Telegram-канал dejnepesht4000 - دژنپشت: Unsorted

دژنپشت

07 Feb 2025 15:43

.
ملک‌تاج قوام

بریده گزارشی بلند

۱۹ بهمن ۱۴۰۳
#محمود_فاضلی_بیرجندی

پدرش ابراهیم قوامی بود و مادرش مهین‌دخت، به لقب فخرالسلطنه. پدرش آخرین قوام‌الملک شیرازی بود، از تبار میرزا ابراهیم خان کلانتر، که به روزگار آقامحمد خان قاجار صدراعظم بود.
این دختر نهم اسفند ۱۲۹۸ در شیراز بزاده بود، در باغ ارم. پدرش او را به انگلستان فرستاد تا درس بخواند.

رضاشاه، دم و دستگاه دو امیر بزرگ را از میان نبرد: امیر ابراهیم علم ـ شوکت‌الملک، و ابراهیم قوام.
به هر دو دستور داد تا پیوندهایی زناشویی بر پایه رای او کنند: علی قوام، اشرف، دختر رضاشاه را به زنی گرفت. امیر اسدالله علم هم پاییز سال ۱۳۱۸ با ملک‌تاج خانم قوام سر سفره عقد نشست.

ملک‌تاج قوام و محمدرضا پهلوی دوستان جانی بودند، و همبازی در تنیس. نقل می‌کنند که آن دوستی ممکن بود به راه پیوند زناشویی برود که فرمان رضاشاه در کار آمد. ولیعهد، سال ۱۳۱۷ با فوزیه، شاهزاده خانم مصری، درپیوست.

پس از آن هم شاهزاده محمدرضا پهلوی و این ملک‌زاده ـ ملکتاج قوام ـ همبازی ماندند و به رسم دوره نوجوانی تنیس می‌باختند. زمین تنیس کاخ سعدآباد اگر زبان بگشاید خاطره‌ها از تنیس‌بازی شاه با ملکتاج قوام دارد، و با دیگران؛ و البته از بازیگری‌های چرخ!

دو اشراف‌زاده بیست ساله، دو دختر آوردند. نخستین را رودابه نامیدند، زاده ۱۳۲۳ و دومین را ناز، زاده ۱۳۲۶. امیر اسدالله علم برای دو فرزندش از اداره ثبت احوال بیرجند شناسنامه گرفت. از آن مهری که به زادگاهش داشت.

ملک‌تاج خانم نمونه زن محترم، مهربان، و مودب اشرافی ایرانی بود. کم‌سخن بود. در جمع‌ها حاضر نمی‌شد. از جنجال گریزان بود. چنین بود که نام و نشانی از او در دنیای پرسروصدای نشریات آن دوره نتوان یافت. از اندک کسانی بود که اجازه داشت هر گاه بخواهد بدون وقت قبلی وارد اتاق محمدرضا شاه شود.
در عکس‌هایی که از تاج‌گذاری بازپسین شاهنشاه ایران در دسترس است درست پشت سر فرح دیبا ایستاده است. با این همه اهل تشریفات نبود. حتی نقل می‌کنند که میانه خوب و گرمی با خانم فرح دیبا نداشت. همچنان که با مادر و خواهران شوهرش میانه گرمی نداشت. در دوره اخیر زندگی که به ناچار در لندن می‌بود هم با امیر حسین خزیمه و همسرش، فاطمه علم، سَری نداشت.

تنیس‌بازی حرفه‌ای بود. کمتر می‌شد جامه اشرافی یا تشریفاتی به بر کند. بیشتر وقت‌ها کفش و جامه تنیس‌بازان به بر می‌کرد. زمین تنیسی را بساخته بود، کنار مِلک امیر شوکت‌الملک در دزاشیب، و هر کس را ممکن بود که بدان زمین شود و از سر بازیچه هم که شده تنیسی ببازد. آن زمین امروز در دست خواص است. زمین تنیس ورزشگاه امجدیه پاتوقش بود. هر کس را از فرزندان باغبانان امجدیه، توپ‌جمع‌کن‌ها، یا دیگران، دوستدار تنیس می‌یافت به خرج خودش به انگلستان می‌فرستاد تا تنیس بیاموزد. شماری از سرآمدان تنیس ایران از جمع همان کسان سر برآوردند. از بنیانگذاران تنیس ایران بود. نخستین دسته تنیس‌بازان ایران، پروردگان او بودند.

امیر اسدالله علم که درگذشت ملکتاج خانم در تهران بود. چندانی برنیامد که ناگزیر شد میهن را بگذارد و برود. امیر گفته بودند که چون ده سال از درگذشت ایشان برآید یادداشت‌هایشان را چاپ کنند. ملکتاج خانم در بیرون ایران که بود زمان ده ساله به سر رسید. یادداشت‌ها را در اختیار دکتر عالیخانی گذاشت که در آن روز بهتر دوستان امیر بود که زنده یا در دسترس بودند و عالیخانی آن همه را بازنگری و بی آن که دستی در آن ببرد چاپ کرد.
کسانی از چاپ و نشر آن یادداشت‌ها در ایران دارایی‌ها اندوختند. یک تن پیدا شد که رسم وفا و ادب به جای آورد و او زنده‌یاد صادق سمیعی بود. از ملک‌تاج خانم پروانه رسمی گرفت و از مالیه خودش آن دوره کتاب ارجمند را چاپ کرد تا به دسترس همگان آید.

ملک‌تاج خانم در انگلستان بود. اگر کسی از ایرانیان نیازی اداری یا مالی داشت دست ملک‌تاج خانم از پشت او برداشته نمی‌شد. نخستین گمارده ارشد دولت جمهوری اسلامی در لندن خصوصا به دیدارش شده بود و درخواسته بود تا او را به دولت انگلستان معرفی کند تا تحویلش بگیرند. و این خواهش را برآورده بود. نگاه نکرده بود که او گمارده دستگاهی است بدخواه خودش! از آن بزرگی که داشت.

با ملکه انگلستان و شماری از اعضای دربار و دولت دوستی داشت. روز نوزدهم بهمن ۱۳۸۰ در لندن درگذشت. دولت انگلستان نماینده ویژه خودش را فرستاد تا به بازماندگان آن بانوی بزرگ ادای احترام کند.

پس از درگذشت او، دختر بزرگش رودابه علم در لندن بماند تا در شهریور ۱۴۰۱ درگذشت. دختر دیگرش ناز علم هم مهر ماه امسال در اسپانیا بدرود زندگانی گفت.

امروز از دم و دستگاه بزرگ امارت قاینات که با چرخ گردان پهلو می‌زد چیزی بر جا نمانده، مگر کاخ‌هایی خالی که بر کنگره آن فاخته بنشسته و کوکو می‌زند.

/channel/dejnepesht4000