Shokir Tursun qarashlari

04 Nov 2023 21:21

Alan Kurdi ukajon, endi sen yolg’iz emassan. Juda ko’plab do’stlaring seni yoninga ketishdi. Bizni yolg’onchi, ikkiyuzlamachi, qo’rqoq va zolim dunyomizdan, qalbi o’lgan bizlardan ham qutuldingiz. Endi BOG’LAR da birga mazza qilib o’ynaysizlar. Qulagan devorlar ostida qolgan do’stlaringni jasadiga qo’shib biz bugun “inson qadri” uchun ham janoza o’qib qo’ydik. Qolgan gaplar safsata…
Iltimos barchangiz bu ishni qiling…

Shokir Tursun qarashlari

01 Nov 2023 11:10

Bir ustoz 7-sinf “Ona tili” darsligining 62-betidagi topshiriq hamda o‘qituvchi kitobi o‘rtasidagi nomutanosiblik yuzasidan yozib qoldi. Darslik va o‘qituvchi kitobini solishtirib ko‘rsam, rostdan bir-biriga mos emas ekan. Bundan tashqari ba’zi ilmiy xatolar ham ketgan. Shuning uchun 7-sinf ona tili oʻqituvchi kitobining 56-bet, yuqori qismidagi "Javob" boʻlimiga e'tibor bermasligingizni iltimos qilaman.

Demak, 7-sinf “Ona tili” darsligining 62-betidagi topshiriqning javoblari yuqoridagi rasmda ko‘rsatilgandek bo‘ladi. Shu topshiriqdan so‘ng, yana bir topshiriq keladiki, unda “Yuqorida biror ustunga ham mos kelmagan so‘zlar bormi? Nega shunday deb o‘ylaysiz?” deya savol qo‘yilgan. Ha, mos kelmaydigan so‘zlar bor va ular quyidagilar:

singari (o‘xshashlik), sayin (vaqt oralig‘i, birgalik, davomiylik), bilan (birgalik, vosita), birla (birgalik, vosita), yanglig‘ (o‘xshashlik), chog‘li (taxmin, chama), buyon (paytlar oralig‘i).

Yo‘l qo‘yilgan kamchilik uchun mualliflar jamoasi nomidan uzr so‘rayman.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

30 Oct 2023 07:55

“Galaktikada bir kun”ni oʻqirkanman, oʻquvchilarimga bu asarni oʻqitayotganim toʻgʻri ekaniga yana bir bor amin boʻldim.

Bolalar koʻproq shunday asarlarni oʻqishi kerak, bu ilmga, ixtirolarga qiziqish uygʻotadi, yoʻl ochadi.

Masalan, 1985-yillarda chiqqan kino – “Kelajakka qaytib”da oʻsha zamon uchun begona va faqatgina xayoliy boʻlgan ixtirolarning koʻpi hozir yaratildi. Oʻylaymanki, ularning yaratilishida filmning roli katta. “Galaktikada bir kun” ham shunday ilhombaxsh asarlardan biri, deb oʻylayman.

Asarni oʻqish davomida bir nechta “Zakovat”bop savollar tuzib qoʻydim. Muallifni maktabga chorlab, oʻsha kuni maktabda katta musobaqa uyushtirsakmi, deb oʻylayapman. Birinchi shart maʼlum – asar asosida “Zakovat” oʻyini. 2-shart rasmlar asosida asar voqeasini topish, 3-shart ixtirolar tanlovi (oʻquvchilar oʻz ixtirolarining taqdimotini qilishadi, yasashmasa ham loyihasi), 4-shart muallifning savollari.

Bular hozircha oʻylar, yanada pishitish kerak boʻlgan oʻrinlari bor, ammo umumiy konsepsiya aniq.

Asarning audio va matnli nusxalariga yoʻnaltmalar:

Audio

YouTube (audio)

Matn

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

30 Oct 2023 03:42

"Axir oʻqituvchilar majburiy mehnatdan ozod qilindi, maoshi oshdi, jamiyatdagi mavqei yuksaldi. Hech boʻlmasa shuncha imkoniyatga javoban oʻzi ishlayotgan maktab hovlisini gullatib - yashnatib qoʻyishi mumkin-ku".

"Oʻzbekiston 24" jurnalisti majburiy mehnatdan ozod qilingan oʻqituvchilarni majburiy mehnatga qaytarishga chorlamoqda. Zero xodimni uning lavozim majburiyatiga kirmaydigan ishni bajarishga majburlash - majburiy mehnatdir. Pedagog xodimni mehnatga maʼmuriy tarzda majburlash esa BHMning 100 baravaridan 150 baravarigacha jarimaga sabab boʻladi. Shuni hisobga olib, bilgichlar televideniyeda aytilgan gaplardan ilhomlanmaslikni maslahat berishmoqda.

Shokir Tursun qarashlari

29 Oct 2023 11:44

Urban Dictionary degan onlayn lugʻat bor, unda xalq orasida mashhur boʻlgan ammo rasmiy lugʻatga kiritilmagan ibora va soʻzlar izohi berib boriladi. Jonli misollar keltiriladi. Oʻsha lugʻatda shu yilning oktyabr oyidan boshlab israeled soʻzi paydo boʻlibdi. Ushbu soʻzga berilgan izohlar va misollarni bir koʻring-da:

Oʻziniki boʻlmagan narsani olib turish va keyinroq qonuniy egasini haydab solish (1-rasm).
– Bir kishi mendan restorandagi stolimni baham koʻrishimni iltimos qildi, keyinroq uning uchrashuvi bor ekanini aytib stolni boʻshatib qoʻyishimni soʻradi
– menimcha siz israeled qilindingiz.

Kimdir sizdan biror narsangizni olib turadi va keyinchalik bu narsaga egalik qilish uchun siz bilan urushadi. Hammaga esa buni siz undan olganingizni iddao qiladi (2-rasm).

Qiziq-a?

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

28 Oct 2023 10:48

"Kitobxonlik maktab darsliklaridan koʻchadi insonga. Maktab darsliklari qiziqarli boʻlsa, maktab darsliklari rang-barang boʻlsa, maktab darsliklari hayotiy boʻlsa, insonda kitobga boʻlgan munosabat ijobiylashadi, bogʻliqlik paydo boʻladi".

Respublika taʼlim markazi rahbari Shuhrat Sattorov.

Shokir Tursun qarashlari

23 Oct 2023 05:01

Oʻzbekistonda oʻzbek tilining muhim tilga aylana olmayotgani, uni bilmaslik yashashga xalaqit qilmayotgani, omma uni qadrlamayotganiga sabab davlatning notoʻgʻri mafkura yuritishi deb bilaman.

Davlat hamon SSSRdan qolgan doʻstlik, birlik, boshqa xalqlarni oʻta hurmat qilish yoʻlida yuribdi. Millatparvarlikka (millatchilik emas) qaratilgan dastur, loyiha yoʻq. Mafkura mavjud emas.

Intervyuda xalq tilimizni hurmat qilishi, uni eʼzozlash qadriyatga aylanishi kerakligi haqida gapirdik, ammo xalq biror mafkuraga ergashishi uchun u mavjud boʻlishi kerak. Shu oʻrinda haqli savol tugʻiladi:

Soliqlarimiz evaziga yashaydigan tashkilot Maʼnaviyat va maʼrifat markazi nima qilyapti?

Davlat tilning rivojlanishi uchun yetarli sharoitlar yaratib berayotgani yoʻq. Mablagʻ ajratayotgani yoʻq. Davlat tilini rivojlantirish departamentini bir marta yopib ham yubordi (keyin qayta ochdi). Tadbirkorlar, investorlar, ish beruvchilarga qatʼiy talab ham qoʻya olgani yoʻq. Toshkentning eng mashhur restoranlari, fastfud kafelariga kiring, umuman oʻzbek tili mavjud emas. Eʼtiroz qilib boradigan joying ham yoʻq. Eʼtiroz qilib borsang ham, jazo juda kichik.

Masalan, hech boʻlmasa, chet elga ketishga ruhlantirayotgan loyiha - "Oʻzbekistonlik"ka sarflanayotgan pullarni tilni rivojlantirishga, olimlarga sarflasa boʻlardi. Bunday behuda va notoʻgʻri (turli dangʻir-dungʻurlarga) sarflanayotgan pullar esa talaygina.

Xullas, davlatning til siyosatini qoralayman.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

20 Oct 2023 17:45

YouTubedagi eng yaxshi koʻrgan kanallarimdan biri "Alohida mavzu" Oʻzbek tili kuni munosabati bilan suhbatga chaqirgan. Oʻzbek tili uchun jon kuydiradigan doʻstlar bilan ancha suhbatlashdik. Dilimizni ezayotgan masalalarni muhokama qildik.

Oʻsha koʻrsatuv yaqin daqiqalarda premyera qilinadi. Koʻrib, izohlarda fikr qoldirishingiz mumkin, biz ularni oʻqib, keyingi safarlar uchun mavzu izlaymiz. Zero bu mavzu hecham tugamaydi.

https://youtu.be/5HemUCeniGE?si=MpwtB1ew8dNILU6y

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

15 Oct 2023 08:07

Endi, oʻzimning eʼtirozim, bosqinchi hamda qiziqarli soʻzlari fonida hech kim bunga diqqat qilmayapti, menimcha.

Darslikda berilgan va yod olinishi talab qilingan qoidaga diqqat qilaylik:

-li, -siz, -dosh, -dor, -xon, -chi, -la – soʻz yasovchi qoʻshimchalar.

Buning nimasi qoida? Qani bu yerda qoʻshimcha qanday qilib soʻz yasashi, u nimani anglatishi haqida gap? Bola yasalgan soʻz qanaqa boʻlishi haqida biror xulosaga kelishi uchun yordam qani? Qoʻshimchalarning roʻyxatini berib mana shu soʻz yasovchi qoʻshimcha deyish bilan ish bitadimi? Bu ham 4K modelining unsurlaridan birimi? Oʻquvchi oʻzi tanqidiy va ijodiy fikrlab topib oladimi qolgan narsani? Yoki yurtimizdagi hamma oʻqituvchi bir xil gapirishi uchun ularga qoʻllanma berilganmi qandaydir?

Soʻz yasovchi qoʻshimchalar roʻyxatini berish emas, ularni vaqti-vaqti bilan qanday qilib soʻz yasashi haqidagi tushuntirish bilan berish oʻquvchi soʻz yasalishi haqida kengroq tasavvur hosil qilishida yordam beradi. Axir bizga yodlagan robotlar emas, tahlil qila oladigan odamlar kerak-ku.

P.S. qoidalarni shunaqa yodlagan bolalar kelajakda qayerda -li koʻrsa uni soʻz yasovchi deb hisoblab, yuqoridagi kabi misollar tuzaveradi keyin

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

15 Oct 2023 07:31

1-eʼtiroz. Nega endi 94-mashq uchun tanlangan gapda bosqinchilar hujum qilgani-yu, ularning kitob sotib olgani haqida soʻz ketmoqda. Soʻz yasovchi qoʻshimchalar mavzusiga kirish uchun bundan yaxshiroq gap tuzish imkonsizmi? Bosqinchilarni yaxshi qilib koʻrsatishmi maqsad?

Javob berilyapti: bu “Oʻqish” darsligidagi matndan tanlangan gaplar. “Ona tili” darsligi “Oʻqish” bilan uygʻunlashtirilgan, “Oʻqish” darsligida berilgan “Kitob va boylik” matnidan olingan bu gaplar.

Shaxsiy fikrim: kechirasizlar-u, bu yerda bir matndan olingan gaplar berilgan boʻlsa ham, oʻqish fanining shu vaqtda oʻtiladigan mavzusi doirasida boʻlsa ham, ular yulib olingan. Yaʼni asl matndan ajratilgan. Til oʻqitishda bunday qilish yaxshi emas. Ayniqsa, gap boshi olmosh bilan boshlanganda. Gaplar biror matnga taalluqli boʻlmay, shu mashq uchun tuzilgan boʻlganda bu muammo emas edi. Mualliflar bu yerda uchta xatoga yoʻl qoʻyishgan:

1) gapni matndan uzib olishgan

2) gapni uzib olayotganda aynan olmoshli gapni tanlashgan (olmoshni almashtirib qoʻyish ham mumkin edi, osmon uzilib, yerga tushmasdi)

3) matnda shuncha yasama soʻzlar turib bosqinchi va talonchi kabi bahs uygʻotadigan, gʻururga tegadigan gaplarni tanlashgan.

Ishoning, matnda boshqa yasama soʻzlar ham bor ekan, masalan, boylik, kafolatlaydi, talabgor, hamdardlik, yomonlik, ezgulik, taʼsirlanmoq kabi. Matnning toʻliq shaklini mana shu yerdan oʻqishingiz mumkin.

Ammo, men bu matndagi yasama soʻzlarni oʻquvchiga soʻz yasovchi qoʻshimchalarni tanishtirish uchun qiyin deb hisoblayman, shuning uchun soddaroq, bola har kuni duch keladigan soʻzlardan foydalangan maʼqul. Agar matn talabga javob bermasa (birinchidan, talabga javob beradigan matn tanlash kerak edi), unda toʻqima gaplardan foydalanish mumkin. Masalan, men darslikda goʻshtli va goʻshtsiz soʻzidan foydalanganman. Bu mualliflar tanlagan bosqinchi ham, talonchi ham juda kam ishlatiladigan va noqulay soʻzlar, deb oʻylayman. Buning ustiga, bu yerda ikkitadan soʻz yasovchi bor: bos + qin + chi, tala + n + chi.

Xullas, metodik va pedagogik xato mana shunday eʼtirozga olib kelyapti va bu eʼtirozni oʻrinli deb bilaman. Tarafdorlar keltirayotgan vaj esa gʻalati, “Ona tili” darsligi “Oʻqish” bilan uygʻunlashtirilgan ekan, normal uygʻunlashtiringlar. Oʻzi ona tili bilan oʻqishni ajratib olib, keyin uni uygʻunlashtirish nega kerak edi, mayli, bu boshqa mavzu endi.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

13 Oct 2023 09:04

“Yoki” kitobxonlik platformasi

“Akademnashr” yangi loyihani yoʻlga qoʻyibdi. Yoki deb nomlangan ushbu platforma:

🔹 kitobga befarq boʻlmaganlarning fikr almashishlari uchun minbar boʻlishni oʻz zimmasiga olmoqchi;
🔹 kitoblarga taqrizlar, kitobdan olingan hayrat va lazzatni izohlar, iqtiboslar koʻrinishida boshqalar bilan ulashish imkonini yaratmoqchi;
🔹 yozuvchilarni oʻquvchilar bilan yuzlashtirmoqchi, kitobxonlarga yozuvchilarni yaqinlashtirmoqchi;
🔹 nashriyotlar uchun targʻibot va xaridorlarning munosabatini bilish imkoniyatini kengaytirmoqchi;
🔹 noshirlar, muharrirlar, kitob grafikasi ustalari, matbaachilar, kitob blogerlari, kitobsevarlarni bir maydonga jamlamoqchi;
🔹 kitob oʻqiganni ragʻbatlantirmoqchi, sovgʻa bermoqchi, kitobxonlik darajalari taqdim etmoqchi.

👉 yoki.uz

@oriftolib

Shokir Tursun qarashlari

10 Oct 2023 13:53

#soʻznoma

Koʻpchilik shu soʻzlarning farqi nimada ekanini oʻylab koʻrmagan ekan, lekin toʻgʻri ishlatadi.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

09 Oct 2023 15:09

P. S. Rim raqamidan keyin chiziqcha qoʻyilganiga eʼtibor qilinmasin.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

08 Oct 2023 15:03

🥇O‘qituvchilar o‘rtasidagi “Zakovat” turniri respublika bosqichining 1-o‘rin sohibi - “Sodiq school” nodavlat ta’lim muassasasi!!!

Telegram I Facebook I Instagram I YouTube I TikTok

Shokir Tursun qarashlari

06 Oct 2023 06:55

Kecha xonaga kirsam, xattaxtada mana shunaqa yozuvni koʻrdim.

Oʻquvchilarga sanani yil.kun.oy shaklida yozish kerakligini takrorlayverdim. Har dars eslatib qoʻyaverdim. Nihoyat koʻnikishibdi.

Eslatma: oʻzbek tilida yozilganda sana quyidagicha boʻladi:

2023.6.10. / 2023.06.10

2023-yil 6-oktyabr

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

04 Nov 2023 09:04

Hurmatli boshlangʻich (3-) sinf oʻqituvchilari, sizlarga eslatma!

Ushbu rasmdagi masalani ishlashda bankomatning 1 yoki 1,5% ushlab qolishini ham hisobga oling. Shunda yechim quyidagicha:

2 380 000 - 214 000 = 2 166 000

2 166 000 - 350 000 = 1 816 000

1 816 000 - 250 000 = 1 566 000

1 566 000 - (400 000 + 1%) = 1 162 000

Kartada qolgan mablagʻ: 1 162 000
Ishlatilgan mablagʻ: 1 218 000

Koʻpchilik 400 000 naqd pul qildi deganda foizni hisoblamay oʻtib ketishi mumkin, shunga eslatib qoʻyay degandim.

Oʻquvchining "bankomat nega foiz oladi?" degan ehtimoliy savoliga javobni esa bilmayman.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

31 Oct 2023 04:42

O‘zbek tili uchun ilk bor grammatika tekshiruvi!

Endi Tahrirchi grammatik xatoliklarni tekshira olar ekan!

Yangilangan Tahrirchi nafaqat imloviy, balki grammatik, paronimik (ko‘p adashtiriladigan so‘zlar), punktuatsion (tinish belgilari) va boshqa turdagi xatoliklarni topib, to‘g‘rilab beradi.

Grammatika tekshiruvi faqat Premium foydalanuvchilar uchun mavjud bo‘ladi. Ammo bayram (Oʻzbek tili kuni) munosabati bilan barcha foydalanuvchilar bir oylik Premium obunasiga ega bo‘ladilar!

Hoziroq sinab ko‘ring (Premium obunasini olish uchun ro‘yxatdan o‘tishni unutmang):

https://tahrirchi.uz

Bundan tashqari, Tahrirchini "Microsoft Word", "Telegram" va "Google Chrome"larda ham ishlatsa boʻlar ekan.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

30 Oct 2023 03:50

Kelinglar, oʻqituvchining oyligi oshdi demanglar, uyalinglar bunday deyishga.

2019-yildan boshlab maʼlumotlarni tahlil qilsak, oʻqituvchi va shifokorning oʻrtacha oyligi 1,4 million soʻmga oshgan va har doim mamlakatdagi eng past oʻrtacha oylik sifatida turgan.

Yaʼni aslida oyliklar oshmagan, har doim oʻqituvchilarning oʻrtacha oyligi mamlakatdagi oʻrtacha oylikdan past boʻlgan.

Shuni vaj qilib tozalab qoʻysa boʻlmaydimi degan jurnalistni esa qoralayman. Majburiy mehnatga chorlash bilan shugʻullangani uchun intizomiy jazo qoʻllanishi kerak unga.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

29 Oct 2023 12:15

Reklamada davlat tilini buzganlik uchun maʼmuriy jarima belgilanishi mumkin degan xabarni oʻqidim-u bir xursand boʻldim.

“Reklama toʻgʻrisida”gi qonunga koʻra, Oʻzbekiston Respublikasi hududida reklama Oʻzbekiston Respublikasining davlat tilida tarqatiladi.

Reklama mazmunining tarjimasi quyidagi talablarga rioya etgan holda boshqa tillarda takror berilishi mumkin:

- reklama mazmunining boshqa tillardagi tarjimasi matni uning davlat tilidagi asosiy maʼnosini buzib koʻrsatmasligi kerak;

- tashqi reklama orqali joylashtiriladigan reklamaning boshqa tillardagi tarjimasi matni davlat tilidagi reklama matnining pastki qismida gorizontal holda joylashtirilishi va umumiy reklama maydonining 40 foizidan oshmasligi kerak;

- reklamaning boshqa tillardagi tarjimasi matni harfining oʻlchami davlat tilidagi reklama matni harfining oʻlchamidan kichik boʻlishi kerak;

- tele va radiokanallarda, shuningdek bosma nashrlarda tarqatiladigan reklamaning boshqa tillardagi tarjimasi har kungi umumiy reklama hajmining 20 foizidan oshmasligi kerak.

Keyinroq bu qaror loyihasi bilan toʻliq tanishib chiqqach hafsalam pir boʻldi.

1. Jarima ancha kichik 1,7 – 2,3 million soʻm oraligʻida.

2. Qonun loyihasida koʻpchilikka bemalol boshqa tilni ishlatish huquqini beradigan qism qoldirib ketilgan. Jumladan, qonun loyihasida quyidagi qism bor. Yuqoridagi talablar:

- faqat chet tillarda eʼlon qilinadigan bosma nashrlarda va noshirlik mahsulotining boshqa turlarida joylashtiriladigan reklamaga;

- koʻrsatuvni (eshittirishni) chet tillarda amalga oshiruvchi ommaviy axborot vositalarining tele-, radio-, video-, kinoxronikal dasturlarini namoyish etish (eshittirish) jarayonida joylashtiriladigan reklamaga;

- Internet jahon axborot tarmogʻidagi materiallarni faqat chet tillarda joylashtiradigan veb-saytlarning axborot resurslariga joylashtiriladigan reklamaga nisbatan tatbiq etilmaydi.

Endi savol tugʻiladi, masalan, shu paytgacha oʻzbekistonliklarga xizmat koʻrsatayotgan xususiy firmalar biror hujjatini, reklamasini, saytini oʻzbek tilida yuritmagan. Ular ham chet tilida xizmat koʻrsatadiganlar safida boʻladimi? Yaʼni ular bu talabni bajarishdan avtomatik qutulib qoladimi?

Xullas, sal tish va tirnoq qoʻshish kerak edi bu qonun loyihasiga. Mayli, hozircha, shunisiga ham shukr.

P.S. ushbu qonun loyihasining oʻzi "Oʻzbekiston Respublikasining davlat tili toʻgʻrisida"gi qonunni buzib turganday, nazarimda, chunki uning matni kirill alifbosida ekan, lotin alifbosidagi nusxasini topa olmadim.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

29 Oct 2023 08:34

Boshlangʻich sinf oʻqituvchilari yoki matematiklar diqqatiga:

Yordam kerak!

1. 1-masalada nimani soʻrayapti?

2. Yechimi qanday?

3. Masala ostidagi katakchalar nega kerak?

P.S. bu birinchi sinf darsligi emish

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

23 Oct 2023 09:30

Maktabimizda 7-8-9-sinflar bilan shu kitobni oʻqishni boshladik.

Bolalarga yoqyapti. Yozuvchiga rahmat.

Til, voqealar ifodasi bolalarga juda mos. Baʼzilar Nyutonning boshiga tushgan olma voqeasiga ishonib ham qolibdi.

Shunaqa yaxshi yozuvchi bilan hammuallif ekanimdan xursandman.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

21 Oct 2023 14:00

Oʻzini oʻzbekman deb hisoblagan barchaga bugungi bayram qutlugʻ boʻlsin.

Tilimiz, millatimiz hali uzoq yashasin.

Oʻzbek tilini har bayramda emas, har kuni hurmat qilish qadriyatimizga aylansin.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

15 Oct 2023 08:10

Milliy oʻquv dasturi asosida yaratilgan darsliklardan namuna.

1-sinf (chapda), 2-sinf (oʻngda) oʻquvchilari uchun "Ona tili va oʻqish savodxonligi" darsligi. Bunday misollar koʻp bu darslikda.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

15 Oct 2023 07:35

2-eʼtiroz. (Bunisi metodik emas, koʻproq ilmiy xato haqida) Nega -li soʻz yasovchi qoʻshimchasiga misol tariqasida qiziqarli soʻzi berilgan? Qiziqarli soʻzida -li soʻz yasovchi emas-ku.

Baʼzilarning fikri: bu yerda -li soʻz yasovchi qoʻshimcha, qiziq sifatiga -ar soʻz yasovchi qoʻshimchasi qoʻshilib, feʼl yasalgan, keyin, unga -li qoʻshilib, sifat yasalgan.

Shaxsiy fikrim: qiziqarli soʻzi sifat va u qiziqmoq feʼliga –(a)rli qoʻshimchasini qoʻshish orqali yasalgan. Bunday misollar tilimizda koʻp, masalan, zerikmoq – zerikarli, arzimoq – arzirli, ishonmoq – ishonarli.

-ar qoʻshimchasi sifatdan feʼl yasaydi, toʻgʻri, lekin qiziqarli soʻzi qiziq degan sifatdan yasalmagan. Xoʻp, yasalgan ham deylik, qiziqar soʻzi qanday harakat yoki holatni ifodalamoqda? Aslida, -ar qoʻshimchasi oq + ar = oqar, koʻk + ar = koʻkar kabi oʻrinlarda sifatdan feʼl yasaydi. Qiziqar soʻzi bilan bunday boʻlmagan.

Yana oʻsha xato, -li qoʻshimchasi bilan yasalgan shuuuuuncha soʻz turib, aynan eng xato soʻz – qiziqarlini tanlashgan.

Haa, bu 4K modelidagi darslik-ku, modelning asosiy unsurlaridan biri tanqidiy fikrlash. Oʻquvchi oʻzi bu soʻzni tahlil qilib qiziqar + li emasligini topishi kerakdir. Axir, yuqoridagi tahlilni qilish hech nima emas-ku, juda oson narsa-ku, bola endi shuniyam qilolmasa, uyat-da.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

15 Oct 2023 07:28

Koʻpchilik mana shu darsni tanqid qilyapti. Darslik mualliflari yoki ularning tarafdorlari esa eʼtirozlarga oʻz pozitsiyasini bildirmoqda.

Kelinglar, tahlil qilib koʻramiz.

Tahlil keyingi bildirgida...

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

12 Oct 2023 13:51

Bu hafta oʻquvchilarga pleonazm haqida oʻrgatyapman. Pleonazm – nutq birliklarining ortiqcha ishlatilishi. Masalan, yaxshi fazilat birikmasidagi yaxshi, kutilmagan syurpriz birikmasidagi kutilmagan soʻzlari hamda novvoychi soʻzidagi -chi qoʻshimchasi. Pleonazm haqida batafsil bu yerda, bu yerda va mana bu yerda oʻqisangiz boʻladi.

Qaysidir sinfga topshiriqni berdim, maʼlum muddat oʻtgach 4 daqiqa vaqtlaring qoldi desam, oʻquvchilar, "ustoz, pleonazm-a?", - deyishdi. Xursand boʻldim.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

09 Oct 2023 15:10

Endi kechagi turnir haqida ikki ogʻiz

Zakovatning oʻqituvchilar oʻrtasidagi bahslari boshqa soha vakillarinikiga qaraganda qizgʻinroq, murosasizroq va sifotliroq oʻtadi, nazarimda.

Kechagi savollar unchalik ham qiyin emas, hammasini topish mumkin edi. Ayniqsa, humanitarchilar maza qildi kecha.

Turnir tashkilotchilari ham katta mehnat qilishgan, buning uchun tashakkur, maza qildik.

Saviya oʻtgan yilgidan oʻsgan.

Tashkilotchilarga baʼzi takliflar:

1. OTMlar va maktablarni ajratish kerak, deb oʻylayman. Kollej, litseylarni maktablar bilan bir safga qoʻyib, OTMlarni alohida safga qoʻymoq lozim. Eʼtibor bering, oʻtgan yili Toshkentdan bizdan boshqa maktab chiqmagan, finalda ham bizdan boshqa maktab sovrindorlar safida emas edi. Bu yil ham shu takrorlandi. Sezganim, bu yil Toshkent shahri saralashida maktablar soni ancha kamaygan. Chunki oʻtgan yili koʻpchilikning hafsalasi pir boʻlgandi.

2. Oʻtiriladigan stollar orasini kattaroq qilish lozimmikin... Oʻtgan yili ham, bu yil ham qisilib oʻtirdik.

3. Har bir tur orasida "konsert" qoʻyish shart emas, chalgʻitadi, muhitdan chiqaradi. Boshida, oʻrtasida, oxirida boʻlsa yetadi. Oʻrtasida ham shart emas, aslida, chunki, tushlik bor.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

08 Oct 2023 21:13

Hozirgina bir YouTube loyihasi doirasida oʻzbek tili haqida suhbatni yakunladik.

Soʻz oʻzlashtirish, oʻzbek tiliga hurmat haqida koʻp gapirdik, muhokama qildik. Chiqqanimizdan keyin suhbatdoshlardan biri eltib qoʻyishni taklif qildi, men yoʻq, shu yerdagi BOLNITSADA ishim bor dedim. Bu soʻzni beixtiyor ishlatdim. Xohlamadim, ammo tilimdan shu chiqdi. Yozganda hecham bu soʻzni ishlatmayman. Ogʻzaki nutqimda ishlataman. Sababiga taxminlarim bor, bu haqida keyinroq, hozir mavzu hammamiz oʻzimizni isloh qilishimiz kerakligi haqida. Tilni qadriyat darajasiga olib chiqishimiz kerakligi haqida.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

06 Oct 2023 12:42

Soʻnggi vaqtlarda Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi oʻzining tarkibiy qismi boʻlgan Respublika ta’lim markaziga qarshi zimdan (ochiqchasiga emas, albatta) hujum boshlagani haqida eshityapman. Bu men uchun juda ham ayanchli xabar. Oʻzi yangi joriy etilgan boshlangʻich sinf darsliklaridagi oʻnlab kulgili kamchiliklarning bosh sababi ham ular Respublika ta’lim markazi metodistlari nigohidan hech yoʻq bir qur oʻtkazilmagani, deb oʻylayman. Oxirgi bir yilda vazirlik RTMga asrandi farzanddek qarayotgani sezilardi.

Hozir vazirlikda yigʻilgan jamoa anglashi kerakki, Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligining eng katta ustuni Respublika ta’lim markazidir. Ushbu markaz fanlar mazmunini belgilash va bu mazmunni yetkazishning metodlarini joriy qilish bilan shugʻullanuvchi tashkilot hisoblanadi. Uning nazorati ostida chiqarilgan darsliklarda bu qadar ayanchli xatolar yoʻq edi (hech kim ular kamchiliksiz demaydi). Koʻryapmanki, darsliklar metodikasi borasida soʻz ketganda ham RTM dunyoning hech bir mamlakatidan qolishmaydi.

Shu oʻrinda, ENDI 4K boʻyicha oʻqitamiz deganlar RTM nazoratida MOʻD asosida tayyorlangan darsliklarni koʻrsin. ENDI deyishga uyalishsa boʻlardi, chunki RTM buni allaqachon ta'limga olib kirib boʻlgan (oʻsha 4K deb maqtalgan darsliklarning aksar mavzularida 4Kdan asar ham yoʻq, buni isbotlab berishim ham mumkin.)

Shunday ekan, vazirlikning RTMga hujum uyushtirishi uning eng katta ahmoqligi boʻladi. Kimga ziyon – oʻquvchilarga. Kimlardir oʻz shaxsiy juni bilan davlat junini ajrata olmayotgani kasriga qoladi ular. RTMga hujum qilish bilan vazirlik oʻzi oʻtirgan shoxni arralayapti xolos.

@birgap

Shokir Tursun qarashlari

05 Oct 2023 10:21

Darsliklarni takomillashtirish bo‘yicha takliflaringizni yuborishingiz mumkin!

Endi darsliklar bo‘yicha takliflaringizni Telegram bot orqali yuborishingiz mumkin.

Bu boradagi murojaatlaringizni @trm_darslik_bot manziliga yuborishingizni so‘raymiz.

Har bir murojaat Ta’limni rivojlantirish respublika ilmiy-metodik markazi mutaxassislari va darsliklar mualliflari tomonidan o‘rganib chiqiladi va darsliklarni takomillashtirishda foydalaniladi.

Sizning fikringiz biz uchun muhim!

———————————

Вы можете присылать свои предложения по улучшению учебников!

Теперь вы можете отправлять свои предложения по учебникам по Telegram-боту.

Ваши обращения по этому вопросу просим присылать по адресу @trm_darslik_bot.

Каждое обращение будет изучено специалистами Республиканского научно-методического центра развития образования и авторами учебников и будут использованы для улучшения учебников.

Ваше мнение важно для нас!

Trm.uz|TelegramI Facebook|Instagram|trm_uz">YouTube|Twitter