2920
БССР 1920-х, 1930-х. Кнігі, газеты, часопісы, фота, архітэктура. Дапамога праекту: patreon.com/belaruskipioner Другі канал пра крымінал у БССР 1920-х: @crime1920s Сувязь: @pionerbel
#рэчыбсср #зарязапада
Віцебскі гісторык Валеры Шышанаў у сваім "Фэйсбуку" піша пра эмблему і значак 2-га Беларускага Дзяржаўнага тэатра ў Віцебску:
"21 ноября 1926 г. в Витебске начал свою деятельность Белорусский государственный театр - 2 (по-белорусски - "Беларускі дзяржаўны театр", БДТ). То что у театра была своя эмблема известно - на шите варяжского типа был помещен цветок василька на фоне сияющей звезды, внизу - скрещенные серп и молот, вверху - аббревиатура "БДТ-2".
Но вот в Государственном центральном театральном музее имени А.А. Бахрушина обнаружилась фотография артистки театра Янины Казимировны Глебовской (1901-1978). На лацкане ее пиджака прикреплен значок. Изображение на значке не очень разборчиво, но по форме и контурам эмблема театра угадывается.
В настоящее время ни одного экземпляра значка неизвестно. Но может быть открытие впереди?"
#беларускаяработніца
Вокладка часопіса "Работніца і калгасніца Беларусі" №1 1934 года.
#чырвонаязьмена
На пачатку 1930 года ў БССР змяніўся першы сакратар ЦК КП(б)Б. На змену Яну Гамарніку прыйшоў Канстанцін Гей.
Кароткая бібліяграфічная зацемка з камсамольскай газеты "Чырвоная зьмена" №4 1930 года расказывала пра новага сакратара.
Гей прабудзе на пасадзе да 1932 года. Ні ён, ні ягоны папярэднік (дый і наступнік - Гікала) не перажывуць вялікага тэрору.
#лікбез
Лонгрыд ан Нацыянальнага мастацкага музея Беларусі пра скульптара Абрама Жорава, які працаваў у БССР у міжваенны час:
https://artmuseum.by/online/u-maisterniu-ne-viarnulisia-abram-zhorau
1920–30-я гады ўвайшлі ў гісторыю савецкай паўсядзённасці як пераломны перыяд рэканструявання звыклай сістэмы зімніх святаў.
Пасля спроб увядзення «камсвятак» і забароны калядных ёлак у рамках антырэлігійнай кампаніі, у 1935 годзе святочнаму дрэву было дазволена вярнуцца ў дамы для адзначэння Новага года.
Маленькія дзеці, якія не заспелі Калядаў, маглі наогул не ведаць нічога пра звычай упрыгожвання ёлкі. Таму ў дзіцячай кніжцы «Навагодняя ёлка» 1938 года (якую мы таксама знайшлі на гарышчы аднаго з дамоў на Паўночным) можна было знайсці некаторыя звесткі пра тое, што за свята Новы год, якія ўпрыгожванні зрабіць для ёлкі і хаты, якія песенькі і вершыкі вывучыць для ранішніка. Што цікава, кніжка аб'ядноўвае матэрыялы на беларускай і рускай мовах.
Мы запрашаем наведвальнікаў выставы «Свята ў вялікім горадзе» на Ракаўскай паспрабаваць зрабіць з паперы рэтраўпрыгожванні па стогадовай тэхналогіі: ланцужкі, ліхтарыкі, сняжынкі.
Лонгрыд з нагоды 105-й гадавіны абвяшчэння БССР, якая святкуецца зараз. Раскажу як святкавалі 10-ю і 20-ю гадавіны ў міжваеннай БССР.
https://telegra.ph/YAk-svyatkaval%D1%96-10-%D1%96-20-god-BSSR-u-m%D1%96zhvaennaj-Belarus%D1%96-12-29
Даследчык гісторыі шашак у Беларусі Віталь Аніська з новым артыкулам пра шашачны аддзел у газеце "Полесская правда", які быў, хучтэй за ўсё, самым вялікім шашачным аддзелам сярод усёй беларускай савецкай прэсы 1920-х:
https://telegra.ph/SHashachny-addzel-u-gazece-Paleskaya-pra%D1%9Eda-u-1927-1928-gadah-12-26
#кнігібсср
На "Вікікрыніцах" з'явілася першая аўдыёкніга!
Быў агучаны пераклад на беларускую мову апавядання Джэка Лондана "Кулі", выдадзены ў БССР у 1931 годзе.
Тэкст кнігі таксама можна вольна спампаваць у фарматах EPUB, RTF i PDF.
Спасылка.
#советскаябелоруссия
Пераносы працоўных дзён на святы практыкаваліся і ў міжваенным СССР. Вось пастанова СНК СССР аб пераносе непрацоўных дзён на 1 студзеня 1941 года, апублікаваная ў газете "Советская Белоруссия" .
Для мяне выявілася загадкай, у якіх жа саюзных і аўтаномных рэспубліках СССР у той час пятніца была выходным днём замест нядзелі?
#рэчыбсср
Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь на днях апублікаваў шэгах архіўных дакументаў звязаных з дзейнасцю ўстановы "Белдзяржкіно", ад якой вядзе адлік гісторыі сучасны "Беларусьфільм".
Сярод іх - перапіска з маскоўскім "Дзяржкіно" аб пакупцы для праката на тэрыторыі БССР шэрагу фільмаў у 1925 годзе. Справа ў тым, што "Белдзяржкіно" было ў тыя часы не столькі кінастудыяй (першы ўласна беларускі фільм з'явіцца ў 1926-м), сколькі кінапракатчыкам.
Неяк заўважыў, што ў 1929 годзе беларускія цэнтральныя газеты двойчы павіншавалі Сталіна з днём нараджэння: 26 лістапада і 21 снежня (афіцыйны дзень нараджэння).
Пра тое, што гэта было і якія былі наступствы (калі былі), я нідзе звестак не знаходзіў.
#фотабсср
Трыбуна мітынга ў Шчорсах Навагрудскага раёна Гродзенскай вобласці, які праходзіў з нагоды 22-й гадавіны Рэвалюцыі 7 лістапада 1939 года.
Учора адзначалі Дзень беларускага кіно. Некалькі фактаў.
У 2024 годзе 100 гадоў споўніцца «Беларусьфільму», у 2026-м — першаму беларускаму кіно («Лесная быль»).
А першым беларускім фільмам з гукам стаў «Первый взвод». У пракат яго выпусцілі ў 1932-м.
На здымку вы можаце бачыць акцёраў і здымачную групу «Лесной были». Людзі стаяць каля сядзібы Гутэн-Чапскіх у Прылуках. Наведаць яе можна і зараз.
#архітэктурабсср
Пашатнуліся асновы, разверзліся бездны. Аказваецца можа быць так, што знакаміты дом-камуну па пр.Леніна ў Гомелі, які з'яўляецца перлінай беларускай міжваеннай архітэктуры, праектаваў не Станіслаў Шабунеўскі (галоўны гомельскі архітэктар з дарэвалюцыйных часоў і да 1930 года), а толькі ягоны вучань - Рыгор Ханін.
Супрацоўнікі гомельскага музея Гомельскага палаца-паркавага ансамбля атрымалі ад сям'і Ханіна копію малюнка візуалізацыі праекта дома-камуны толькі з адным подпісам - а менавіта з подпісам архітэктара Ханіна. Адсюль можа вынікаць тое, што ён быў адзіным аўтарам праекта, а не суаўтарам, як пішуць некаторыя крыніцы. Напрыклад, Воінаў А.А. у кнізе пра Жыллёвае будаўніцтва у БССР пазначае Ханіна, як суаўтара Шабунеўскага, а Чарнатаў В.М. - аўтар кнігі пра Шабунеўскага - увогуле не згадвае Ханіна ў сувязі з домам-камунай.
#архітэктурабсср
Былая пабудова кляштара Дамініканцаў у в.Смаляны Віцебскай вобласці перабудаваная ў 1937 годзе (фота В.Вядрэнка).
Калінінградскі гісторык і аўтар канала "Красный фронтовик" Іван Маркаў знайшоў інфармацыю, што сярод нямецкіх рабочых-матацыклістаў, якія ў ліпені 1929 года праязджалі праз БССР у межах мотапрабега Кёнігсберг-Масква быў таксама нямецкі мастак-камуніст Ганс Рыхард Пройс:
“Летам 1929 года ў адказ на наведванне Кёнігсберга савецкімі спартсменамі ў нас была арганізавана паездка ў Маскву на матацыклах, у якой я браў удзел… - успамінаў ён. - Мы наведалі Траццякоўскую галерэю. Працы Сурыкава мне не спадабаліся - падобны жывапіс мне здаваўся занадта перагружаным, і ўвогуле я не любіў апавядання ў карцінах”.
Вось невялікая зацемка пра мастака на канале "Красный фронтовик".
#піонэрскізагаловак #савецкаябеларусь
Памылка друку (не цалкам адціснулася літара "Т") прывяла да змяшчэння сэнсу загалоўка ў бок баявых адзінаборстваў.
"Савецкая Беларусь" №2 1929 года.
#іскрыільліча
Вокладка навагодняга нумара піянерскага часопіса "Іскры Ільіча" №1 1941 года.
#звязда
Чатыры старонкі са святочнага нумара газеты "Зьвязда" №301 1928 года, прысвечанага 10-годдзю абвяшчэння БССР. Фотаілюстрацыі на старонках складаюцца ў чатыры вялікія літары БССР.
#звязда
Пераднавагодняя рэклама ў газеце "Звязда" ў 1936-1939 гадах.
#фотабсср
Святкаванне Міжнароднага юнацкага дню (зацверджаны на Бернаскай міжнароднай сацыялістычнай канферэнцыі моладзі ў 1915 годзе) у адным з рабочых клубаў Менска 6 верасня 1925 года.
#іскрыільліча
Вокладка антыкаляднага нумара піянерскага часопіса "Іскры Ільліча" №23 за снежань 1932 года.
#звязда
Святочны разварот газеты "Зьвязда" №298 1930 года, прысвечаны 10-годдзю прыняцця ленінскага плана электрафікацыі "ГОЭРЛО", прынятага 22 снежня 1920 года.
Сёння ў Беларусі гэты дзень святкуецца як "Дзень энергетыка".
#звязда #савецкаябеларусь
Аказваецца ў 1929 годзе беларускія газеты віншавалі Сталіна з 50-годдзем двойчы.
Першы раз 26 лістапада ў партыйнай "Зьвяздзе" і ЦВК-шнай "Савецкай Беларусі" было апублікавана вітанне ЦК КП(б)Б да Сталіна з нагоды яго 50-годдзя.
Другі раз тыя ж газеты павіншавалі правадыра ўжо 21 снежня (афіцыйная дата яго нараджэння) вялікімі святочнымі разваротамі.
Што здарылася 26 лістапада і чаму партыйнае віншаванне пайшло ў прэсу амаль на месяц раней часу, я не ведаю, але можа быць менавіта гэты выпадак стаў прычынай зняцця Яна Гамарніка з пасады першага сакратара ЦК КП(б)Б як раз у лістападзе 1929 года.
#чырвонаязьмена
Харакіры - выбар самурая рабкора.
Зацемка з камсамольскай газеты "Чырвоная зьмена" №4 1930 года пра пераслед рабкора Вараб'ёва з боку памочніка начальніка чыгуначнай станцыі Дрыса Сямёнава.
#архітэктурабсср #піонэрархнагляд
Дзякуючы даследчыку Віталю Аніську ўдалося вызначыць дакладны год пабудовы цікавага помніка канструктывізма ў Беларусі - былой чыгуначнай паліклінікі ў Залінейным раёне Гомеля.
В.Аніська знайшоў у гомельскай газеце "Полесская правда" №302 1928 года артыкул пра адкрыццё новай паліклінікі (мал.1,2), якая, як пісалася ў газеце, стала падарункам чыгуначнікам Гомеля да 10-годдзя БССР (першае абвяшчэнне БССР адбылося 1 студзеня 1919 года).
Такім чынам паліклініка была адчынена напрыканцы 1928 года, адзіны яе вядомы даваенны фотаздымак датуецца 1930 годам (мал.3).
Будынак захаваўся да нашых дзён, але ўжо больш за 10 гадоў стаіць закінутым і паціху разбураецца (мал.4-5).
#кнігібсср
Вокладка кнігі А.Александровіча "Па беларускім бруку", Менск, 1928 год.
#беларускаяработніца
Вокладка часопіса "Беларуская работніца і сялянка" №12 1926 года.