицияси ва жимжит ифода ("body language")
-Овознинг оҳанги, тезлиги ва қуввати
орқали беради. Бу нон-вербал алоқалар ("non-verbal cues") деб аталади.
Мисол: ФҚБ, махсус хизматлар, полиция ва психотерапевтлар одамнинг юз ифодасидан ёлғон ёки стресс ҳолатини англай олишади. Бу, аслида, фиросатнинг илмийлашган шаклидир.
2. Иёфат ва криминалистика (Forensics)
Иёфат — излардан фойдаланиб ким ўтганини аниқлаш санъати.
Замонавий криминалистика ва суд- экспертиза фани иёфатга жуда яқин:
-Оёқ излари ва пойафзал турини таҳлил қилиш.
-Изларнинг йўналиши ва чуқурлигини ўрганиш.
-Ердаги чанг, тупроқ, ҳатто изда қолган биологик намуналар (тер, қон ва бошқалар)
Мисол:
Полиция жиноят жойидаги излар орқали гумондорнинг оғирлиги, юриш усули, ҳатто оёқ кийим брендини аниқлайди. Иёфат бунга бевосита ўхшайди.
3. Қиёфат ва ДНК илми, биометрика ва насаб таҳлили
Қиёфат инсонларни юз-ижобий ўхшашликлар, излар, юриш ва шу каби белгилардан таниш билан шуғулланган.
Замонавий илмлар:
-ДНК тестлари: боланинг отаси ёки онаси эканини 99.9% аниқлайди.
-Face recognition (юздан таниш): компьютер алгоритмлари юз шаклини таниб олади.
-Насаб таҳлили: генеалогик дарахтлар қуриш орқали қариндошликни аниқлаш.
Мисол: Судда фарзандликка олиш ёки оталикни аниқлаш учун қиёфий ўхшашлик ўрнига бугунги кунда ДНК тест натижалари тақдим этилади. Лекин асосий ғоя, яъни ўхшашлик орқали насаб аниқлаш — қадимги қиёфат илмидан келиб чиққан.
@arabicuz
iOS | Android
Instagram | Facebook | Twitter | arabicuz">Tiktok | Youtube