Telegram-канал divanesara - مجمع دیوانگان: Unsorted

مجمع دیوانگان

22 Feb 2024 18:20

✍️ نگاهی به شباهت‌های «آئورا» اثر کارلوس فوئنتس با «بوف‌کور» صادق هدایت

#A 438

آرمان امیری @armanparian - رمان کوتاه (نوولای) «آئورا» را کارلوس فوئنتس در سال ۱۹۶۲ در مکزیک منتشر کرد و ترجمه‌ی انگلیسی آن در سال ۱۹۶۵ به اروپا رسید. نخستین چاپ «بوف کور» هدایت به ۱۹۳۶ باز می‌گردد و در سال ۱۹۵۷ نیز نخستین ترجمه‌ی آن به زبان انگلیسی منتشر شد. این یادداشت، تلاشی است برای مرور برخی تشابهات که میان این دو اثر ماندگار در تاریخ ادبیات جهان به چشم می‌خورد.

داستان آئورا با سه شخصیت آغاز می‌شود. ابتدا «فلیپه مونترو»، تاریخ‌دان جوانی که با دیدن یک آگهی استخدام به خانه‌ی «یورنته» می‌رود. سپس «کونسوئلو یورنته»، بانوی کهن‌سال خانه که از فلیپه می‌خواهد خاطرات شوهر مرحوم‌ش را ویرایش و برای انتشار آماده کند. و در نهایت «آئورا»، برادرزاده‌ی جوان خانم کونسوئلو که فلیپه خیلی زود عاشق‌ش می‌شود.

از این سه شخصیت حاضر، خیلی زود در می‌یابیم که آئورا به نوعی تحت کنترل عمه‌ی خودش قرار دارد. در ابتدا تصور می‌شود که از طریق جادو به کنترل او درآمده (گه‌گاه هم گویا به وسیله‌ی همان جادو به شکل خرگوش در می‌آید) اما در نهایت می‌توان دریافت که اساسا آئورا کسی نیست جز تجسدی از دوران جوانی خانم کونسوئلو؛ درست به همان‌گونه که فیلیپه نیز در نهایت به نسخه‌ای دیگر از شوهر مرحوم او، ژنرال یورنته بدل می‌شود.

این شیوه‌ی تبدیل شخصیت‌ها، یا «این‌همانی» آن‌ها، اصلی‌ترین دست‌مایه‌ای است که هدایت نیز در بوف‌کور به کار گرفته است به نحوی که رمان او، علی‌رغم داشتن شخصیت‌های به ظاهر متعدد، در اغلب موارد تنها با سه شخصیت ساخته و پرداخته می‌شود:

نخست خود راوی است که در نهایت به «پیرمرد خنزرپنزری» بدل می‌شود؛ دوم همین پیرمرد قوزی است که بارها و در اشکال مختلف دیگری هم دیده می‌شود. یک بار به شکل عموی راوی که به قصد تجارت به خانه‌ی او می‌آید: «عمویم پیرمردی بود قوزکرده، شالمه‌ی هندی دور سرش بسته بود، عبای زرد پاره‌ای روی دوشش بود و ...». اگر آن صدای خنده‌ی خشک و کشداری که مو را به تن آدمی سیخ می‌کند را هم به این توصیفات اضافه کنیم، آنگاه در جای‌جای رمان شاهد تکرار همین تصویر خواهیم بود: سیمای پیرمرد گاری‌چی و قبرکن، پیرمرد خنزرپنزری، و حتی در موردی شوهرعمه‌ی راوی دوم (در داستان گذشته) به همان شکل می‌خندد. در نهایت، و خیلی پیش از آنکه راوی دوم به پیرمرد خنزرپنزری تبدیل شود، این راوی نخست است که گمان می‌کند تصویر پیرمردی که عمویش است باید تصویر خودش باشد: «یک شباهت مضحکی با من داشت، مثل اینکه عکس من روی آینه‌ی دق افتاده باشد».

از سوی دیگر، ما تصویر زن اثیری را داریم که ابتدا روی جلد قلمداد نقاشی شده، سپس در یک اتفاق عجیب از بالای رف دیده می‌شود و در نهایت به پای خود وارد خانه‌ی راوی می‌شود و خودش را به او تسلیم می‌کند. به نظر می‌رسد این زن اثیری نیز که تصویرش از قرن‌ها پیش روی یک گلدان راغه نقش بسته، به نوعی همان زن لکاته در روایت دوم باشد، که البته او هم شباهتی عجیب به مادر خودش (عمه‌ی راوی) دارد و همچنین با برادر کوچکترش مثل سیبی هستند که از وسط دو نیم شده‌اند و حتی عادت‌هایی مشابه (مکیدن انگشت) دارند.

در اینکه هر دو رمان، به شدت متکی بر ایده‌ی این‌همانی شخصیت‌ها هستند جای تردیدی نیست، اما این ایده، متناسب با خاستگاه و فرهنگی که هر یک از این دو رمان در آن شکل گرفته‌اند به شکلی متفاوت بروز پیدا می‌کند. در «آئورا»، متناسب با روح «رئالیسم جادویی» که سبک غالب اکثر نویسندگان هم‌دوره‌ی خودش بود، فوئنتس نیز برای توجیه تبدیل شخصیت‌ها گوشه‌ی چشمی به سازوکارهای جادویی دارد که در حرکات و مناسک کولنسوئلو می‌توانیم آن را ببینیم.

برای خواندن ادامه‌ی یادداشت اینجا کلیک کرده و یا از گزینه‌ی INSTANT VIEW استفاده کنید.

کانال «مجمع دیوانگان»
@DivaneSara
اینستاگرام «مجمع دیوانگان»
.