2920
БССР 1920-х, 1930-х. Кнігі, газеты, часопісы, фота, архітэктура. Дапамога праекту: patreon.com/belaruskipioner Другі канал пра крымінал у БССР 1920-х: @crime1920s Сувязь: @pionerbel
#савецкаябеларусь
Афінскія ночы, алкаголь і кіно - сексуальная рэвалюцыя ў БССР 1920-х выглядала так.
З газеты "Савецкая Беларусь" №86 1927 года (знайшоў В.Аніська).
#рэчыбсср
Бляшаная скрынка для цукерак менскай фабрыкі "Камунарка", 1930-я гады.
Крыніца: інтэрнет-аўкцыён Ay.by (гандль за лот ідзе прама зараз).
Учитывая сегодняшний интерес к теме, еще одно удостоверение
Читать полностью…
Членский билет кандидата в члены Центрального исполнительного комитета БССР, выбранного IX Всебелорусским Съездом Советов. 1929 год
Читать полностью…
Удостоверение на право ношения и хранения револьвера, выданное Гомельским сектором ПП ОГПУ БССР. Август 1932 года
Читать полностью…
Курсы инструкторов ВХО Полоцкого окрсовета Осоавиахима. 1930 год
Читать полностью…
Фотаздымкі і апісанне кантрабандных тавараў, выяўленых супрацоўнікамі Мінскай мытні. Лістапад 1923 года.
НАРБ. Ф. 129. Воп. 2. Спр. 256. Л. 149—150.
Крыніца: фэйсбук-старонка "Нацыянальнага архіва Беларусі".
#архітэктурабсср
Тыпавы праект раённага дома культуры 1938 года распрацоўкі, быў рэалізаваны як мінімум пяць разоў у наступных гарадах і мястэчках Беларусі:
- Брагін (фота 2, 1940 год) - не захаваўся;
- Старыя Дарогі (фота 3, 1941 год) - захаваўся ў арыгінале (адлюстраваны па восі варыянт праекта);
- Плешчаніцы (фота 4, сучаснае) - захаваўся ў перабудаваным выглядзе, па іншых звестках, новы ДК быў пабудаваны на падмурках разбуранага даваеннага;
- Тураў (фота 5, 1940 год) - захаваўся ў перабудаваным выглядзе;
- Чачэрск (фота 6, 1939 год) - захаваўся ў арыгінале.
Магчыма, ёсць яшчэ рэалізацыі праекта, пра каторыя я не ведаю.
#савецкаябеларусь
Наконт непасрэдных першакрасавіцкіх жартаў у беларускай савецкай прэсе 1920-х звестак няма (тут трэба капаць), але вось, напрыклад, у "Савецкай Беларусі" ад 1 красавіка 1928 года знайшлася тэматычная зацемка пра вядомы гумарыстычны твор беларускай літаратуры "Тарас на Парнасе".
Стары пост, пра тое як газета “Рабочий” у 1929 годзе купілася на першакрасавіцкі жарт з заходняй прэсы:
Читать полностью…
#звязда
Да 10-й гадавіны Кастрычніцкай рэвалюцыі кінастудыя "Белдзяржкіно" планавала выпусціць два фільмы: "Кастусь Каліноўскі" і "Гірш Лекерт".
Зацемка з газеты "Зьвязда" №245 1927 года з кароткім апісаннем гэтых стужак.
#звязда
Старыя ад 40 да 45 тут?
Зацемка з газеты "Звезда" №23 1926 года.
#рэчыбсср
Віншавальныя лісты прафесару В.В.Подараву ў сувязі з 35-цігоддзем прафесійнай дзейнасці ў Наркамат земляробства СССР у Маскву ад Менскай балотнай станцыі (па-руску) і ад акруговага меліяратара Аршанскай акругі Вянглоўскага (па-беларуску). Красавік 1927 года.
Плакат на русском и беларуском языках, призывающий евреев принять участие в строительстве Биробиджана.
Михаил Длугач, 1932 год.
#звязда #лікбез
Як "Звезда" стала "Зьвяздой".
9 жніўня 1927 года у дзень свайго дзесяцігоддзя галоўная партыйная газета БССР "Звезда" выйшла пад новай беларускай назвай "Зьвязда" (згодна з арфаграфіяй таго часу), ад гэтага моманту і да сёння газета выходзіць цалкам па-беларуску.
Рашэнне аб пераводзе партыйнай прэсы на беларускую мову было прынятае яшчэ ў 1924 годзе, калі на II сесіі ЦВК БССР была зацверджана на дзяржаўным узроўні палітыка беларусізацыі. Але ў дачыненні да "Звезды" працэс зацягнуўся на 3,5 гады. Зрэшты, не гледзячы на рускамоўную назву, у першую палову 1920-х газета фактычна была двухмоўнай - цэлыя раздзелы, асабліва прысвечаныя вясковым справам, у "Звезде" даваліся на беларускай мове, і з часам колькасць беларускамоўных артыкулаў павялічвалася.
Больш падрабязна пра тое, як "Звезда" пераходзіла на беларускую мову, можна пачытаць у артыкуле на старонцы сучаснай газеты "Звязда" (спасылка).
У якасці ілюстрацыі: две шапкі газеты за жнівень 1927 года №178 са старой назвай і №179 з новай.
#савецкаябеларусь
Мастак Александэры Ахола-Вало ў сваім плакаце “Кастрычнік у космасе”, які паставілі на вокладку газеты “Савецкая Беларусь” ад 7 лістапада 1925 года, прадказаў надыход касмічнай эры за 36 гадоў да палёта Гагарына.
#рэчыбсср
Значак Адзінай працоўнай школы БССР "Асьвета - шлях да комунізму", 1920-1933 гады.
Крыніца: інтэрнет-аўкцыён "Мешок".
Удостоверение члена ЦИК БССР, 1927 года, выписанное на имя Павла Григорьевича Виленстовича (подпольный псевдоним Гарбуз) ці Паўлюка Рыгоравіча, як тады пісалі. Виленстович - человек с яркой биографией. Уроженец Минской губернии, коммунист, агитатор. С 1913 - 1917 году был в Америке, как и множество профессиональных революционеров. В БССР на разных должностях, начинал в Бобруйске. В 1926-1927 годах заместитель председателя Центральной контрольной комиссии КП(б) Беларуси. Удостоверений Виленстовича-Гарбуза в архиве масса, но не в одном нет фотокарточки. Это мне показалось наиболее ярким, оформление является вариацией герба БССР, а портрет на месте серпа и молота.
Читать полностью…
#архітэктурабсср
Тэма вадацяжных вежаў не адпускае.
Пра адну з самых цікавых пабудоў - полацкую вежу знайшлося трохі новых звестак (мяркую, што калі б полацкая вежа захавалася, то яна магла стаць не менш цікавым турыстычным аб'ектам, чым знакамітая канструктывістская "Белая вежа" у расійскім Екацярынбурзе).
1-2. У фондах Маскоўскага музея архітэктуры імя Шчусева знайшоўся (праз сайт "Госкаталог") малюнак вадацяжнай вежы за аўтарствам архітэктара С.Н.Грузенберга, якая вельмі падобная на полацкую вежу. Справа ў тым, што вадаправод у Полацку ў 1929-31 гг праектавалі спецыялісты з Масквы, і, магчыма, ўся праектная дакументацыя, у тым ліку і па самой вежы, захоўваецца зараз таксама ў Маскве.
3-4. У фондах Полацкага музея-запаведніка захоўваецца здымак 1942 года, на якім бачны лёс вежы - на той час яна ўжо разбурана, хутчэй за ўсё яе падарвалі нямецкія акупацыйныя улады.
#звязда
Зацемка і фотаздымак першага аўстрыйскага аўтобуса, які прызначаўся для гарадскіх маршрутаў у Менску, з газеты "Зьвязда" ад 4 снежня 1927 года (знайшоў С.Марціновіч).
#публікуеццаўпершыню #фотабсср
Яшчэ адна нядаўняя знаходка ў Дзяржархіве РФ у асабістым фондзе савецкага фатографа Віктара Цёміна - два кадры зробленыя ў мястэчку Краснае пад Маладзечнам падчас Вызвольнага пахода Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь (да таго часу знаходзілася ў складзе Польшчы) у верасні 1939 года.
Чырвонаармейцы з грузавіка раздаюць мясцовым жыхарам газеты. Першы здымак атрымаўся няўдалым - амаль усе байцы глядзяць у камеру, а некаторыя яшчэ і ўсміхаюцца. Ён быў адбракаваны, а вось другі кадр, дзе ўсе занятыя справамі - пайшоў у газеты (для прыкладу, старонка з "Камсамольскай праўды" ад 22 верасня 1939 года).
Крыніца: ГА РФ. Ф. 10140. Оп. 2. Д. 52. Л. 6-7.
#акцябр
Рэклама ў газеце "Акцябр", якая выдавалася ў Менску на ідыш. 1938 год.
Знайшоў С.Марціновіч.
Рэволюцыйна-грамадзянскі каляндар на красавік, дзе Каліноўскі суседнічае з Ленінам.
З "Беларускага работніцка-сялянскага календара на 1924 год", Менск, выдавецтва "Савецкая Беларусь".
#рабочий
Гісторыя пра тое, як беларуская газета купілася на першакрасавіцкі жарт з нямецкай прэсы і на поўным сур’ёзе заявіла пра знос Эйфелевай вежы ў Парыжы. Потым прыйшлося даваць абвяржэнне. Менская газета “Рабочий” за красавік 1929 года.
Знайшоў Вадзім Зелянкоў.
#савецкаябеларусь
У красавіку 1929 года на пошту фізіка-матэматычнай секцыі БДУ у Менску прыйшоў ліст ад Альберта Эйнштэйна, у якім той даслаў свой верш, напісаны ў адказ на віншаванне вядомага вучонага з 50-гадовым юбілеем у сакавіку.
Тэкст верша, ягоны пераклад на беларускую мову і каментарый, былі апублікаваны ў газеце "Савецкая Беларусь" №84 ад 14 красавіка 1929 года (і гэта, здаецца, не першакрасавіцкі жарт, які зацягнуўся).
#помнікібсср #архітэктурабсср
Помнік Леніну і новыя жылыя дамы на праспекце Рэвалюцыі ў Барысаве на фота прыкладна 1936 года (у 1930-я гэты раён горада называўся Нова-Барысаў ці Новы Барысаў).
#звязда
"Польша - очаг сусликовой заразы!" - зацемка з газеты "Звезда" ад 28 красавіка 1926 года (знайшоў В.Зелянкоў).
#архітэктурабсср
Нерэалізаваны праект гарадскога тэатра ў Полацку, варыянт 1931 года.
Архітэктары: А.І.Гегела, Д.Л.Крычэўскі.
Чарцяжы са збораў Музея архітэктуры імя Шчусева, Масква.
#рэчыбсср
Пасведчанне аб заканчэнні шасцімесячных курсаў у Дзяржынскай раённай калгаснай школе, выдадзенае тав.Жэўжыку Васілю Янкаву 4 красавіка 1935 года (фота даслаў падпісчык).
#публікуеццаўпершыню
Новая рубрыка на канале "Беларускі піонэр", дзе я буду са сваіх збораў публікаваць копіі арыгінальных архіўных дакументаў, датычных БССР.
Першы дакумент - гэта ліст старшыні Савета Народных Камісараў БССР Галадзеда ва ўсесаюзны СНК Молатаву пра стан работ на пабудове новай АТС у Менску і з просьбай да Наркамата Сувязі аднавіць будаўнічыя працы, 4 сакавіка 1932 года.
Бланк СНК БССР аформлены на 4-х дзяржаўных мовах БССР, замацаваныых Канстытуцыяй 1927 года.
Крыніца: ГА РФ Ф. Р-5446 Оп. 13 Д. 2388 Л.7.