تانری گنجینه سینین قیفلینا فرمان دیر آنا
الله ین کولگه سی یئر اوسته نمایان آتادیر
بالاسی باشینین اوستونده نگهبان دیر آنا
اونا باغری نیگران گیزلیجه هر آن آتادیر
دردینه، مئحنتینه،رنجینه ،درمان دیر آنا
درد و غم نن قوتاران باشا چیخاردان آتادیر
اؤله بو یولدا دئمز،مئهریله قوربان دیر آنا
او گؤزل مئهرینه هم طئفلینه قوربان آتا دیر
بو گؤزل اؤلکده بو گول لره آران دیر آنا
باخچانی بسلیین،هرس لیین، باغمان آتا دیر
گؤزلری سؤزلری تمسیلیده جیران دیرآنا
قورخولو اولسا وتن تورپاغی،اسلان آتا دیر
اولا بیر درد و بلا زار و پریشان دیر آنا
اوشاغین یانلیشینا جان وئره تاوان آتادیر
سئوگیده عئشقیده پئیمانی وه بونیان دیر آنا
چکیده اؤلچوده ایمانی وه ایزان آتا دیر
یئنگیده قیزلاریمیز ساحیبی دوران دیر آنا
بو بقا رازی دی بیر گون گؤرر اوغلان آتا دیر
گؤزلیم قدرینی بیل حوری حوران دیر آنا
شاهلارین شاهیدی باش تاجینا اونوان آتا دیر
گئتمه میش آل قاداسین،کاچ گئجه مئهمان دیر آنا
تانرینین وارلیقی وا،وئردیگی احسان آتا دیر
هر کسین واردی خوش احوالینه جانان دیر آنا
اولسا هر ائوده،وئرن ایشلره سامان آتا دیر
#آیدین
#سوچرشمبه آیینی سنتی در (بایرام آیی) آخرین ماه سال
سه شنبه های آخرین ماه سال بنام های
سو ،اود ،یئل،تورپاق جشن گرفته می شود
چرشمبه = چهارشنبه نیست
همانطور چرچی چهارچی نیست . و چرچویه چهارچویه نیست .چر و یا چار مانند :چاراویماق ،چاردونگه ، چارباغ و...
چر و یا چار به معنی چهار نیست و معنی آن در تورکی مقابل و زمان است.و نیز روز چرشمبه مصادف با روز سه شنبه است .و ارتباطی به چهارشبنه ندارد.
#آیدین
زبان یعنی شخصیت ، هویت ، عزت ، حرمت ،
زبان یعنی رسمیت ،ملیت ،حیثیت
زبان یعنی حریت
زبان یعنی تفاوت انسانیت از حیوانیت ،
زبان یعنی تاثیر دیگران برشما و تاثیر شما بر دیگران ،
زبان یعنی سواد علم و اگاهی
زبان یعنی عشق ،دوستی و برادری زبان یعنی بنیاد خانه و خانواده
دانستن زبان غیر یعنی توانایی
و زبان یعنی زبان مادری
زبان مادری را پاس داریم
روز جهانی زبان مادری مبارک
#آیدین
معنی و ریشه ی نام اردبیل
در کتاب تاریخ اردبیل خوانده بودم گویا نام باستانی شهر اردبیل آرتاویل بوده و از نام دو پهلوان آرتا و ویل گرفته شده است.
بتازگی دیدم در ویکی پدیا (اورتابئل) هم اضافه گردیده ظاهرا کلمه مرکب از اورتا(وسط) و بئل (شاید به معنی وسط کمر) این نوشته مرا واداشت تا دانسته های خود را با دوستان و همشهریان عزیزم در میان بگذارم.
درپی سیاست فارسیزه کردن اسامی شهرها و روستاهای آذربایجان در اسناد و مدارک عمدا و یا سهوا نام این مناطق را معانی نامرتبط معنی کرده اند .
دلایل و مستندات فراوانی دال بر این مدعاست .
بیشتر نام های مناطق جغرافیایی تکراری و یا مرتبط به هم هستند.
آغبولاق نمونه ی جالب توجهی است .
آغ بولاق که نامی صد در صد تورکی به معنی چشمه ی سفید (چشمه ی پاک) هست .
و به راحتی می توان در گوگل جستجو کرد.
آغ بولاق ağbulaq با املای متفاوت آقبلاغ،آغبلاغ،آقبلاق و ...
در جای جای قاره ی آسیا وجود دارد .
مانند کشورهای تورکمنستان ،هندوستان،قرقیزستان،ازبکستان،تورکستان چین ، ارمنستان افغانستان،تورکیه ، جمهوری آذربایجان ،روسیه و ...
همچنین درکشور ایران در شهرها و استان های
اردبیل _آغ بولاق رستم خان، آغ بولاق قولوغا و نیز
خیو(مشکین شهر) ،همدان ،شهرکرد ،زنجان ،آذربایجان شرقی ،آذربایجان غربی ،لرستان،کردستان، کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری، و ...وجود دارد .
و یا دیگر روستاها مانند: قشلاق ،آغچای،باشکند،ساری قایا،کول تپه و ... از نام های تکراری مناطق هستند.
جالب اینکه نام اردبیل هم مانند دیگر نام های تورکی تکرار شده
اردبیل : نام استان
اردبیل _ مرکز استان اردبیل
اردبیل _منطقه ای در یمن
آرارن اردبیل _دشتی در کشور جمهوری آذربایجان
اردبیلک _شهری در استان قزوین
اردبیلق _روستایی در خورش رستم خلخال
حال باید از تاریخ نگاری که آرتاویل را ابداع کرده پرسید
آیا اردبیلک و اردبیلق هم از قاعده ی آرتا و ویل یا اورتا و بئل پیروی می کند ؟!
در معنی اردبیل ابتدا باید گفت در اسناد و اشعار گذشته به نام متفاوتی به غیر از اردبیل برای این خطه برخورد نمی کنیم .و اینکه اردبیل کلمه ای تورکی و مرکب است . از (ار+دب+ایل ər+dəb+il)
ار= آبا،اجداد [مشابه کلمات ارکک،ارخان,اروین،ارباش،ارجان،(ار به معنی آدم ، مرد ،شوهر) ]
دب=آیین،رسم و رسوم ،پوشش،گروه،کهنه گی
ایل =دوست ، موافق ،یار و همراه و در مقام پسوند نشان محل است. مانند :(ایل در پسوند اسم مکان :گورادیل ،شورابیل، اربیل و ..
در کل معنی اردبیل = وطن آیینی اجدادی
ج.آیدین
🔷️ به تشابه نام اعداد در زبان های هند و اروپایی
توجه کنید .بیشتر اعداد گویش مشابه دارند . مثلا عدد دو
این تشابه اتفاقی نبوده و نشانگر ریشه ی واحد این زبان هاست.
اما ریشه اصلی کدام زبان است؟
قدمت کدام بیشتر است ؟
و معنی نام هر عدد چیست ؟
برای اطلاع بیشتر به نمونه هایی از شمارش در زبان های متفاوت توجه کنید .
👇در گروه زبان های هندی شمارش اعداد در این زبان ها تفاوت چندانی باهم ندارند .
(اعداد با الفبای رایج هر زبان نوشته شده است )
فارسی
یک دو سه چها پنج شش هفت هشت نه ده
پشتو
یو دوه درې څلور پنخه شپږ اوه اته نهه لس
اردو
ایک دو تین ، چار ، پانچ ، چھ سات آٹھ نو دس
سندی
هڪ ٻه ٽي چار پنج ڇهه ست اٺ نو ڏھ
تاجیکی (بعضی زبان ها از الفبای سرلیک استفاده می کنند . که برای سهولت خواندن به لاتین تغيير داده شد)
jak du se cor panç Şaş haft haşt nūh dah
پنجابی
Ika dō tina cāra paja chē sata aṭha nau dasa
کردی
yek du sê çar pênc Ixeş heft heşt neh deh
هندی
ek do teen chaar paanch chhah saat aath
nau das
👇گروه زبان های اروپایی
روسی
odin dva tri , Chetyre pyat' shest' Sem' vosem' devyat' desyat'
اسپانیایی
uno dos tres , Cuatro cinco SEIS Siete ocho NUEVE DIEZ
انگلیسی
one two Three , Four, five, six Seven eight nine ten
اسپرانتو
unu du tri kvar kvin Ses sep ok naŭ dek
ایتالیا
uno due tre quattro cinque Sei sette otto nove dieci
ایرلندی
aon dó Trí Ceathair cuig Sé seacht n-ocht naoi deich
فرانسوی
un deux trois , Quatre cinq six Sept huit neuf dix
یونانی
éna dýo tría téssera pénte Exi eftá ochtó ennéa déka
#آیدین
وسط چله ی کوچک زمستان گرمای غیرعادی و بیش از اندازه ی هوا باعث گردید. شیره ی درختان جاری شده و جوانه بزنند.
با توجه به موعد فصل زمستان و کوهستانی بودن اقلیم آذربایجان انتظار می رود روزهای آتی بارندگی هایی در پیش بوده باشد .
و برودت هوا موجب صدمات به جوانه های نیمه رشد کرده گردد.
بیداری زود هنگام _
همانقدر خطرناک است!
که خواب دیر هنگام .
#آیدین
مردم دنیا نام سرزمین ها و کشورها را با نام حیوانات ،گیاهان و میوه جات ،صنایع و نام افراد مشهور ، دانشمندان ،مخترعان ،ثروتمندان، سیاستمدران و ورزشکاران و... می شناسند.
ایران : گربه
ترکیه : گرگ خاکستری
استرالیا : کانگوروی
امریکا : عقاب
روسیه : خرس
چین : پاندا
انگلیس : شیر
فرانسه :خروس
هند : فیل
عربستان : شتر
پاکستان : تمساح
عراق : بز
کامبوج : گاو
کانادا : سگ آبی
دانمارک : قو
مصر : عقاب
الجزیره : روباه
و...
آنانی که تورک ها را آذری می نامند.
بگویند چرا بایاتی ها ، ضرب المثل ها ، آتالارسؤزو و شعری نداریم که تورک ها را آذری نامیده باشد.
تورکون مثلی
چرا نمی گن 👈 آذری مثلی
آدام تورکه سایا دیر
چرا نمی گن 👈 آذری سایا
تورکون دیلی تک سئوگیلی ایستک لی دیل اولماز
چرا نگفته 👈 آذری دیلی
و ....👇
تورک بالاسی قورد اولار باسدیغی یئر یورد اولار
آری بالدان آیریلماز تورک دیلین دن
تورک ، تورکو وورار آرادا تات آپارار
قوش قانات سیز اولماز تورک آت سیز
تورکه تورک دن باشقا دایاق یوخ
تورکون ایکینجی عاقلی
تورک اوغلو تورکم من ، آتام تورک آنام تورک
و....
چرا فارس ها نمیگن آذری تازی ،غلامان آذری
میگن تورک تازی ، غلامان تورک
و ....
چرا شعرای فارس زبان وقتی شعر می سرایند.
از مردم تورک نام می برند.
و آذری را به معنای آتشی بکار می برند .
مانند: سعدی و حافظ، فردوسی و...
#آیدین
ادامه
معنی ریشه و مفهوم اعداد تورکی
حال ارتباط بین ۲و۲۰ یا ۳و۳۰ یا ۴ و ۴۰ ی ۵ و ۵۰ در شمارش تورکی
۲۰.ایگیرمی igirmi ، اییرپیiyirmi ، ایکی رمی (ک) در بین دو صدا تبدیل به (گ) می شود مانند( اورک--> اورگیمی ) به معنی در محدوده ی من علاوه بر انگشتان دست انگشتان پا هم اضافه شده و جمعا ۲۰ انگشت می شود.و دیگر شخص انگشتی برای شمارش ندارد.
۳۰.اوتوز otuz= اؤتوز پیشی گرفتن جلو زدن از تعداد انگشتان دست وپا
[لازم به توضیح است شمارش در تورکی باستان یکان با دهگان بعدی خوانده می شد مثال (۲۷ ) یئدی اوتوز
یا (۳۹)دوقوز قیرخ]
۴۰.قیرخ qırx ، قیریخ qırıxقیریقqırıq کیریک kırıkهمانطور که در مفهوم عدد ۴ ذکر شد مفهوم عدد ۴۰ هم معنی کسری و ناقص بودن را نشان می دهد.
قیریق =از مصدر قیریلماق یعنی بریدن
۵۰.اللی əlli=ال +لی به تعداد انگشتان یک دست یعنی ۵ بار شمارش با انگشتان دو دست و همانگونه که در شمارش عدد ۵(بئش) ذکر شد .پایان یک شمارش دیگر
در توضیح عدد ۱۰۰ خواهیم دید ۲ بار شمارش ۵۰ رو در روی هم عدد ۱۰۰(یوز )را خواهد ساخت
۶۰.التیمیش altmış=آرتیمیش artmışهمانطور که در عدد ۶ آمده آرتی و آلتی + پسوند میش به معنی گردیده و شده هست.
۷۰.یئتمیش yetmiş= همانند عدد ۷یئت + دی ادامه دار با پسوند میش مانند عدد آلتمیش(۶۰ ) عدد ۷۰ مرکب از "یئت + میش "به معنی رسیده شده
۸۰.سکسن səksən = سک + سن مانند عدد ۸ سک +یز نشانه ایکی لی ایکی جفت جفت بودن . در اینجا پسوند سن به معنی هستی است .
۹۰.دوقسان doqsan =دوخسان،دوغسان، مانند عدد (دوقوز ۹) کامل نشده با پسوند سان به معنی است.
۱۰۰.یوز yüz=با لهجه دیگر در تورکی اوز üzبه معنی صورت هست .همانطور که در توضیح عدد ۵۰ گفته شد.
دو گروه شمارش شده ۵۰ +۵۰ رو درروی هم یوز یوزه نام می گیرد
در مفهوم عدد یوز لازم است بدانیم .
تورک ها مردمانی جنگجو و اقتصادی بوده و هستند .همچنین همانطور که امروزه هم بیشتر اکتشافات در خدمت ارتش و تجارت می باشد. کاربرد اعداد سه رقمی وبیشتر در تعداد دام ها و دارایی ها و سربازان بوده است.
(ایکی قول ) دو بازو یا به عبارتی دو دست رو در روی هم قرار می گیرند. این شمارش در جبهه نبرد از دو دسته ساق و سول به شکل هلال از دو سوی حمله ور می شود .و در دامداری (سورو سایی) تعدا دام ها مورد استفاده قرار می گیرد.
۱۰۰۰.مین min= یا بین binاز مصدر مینمک سوار شدن هست.و میندر به معنی دوشکچه به معنی جایگاه است. واحد پول در دوران باستان بوده است " مین باشی " از رتبه های بالای نظامی هست .
تعدادی از اصطلاحات شمارش در تورکی که بعضا در زبان قارسی وارد شده به همراه تلفظ صحیح تورکی در مقابل هر کدام را مشاهده می کنید
سای >سای
سایلی >سایلو
پایا پای > پایاپای
تایا تای > تا ، تای
بیره بیر > بر ،بیر ،برابر
یوزه یوز > یوزه ،یوز
اوچ >اوج
بئش> بیش
اون > اون
اون باشی > اون باش
یوز باشی>یوز باشی
مین باشی>مین باشی
در پی پروژه ی منسوخ کردن سیستماتیک زبان تورکی و جایگزینی آن با زبان فارسی در صد سال اخیر توانسته اند عدد فارسی هشتاد را جایگزین عدد سکسن تورکی بکنند.
#آیدین
▪️گزارش روزنامه فایننشال تایمز انگلیس، معتبرترین روزنامه اقتصادی اروپا، از بزرگترین غارت اموال ملتها توسط دیکتاتورها: محمد رضا پهلوی با حدود ۳۵ میلیارد دلار دزدی، در صدر جدول جهان.
Читать полностью…جانا گلدیک ،دیله گلمه دیک
بو گونلر بیزیم گونوموز
ترجمه :
به جان آمدیم
به زبان نیامدیم
این روزها روزگار ما
به زبان نیامدن در فارسی به سخن یا به حرف ویا لب به اعتراض گشودن گفته می شود
سايغاج =ابزار شمارش به معنی امروزه یعنی کنتور،ماشین حساب "سایغاج" وسیله محاسبه و شمارش انسانهای گذشته در قدیم بوده است.
عمدتا از استخوان یا شاخ حیوانات ، سنگ و یا از چوب درست می شد.
با گذشت زمان از طناب گره دار و یا "مونجوق"دانه تسبیح نیز استفاده گردید.
و تا چند سال پیش "چورتکه "جایگزین آن شد. امروزه ماشین حساب های پیشرفته و کنتور ها این وظیفه را بر عده دارند.
در حال حاضر در کشورهای تورک زبان کنتورهای آب و برق و غیره را سایغاج می نامند.
#آیدین
چندی پیش یاراق(یراق) اسب را به تورکی در تصویری نوشتم .
حال به اصطلاحات تورکی آت چاپماق
( اسب دوانی)توجه کنید .
که عمدتا فارسیزه شده اند .
تورکو فارسیزه شده
چاپار چاپار،چپر
چاپارخانا چاپارخانه
چپر چپرخانه
چاپقی چابکی چابوق چابوک چابک
چاپدین چاپیدن
چاپاول چپاول
چاپ چپو،چاپ
یوروتمه یورتمه
یورقا یورقه
وردیش ورزش
چووقان چوگان
سوست سست
چوست چست
سبوک سبک
چالاک چالاک
قیبراق قبراق
قاچاق قاچاق
قیپچاق قپچاق
جلد جلده
چکمه چکمه
مئهمیز مهمیز
قاشو قشو
تومار تیمار
پئی آدا پیاده
قاچار قاجار
سووار سوار
#آیدین
ATA 💙 vəfalı yoldaş
ATA 💙 mehriban qardaş
ATA 💙 arxayın sirdaş
ATA 💙 dağlar dan uca
ATA 💙 qocaman qoca
ATA 💙 arxan da dayaq
ATA 💙 yolun da çıraq
ATA 💙 birinci qoçaq
ATA 💙 gözətçi mələk
ATA 💙 nigaran ürək
ATA 💙 həm payız həm yaz
ATA 💙 bir nəğmə bir saz
ATA 💙 ən gözəl avaz
ATA 💙 bulud dan yağış
ATA 💙 tanrıdan bağış
ATA 💙 başımın tacı
ATA 💙 sahil də naci
ATA 💙 əməyim sacı
ATA 💙 bir aram dəniz
ATA 💙 hər nədən təmiz
ATA 💙 həm günəş həm ay
ATA 💙 ulduzlara tay
ATA 💙 nəfəsin də nay
ATA 💙 gözlərdə işıq
ATA 💙 könül dən aşıq
ATA 💙 səhərin çağı
ATA 💙 cənnətin bağı
ATA 💙 arzumın dağı
ATA 💙 şahların şahı
ATA 💙 hər kəsin cahı
ATA 💙bağrım ın bəndi
ATA 💙 sevgilər kəndi
ATA 💙 qoşma lar qəndi
ATA 💙 yaşamın gözü
ATA 💙 Aydının sözü
#Aydın_qoca
روز 21فوریه/روز ۲اسفند
روز جهانی زبان مادری
آنادیلی گونو موبارک
ریشه و معنی نام اردبیل
اردبیل کلمه ای تورکی و مرکب است . از (ار+دب+ایل ər+dəb+il)
ار= آبا،اجداد [مشابه کلمات ارکک،ارخان,اروین،ارباش،ارجان،(ار به معنی آدم ، مرد ،شوهر) ]
دب=آیین،رسم و رسوم ،پوشش،گروه،کهنه گی
ایل =دوست ، موافق ،یار و همراه و در مقام پسوند نشان محل است. مانند :(ایل در پسوند اسم مکان :گورادیل ،شورابیل، اربیل و ..
در کل معنی اردبیل = وطن آیینی اجدادی
ج.آیدین👇👇👇👇
تشابه نام اعداد در زبان های هندی و اروپایی
بیشتر اعداد گویش مشابه دارند . مثلا عدد دو
این تشابه اتفاقی نبوده و نشانگر ریشه ی واحد این زبان هاست.
اما ریشه اصلی کدام زبان است؟
قدمت کدام بیشتر است ؟
و معنی نام هر عدد چیست ؟
برای اطلاع بیشتر به نمونه هایی از شمارش در زبان های متفاوت توجه کنید .
👇👇👇👇
شمارش اعداد در لهجه های مختلف تورکی تفاوت چندانی ندارد
تورکی آذربایجان جنوبی
بیر ایکی اوچ دؤرت بئش آلتی یئددی سککیز دوققوز اون
تورکی آذربایجان شمالی
bir iki üç dörd beş Altı yeddi səkkiz doqquz on
تورکی اویغور
بیر ئیككى ئۈچ تۆت بەش ئالتە يەتتە سەككیز توققۇز اون
تورکی تورکمن
bir iki üç dört bäş Alty ýedi sekiz dokuz on
آنادولو(استانبول
bir iki üç dört beş Altı yedi sekiz dokuz on
تورکی اوزبک
Bir, ikki, uch, to'rt, besh Olti etti sakkiz to'qqiz o'n
تورکی قرقیز
bir eki üç tört beş Altı jeti segiz toguz on
تورکی قازاق
bir eki üş tört bes Altı jeti segiz toğız on
تورکی تاتار (از خط سرلیک استفاده می کند وتفاوتی چندانی با تورکی آذربایجانی ندارد)
бер ике өч дүрт биш Алты җиде сигез тугыз ун
💥و این هم شمارش مغولی که بعضی می گویند زبان تورکی را اینا به ما تورک ها یاد دادند.
مغول با خط سرلیک می نویسند
Нэг хоёр гурав дөрөв тав Зургаа долоон найман ес арав
به خط لاتین و عربی تبدیل کردم تا راحت تلفظ شود.
Neg khoyor gurav döröv tav Zurgaa doloon naiman yes arav
نئگ خویور گوراو دؤرؤو تاو زورگا دولوون نایمان یئس آراو
#آیدین
تیم کلمه تورکی هست
👇
تیمچه کلمه ی تورکی و
مرکب از دوکلمه
تیم +چه
تیم =مخفف کلمه ی تاخیم هست .
تاخیم از مصدر تاخماق
این کلمه به شکل های تیم ، تیمچه ،تخم وارد زبان فارسی شده است .
مثال:
تیمچه = چند مغازه کنار هم
تیم =کاروانسرا به همراه چند مغازه
تیم =در گویش مازندرانی تیم ،تیم تار ،تیم تال و...به معنی تخم بکار می رود
امروزه در بازارهای سنتی تیمچه های زیادی وجود دارند که مجتمع فروشگاههای برجا مانده از دوران صفوی و قاجار هستند .
بنای تیمچه های جدیدالتاسیس را پاساژ می نامند.
و چرا تراختور می گوییم
چون
کلمه ی tracteur فرانسوی بوده و تلفظ صحیح آن
تراختور هست نه تراکتور !
#آیدین
ریشه و معنی نام اعداد تورکی
۱.بیر bir= در لهجه های مختلف تورکی( بیرbir،بئرber،بیجهbocə) به به معنی ابتدا ، پایه ، بستر
بیر در زبان فارسی هم به شکل (بیر ، بر ، برابر)وارد شده است. (نگاه لغتنامه دهخدا)
۲.ایکی iki=در لهجه های تورکی(ایکیiki، ائکیeki ،اکیəki).
(اکی) نشانه ی کشت است و حرف( ک) جفت بودن را می رساند.مثال(ارکک)
همچنین ابتدای نام اعضای جفت مانند :گؤز،قولاق،قول،قیچ که در تورکی باستان(کؤز ،کولاک ،کول ،کیچ)گفته می شده.
۳.اوچ üç=اوچ ocیا اوج از مصدر اوچماق به معنی اوج گرفتن است. وهمانگونه هم در فارسی وارد شده است .
و نیز در شمارش با انگشتان دست بلندترین انگشت دست (انگشت وسط🤚) که مطابق عدد۳ قرار می گیرد ( اوج uc) به معنی نوک دست بحساب می آید.
۴.دؤرت dört= دؤردdört، دوردdörd ، به معنی باقیمانده و کسر آمده که امروزه هم کاربرد دارد.در شمارش انگشتان یک دست 👍عدد ۴ ناقص بحساب می آید و باعث کامل نشدن یک مشت می شود.
۵.بئش beş = بئش beş،بیش biş، باش baş به معنی بیشتر و بالاتر است . در شمارش اعداد با انگشت( باش بارماق👍 )کامل کننده مشت ✊بحساب میاید .
قابل توجه اینکه
🖐در زبان تورکی شمارش با انگشتان شروع می شود و شکل گیری آن از طریق کشف و بدون اکتساب از زبان دیگر بوجود آمده است. وقتی شمارش به عدد پنج یعنی تعداد انگشتان یک دست می رسد شمارش تمام شده تلقی می گردد .
برای شمارش بیشتر از پنج از انگشتان دست دیگر استفاده شده و( آرتی artı)به معنی اضافه شدن بکار می رود.برای اطلاع بیشتر به باقی شمارش اعداد تورکی توجه کنید.
۶.آلتی altı = در لهجه های تورکی( آلتیaltı یا آرتیartı )آلتی به معنی زیر و آرتی به معنی اضافه شده بر دست شمارش شده ی اول است .همچنین کسانی که شش انگشت دارند( آلتی یا آرتی بارماق لقب می گیرند.)
۷.یئتدی yetdi =(یئتدیyeþdi،یئددیyeddi) یئت + دی به معنی ادامه دار شدن هست .
یئت از مصدر یئتمک ( یئتیشمک به معنی به تکامل رسیدن هست .و فعل (دی) به معنی است
۸.سککیز səkkiz = در لهجه ی دیگر تورکی سکیزsəkiz نشانه( ایکیلی ایکی) جفت جفت بودن و حرف (ز) در پسوند کلمه به نشانه ی نسبت است .
۹.دوققوز doqquz= دوغقوزdoğquz،دوغوز doğuz،دوکوز dokuz همانند عدد ۴ در شمارش دست اول کامل نشده و مشت کامل نگردیده معنی کسری می دهد و با زایش،یکی دیگر کامل خواهد شد حرف (ز ) همانند عدد ۸ به مفهوم نسبت دادن است.
۱۰.اون on= سون son پایان دادن به شمارش با دست هاست. و یک دسته شمارش کامل شده است.
این نوع شمارش بر مبنای ۱۰ بوده که امروزه هم در شمارش جهانی کاربرد دارد.
#آیدین
آنانین هر دیل ده آدی گؤزل دی
خاطری گؤزل دی یادی گؤزل دی
#آیدین
الفبای اورخون الفبای قدیمی تورک الفبای گؤکتورک ها الفبایی است که توسط گوگتورکها و دیگر ملت های تورک در میانه سدههای ۸ تا ۱۰ مورد استفاده بوده است.
این خط خیلی شبیه به خط امروزه ی لاتین است .
در تاریخچه خط لاتین می خوانیم.
خط لاتین نخستین بار در اوایل قرن هشتم، به کوشش مبلّغان مذهبی مسیحی و بازرگانان در تحریر نسخه خطی تورکی کودکْس کومانیکوس، که اثری تاریخی در تاریخ زبان ترکی است، به کار برده شد.
تورکی به کار رفته در متون این نسخه، گویش قپچاقی وابسته به زبان تورکی رایج در آسیای میانه در قرن هشتم است.
کودکس کومانیکوس، در کتابخانه سن مارک ونیز نگهداری می شود.
امروزه بیشتر کشورهای تورک زبان الفبای اورخون (لاتین )را خط رسمی خود انتخاب نموده اند.
#آیدین
ادامه
سایغاج را به فارسی به غلط سای آغاج خوانده و شمارش روی چوب معنی کرده و چوب خط نامیدند .
کلمه (چوب خط) مرکب از دو کلمه ی چوپ تورکی و خط عربی است.
کلمه ی سایغاج مرکب از سای و غاج هست .
در دستور زبان تورکی حرف "ق "وقتی مابین دو مصوت قرار می گیرد به حرف " غ" تبدیل می گردد.
ًً"سای" به معنی تعداد ، شمردن
و "غآج"قاج پسوند به معنی شکاف ،قسمت شده است.این کلمه تورکی در فارس به صورت قاج یا قاچ هندوانه وارد شده است.
اگرچه ابتدا روی سایغاج ها قاج قاج کنده می شد .اما بعدها قاج ها با نخ های گره شده پیشرفته تر گردید . و تعداد بر مبنای ۱۲ تایی با نام "دوگون " نگه نگه داشته شد .
و تعداد ۱۲ تا ۱۲ تایی یعنی ۱۴۴ عدد را "قوراس " قور فعل امر از قورماق با پسوند آس از مصدر آسماق هست .
'دوگون "به معنی گره است .گاهی برای بسته بندی از نخ یا طناب گره زده استفاده می شد.
گاه روی نخ گره های بسته شده خود 'سایغاج 'چوب خط بود .
فارسیزه شده ی کلمه ی "دوگون"یا با لهجه ی دیگر تورکی"دوجون"دوجین هست که با تصور "دو جین ۲جین " می خوانند گویا جین عبارت از ۶ عدد هست و دوجین یعنی۱۲
#آیدین
ایچین ده هر کیمی یاشاتما دوستوم
بیری سین یاشات کی ، یاشادار سنی