2920
БССР 1920-х, 1930-х. Кнігі, газеты, часопісы, фота, архітэктура. Дапамога праекту: patreon.com/belaruskipioner Другі канал пра крымінал у БССР 1920-х: @crime1920s Сувязь: @pionerbel
Продолжаем читать архивно-следственное дело Александра Ивановича Криницкого, первого секретаря саратовского обкома ВКП/б/, арестованного и расстрелянного в 1937 году.
Решением ЦК ВКП/б/ 18 июля он был снят с работы, 19 июля выехал в Москву в распоряжение ЦК, а 20 июля арестован в номере гостиницы «Москва».
Из анкеты арестованного. Родился 28 августа 1894 года в Твери. Отец – «делопроизводитель Тверского Губ.<ернского> Правления = мелкий чиновник». Мать – домашняя хозяйка.
Профессия и специальность: «партработник (кроме того до революции репетитор, и счетовод-конторщик во время ссылки в 1916 году)».
Социальное положение: служащий.
«а) до революции учился; репетитор; счетовод-конторщик, партработа подпольная (РСДРП-б-в)
б) после революции партработа (с небольшим перерывом в которое был на совет. работе и в Пол. Отд. Южфронта на военно-полит работе)»
Подробное биографическое анкетирование следователь не проводил, поэтому восполним этот пробел из других источников.
Окончив с золотой медалью тверскую гимназию, Криницкий учился далее в Императорском Санкт-Петербургском политехническом институте (1912–1913), затем в Московском университете (1913–1915). В 1915 году вступил в партию большевиков, вел агитацию среди студентов университета, за что был отчислен и отправлен в ссылку.
Ну а дальше, начиная с 17 года – ответственная партийная работа в Твери, Владимире, Саратове (1919–1921 – ответственный секретарь Саратовского губернского комитета РКП/б/), Москве, Омске, Донецке, Белоруссии (1924–1925 – первый секретарь ЦК КП/б/ Белоруссии), снова в Москве. 7 апреля 1934 года был назначен 1-м секретарем саратовского краевого обкома.
Спойлер: работа в Белоруссии на языке следователей 1937 года автоматически означала в данном случае «польский шпион».
Продолжение следует.
Фотография парадного входа в городской парк имени Криницкого (ныне – имени Горького), 1937 год
Часть 1. Вступление
Часть 2. Опись личных вещей Криницкого
Серыя пастоў на канале @ProjectSaratov пра Аляксандра Іванавіча Крыніцкага, які з 1925 па 1927 год быў першым сакратаром ЦК КП(б)Б у БССР. Падчас свайго кіраўніцтва актыўна прасоўваў палітыку беларусізацыі і сам рускі па паходжанню з нуля вывучыў беларускую мову, каб паказаць прыклад іншым партыйцам. Пры ім партыйная газета "Звезда" стала пераходзіць на беларускую мову, а затым у 1927 годзе была перайменавана ў "Звязду" і стала канчаткова беларускамоўнай.
Читать полностью…
#мастацтвабсср #чырвонаябеларусь
Вялікая статуя Леніна працы Аляксандра Грубэ сустракала гасцей 1-й Усебеларускай сельска-гаспадарчай выстаўкі, якая праходзіла ў Менску ў жніўні 1930 года.
Статуя была выраблена з часовых матэр'ялаў - дошак, фанеры і гіпса таму прастаяла толькі адзін сезон. Да таго ж не ўсім спадабаўся мастацкі вобраз - на апошняй ілюстрацыі ўрывак з артыкула пра выстаўку з часопіса "Чырвоная Беларусь" №15 1930 года.
#савецкаябеларусь
Пачатак вялікага пуці - ліст пісьменніка Андрэя Мрыя ў газету "Савецкая Беларусь" №168 1924 года з рэкамендацыяй разглядзець новую працу скульптара-самавука Аляксандра Грубэ - статую "Ленін на трыбуне".
Абодва - і Мрый і Грубэ - у час напісання ліста працавалі настаўнікамі ў мястэчку Краснаполле Магілёўскай вобласці. Абодва хутка перабраліся ў Менск, дзе Мрый стаў чальцом літаб'яднання "Узвышша", а Грубэ - арганізатарам і старшынёй Усебеларускага аб'яднання мастакоў. У 1938-м Грубэ атрымаў званне Заслужанага дзеяча мастацтваў БССР, а ў 1944 Народнага мастака БССР. Лёс Мрыя не такі выдатны - у 1934 годзё ён быў арыштаваны і высланы з БССР, у 1940 годзе арыштаваны паўторна і асуджаны, памёр па дарозе з лагероў у 1943 годзе, рэабілітаваны ў 1957.
#савецкаябеларусь
Газета "Савецкая Беларусь" №157 ад 15 ліпеня 1925 года ў рэдактарскай калонцы разважае пра вынікі першага году правядзення палітыкі беларусізацыі.
Сёння спаўняецца 100 гадоў з дня прыняцця пастановы "Аб практычных мерапрыемствах па правядзенню нацыянальнай палітыкі" 15 ліпеня 1924 года, з якой вядзецца адлік пачатку палітыкі беларусізацыі ў БССР.
Читать полностью…
З беларускімі мастакамі 1930-х гадоў зразумела. Тады набліжалася дата 20-годдзя Вызвалення Савецкай Беларусі ад белапалякаў і ніхто яшчэ не здагадваўся, што пасля 17 верасня і вызвалення Заходняй Беларусі, старое свята стане неактуальным.
А вось чым кіраваўся маскоўскі мастак, ураджэнец Краснадарскага края Генадзь Пракапінскі (1921-1979), калі ў 1950-я гады выбраў для сваёй карціны тэму "Насельніцтва Мінска сустракае Чырвоную армію 11 ліпеня 1920 года", гэта загадка.
Тым не менш такая карціна была напісаная ў 1954-1955 гадах і знаходзіцца зараз у Дзяржаўным цэнтральным музеі сучаснай гісторыі Расіі ў Маскве (крыніца).
У чарговую гадавіну аднаго з самых важных святаў міжваеннай БССР - 11 ліпеня - Дня вызвалення Беларусі ад белапалякаў пошчу свой стары лонгрыд пра гэтае свята:
https://telegra.ph/Zabytae-svyata-11-l%D1%96penya---Dzen-nezalezhnasc%D1%96-%D1%9E-davaennaj-BSSR-07-11
Государственная библиотека БССР им. В.И.Ленина
г.Минск, Беларусь
Бывшая Государственная библиотека БССР в Минске — одно из самых ярких конструктивистских зданий страны. Проект был выполнен архитектором Георгием Лавровым в соавторстве с Борисом Жолткевичем в 1929 году. Выпускник ВХУТЕИНа Лавров приехал работать в Минск в 1928-м и почти сразу получил должность главного архитектора города. К сожалению, о Жолткевиче сохранилось очень мало информации: в 30-е он был репрессирован, и его имя вычеркнули из всех проектов. Только в конце 1980-х упоминания о Жолткевиче вернулись в архитектурные справочники.
Сам Георгий Лавров в столице Белоруссии проработал до 1934 года. За это время было реализовано много его проектов, но здание библиотеки по праву считается жемчужиной его творчества. Постройка воплощала в себе самые яркие черты конструктивизма: от решения фасадов и планировок до материала, из которого выполнена отделка здания. Речь о темно-серой антрацитовой штукатурке, которая блестела на солнце в ясную погоду. Искусствоведы оценили смелое решение входной группы здания: массивный полукруглый объем, опирающийся на четыре тонкие колонны, выглядел новаторским для Белоруссии и начала 1930-х годов. К сожалению, не всему задуманному суждено было реализоваться: так, не был построен массивный девятиэтажный корпус книгохранилища.
В войну библиотека уцелела, но пострадали фасады и остекление, а послевоенный ремонт несколько изменил облик здания. До середины 2000-х в довоенной постройке размещалась главная библиотека Республики Беларусь. В 2006 году национальная библиотека переехала в новый большой комплекс на северо-восточной окраине Минска, и здание Лаврова ненадолго опустело. В 2011-м на объекте была завершена масштабная реконструкция, фасадам бывшей библиотеки вернули оригинальный вид 1930-х годов. Но интерьеры были переделаны под нужды Совета Республики, который разместился в здании после ремонта.
Архитекторы: Г. Лавров в соавторстве с Б. Жолткевичем
Годы постройки: 1930–1933
📍 ул. Красноармейская, 9
#Минск #Беларусь
#савецкаябеларусь
Карыкатура на тэму ленінскай нацыянальнай палітыкі і месячніка беларусізацыі з газеты "Савецкая Беларусь" №142 1931 года.
#рэчыбсср
Лекцыйная кніжка студэнткі Віцебскага Медвуза Аляксандры Сіпко 1935 года.
Крыніца: інтэрнэт-аўкцыён "Мешок".
#беларускіпіонэр
Вокладка часопіса "Беларускі піонэр" №2 1925 года.
#архітэктурабсср #піонэрархнагляд
У Полацку на днях завяршылася рэканструкцыя будынка былога Дома Афіцэраў 1939 года пабудовы (фота 1-3 з сайта gorod214.by).
Што цікава, полацкі Дом афіцэраў не ўнікальны аб'ект, ён пабудаваны паводле тыповага праекта (практыка тыповага будаўніцтва ў вайсковай сферы была распаўсюджана ў СССР і ў 1930-я гады). Аналагічны будынак у Беларусі знаходзіцца на тэрыторыі вайсковага гарадка ў вёсцы Заслонава (да вайны Ласосніца) Лепельскага раёна (фота 4). Там будынак мае больш просты дэкор калон, але ў астатнім поўная копія полацкага.
Вокладка нотнага зборніка "Народные песни Западной Белоруссии", Масква, 1931 год.
Читать полностью…
#рэчыбсср
Школьны сшытак вырабніцтва добрушскай фабрыкі "Герой працы", 1920-я гады.
Сижу-читаю архивно-следственное дело (ЦА ФСБ РФ) Александра Ивановича Криницкого, члена ЦК, первого секретаря саратовского обкома ВКП(б) в 1937 году. Еще 10 июля 1937 года он был включен в «особую тройку» УНКВД, чтобы судить праведным, революционным судом «врагов народа», а всего через 10 дней сам стал «врагом народа» – польским шпионом и троцкистом-террористом. Криницкий был экстренно вызван из Саратова в Москву, где и был арестован в номере 702 гостиницы «Москва».
В его деле, кстати, нет (как вообще-то было положено) даже «постановления об избрании меры пресечения и предъявления обвинения», только ордер на арест-обыск, подписанный первым заместителем Ежова Михаилом Петровичем Фриновским (которого самого потом арестуют и расстреляют в 1940 году).
Это одно из самых коротких дел времен «Большого террора», которое мне приходилось читать:
– всего 1 (один) допрос Криницого (дело вел следователь 4-го, «секретно-политического», отдела ГУГБ сержант Петр Иустинович Церпенто, его потом тоже расстреляют в 1940 году),
– 2 покаянных, признательных письма Криницкого на имя Ежова,
– потом суд («закрытое судебное заседание, без участия обвинения и защиты и без вызова свидетелей, в порядке постановления ЦИК СССР от 1-го декабря 1934 г.»), длившийся 20 минут – под председательством легендарного армвоенюриста Василия Васильевича Ульриха,
– и приговор: высшая мера наказания, который был приведен в исполнение «немедленно», сразу после суда, в ночь с 29 на 30 октября 1937 года, о чем в деле содержится следующая справка:
«Секретно. Приговор о расстреле Криницкого Александра Ивановича приведен в исполнение в гор. Москве "30" X 1937 г. Акт о приведении приговора в исполнение хранится в Особом архиве 1-го спецотдела НКВД СССР том № 2 лист № 329. НАЧ 12 ОТД-НИЯ 1 СПЕЦОТДЕЛА НКВД СССР лейтенант госбезопасности Шевелев».
Продолжение следует.
Интересно? Продолжать?
Сталін прадказаў палітыку беларусізацыі ў БССР за тры гады да яе афіцыйнага абвяшчэння.
Урывак з прамовы Сталіна на 10-м з'ездзе РКП(б) ў сакавіку 1921 года. Палітыка беларусізацыі была абвешчана ў БССР ў ліпені 1924 года.
#мастацтвабсср
Скульптуры Аляксандра Грубэ з кнігі "Сучаснае беларускае мастацтва", Менск, 1929 год.
#звязда
Тэлеграма віцебскіх працоўных да ЦК КП(б)Б, надрукаваная ў газеце "Звезда" №161 1924 года, пра святкаванне ў горадзе 11 ліпеня Дня вызвалення Савецкай Беларусі ад белапалякаў.
#звязда
Тэкст пастановы "Аб практычных мерапрыемствах па правядзенню нацыянальнай палітыкі" 15 ліпеня 1924 года, з якога пачынался палітыка беларусізацыі у БССР, апублікаваны ў партыйнай газеце "Звезда" №163 17 ліпеня 1924 года.
Сляды свята 11 ліпеня ў сучаснай беларускай тапаніміцы - вуліцы 11 ліпеня захоўваюцца ў наступных гарадах: Полацк, Орша, Шклоў, Дзяржынск, Гомель, Слуцк і Гродна (тут цікавая сітуацыя, бо горад да 17 верасня 1939 года знаходзіўся ў складзе Польскай Рэспублікі, мабыць гэтая назва з'явілася падчас першай хвалі савецкіх перайменаванняў польскіх назваў вуліц пасля далучэння Гродна да БССР напрыканцы 1939 года).
Читать полностью…
#мастацтвабсср
Сустрэча чырвонаармейцаў у Менску 11 ліпеня 1920 года - папулярная тэма карцін і малюнкаў беларускіх мастакоў 1930-х гадоў. Вось некаторыя з іх прац (на жаль многія карціны захаваліся толькі ў кніжных ці газетных рэпрадукцыях, арыгіналы былі страчаны ў вайну):
1-2. Зайцаў. "Уступленне Чырвонай Арміі ў Менск у 1920 годзе", 1939 г.
3. Зайцаў. Эскіз каціны "Уступленне Чырвонай Арміі ў Менск", 1939 г.
4. Гусеў. "Уваход Чырвонай Арміі у г.Менск", 1939 г.
5. Манасзон. "Уступленне Чырвонай Арміі ў Менск", 1930-я.
6. Гембіцкі. Ксілаграфія "Вызваленне Менска ад белапалякаў", 1938 г.
7. Герштэйн. "Чырвоная армія ў Менску", 1938 г.
#рэчыбсср
Цагліна 1920-х, 1930-х гадоў з тычковым таўром 3-га цаглянага завода г.Менска (фота А.Чысцякоў).
#кінобсср #фотабсср
Цэнтр Менска на кадрах з фільма "11 ліпеня" вытворчасці Белдзяржкіно 1938 года.
Кіно было прысвечана падзеям Савецка-Польскай вайны 1919-21 гадоў і паказывала сцэны вызвалення Менска Чырвонай Арміяй 11 ліпеня 1920 года. Кадры знятыя ў раёне Плошчы Свабоды.
#фотабсср
Парад вайсковай тэхнікі (танкі БТ-7) перад Домам Урада ў Менску, 1930-я гады.
#фотабсср
Вайсковы парад перад Домам Урада ў Менску, 1930-я гады.
#фотабсср
Прывітальная арка для удзельнікаў 2-й выязной сесіі ЦВК БССР VII-га склікання на Прывакзальнай плошчы ў Віцебску, 1925 год.
#рабочий
Артыкул з газеты "Рабочий" №228 1928 года пра Першы беларускі з'езд працаўнікоў асветы РСФСР у Маскве, на якім разглядаліся пытанні развіцця беларускіх школ на тэрыторыі РСФСР.
#архітэктурабсср
Першы дом Гарсавета архітэктара Станіслава Шабунеўскага ў Гомелі, таксама вядомы як "Дом рыбы" (сучасны адрас вул.Леніна 31) на фотаздымках розных часоў:
1. Праект з газеты 1928 года.
2-7. Фотаздымкі 1920-х-1930-х гадоў.
8. Фота часоў нямецкай акупацыі.
9. Сучасны стан.
#кнігібсср
Вокладка кнігі з серыі "Бібліятэчка раотніцы і сялянкі" С.Шамардзіна "Правы сялянкі і савецкі суд", Менск, 1927 год.