-
تاریخ سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی عصر ناصری و همچنین شخصیت ناصر الدین شاه لینک عضویت: https://t.me/joinchat/AAAAAEL7ygi1VhxxGQPHKQ ارتباط با مدیران کانال و ارسال مطلب: nmsaltanat1264@gmail.com https://t.me/Raoofmirza
جلد هشتم از خاطرات ناصر الدین شاه از سریِ انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، و در مجموع جلد نهم از این خاطرات به تازگی منتشر شده است.١ این طور که شنیده شده است مجلدات بسیاری از این سری در انتظار نشر هستند. آخرین مجلدات نشر داده شد نیز مربوط به همین یکی دو سال آخرین هستند.
سوالی که پیش می آید، چطور تا کنون بسیاری از متخصصین آن دوره ( عصر ناصری) بدون دسترسی و بدون توجه به دست‌نوشته‌های مهمترین فرد آن دوره (یا حداقل بیشترین این دست‌نوشته‌ها)، به تحلیل تاریخی یا احیانا قضاوت (بدون توجه به خوب و بدن آن) در باب دوره مورد نظر می‌پرداختند؟
از این حیث باید شکرگزار خدا باشیم که امثال استاد مجید عبد امین وجود دارند که بیشترین وقت و تمرکز خود را وقف تصحیح این کار مهم کرده‌اند. بدون تعارف، بابت این‌کار دست ایشان را باید بوسید.
پ. ن :
١ : ناشر یک جلد از این سری که به تصحیح استاد عبد امین است، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی است.
@asrnaseri
مقایسه ی دستخط واقعی میرزا محمد تقی خان فراهانی امیرنظام مشهور به امیرکبیر (سمت راست) محفوظ در مرکز اسناد آستان قدس رضوی و مناجات نامه ی جعلی منتسب به ایشان (سمت چپ)
@qajariranhistory
مناجات نامه ی جعلی منتسب به میرزا محمد تقی خان فراهانی امیرنظام (امیرکبیر)
دلایل جعلی بودن آن در پایین درج شده است 👇
@qajariranhistory
آلبوم عکسی از اشخاص و مکان های مختلف عصر ناصری که گویا کار «آقا رضا عکاس باشی» هستند.
بر خلاف عنوان این آلبوم که در فایل آمده است، عکس‌ها ارتباطی به سفر شاه به شمال غرب کشور ندارند.
@asrnaseri
📋ممتحن‌الدوله اولین آرشیتکت ایران (1)
✅به بهانه روز معمار
🖊مهدی باقری نیا
میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی از جمله ایرانیانی بود که در عصر ناصری این بخت را یافت که با حمایت دولت روانه اروپا شود. میرزامهدی‌خان در میان این تحصیل‌کردگان فرنگ رفته ایرانی، دو امتیاز منحصربفرد دارد؛ نخست اینکه او نخستین فردی است که در اروپا به آموختن معماری جدید و آکادمیک پرداخت و به این اعتبار نقش پیشروی در انتقال دانش و فن معماری مدرن اروپایی به ایران داشته است. امتیاز دیگر وی، جایگاه ویژه‌ای است که در تاریخ دیپلماسی ایران به خود اختصاص داده است و این جایگاه را در مرتبه نخست مدیون تألیف یک رساله مدون در دانش دیپلماسی و حقوق بین‌الملل، موسوم به «مآثر مهدیه» است.
میرزامهدی شقاقی در سال1263ه.ق یعنی یک سال پیش از بر تخت سلطنت نشستن ناصرالدین‌شاه قاجار (1264-1313 ه.ق.) در تهران به دنیا آمد. پدر وی «میرزا رضاقلی تاریخ نویس سرابی»، منشی وزارت خرجه و از دوستان نزدیک «میرزا سعید خان موتمن الملک انصاری» وزیر خارجه وقت بود. تبار و اصالت وی به ایل کرد شقاقی تعلق دارد. میرزامهدی‌خان، به سیاق بسیاری از کودکان همروزگار خود، در مکتب و نزد ملا خواندن و نوشتن را آموخت. پدر به واسطه‌ی دوستی با «میرزا رضاقلی خان امیرالشعرا» که ناظم مدرسه دارالفنون بود پسر را در سن 12 سالگی به این مدرسه فرستاد. در همین. اوقات نیز توانست نزد «میرزا یحیی خان قزوینی معتمدالملک» (بعدا مشیرالدوله) زبان فرانسه را بیاموزد. دو سال بعد از این به پیشهاد وزیر خارجه و «میرزا یغوب خان» و به امر شخص شاه همراه با «سومین کاروان معرفت» راهی اروپا شد.
به محض ورود به پاریس «مسیو شدسکو» محصلین ایرانی را میان مدارس ابتدائی فرانسه تقسیم کرد. میرزامهدی‌خان و تعداد دیگری از محصلین ایرانی به مدرسه‌ای در شهری بندری به نام «دیپ» در ساحل شمالی فرانسه، فرستاده شدند.
این محصلین قریب به دو سال در مدرسه مذکور آموزش‌های ابتدای را فرا گرفتند. میرزا مهدی خان چند ماه بعد از بازگشت به پاریس در مدرسه‌‌ی بنام «اکل سانترال دآرت امانیفاکتور» قبول شد.
به پاداش قبولی در این مدرسه از ایران برای او حمایل سرهنگی فرستاند. از اتفاقات جالب برای میرزامهدی‌خان در پاریس برخورد اتفاقی او با امپراتور وقت فرانسه، لوئی بناپارت(1853_1870) و دعوت امپراتور از او برای شرکت در مهمانی دربار بود. گفتگوی میرزامهدی‌خان و ناپلئون سوم چنان که «نوایی» بررسی جالبی از آن به دست داده است، به خوبی نمایان‌گر آگاهی یک ایرانی در این زمان از هویت خود بود.
میرزامهدی‌خان در فرانسه معماری آموخت. اما بعد از بازگشت به ایران به واسطه دوستی پدر با وزیر خارجه و زباندانی او، جذب وزارت خارجه شد. وی توانست در مصدر این این شغل خدمات ارزنده‌ای را ارائه دهد و البته پاداش‌های نیز دریافت کند. وی عناوین خود را چنین توضیح داده است: « عضو سابق شورای کبری، وزیر مختار، مستشار اول وزارت خارجه... عنوان جنابی و تمثال مبارک ناصرالدین شاه و نشان و حمایل امیر تومانی... دارای چندین نشان و حمایل دول خارجه: فرانسوا ژوزف اطریش، درجه دوم لژیون دنر فرانسه، و اول مجیدی عثمانی، و ایطالیا و دانمارک و سنت ستانیسلاس روس و غیره و نشان طلای علمی درجه اول... منصف و مولف مجلدات مآثر مهدیه ودر علم حقوق و ژگرافیای مبسوط ایران و هذاالکتاب» البته وی مدعی این نیز است که پیشنهاد دهند اصلی تأسیس «مدرسه علوم سیاسی» نیز بوده است. هر چند نمی‌توان این مدعا را قبول کرد اما به احتمال قوی وی در تایسس این مدرسه نقشی داشته است.
در این مطلب جنب ديپلماتيک زندگی ممتحن‌الدوله مورد توجه نیست. بلکه بیشتر بحث در مورد زندگی او به عنوان یک معمار است.
ممتحن‌الدوله در کنار کارهای وزارت خارجه، به کار معماری و ترجمه نیز اشتغال داشت. اولین کار او به عنوان معمار یک سال بعد از بازگشت او از فرنگ، معماری «قصر فیروزه» برای شاه بود. گویا بی اعتنایی به نظرات شاه در کار معماری، موجب رنجش شاه شد. و همین رنجش نیز موجب شد دربار دیگر برای ساخت بنای به او رجوع نکند.
ممتحن‌الدوله و بسیاری دیگر بعدها توانستند سبک‌های جدیدی از معماری را وارد معماری ایران کنند. بیشک مسجد و عمارت سپهسالار (بهارستان) مهمترین بناهای عصر ناصری (شاید قاجار) هستند. این دو بنا نیز توسط ممتحن‌الدوله طراحی شدند. وی که توانسته بود عنوان اولین معمار آکادمیک ایران را به خود اختصاص دهد، از سوی «بانی مسعود» محقق تاریخ معماری ایران، به عنوان«پدر معماری مدرن ایران» ناميده شده است.
@asrnaseri
⚫️ مرثیه ای از سروده های ناصر الدین شاه بر واقعه کربلا
خنجر شمر به خون شه خوبان تشنه
حنجر شه بدم خنجر بُرّان تشنه
من چو خضرم و فُراتست اگر آب حیات
خضر کی مانده به سرچشمۀ حیوان تشنه
آه از آن لحظه که اصغر به سر دوش پدر
داد حنجر به دَمِ غنچهِ پیکان، تشنه
کودکانم که همه شهد و شکر می‌خوردند
حال، طوطی صفتند در شکرستان تشنه
گفت شاه شهدا با پسر سعد لعین
آب در کوزه روا داری و مهمان تشنه
مهر زهرا بود این آب و همه اولادش
کشته گشتند و فتادند به میدان تشنه
دیو و دَد جمله از این آب همه سیرابند
کس ندیده است لب آب سلیمان تشنه
گبر و ترسا و نَصارٰی همه زین آب خورند
به لب نهر جگر گوشۀ عمران تشنه
اکبرم کشته شد از تیغ شما در میدان
رفت در خلد برین شاه جوانان تشنه
دست‌ها از تن عباس فکندند به خاک
کس ندیده است که سقا سپرد جان تشنه
«ناصر» ار آب خوری یادکن ازشاه شهید
زآنکه شد کشته شهنشاهِ شهیدان، تشنه
«ناصر»
@asrnaseri
دیوان کامل ناصرالدین شاه قاجار «ناصر»
به تحقیق و اهتمام حسن گل محمدی «فریاد»
نشر علم، تهران، 1390
از جمله پادشاهان قاجار که به سرودن شعر علاقه داشت و دیوانی از خود به جای گذاشته است ناصرالدین شاه است. او که در شعر « ناصر» تخلص می کرد جزو شعرای مکتب بازگشت به شمار می رود. دیوان وی شامل اشعار مذهبی، مراثی، غزلیات، رباعیات، قطعات و اشعار پراکنده می باشد.
گویند پری و حور ناید به نظر
وز آدمیان همیشه جویند حذر
این نکته مرا نگشت باور کامروز
یک حور بدیدم ز پری نیکوتر
«ناصر»
@asrnaseri
فراخوان مقاله دومین کنفرانس
"تاریخ روابط خارجی ایران"
مهلت ارسال چکیده مقالات تا ۱۰ آذر ۹۷
@asrnaseri
#تمدیدـشد
همایش قراخانیان در گستره فرهنگ و تمدن ایران
آخرین مهلت ارسال چکیده تا 30 آبان 1397
آخرین مهلت ارسال اصل مقاله تا 20 آذر 1397
ارسال به ایمل اختصاصی همایش :
hamayeshhistory@gmail.com
میرزا مهدی خان شقاقی ممتحن الدوله
از رجال عصر ناصری، وی در میان سالهای ۱۲۷۴ تا ۱۲۸۲ ه.ق در پاریس جز محصلین اعزامی به فرانسه بود. او اولین معمار آکادمیک ایران محسوب می شود.
@asrnaseri
پاسارگاد و آرامگاه کورش
چهارشنبه14، صاف، 102 درجه:
ساعت8 صبح از قوام آباد به راه افتادیم و در مسیر کم شیبی در کوهستان راندیم و نیمروز از صخره کوهی سرازیر شدیم و به جلگه همواری رسیدیم. در انجا آرامگاه کورش بود که در میان جلگه و در بلندی ساخته شده است و هر بر آن 6 کن [10گز] درازا و حدود 3/5 کن [6گز] ارتفاع دارد. مقبره بر سکویی است که از سنگ آهکی که 5لایه ساخته شده و آرمگاه بر این سکو و مانند انباری سنگی به ارتفاع حدود 2 کن [سه و نیم گز] و به وسعت3×3 کن[پنج ونیم گز] بنا شده است. درون مقبره فضایی به وسعت2×2 کن[3/6 گز] بلندی حدود1/5 کن[2/7 گز] دارد. هر سطحه بالا و پایین با دو سنگ آهکی بزرگ فرش شده است،3×3 دیوار چهار طرف هم با سنگ های بزرگ پوشیده شده است، و نمای مقبره ندارد. در پیرامون این عمارت، بیرون سکوی آن، ستون های فروریخته زیادی دیده می شد. آنچه که یاد شد وصف کوتاهی از این عمارت است، اینجا را با اطمینان آرامگاه کورش می گویند، اما کورش در 2409 سال پیش از این[ پیش از سال میجی/ 1880م، برابر سال 529 قبل از میلاد] در ناحیه شمال شرق دریای خزر به سکاییان حمله کرد؛ اما پیروز نشد و به اسیری درآمد، و زنی Tomyris نام فرمانروای آن قوم او را کشت. از این رو تصور نمی رود که در اینجا در گور شده باشد. احتمال دارد که اینجا مقبره مانندی[ خالی از جسد و] فقط برای احترام و نیایش روح او باشد؛ یا که در دوره ای بعد شاهی دیگر کوروش نام در اینجا در گور نهاده شده است. چنانکه دیدیم این عمارت هیچ حالت مقبره نداشت، و چنین گمان کردم که آتشکده یا نیایشگاهی بوده است که در روزگار باستان زرتشتیان در اینجا در برابر آتش انبوه نیایش می کردند؛ چنانکه صفه جلوی مقبره داریوش هم با سنگ بزرگ فرش شده بود که قرینه ای است بر تایید گمانی که یاد کردم. نزدیک اینجا بقایای ساختمانی مانند معبد بودایی هست که پاسارگاد خوانده می شود. در جلگه پیرامون اینجا بقایای کاخ سنگی باستانی یی که فقط قطعه ها و پایه هایی از آن بازمانده است دیده می شد، که شاید ویرانه کاخ پادشاهی قدیم باشد.
_______________
سفرنامه فوروکاوا صفحه ۲۲۸
ترجمه هاشم رجب زاده و کینیجی ئه اورا.
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
@asrnaseri
سفرنامه فوروکاوا
هرگاه سخن از سفرنامه های خارجی در باب تاریخ ایران به میان می آید به علت اینکه، اولا فراوان بود سفرنامه ها مغربیان، دوما آشنایی ما ایرانیان با زبان ملل مغرب زمین و در نهایت تسلط فرهنگی ایشان بر جهان، بی اختیار ذهنمان به سمت سفرنامه های این مردمان می رود.
اما کمتر کسی است که بداند که مردمان مشرق زمین نیز در سالیان دور به سرزمین ما سفر کردند و مشاهدات خویش را مکتوب کردند. یکی از این سفر نامه ها، «سفرنامه فوروکاوا» ژاپنی است. نویسنده این سفرنامه در عهد سلطنت ناصر الدین شاه از راه دریا به منظور ماموریتی بازرگانی، همراه با هئیتی به ایران سفر می کند. این « هئیت هفت نفره سفارت ژاپن در تاریخ 10 سپتامر 1880م. پس از سفر دشوار 42 روزه ای از طریق بوشهر به تهران رسیدند، و پس از حدود110 روز توقف در پایتخت ایران از طریق انزلی و اروپا روانه بازگشتن به کشور خود شدند.» و در شهر های مختلف ایران اقامت داشه و از راه های مختلفی نیز عبور کردند. فوروکاوا طی این مدت توصیفات دقیقی از شهرها و راه های که از آنها دیدن کرد و نیز اداب و رسوم مردم این شهرها، همچنین دیدار با رجال آن ایام ایران و آداب و چگونگی شرفیابی به حضور شاه به دست می دهد که قابل ملاحضه اند. البته گاهی رسومات یا حتی مذهب ایرانیان که طی مرور زمان دچار تغییر شده یا حتی از روال عادی خارج گشته و با مطالعات قبلی نویسنده در مورد ایران تضاد دارند، او را گیج و دچار اشتباه می کند. از دیگر ایرادات که می توان به این سفرنامه گرفت یکی اطلاعات غلط تاریخی در مورد تاریخ ایران و دیگری اشتباه در ثبت نام مکان ها است.
به غیر از «فوروکاوا» دو نفر دیگر از این هئیت که اولین هئیت ژاپنی بازدید کننده از ایران بود، مشاهدات خود را نوشته اند، که خوشبختانه در ایران ترجمه و چاپ شده اند و سفرنامه حاضر، آخرین آنها بود که به سال 1384 هاشم رجب زاده و «کینیجی ئه اورا» آن به فارسی ترجمه کردند و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی نیز به نشر آن همت گماشت.
@asrnaseri
روضه خوانی در تکیه دولت:(روزنامه ایران، امروز6 آبان(
محرم 1289 ه. ق ،به روایت ناصرالدین شاه:
………محرم رسید و سنه تغییر کرد، شد سنه 1289:
تکیه دولت حاجی میرزا آقاسیِ قدیم ، باز بسته شد،به اهتممام عضدالملک و علاءالدوله. پسر ملک التجار مرحوم سقاخانه پدرش را بسته بود 1،امین الملک سقا خانه خودش را بسته بود، سقاخانه حاجی علی مرحوم را ، پسرش امسال نبسته بود، از جانب دولت بسته بودند، صدر اعظم و سایر رجال دولت، شاهزادگان و غیره، همه حجرات خود را بسته بودند، بسیار خوب،با زینت ،بلور شال وغیره.
وزیر دول خارجه [سعید انصاری ملقب به مؤتمن‌الملک] هم الحمدلله زنده است، اما با نقاهت و ضعف زیاد، حجره خود را هم بسته بود. یک روز هم ترکیب غریبی آمد، از توی تکیه رفت به حجره اش نشست، زیاد خنده داشت. وزیر فطرتاً وقار و تمکین داشت ، نقاهت و ضعف هم بر وقار افزوده شده بود، دیگر راه نمی رفت و بطوری راست و یواش می رفت ، مثل آدم مقوائی که کوک کرده باشند، شاهزاده اعتضاد، حشمت الدوله ، نصرت الدوله، اغلب مردم، همه روزه بودند، صدر اعظم هر روزه در حجره خودش می نشست ،امنای دولت و شاهزاده ها، آنجا جمع می شدند. یک روز هم گویا 8 [محرم] بود، صدر اعظم ضعف کرد، در تکیه گرما زده شده بود، بردند اطاق نظام ، الحمدلله خوب شد....... ر. ک روزنامه ایران لینک ذیل
http://www.ion.ir/News/421024/محرم-عزاداری-تکیه-دولت-ناصرالدین-شاه
سومين همايش سالانه مطالعات قاجار
"ايران و پايان جنگ جهانى اول"
به مناسبت صدمين سالگرد پايان جنگ جهانى اول
"انجمن ايرانى مطالعات قاجار" و پژوهشكده اسناد آرشيو ملى ايران"
١١ آذر ١٣٩٧/ دوم دسامبر ٢٠١٨
ساختمان آرشيو ملى، سازمان اسناد و كتابخانه ملى ايران
انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار منتشر کرد:
روزنامۀ خاطرات ناصرالدّین شاه قاجار: از شوّال ۱۲۸۸ تا ذیحجۀ ۱۲۹۰ ق. به انضمام سفرنامۀ اول فرنگ
این کتاب یادداشتهای روزانۀ ناصرالدّین شاه از شوّال ۱۲۸۸ تا ذیحجۀ ۱۲۹۰ است که شامل شرح مسائل روزانه و جاری مملکتی، گزارشی از سفر ییلاقی سه‌ماهۀ شاه به کنارۀ دریای مازندران، شرح شش ماه اقامت او در طهران و آماده‌سازی مقدمات سفر سال بعد به اروپا، حرکت کاروان شاهی به سمت انزلی و در نهایت شرح وقایع سفر شاه به اروپاست. از این جهت که بخشی از کتاب شرح نخستین سفر یک پادشاه ایرانی به مقصد کشورهای اروپایی است اهمیت خاصی دارد.
[روزنامۀ خاطرات ناصرالدّین شاه قاجار: از شوّال ۱۲۸۸ تا ذیحجۀ ۱۲۹۰ ق. به انضمام سفرنامۀ اول فرنگ، به کوشش مجید عبد امین، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، ۱۳۹۹]
علاقه‌مندان می‌توانند از بیست‌و‌نهم مهر تا چهاردهم آبان، این کتاب را با ۳۰٪ تخفیف از دفتر مرکزی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار تهیه کنند.
قیمت با تخفیف: ۱۰۵۰۰۰ تومان
تلفن مرکز پخش و فروش: ۲۲۷۱۳۹۳۶-۲۲۷۱۶۸۳۲
بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار؛ تعمیم زبان فارسی و تحکیم وحدت ملّی
@AfsharFoundation
دلایل جعلی بودن مناجات نامه منتسب به میرزا تقی خان فراهانی امیر نظام (امیرکبیر)
این مناجات نامه منسوب به مرحوم میرزا تقی خان امیر نظام مشهور به امیر کبیر به دلایل ذیل جعلی است:
1. مرحوم میرزا تقی خان امیر نظام اگرچه در عمل صدر اعظم و شخص اول کشور بعد از ناصرالدين شاه بود ولی هیچ گاه لقب صدراعظمی و مهمتر از آن امیر کبیر نداشت و بعد از درگذشتش به این لقب مشهور شد. در هیچ سند تاریخی نه خودش از عنوان امیر کبیر برای خود استفاده کرده ونه دیگری او را امیر کبیر خطاب داده است. (برای اطلاعات بیشتر به پژوهش های دکتر رضا کسروی درباره ی لقب "امیرکبیر" در همین کانال رجوع شود)
2. ذکر کلمه هجری بعد از عدد سال متداول نبوده و امروزه با رواج تاریخ های میلادی و قمری و شمسی در متون ذکر آن در متون تاریخی رایج گشته، ضمن اینکه اشاره به زمان هم با کلمات یوم و لیله و سنه متداول بوده است. عبارت "بار پروردگارا" مربوط به دوران پس از فرهنگستان بوده و با ادبیات رایج در عصر امیر کبیر و ادبیات مورد استفاده خود وی هیچ گونه سنخیتی ندارد. (با تشکر از جناب هادی میرشاهی)
3. میرزا تقی خان امیر نظام اصولا اهل مناجات و دعا و شعر و ..... نبود. به میرزا سعید خان انصاری که بعدها وزیر خارجه شد و اهل علم بود گفته بود که لباس تنبلی را رها کن و بیا به دولت خدمت کن و یا به قاآنی شاعر معروف که او را چوب زد و گفت به جای شعر بیا یک ترجمه انجام بده.
4. نکته ای دیگر راجع به این نامه این است که این نوع خط تحریر یعنی خط تحریر به شیوه نستعلیق در دوره قاجار اصلا مرسوم نبوده و خط تحریر همگان خط شکسته تحریر بوده که سرآمدان این شیوه امیرنظام گروسی و امین الدوله بودند و از زمان اواسط پهلوی دوم خط تحریر به شیوه نستعلیق در کشور رایج می شود و اگر اسناد بدست آمده از قبل از آن دوره را ببینیم تماما خط تحریر به شیوه شکسته تحریری می باشد. همچنین مقایسه ی دستخط های اصیل و تایید شده ی امیرکبیر با این دستخط خود گویای عدم صحت این انتساب است. (نظریه جناب امیرعباس نصیری یزدی، کارشناس خطاطی)
5. مهمتر از همه این که این سند جدید الولاده در هیچ منبعی و هیچ آرشیوی وجود خارجی ندارد و صرفا محصول ذهن خلاق جاعل محترم و خوشنویس آن است.
/channel/bahmanighajar
@qajariranhistory
https://www.instagram.com/p/B_kWtxfpw9T/?igshid=1x1otq3ky307w
@asrnaseri
📋ممتحن الدوله اولین آرشیتکت ایران (2)
اما در دوره‌ی قاجاریه شاهد تسلط بروز جلوه‌هایی از تمدن غرب در فرهنگ ایرانی هستیم که به نوع خود در معماری هم تأثیرگذار بود حتی معماری ایران دوره قاجار که به گفته «پیرنیا»: دوره دوم شیوه اصفهان (سبک اصفهان) بود، را دستخوش تحولاتی کرد. ایرانیان که از یک سو با نظام «سنت» خویش مواجه بودند از سوی دیگر در برابر نظام معرفتی غرب قرار گرفتند. همین رویارویی در برخی زمینه‌ها منجر به أخذ ظواهری از آن فرهنگ شد. پیاده کردن همین ظواهر به علت «نظام سنت» قوی در جامعه ایرانی نیز خالی از اشکال نبود، به جای پرداخت به بن‌مایه‌های فرهنگ غربی گاه شاهد بروز ظواهری از آن فرهنگ در ایران هستیم. جلوه‌هایی از ظواهر غربی را می‌توان در برخی جاهای جامعه ایرانی دوره‌ی قاجاریه به ویژه عصر ناصری دید. چنین ظواهری را می‌توان در سبک و نوع لباس پوشیدن شاه و اعیان، ایجاد نیروهای نظامی جدید، انتظامات شهری پی گرفت.
شاید معماری بهترین شیوه در این دوره بود که جامعه ایرانی تجدد و نو شدن خود را به نمایش بگذارد. برخی از پژوهشگران این دوره معماری دوره‌ی قاجاریه را چنین توصیف کرده‌اند: «معماری قاجار به حق اصول، مبانی و الگوهای قدیم معماری ایران را ارتقا بخشید».به توصیف «هادی میرمیران» معماری در دوران قاجاریه:«شکوه در فضا و افول در ساخت وپرداخت» است. معماری این دوره خلاقیت‌های فضایی افزایش می‌یابد، تنوع فضاها بیشتر می‌شود، فضاهای نوینی خلق می‌شوند، فضاها به گشایش و سبکی بیشتری می‌رسند. به طور خلاصه اگر تکامل معماری را گشایش، شفافیت و سبکی بدانیم، معماری این دوره به عنوان مرحله تکامل معماری قدیم ایران مطرح می‌شود. از طرفی وقتی معماری را از زوایای دیگر مانند، اندازه‌ها، تناسبات، شکل‌ها و تزئینات نگاه کنیم، معماری دوره قاجار وضعیت نازل‌تری نسبت به گذشته نشان می‌دهد. شکل‌ها استواری و صلابت قبلی را ندارند و شکل‌های جدید سطحی‌اند. اندازه‌ها دقت لازم را ندارند، تناسبات در مرتبه نازل‌تری نسبت به تناسبات موزون و اندیشمند قبلی قرار می‌گیرند.
در دوران ناصرالدین‌شاه معماری ایرانی با آمدن مهندسان و معماران اروپایی و تحصیل معدودی از دانشجویان ایرانی در فرانسه و تقلید از معماران، به تدریج صبغه‌ی اروپایی به خود گرفت.اما در همین دوره نیز طوری نبود که معماران سبک اروپایی یا نوگرا هیچ‌گونه ارتباطی با معماران سنتی نداشته باشند. شاهد آن هم همکاری ممتحن‌الدوله با «استاد حسن قمی» یکی از مهمترین معماران عصر ناصری، در ساخت مسجد سپهسالار هست.
از کارهای دیگر ممتحن‌الدوله در معماری می‌توان از طراحی عمارت قوام‌الدوله ثانی در لاله‌زار، عمارت مسکونی سعدالدوله، عمارت میرزاسعیدخان مؤتمن‌الملک، عمارت حسام‌السلطنه، عمارت محمدولی‌خان سپهسالار تنکابنی در لاله‌زار و طراحی پله‌های عمارت محمودخان ناصرالملک با برداشتی از پله‌های کاخ باکینگهام، همچنین طراحی مجموعی برای استقرار وزارتخانه‌ها در دوره صدارت «میرزا حسین خان سپهسالار» و دستور وی بود، که هیچ گاه اجرا نشد.
ممتحن الدوله شقاقی در تابستان1299 شمسی در شمال تهران در 72 سالگی وفات یافت و در صفایه حضرت عبدالظیعم به خاک سپرده شد.
منابع:
_شقاقی، میرزا مهدی خان ممتحن‌الدوله. مآثرمهدیه: 1379، وزارت امور خارجه.
_شقاقی، میرزا مهدی خان ممتحن‌الدوله. رجال وزارت خارجه در عصر ناصری و مظفری، به کوشش ايرج افشار: 1365، اساطیر.
_شقاقی، میرزا مهدی خان ممتحن‌الدوله. خاطرات ممتحن‌الدوله، به کوشش حسین خانشقاقی: 1353، امیر کبیر.
_مستوفی، عبدالله. شرح زندگانی من... ج1: 1388، نشر زوار.
_بانی مسعود، امیر. معماری معاصر ایران، 1391، انتشارات هنر معماری قرن.
_نوایی، عبدالحسین. ایران وجهان از قاجاریه تا پایان عهد ناصری: 1369، نشر هما.
_محبوبی اردکانی، حسین. «سومین کاروان معرفت» . 1345، مجله یغما شماره 222.
_میرمیران، سیدهادی. «مدرسه شهید مطهری(سپهسالار): نگاهی به معماری دوره قاجار، شکوفایی فضا و افول ساخت و پرداخت». 1379، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 8.
@asrnaseri
ملکه ویکتوریا، نشانی مزین به تصویر ناصرالدین شاه که به ملکه تقدیم شد روی گردن ایشان دیده می شود.
@tasavirtarikhi
📍شعر «ناصر» و دوره ناصری:
از جمله پادشاهان سلسله قاجار که دارای قریحه شاعری بود ناصرالدین شاه با تخلص «ناصر» است.
آرامش نسبی پس از سالیان دراز درگیری بود، که با علاقمندی و گرایش به شعر و شاعری توسط سلطان شاعر، گرایش به ادبیات و شعر توسعه پیدا کرد و در جامعه آن روز شعرا ادبا زیادی ظهور کردند.
استاد سعید نفیسی در مقدمه دیوان فروغی بسطامی این دوره را این گونه توصیف می کند: « دوره سلطنت چهل و نه ساله ناصرالدین شاه از دوره های پرشکوه ادبیات فارسی است. از آغاز قرن سیزدهم هجری، همین دوره آسایش پس از سالیان دراز آشفتگی در ایران پیش از آمد و مردم کشور تا اندازی روی آرامش دیدند؛ توجه به ادبیات که از دوره صفویه از میان رفته بود بار دیگر پیش آمد. بنیادی که در آغاز دوره قاجار گذاشته شد و سخنورانی مانند فحتعلی خان صبا، میرزا عبدااواهب معتمدالدوله نشاط، مجمر اصفهانی، وصال شیرازی، و میرزا عبدالباقی طبیب اصفهانی، که راهنمایان گویندگان و سرایندگان جوان آن روزها شدند، می بایست قهرا در نیمه اول قرن سیزدهم دوره ممتازی را فراهم کند. در این دوره چند تن از بزرگان شعر فارسی آثار جاودانی گذاشته اند و آنچه که از طبع قاآنی، یغما، سروش، محمود خان ملک الشعرا و فتح الله خان شیبانی تراویده همیشه از شاهکار های زبان فارسی به شمار خواهد رفت و با آثار برخی از گویندگان قدیم برابری خواهد کرد.»
تاثیری که مکتب بازگشت در روند رشد زبان و شعر فارسی گذاشت...انجمن های مشتاق؛ خاقان؛ ناصری که در اصفهان و تهران تاسیس گردیدو مشتاقان شعر فارسی را به تتبع از شعرای متقدم واداشت. ظهور و حضور سخن سرایان و شاعرانی بزرگی همچون مشتاق اصفهانی، عاشق اصفهانی، آذر بیگدلی، هاتف اصفهانی، و تداوم این حرکت توسط نشاط اصفهانی، فتحعلی خان صبا، سروش اصفهانی، فروغی بسطامی و قاآنی در دوره فتحعلی شاه که خود دیوان شعری بزرگی داشت و « خاقان» تخلص می کرد و ناصر الدین شاه، موجب گردید که در دوره بلند پنجاه ساله سلطنت ناصرالدین شاه شعر فارسی رشد و نمو پیش از گذشته بیابد و بار دیگر شعرا و سرایندگان به دربار و مجالس شاهان و افراد سرشناس علاقمند به شعر و ادبیات فارسی راه پیدا کنند. و در جهت تعالی شعر فارسی که در گذشته به علت بی توجهی پادشاهان صفوی دچار رکود و فترت شده بود، کوشش و ممارست تازه ای صورت پذیرد.
در کتب تاریخ، روزنامه های خاطرات، تذکره های سخنوران، جنگ های ادبی و هنری باقی مانده از دوره قاجار، ذکر گردیده است که ناصرابدین شاه شعر می سرود و با شاعران و سرایندگان زمان خود رفت و آمد و جلسات شعرخوانی و بحث و بررسی درباره زبان و ادبیات فارسی بویژه شعر داشتند.
آثار منظوم باقی مانده از او نیز موید شاعر بودن وی را و سرودن شعر و انتخاب تخلص ناصر می باشد. به طوری که بساری از شعرای بزرگ زمان او یعنی فروغی بسطامی ، محمود خان مالک الشعرا، سروش اصفهانی و قاآنی به اشعار ناصرالدین شاه در دیوان اشعار خود اشاره کرده و به برگزاری جلسات شعرخوانی در حضور وی اشاره فراوان داشته اند.
ناصرالدین شاه از اشعار سروده شده خود، مجوعه ها و دیوان اشعاری آراسته و آن را برای شاهزادگان، اهل ذوق و هنر، شاعران و مختلف می فرستاد.
اشعار باقی مانده ناصرابدین شاه از لحاظ کمیت زیاد نیست و شامل سروده های مذهبی و مراثی، غزلیات، قطعات، مخمس و غزلیات ناتمام و پاکنده و مفردات می باشد. ولی اشعار او از لحاظ کیفیت از مفهوم و معانی قابل توجه و ارزشمندی برخوردار است.
ناصرالدین شاه که از موهبت طبع شعر بهره مند بود بسیاری از رموز شعری و عروض و بدیع را نزد شاعران و سرایندگان زمان خود آموخته بود. در سرودن شعر دارای طبعی لطیف و قریحه ای سرشار از ظرایف و معانی بود. غزلیات او حاوی مضامینی درباره هجر و حرمان، عشق و جور و جفای معشوق و حاکی از احساسات روحی وی بوده است.
در میان سروده ها و اشعار ناصرالدین شاه مراثی و اشعار مذهبی او جایگاه خاصی دارند. ناصر الدین شاه که فردی مذهبی بود دیدگاه خاصی به اولیا دین دارد. ناصرالدین شاه توجه خاصی به امام حسین (ع) و سایر شهدای کربلا داشت. می توان گفت که شاعری و معروفیت اشعار وی بیشتر مربوط به همین گونه اشعار است بطوری که ناصرالدین شاه به عنوان یکی از از مرثیه سرایان اهل بیت(ع) شناخته می شود. غزلیات عاشقانه بیشترین بخش دیوان ناصرالدین شاه را تشکیل می دهد. او در غزل بیشتر از سعدی و حافظ تبعیت کرده و به سبک عراقی آنها را سروده است. ناصرالدین شاه جزو شعرای دوره بازگشت محسوب می شود، کیفیت غزلیاتش را باید با توجه به طرز غزلسرایی این دوره بررسی کرد. دیگر گونه های شعر ناصر الدین شاه از جمله قطعات و اشعار پراکنده او نیز دارای، زیبایی خاصی است.
📚از مقدمه«دیوان ناصر الدین شاه»
به تحقیق واهتمام حسن گل محمدی، تهران، نشر علم، 1390
@asrnaseri
فراخوان خلاصه مقالات برای:
«دومین همایش تخصصی علم در دوره قاجار: عبدالغفار نجم الدوله»
مهلت ارسال: ۱۵ اسفند ۹۷
زمان برگزاری: اردیبهشت ۹۸
ارسال به دبیرخانه پژوهشکده تاریخ علم:
najm.conf@gmail.com
@hisofsci
همایش ملی
«گیلان در گستره عصر قاجار»
@movarekhan
مهلت ارسال چکیده مقالات: ۲۰ فروردین ماه ۱۳۹۸
📚چال حوض بازی محصلین ایرانی در فرانسه
...یکی از روزها که محصلین ایرانی در یکی از آن حمامها لب دریا مشغول شناوری و به اصلاح آب بازی بودند دو سه نفر از آن میان که در ایران چال حوض بازی را به وجه احسن بلد بودند پشتک و وارو می زدند و با دست و پا در آب اغلب صداهایی تولید می‌نمودند که توجه عموم را جلب می نمود، جمعی در اطراف آنها گرد می آمدند. در همان موقع شخصی انگلیسی وارد بدان محوطه حوض گردید که واقعا از حیث هیکل و لباس شنا و سبک نشستن مضحک بود. اولا سبیلها و چانه را تراشیده و ریش قرمز بلندی از دو طرف گونه آویخته .... پارچه لباسش به نقش مربع مربع بود که در ایران بدان چادرشب رختخوابی گویند، کلاه و پیراهن و جلیقه و شلوار و کت او نیز همان رنگ حتی کفشهایش نیز قرمز بود. این چنین هیولایی ... جنب میز گردی که برای ما معین شده بود جلوس نمود. معلوم است بچه های ایرانی... شروع به دهان لقی نسبت بدان نمودند. یک یک بچه ها از آب بیرون آمده آن بیچاره را با عبارت مستهجن به زبان فارسی خطاب می نمودند ... به بدگویی مجاسرت می نمودند. در موقعیکه تماما به گرداگرد میز بزرگ جمع بودیم و یکان یکان نسبت بدان تماشاچی هتاکی می کردیم، یک مرتبه آن انگلیسی با آن هیکل عجیب از جا برخاسته با نظر حقارت بر مجمع ما نگریست بدین عبارت شیخ سعدی علیه الرحمه مترنم گشت: " جواب ابلهان خاموشی است و بس" سری جنبانده و از ما دور شد.
________________________
📚خاطرات ممتحن الدوله صفحه ۶۱
به کوشش حسینقلی خانشقاقی. امیر کبیر ۱۳۵۳
@asrnaseri
جلسه معرفی کتاب آبان ماه انجمن زنان پژوهشگر تاریخ برگزار می کند :
خشونت مشفقانه ( روایت مرد سالاری دوران ناصری) ، با حضور نویسنده کتاب خانم دکتر روح انگیز کراچی .
زمان : دوشنبه ۹۷/۸/۱۴
ساعت ۱۶/۰۰ تا ۱۷/۳۰
مکان: بزرگراه حقانی شرق به غرب نبش خیابان کوشا، روبه روی ورزشگاه شهید کشوری ، ساختمان آرشیو ملی لیران، طبقه چهارم ، کتابخانه انجمن زنان پژوهشگر تاریخ
@zananepazhoheshgartarikh1396
نوبویوشی فوروکاوا عضو اولین هئیت ژاپنی اعزامی به ایران. وی یادداشتهای خود را در مجله انجمن زمین شناسی توکیو سپس در سال ۱۸۸۹ در قالب کتاب "یادداشتهای سفر ایران" منشر کرد.
@asrnaseri
سفر نامه فوروکاوا
عضو هیات اجرایی نخستین سفارت ژاپن به ایران در دوران قاجار
۱۲۹۷ه.ق/۱۸۸۰م
ترجمه دکتر هاشم رجب زاده
کینیجی ئه اورا
نشر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ۱۳۸۴
@asrnaseri
🖌به بهانه دویستمین سالگرد تاسیس وزارت خارجه
📚 تاریخ روابط خارجی ایران
عبدالرضا هوشنگ مهدوی:
از ابتداي سلطنت فتحعلي‌شاه انتصاب سفراي دايمي و مقيم در ايران مرسوم شد. و يكي از مهم‌ترين اموري كه پادشاه با آن سر كار داشت روابط خارجي بود، كثرت امور مربوط به سياست خارجي و نمايندگان سياسي متعددي كه از جانب دول بيگانه به دربار ايران اعزام مي‌شدند و نيز اخباري كه هر روز لازم بود از اوضاع بين‌الملل كسب شود. و همچنين امضاي عهدنامه كنگره وين بعد از دوران ناپلئون در اروپا در مورد ترتيب اعزام و پذيرفتن تقدم نمايندگان سياسي و به لحاظ اموري كه هر روز در مناسبات ايران با دول بيگانه وجود داشت، باعث گرديد كه فتحعلي شاه در سال 1237/1821 طي فرماني، دستور تاسيس وزارت امور خارجه را صادر نمايد.
«ميرزا عبدالوهاب خان نشاط اصفهاني» به عنوان اولين وزير امور خارجه منصوب گرديد. وزارت امور خارجه تا سالهاي متمادي فقط مركب بود از وزير و نايب و چند نفر منشي. در سال 1241/1825 ميرزا ابوالحسن خان شيرازي معروف به ايلچي كه به عنوان سفير به سفرهاي زيادي به دربارهاي اروپاي رفته بود، به سمت وزير دولت خارجي منصوب گرديد و مدت پانزده سال در مصدر اين شغل مهم بود. سومين وزير دول خارجه «ميرزا مسعود خان انصاري گرمرودي» بود و بعد از آن هم يكي ديگر از خاندان انصاري به نام «ميرزا سعيد خان انصاري موتمن الملك» اين سمت را بر عهد داشتند.
در دوران اميركبير وزارت خارجه تشكيلات نسبتاً منظمي به خود گرفت و صدور تذكره (گذرنامه) به صورت مرتبي درآمد و ثبت و ضبط مكاتبات سياسي نظم جديدي يافت و در سال 1268/1851 نخستین سفارتخانه‌هاي دائمي در پايتخت‌هاي بزرگ جهان آن روز (استانبول، سن پتوزبورگ و لندن) تاسيس گرديد. نمايندگان سياسي ايران موظف شدند از حوزه ماموريت خود و اوضاع و احوال اتباع ايراني اطلاعات صحيح و دقيقي تهيه و بطور منظم به وزارت امور خارجه بفرستند. و دربار جزئيات امور از مركز دستور بگيرند.
در سال 1274/1858 دولت ايران در دوره صدارت میرزا آقا خان نوری و دور اول وزارت میرزا سعید خان انصاری مؤتمن الملک وزارت امور خارجه را يك دستگاه مستقل اعلام كرد و طي يادداشتي به سفارتخانه‌هاي خارجي مقيم تهران اطلاع داد كه از اين به بعد صدر اعظم در امور مربوط به روابط خارجي مداخله‌اي ندارد و مسوليت اين امر به عهد وزير امور خارجه خواهد بود. در سال 1299/1881 در دوره دوم وزارت میرزا سعید خان مؤتمن الملک اولين نظام نامه وزارت امور خارجه متشكل بر 25 فصل به تصويب و توشيح ناصرالدين‌شاه رسيد و ادارات متعددي براي رسيدگي به امور روسيه، عثماني، انگلستان و همچنين نشريات و دفتر ثبت و رمز و ترجمه تاسيس گرديد. بعدها ادارات ديگري براي رسيدگي به امور دول غير همجوار و محاكمات اتباع خارجي و محاسبات و پرسنل به آنها اضافه شد. و كارگزاران اين وزارت خانه در كليه شهرها براي رسيدگي و رفع اختلاف مردم با اتباع خارجي به وجود آمد و اين ترتيب تا پايان عصر قاجار دوام داشت.
كم‌كم رسائل های نيز تعريف یا ترجمه شدند كه در آنها به آداب و چگونگي روابط خارجي نيز اشاره مي‌شد. مقارن همين سالها در دوران وزارت میرزا نصرالله خان مشیرالدوله، جمعی از رجال كه با روابط خارجي آشنايي داشتند و كمبود رجال درس خوانده و آشنا به فن ديپلماسي در وزارت خارجه را احساس مي‌كردند، از مظفر الدین شاه فرمان تاسيس «مدرسه علوم سياسي» براي تربيت ديپلمات براي وزارت خارجه را گرفتن. مدرسه ای كه خود سنگ بناي شد براي تاسيس دانشگاه تهران.
@asrnaseri
کتاب جامعه و بازار در عصر ناصری (با نگاهی به اوضاع اجتماعی و اقتصادی در عصر قاجار) تالیف فیاض زاهد و هدی موسوی در ۴۹۰ صفحه با قیمت ۵۰۰ هزار ریال توسط انتشارات میراث مکتوب منتشر شد.
@movarekhan
@sokhanetarikh
#کتاب «نخستین رویارویی‌های هنر عصر ناصری با هنر غرب (موسیقی، نمایش، نقاشی)» منتشر شد.
کتاب «نخستین رویارویی‌های هنر عصر ناصری با هنر غرب (موسیقی، نمایش، نقاشی)» تألیف مصطفی لعل شاطری منتشر شد.
نخستین رویارویی‌های هنر عصر ناصری با هنر غرب، از یک مقدمه و پنج فصل مجزا تشکیل شده است. در فصل اول، روابط فرهنگی- هنری ایران با کشورهای اروپایی، از مغولان تا ابتدای عصر قاجار، بررسی شده است. مطالب این فصل، که مقدمهای برای ورود به بحث اصلی است، میزان روابط فرهنگی- هنری دوران حکومت مغولان، آققویونلوها، صفویه، افشاریه و زندیه را با غرب به صورت مجمل بیان می کند.
در فصل دوم، زمینه های مؤثر در روند نفوذ غرب در ایرانِ دورۀ قاجار، و بهویژه عصر ناصری، ذکر شده است، زیرا این عوامل بیشک مهمترین علل رواج سبک های غربی محسوب می شوند که شامل حضور مبلغان مذهبی، اعزام محصلان به اروپا، تأسیس دارالفنون و سفرهای ناصرالدین شاه به فرنگ است...
👉 http://b2n.ir/78373