Telegram-канал azarbijan_sarab - تاریخ آذربایجان_تاریخ سراب (ساراب): Unsorted

تاریخ آذربایجان_تاریخ سراب (ساراب)

09 Feb 2021 22:09

وله [مهدی بیک شَقاقی]¹ درمدح وتاریخ گنبد مبارک حضرت عبّاس {علیه السّلام} گفته

در زمان خسروِ گیتی ستان
آنکه نامش فتح را آمد مُعین

جم نشان فتحعلی شاه آنکه هست
آسمانش تخت وخورشیدش نگین

سایهٔ جاهش عمودِ فرقِ کفر
پایهٔ گاهش عمادِ کاخِ دین

لشکرش هرچه مکین دار ومکان
کشورش هرچه مکان دار و مکین

خانِ خاقان مرتبت حاجی حسین²
آنکه باشد دولتِ شه را امین

آن بهارِ فیض کز وی اصفهان
بی خزان باغیست چون خلد برین

بانی عالی بنائی شد که هست
کعبهٔ دین را به از رُکنِ رکین

با ضیائش مهرِ اندر چون سُها³
با عُلوّش چرخِ اعلی چون زمین

وهم ،خشتش مِهر وسقفش آسمان
گفت وزین آشفت عقلِ دوربین

کآفتاب افزونتر از انجم که دید
برسپهری برتر از عرشِ برین

با وجودِ خشت او چون ذرّه دید
کرد بس نظّاره از عین الیقین

ورنه اوّل دربنایش می نهاد
خشت خود را عیسی گردون نشین

هست این مسکن یکی مخزن که هست
گنجِ فیضِ ایزدی در وی دفین

روضهٔ عبّاس باشد اینکه نیست
غیرِ خاکش، کُحلِ چشمِ حورِ عین

آن شهی کزبهرِ شُکر بندگیش
چرخِ اعلی برزمین ساید جبین

شهسواری کَش جنیبت کش⁴ کشد
توسنِ ⁵افلاک را در زیرِ زین

شوکتش جان است وهفت اختر⁶ جسد
قدرتش دست است و نه چرخ آستین

صحنِ قصرِ عالیش از ارتفاع
با نُهم بامِ⁷ سپهر آمد قرین

خاک پاکش رَشکِ مُشکِ باغِ خلد
آب تابش غیرتِ ماء مَعین

صبحِ او چون روی جانان جان فزا
شامِ او چون زلفِ دلبر دلنشین

نه فلک از پایه اش رفعت پذیر
شش جهت از سایه اش راحت گزین

وَه چه پایه ،قدرِ خیرالانبیاء
وه چه سایه ،فیض ربّ العالمین

دید چون مهدی⁸ که گردید آشکار
آسمانی بر زمین زآثار این

بهر تاریخِ بنایش زد رقم ⁹
کآسمانی گشته پیدا برزمین ¹⁰

_______________

1_مهدی بیک شقاقی شاعرادیب درسال ۱۲۱۴وفات یافته ،قبرش درحرم امامزاده دربرامام پشت ضریح قراردارد.ازآثارش غیراز دیوان اشعار مثنوی لیلی و مجنون است که به طریق هزل سروده وگویند شاعری هتّاک وهجوگو بوده است .(تذکرة القبور ،مصلح الدّین مهدوی ،صفحهٔ ۳۷۱)تاریخ وفات وی با این شعر مادّه تاریخ سازگاری ندارد .

2_حاجی محمّد حسین خان صدراصفهانی (۱۱۸۵_۱۲۳۹ه.ق)سوّمین صدر اعظم فتحعلی شاه بین سالهای ۱۲۳۴الی ۱۲۳۹ه.ق.
گویا این حکایت لطیف بین مهدی بیک شقاقی وحاجی محمّدحسین صدر اصفهانی واقع شده که دَری شوشتری در کتاب چمن سرور آورده وآن چنین است:

حکایت

آورده اند که مهدی بیک شقاقی دراصفهان به خدمتِ محمّد حسین خانِ کاشی که درآن ولایت حاکم بود رفت قاپی چی [دربان] اورا نگذاشت رُقعه ای نوشته به دستِ غیری داد که :بنده گان پناها ،مهدی شقاقیست دربیرونِ درایستاده ودربان اورا مانع

هم چو اقبالت درآید ازدر این فرخنده پی
یاچوبختِ دشمنت برگردد این برگشته بخت

چون رقعه به نوّاب خان رسید ایشان را طلبیده نوازش نمود .
(تذکرهٔ چمن سرور ، دری شوشتری ،نسخهٔ خطّی کتابخانهٔ ملّی ایران به شماره ۳۲۵۰۸ ،برگ ۳۱۰)

3_سُهی :ستاره ای است ریزه و بسیار خفی در بنات النّعش صغری.شیخ سعدی گوید :

در نعت او زبان فصاحت کجا رسد
خود پیش آفتاب چه پرتو دهد سها

4_جنیبت : از عربی جنیب ، یدک . اسب کتل .
جنیبت کش: شخصی را گویند که اسب کوتل را میکشد. نظامی گوید :
دور جنیبت کش فرمان توست
سفت فلک غاشیه گردان توست .

میرآخور را نیز گفته اند که ریش سفید طویله باشد.
5_توسن :اسب سرکش و حَرون و جهنده را گویند خصوصاً.سعدی فرماید :
تو بر کرّه ٔ توسنی بدگهر
نگر تا نپیچد ز حکم تو سر
6_هفت اختر به نظم پارسی چنین است :

قمر است وعطارد وزهره
شمس ومرّیخ ومشتری و زحل

واسماء پارسی هفت اخترچنین است :

کواکب مه و تیر و ناهید میدان
چو خورشید و بهرام و برجیس وکیوان

7_نهم بام :همان فلک اطلس در هیئت قدیم است .
8_تخلّص شعری مهدی بیک شقاقی است .
9_مصرع دوّم مادّه تاریخ بناست که بنده حساب کردم وسال ۱۲۳۳ هجری قمری می باشد.
10_کشکول زنوزی (حسن بن عبدالرّسول زنوزی متخلّص به فانی )نسخهٔ خطّی مجلس به شمارهٔ ۷۷۲۷،برگ ۲۸۲

@Azarbijan_sarab