فکتنامه اولین سایت درستیسنجی (فکتچکینگ) سیاسی دربارهی ایران است. وبسایت: factnameh.com بات تلگرامی فکتنامه: @FactnamehBot ارتباط مستقیم: @FactNamehAdmin twitter.com/factnameh fb.com/factnameh instagram.com/factnameh
❌ آیا تلویزیون ۱۲ اسرائیل، درباره تجاوز به سربازان فلسطینی نظرسنجی برگزار کرده است؟
🔹این روزها برخی کانالهای تلگرامی، کاربران شبکههای اجتماعی و سایتهای خبری با انتشار عکسی منتسب به شبکه ۱۲ اسرائیل میگویند این رسانه، یک «نظرسنجی درباره درستبودن تجاوز جنسی سربازان اسرائیلی به زندانیان فلسطینی» منتشر کرده است.
🔹بررسی آرشیو شبکه ۱۲ اسرائیل نشان میدهد تصویری که همراه با این ادعا منتشر شده، قدیمی و دستکاریشده است.
🔹نظرسنجی اصلی مربوط به سال ۲۰۲۲ است و در آن درباره این ادعا که آیا موضع دولت در برابر حامیان تروریسم، درست است یا نه، اظهارنظری شده است.
🔹این روزها رسانههای اسرائیلی ویدئویی را با توضیح سوءاستفاده جنسی سربازان اسرائیلی از یک زندانی فلسطینی منتشر کردهاند. این تصاویر در رسانهها و شبکههای اجتماعی بازتاب داشته است. دولت آمریکا از اسرائیل خواسته این مساله را بدون در نظر گرفتن هیچ ملاحظهای بررسی کند.
🔹فکتنامه به این ادعا که شبکه ۱۲ اسرائیل یک نظرسنجی مربوط به درستبودن تجاوز سربازان اسرائیلی به زندانیان فلسطینی را منتشر کرده نشان «شاخدار» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ آیا فرمان حمله رهبر جمهوری اسلامی به اسرائیل، بر بازارهای سهام تاثیر گذاشته است؟
🔹برخی سایتهای خبری و کانال تلگرامی از جمله بیسیمچیمدیا و همچنین برخی کاربران موسوم به ارزشی در شبکههای اجتماعی، پستی منتشر کردهاند که ادعا میکند ریزش ناگهانی بازار سهام، در پی فرمان حمله رهبر جمهوری اسلامی به اسرائیل بوده است. همراه این ادعا، عکسی از نمودار سقوط بازار سهام ژاپن منتشر شده است.
🔹اول اینکه این فرمان حمله روز چهارشنبه ۱۰ مرداد ۱۴۰۳ منتشر شد و ریزش بورس مربوط به دوشنبه یعنی پنج روز بعد است.
🔹طبیعتا اگر قرار بود انتشار این فرمان یا حتی افزایش سطح تنشها در خاورمیانه بر بازار بورس تاثیر بگذارد، این اتفاق باید پس از انتشار این فرمان میافتاد؛ فرمانی که در پی کشتهشدن اسماعیل هنیه در تهران منتشر شد.
🔹همچنین، نگاهی به گزارشهای مختلف اقتصادی و مالی نشان میدهد کارشناسان به دلایل دیگری به عنوان عوامل اصلی سقوط کمسابقه بازار بورس اشاره کردهاند؛ از جمله آمار ناامیدکننده نرخ بیکاری در ایالات متحده و سیاستهای مالی بانک مرکزی ژاپن اشاره کردهاند.
🔹بورس ژاپن نیز روز دوشنبه علاوه بر این نگرانی مبنی بر وضعیت اقتصاد آمریکا، روز کاری خود را با نگرانی از افزایش نرخهای بهره آغاز کرد و گزارشها نشان میدهد این مساله یکی از عوامل اصلی سقوط بازار بوده است؛ روندی که روز چهارشنبه پس از اعلام بانک مرکزی مبنی بر اینکه نرخهای بهره در ژاپن بالا نمیرود، تغییر کرد.
🔹بر اساس این گزارشها و مشاهده روندها، فکتنامه به این ادعا که فرمان حمله رهبر جمهوری اسلامی به اسرائیل باعث سقوط بازار سهام در دنیا شده است، نشان «نادرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت پنجم - «هر دست که دادند از آن دست گرفتند»
🔹در بودجه سالانه کشور دو بار به مالیات «آستان قدس رضوی» اشاره شده است. یک بار در بخش منابع و درآمدها با عنوان «مالیات شرکتها و موسسات اقتصادی وابسته به آستان قدس» و دومی در بخش مصارف و هزینهها با عنوان «استرداد مالیات شرکتها و موسسات اقتصادی وابسته به آستان قدس».
🔹در پنجمین قسمت پادکست «هزارداستان بودجه»، سراغ قصه عجیب و بده و بستان مالیاتی آستان قدس و سایر بنگاههای بزرگ اقتصادی رفتیم که همگی زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی اداره میشوند و با صلاحدید او از پرداخت مالیات معاف شدهاند.
🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکتنامه و رادیو فردا را در سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید.
👈 در کستباکس بشنوید
👈 در سایت رادیو فردا بشنوید
🌐 @Factnameh
🔹 حمل پرچم فلسطین در المپیک پاریس ممنوع نیست
🔹همزمان با افتتاحیه المپیک ۲۰۲۴ پاریس، خبرگزاری ایرنا و روزنامه ایران ادعا کردند رئیسجمهور فرانسه دستور منع حمل پرچم فلسطین در المپیک را داده است.
🔹چنین ممنوعیتی وجود ندارد و کاروان ورزشی فلسطین با پرچم خود در افتتاحیه حضور داشت. در چند مسابقه و رویداد المپیک نیز پرچم و نمادهای حمایت از فلسطین وجود داشته است.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
📝 نظرخواهی آنلاین درباره فکتنامه
🔹این نظرخواهی شامل چند پرسش کوتاه درباره عملکرد فکتنامه است و پاسخهای شما کمک بزرگی در بهتر شدن محتوای فکتنامه خواهد بود.
🔹شرکت در این نظرخواهی کمتر از ۳ دقیقه از وقت شما را خواهد گرفت.👇
https://forms.gle/LXLS1neHbkgqXqcd9
@FactNameh
🎙 پاریس، تهران، تلآویو
🔹در ابتدای قسمت ۱۷۴ پادکست هفتگی فکتنامه درباره دو خبر مهم این روزها توضیحاتی دادیم و سپس سراغ مرور فکتچکها رفتیم.
🔹ابتدا به مصاحبه یک نماینده مجلس شورای اسلامی درباره موضوع فیلترینگ پرداختیم؛ مصاحبهای که کوتاه بود اما کلکسیونی از ادعاهای نادرست و شاخدار را در خود داشت.
🔹در ادامه درستیسنجی یک ویدیوی پرحاشیه را مرور کردیم که مدعی بود پارتی افغانستانیها در سعادتآباد تهران است اما توضیح دادیم که ادعای درستی نیست و اصل ماجرا چه بود.
🔹خبرگزاری ایرنا این هفته چند ادعای نادرست و شاخدار منتشر کرده بود. این خبرگزاری تقریبا همزمان با برگزاری افتتاحیه المپیک ۲۰۲۴ پاریس مدعی شده بود که امانوئل مکرون دستور داده حمل پرچم فلسطین در این المپیک ممنوع شود. این موضوع را فکتچک کردیم و در این پادکست اشاره کردهایم.
🔹ایرنا همچنین با انتشار عکسی قدیمی مدعی شده بود که مربوط به انفجار یک خودرو در تلآویو است و در گزارشی نیز ادعای رکوردشکنی دولت ابراهیم رئیسی در جذب سرمایهگذاری خارجی را مطرح کرده بود. مرور گزارشهای هر دو موضوع را در این قسمت خواهید شنید.
🔹رئیس کل بانک مرکزی به تازگی گفته بود ضریب جینی در ایران کاهش یافته و به کمترین میزان یک دهه اخیر رسیده است. ما با بیان یک توضیح ضروری درباره معنا و مفهوم ضریب جینی، به این ادعا نشان درست دادیم.
🔹آخرین فکتچکی که در این قسمت پادکست مرور کردهایم مربوط به یک ویدیوی طنز است که برخی گفته بودند به پخش مسابقات زنان در المپیک پاریس از شبکه سه سیما مربوط میشود.
🎙 پادکست فکتنامه را از همه اپلیکیشنهای دریافت پادکست بشنوید.
📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.
👈 در کستباکس بشنوید
👈 در گوگل پادکست بشنوید
👈 در اپل پادکست بشنوید
👈 در اسپاتیفای بشنوید
00:01:41 مقدمه
00:06:01 ادعای نادرست درباره عدم نقش مجلس در فیلترینگ
00:11:38 ویدیوی نادرست پارتی افغانستانیها در سعادت آباد تهران
00:17:42 حمل پرچم فلسطین در المپیک پاریس ممنوع نیست
00:23:54 ادعای رئیس کل بانک مرکزی درباره کاهش ضریب جینی
00:29:19 استفاده ایرنا از عکسی قدیمی برای یک خبر مربوط به اسرائیل
00:32:16 آمار نادرست ایرنا درباره رکوردشکنی دولت رئیسی در سرمایهگذاری خارجی
00:36:31 ویدیوی طنز پخش مسابقات المپیک زنان از شبکه سه سیما
00:42:08 کامنتها
🌐 @Factnameh
🔹 فیلتر شدن اینستاگرام در ترکیه
🔹در رسانههای داخلی ایران، خبری با این عنوان که «ترکیه اینستاگرام را به خاطر هنیه فیلتر کرد»، منتشر شده است.
🔹اداره فناوری اطلاعات و ارتباطات ترکیه (BTK) در دوم آگوست (۱۲ مرداد) دسترسی به اینستاگرام را مسدود و در بیانیهای اعلام کرد اینستاگرام به دلیل «عدم رعایت جرایم کاتالوگ» بسته شده است.
🔹بر اساس قانون مجازات ترکیه جرایم کاتالوگ شامل موارد متعددی از جمله تشویق به خودکشی، آزار جنسی کودکان، تسهیل استعمال مواد مخدر یا محرک، تامین مواد مضر برای سلامت، فحاشی، فحشا، فراهم کردن مکان و فرصت برای قمار و توهین به آتاتورک است.
🔹اداره فناوری اطلاعات و ارتباطات توضیحی نداده که به دلیل رعایت نشدن کدام قانون و ارتکاب کدام جرم این پلتفرم بسته شده است.
🔹دو روز پیش، زمانی که اسماعیل هنیه در تهران کشته شد، فخرالدین آلتون، رییس اداره ارتباطات ترکیه به دلیل جلوگیری اینستاگرام از ارسال پیام تسلیت کاربران برای هنیه، به شدت از متا انتقاد کرده بود.
🔹این موضعگیری آلتون موجب شد رسانههای خارجی نیز درباره ارتباط این موضعگیری و تصمیم دولت ترکیه برای مسدود کردن اینستاگرام گمانهزنی کنند؛ اما در بیانیه رسمی، چنین دلیلی اعلام نشده است.
🔹از این رو فکتنامه به این ادعا که ترکیه اینستاگرام را به خاطر حذف پستهای تسلیت اسماعیل هنیه فیلتر کرد، نشان «غیرقابل اثبات» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ عکس ساختگی اسماعیل قاآنی با حجاب
🔹در شبکههای اجتماعی فارسی و غیرفارسی تصویری منتسب به اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه، منتشر شده که نشان میدهد او چادر به سر دارد.
🔹این تصویر در شبکههای اجتماعی فارسی با این توضیح منتشر شده است: «اسرائیل با انتشار این تصویر نوشت: حتی اگر اسماعیل قاآنی در چادر زنانه هم مخفی شود او را میتوانیم حذف کنیم».
🔹اغلب کاربرانی که این ادعا و تصویر را در شبکههای اجتماعی فارسی منتشر میکنند در بخش نظرات تاکید کردهاند که این تصویر طنز و ساختگی است؛ اما این تصویر به شبکههای اجتماعی سایر نقاط دنیا نیز راه یافت و به زبانهای مختلف از جمله انگلیسی، ایتالیایی و عربی درباره آن نوشته شده است.
🔹در این بازنشرها این توضیح آمده که بعد از کشتن اسماعیل هنیه در ایران، اسماعیل قاآنی از ترس اینکه اسرائیل به او حمله کند، با لباس مبدل و حجاب در مکانهای عمومی ظاهر میشود.
🔹این عکس ساختگی است و حجاب قاآنی با نرمافزارهای ویرایش عکس به تصویر اضافه شده است.
🔹اصل این تصویر در روز ۲۲ بهمن ۱۴۰۲ در خبرگزاری تسنیم منتشر شده بود.
🔹از این رو فکتنامه به انتساب تصویر چادر پوش به اسماعیل قاآنی نشان شاخدار میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت چهارم - «بودجه پنهان»
🔹موضوع چهارمین قسمت پادکست هزارداستان بودجه، هدفمندی یارانههاست؛ پولی که قرار بود صرف یارانه نقدی و جبران هزینه گران شدن سوخت شود، اما به یکی از منابع تغذیه نهادهای مذهبی، سیاسی و تبلیغاتی تبدیل شد.
🔹در چهارمین قسمت پادکست «هزارداستان بودجه»، سراغ داستان هدفمندی یارانهها و آخر و عاقبت عجیب آن رفتهایم.
🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکتنامه و رادیو فردا را در کانال این پادکست در کستباکس، سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید.
🔹این قسمت چهارشنبه هفته قبل در رادیو فردا و کانال هزارداستان بودجه در کستباکس منتشر شد و حالا در فکتنامه نیز منتشر شده است.
👈 در کستباکس بشنوید
👈 در سایت رادیو فردا بشنوید
👈در کستباکس فکتنامه بشنوید
🌐 @Factnameh
❌ ویدیوی طنز پخش مسابقات المپیک زنان از شبکه سه سیما
🔹همزمان با آغاز بازیهای المپیک ۲۰۲۴ پاریس، ویدیویی در شبکههای اجتماعی در گردش است که ادعا میشود بخشی از پخش مسابقات المپیک زنان از شبکه ۳ صدا و سیما را نشان میدهد.
🔹دقت در اجزای این ویدیو و میزان مبالغهای که در سانسور آن به کار رفته نشان میدهد که یک ویدیوی طنز است.
🔹از سوی دیگر در روال معمول صدا و سیما ورزشهای زنان که در آن بدن ورزشکار پوشیده نیست، اساسا نشان داده نمیشود.
🔹سابقه انتشار این کلیپ به سال ۱۳۹۸ (۲۰۱۳ میلادی) میرسد.
🔹این ویدیو بخشی از برنامه طنز «آنتن» است که در تلویزیون صدای آمریکا به تهیهکنندگی سامان اربابی پخش میشود.
🔹پیش از این در مقاطع مختلف از المپیک تابستانی ریو دو ژانیرو در سال ۲۰۱۶ گرفته تا زمان مسابقات جهانی دو و میدانی زنان در دوحه قطر در سال ۲۰۱۹ این ویدیو بارها با ادعای مشابه در شبکههای اجتماعی کشورهای مختلف منتشر شد.
🔹این کلیپ پیش از این چنان فراگیر شد که خبرگزاری AFP و سایت درستیسنجی Snops هم آن را فکتچک کردند.
🔹بنابراین با توجه به اطلاعات موجود، فکتنامه به این ادعا که این ویدیویی از «پخش مسابقات المپیک زنان از شبکه سه سیما» است، نشان شاخدار میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
🔹 رهبر جمهوری اسلامی ایران در مراسم تنفیذ حکم مسعود پزشکیان گفت: «در چهل و چند سال اخیر، دهها انتخابات همراه با رقابت، سلامت و حضور پرانگیزه مردم برگزار شده است.»
🔹 او و دیگر مسئولان حکومت ایران بارها این ادعا را مطرح کردهاند. مثلا خامنهای ۲۹ بهمن ۱۴۰۲ گفته بود: «انتخابات در کشور همیشه صحیح، سالم و متین برگزار شده است.»
🔹فکتنامه بارها به این ادعا و مشابه آن نشان «شاخدار» داده است.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
🔹 تحلیل نتایج انتخابات براساس قانون بنفورد چقدر اعتبار دارد؟
🔹برخی میگویند طبق «قانون بنفورد»، نتایج انتخابات اخیر ایران، حاصل عددسازی است.
🔹قانون بنفورد درباره رقم سمت چپ مجموعهای از اعداد (مثلا آمارهای مالیاتی) صحبت میکند، اما اختلاف با آن لزوما به معنی «عددسازی» نیست، بلکه «مشکوک به عددسازی» است و نمیتواند عددسازی را «اثبات» کند.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ خبر نادرست مرگ جیمی کارتر
🔹روز گذشته در شبکههای اجتماعی و رسانههای انگلیسی و فارسی خبر درگذشت جیمی کارتر، رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده منتشر و بسیار گسترده شده است.
🔹این خبر و نامه استناد شده به آن، جعلی است.
🔹شایعه بر اساس یک نامه جعلی با سربرگ دفتر جیمی کارتر به تاریخ ۲۳ ژوئیه ۲۰۲۴ ساخته شد که خبر از مرگ او میداد.
🔹نامه را یک کاربر توییتر ساخته بود. او در توضیحات "ALT" نامه نوشته که خبر درست نیست و سرنخهایی هم در نامه برای تشخیص جعلی بودنش گذاشته بود. با وجود این، خبر منتشر شد و به بسیاری از رسانهها هم راه یافت.
🔹این کاربر میگوید این کار را کرد تا نشان دهد که مردم در برابر تیترهای جنجالی چقدر زودباورند.
🔹جیمی کارتر با بیماریهای متعددی، از جمله سرطان روبرو است و از فوریه ۲۰۲۳ در حال دریافت مراقبتهای پایان حیات در خانهاش در جورجیا است.
🔹از این رو با توجه به اطلاعات موجود، فکتنامه به این ادعا که جیمی کارتر، رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده درگذشت، نشان نادرست میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت چهارم - «بودجه پنهان»
🔹سالهاست هدفمندی یارانهها یکی از منابع تامین مالی نهادهای مذهبی و تبلیغاتی، مانند صدا و سیما، بسیج، حوزههای علمیه، نمایندگیهای ولی فقیه و دهها سازمان و نهاد مذهبی و تبلیغاتی دیگر است؛ پولی که از سال ۱۳۹۰، با اجرای قانون هدفمندی یارانهها از بودجه عمومی کشور جدا شد تا به صورت یارانه مستقیم به مردم پرداخت شود؛ اما به مرور زمان تبدیل به حیاط خلوت بودجه و یکی از منابع تامین مالی نهادهایی شد که از بودجه عمومی بینصیب نیستند.
🔹در چهارمین قسمت پادکست «هزارداستان بودجه»، سراغ داستان هدفمندی یارانهها و آخر و عاقبت عجیب آن رفتهایم.
🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکتنامه و رادیو فردا را در سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید.
👈 در کستباکس بشنوید
👈 در سایت رادیو فردا بشنوید
🌐 @Factnameh
🔹 رابطه عاشقانه کامالا هریس و ویلی براون
🔹در شبکههای اجتماعی انگلیسی و فارسی این ادعا منتشر شده که «کامالا هریس» از طریق رابطهای نامشروع (affair) با «ویلی براون»، مرد متاهل و سیاستمدار اهل کالیفرنیا، مناصب سیاسی و قضایی خود را به دست آورده است.
🔹رابطه کامالا هریس و ویلی براون به سالهای ۱۹۹۴ و ۱۹۹۵ میلادی برمیگردد. بر اساس گزارشهای متعدد در آن زمان ویلی براون، سخنگوی وقت مجلس ایالتی کالیفرنیا، حدود یک دهه بود که جدا از همسرش زندگی میکرد (هر چند هیچگاه رسما طلاق نگرفتند).
🔹رابطه براون و هریس یک رابطه عاشقانه مخفی (affair) نبود و در رسانهها هم انعکاس داشت.
🔹این سیاستمدار متنفذ حزب دموکرات گفته در اولین رقابت کامالا هریس برای دادستانی منطقه سانفرانسیسکو از او حمایت کرده است؛ همانطور که از فهرست بلندی از دیگر سیاستمداران دموکرات کالیفرنیا، از جمله نانسی پلوسی، دیان فاینشتاین و گاوین نیوسام حمایت کرده است.
🔹هریس از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۷ دادستان کل ایالت کالیفرنیا بود و از ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ که معاون رئیسجمهور شد، در سنا خدمت میکرد.
🔹کامالا هریس در سال ۲۰۱۴ با داگلاس امهوف ازدواج کرده است.
🔹خبرگزاری رویترز نیز یک گزارش درستیسنجی در این باره منتشر کرده و با تاکید بر اینکه رابطه این دو نفر در زمانی بود که ویلی براون از همسرش جدا شده بود نوشت که رابطه هریس و براون بین سالهای ۱۹۹۴ و ۱۹۹۵ بود و بعد به پایان رسید.
🔹بنابراین فکتنامه به این ادعا که کامالا هریس از طریق رابطه نامشروع با ویلی براون مناصب سیاسی و قضایی خود را به دست آورد، نشان «گمراهکننده» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ ادعای شاخدار فروش زنان هندو در بنگلادش به عنوان برده
🔹در شبکههای اجتماعی فارسی ویدیویی دست به دست و ادعا میشود در آن «مسلمانانی که [در بنگلادش] به قدرت رسیدند در حال فروختن زنان هندو» هستند.
🔹این ویدئو در بنگلادش ثبت شده، اما مربوط به سه هفته پیش، یعنی قبل از سقوط دولت شیخ حسینه در این کشور است و کسی در آن فروخته نمیشود.
🔹زنانی که در این ویدیو به ستونی بسته شده و با آنان بدرفتاری میشود، کارمندان شاخه دانشجویی (BCL) حزب حاکم دولت مستعفی (عوامی لیگ) بنگلادش هستند.
🔹مکانی که فیلم در آن ضبط شده خوابگاه کالج دولتی زنان Begum Badrunessa در داکا است. این زنان ساعاتی بعد با وساطت اساتید دانشگاه آزاد میشوند.
🔹این حرکت بعد از آنکه شش دانشجو در همان روز در تظاهرات ضددولتی کشته شدند در دانشگاههای دیگر نیز با ضرب و شتم و اخراج کارمندان حزب حاکم تکرار شد.
🔹ناآرامیهای اخیر در بنگلادش که به سرنگونی دولت خانم شیخ حسینه انجامید در نتیجه اعتراضات دانشجویی بود و هیچ زمینه مذهبی یا قومی نداشت.
🔹دانشجویان معترض بنگلادشی خواستار پایان سیستم سهمیهبندی دولتی بودند و معتقد بودند تبعیضآمیز و به نفع حامیان حزب حاکم «عوامی لیگ» است.
🔹در هیچ گزارشی به هندو یا مسلمان بودن هیچ یک از طرفهای درگیر اشاره نمیشود و دعوا میان حامیان و مخالفان دولت است.
🔹دولت موقت بنگلادش قرار است با ریاست محمد یونس، کارآفرین و بانکدار ۸۴ ساله و برنده جایزه نوبل صلح تشکیل شود.
🔹از این رو فکتنامه به این ادعا که در بنگلادش مسلمانانی که به قدرت رسیدند زنان هندو را به عنوان برده میفروشند، نشان شاخدار میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
📝 نظرخواهی آنلاین فکتنامه
🔹این نظرخواهی شامل چند پرسش کوتاه درباره عملکرد فکتنامه است و پاسخهای شما کمک بزرگی در بهتر شدن محتوای فکتنامه خواهد بود.
🔹شرکت در این نظرخواهی کمتر از ۳ دقیقه از وقت شما را خواهد گرفت.
👈 لینک نظرسنجی فکتنامه
@FactNameh
❌ عکس جعلی تهدید نتانیاهو
🔹در حسابهای هواداران حکومت در شبکههای اجتماعی عکسی از بنیامین نتانیاهو در تیررس نیروهای حزبالله منتشر شده با این هشدار که «تواناییهای ما را محک نزنید…».
🔹ادعا شده این عکس را حزبالله منتشر کرده و مربوط به روزهای اخیر است.
🔹این عکس در حسابهای شبکههای اجتماعی و وبسایتهای حزبالله دیده نمیشود.
🔹تصویر دستکاری شده است و عکس اصلی در سال ۲۰۰۹ در Getty Images منتشر شده است.
🔹تصویر اصلی بنیامین نتانیاهو را به همراه پدرش در خانه پدری او در اورشلیم نشان میدهد.
🔹پیش از این هم دستکم از سال ۲۰۱۹ این تصویر با پیام مشابه در شبکههای اجتماعی دست به دست شدهاست.
🔹از این رو فکتنامه به این ادعا که عکسی منتشر شده نتانیاهو را در تیررس نیروهای حزبالله نشان میدهد، نشان نادرست میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ عکس قدیمی اعتراضهای سریلانکا، ارتباطی به اعتراضهای اخیر بنگلادش ندارد
🔹در شبکههای اجتماعی فارسی و انگلیسی تصویری منتشر شده که ادعا میشود عکس جوانان انقلابی بنگلادشی در کاخ نخستوزیری و تختخواب خانم نخستوزیر است.
🔹این تصویر، هم قدیمی است و هم ارتباطی با بنگلادش ندارد.
🔹عکس در سال ۲۰۲۰ و در جریان تصرف کاخ ریاستجمهوری «سریلانکا» گرفته شده است. معترضان سریلانکایی پس از تصرف کاخ ریاست جمهوری در آنجا آشپزی و شنا میکردند و میخوابیدند.
🔹البته معترضان بنگلادشی نیز به محل اقامت و اتاق خواب خانم شیخ حسینه (نخستوزیر پیشین بنگلادش) راه یافتهاند و ویدئوهای آن نیز منتشر شده است، اما عکس مورد اشاره ارتباطی با این موضوع ندارد.
🔹بنابراین فکتنامه به این ادعا که تصویر منتشر شده، عکس جوانان انقلابی بنگلادشی در کاخ نخستوزیری و تختخواب خانم نخستوزیر است، نشان نادرست میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ نمودار و آمارهای نادرست از مصرف برق ایران و چند کشور دیگر
🔹سایت تجارتنیوز نموداری با عنوان مقایسه مصرف برق ایران با قطر، ایسلند، بحرین، سنگاپور، امارات، کویت، نروژ، عمان، عربستان، آمریکا، روسیه و ترکیه منتشر کرده است.
🔹دادههای به کار رفته در این نمودار، نادرست هستند و اختلاف چشمگیری با آمار واقعی دارند.
🔹آنچه در نمودار منتشر شده، در واقع سرانه «مصرف انرژی اولیه» است که از نظر تعریف و مفهوم با «مصرف برق» فرق دارد.
🔹طبق تعریف، مصرف انرژی اولیه (Primary energy consumption)، در واقع کل منابع مصرف انرژی است، نه فقط برق.
🔹اگر نمودار را با دادههای جدید اصلاح کنیم، هم اعداد و هم جایگاه کشورها تغییر میکند. با این حال موقعیت ایران نسبت به کشورهای دیگر تغییر نخواهد کرد.
با این حال فکتنامه به دلیل اشتباه در انتخاب شاخص و ارائه آمار غلط، به نمودار سایت تجارتنیوز نشان «نادرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
🔹 درباره ایمان خلیف، بوکسور الجزایری چه میدانیم؟
🔹ایمان خلیف اهل الجزایر و لینیو-تینگ از تایوان، دو ورزشکاری هستند که اجازه رقابت در مسابقات بوکس بانوان در المپیک پاریس را به دست آوردهاند.
🔹این در حالی است که سال ۲۰۲۳ انجمن بینالمللی بوکس (IBA) اعلام کرده بود این دو ورزشکار به دلیل اینکه در آزمایش آنها کروموزم XY وجود دارد، نمیتوانند در رقابتها شرکت کنند.
🔹کمیته بینالمللی المپیک اما میگوید این دو ورزشکار «زن» به دنیا آمدهاند، به عنوان یک زن ورزش کردهاند و سطح تستسترون آنها در آزمایشها، در حد پارامترهای زنانه است و به همین دلیل منعی برای حضورشان در مسابقات وجود ندارد.
🔹این مساله زمینه بحثهای مخالف و موافق حضور این دو ورزشکار در مسابقات زنان را در رسانهها و شبکههای اجتماعی، فراهم کرد.
🔹در این میان، برخی سایتها و کاربران شبکههای اجتماعی ادعا کردند که ایمان خلیف، «ترنسجندر» است و برخی ادعا کردند او زمانی به عنوان مرد در رقابتها شرکت میکرده و سپس تغییر جنسیت داده است. هیچکدام از این ادعاها درست نیستند.
🔹با وجود اختلاف نظری که بین انجمن بینالمللی بوکس و کمیته بینالمللی المپیک درباره شرایط حضور ورزشکاران در رقابتهای زنان وجود دارد، هیچ کدام نگفتهاند که این ورزشکار، ترنسجندر است یا اینکه جنسیت خود را تغییر داده است.
🔹فکتنامه نیز با این توضیحات، به این ادعا که ورزشکار الجزایری ترنسجندر است نشان «نادرست» میدهد.
🔹در این گزارش، آنچه را که تا کنون درباره این موضوع میدانیم، توضیح دادهایم؛ موضوعی که در کنار بحثهای مربوط به صلاحیت حضور افراد در مسابقات ورزشی، زمینه انتشار برخی خبرهای نادرست نیز بوده است.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
🎙 پاریس، تهران، تلآویو
🔹در ابتدای قسمت ۱۷۴ پادکست هفتگی فکتنامه درباره دو خبر مهم این روزها توضیحاتی دادیم و سپس سراغ مرور فکتچکها رفتیم.
🔹ابتدا به مصاحبه یک نماینده مجلس شورای اسلامی درباره موضوع فیلترینگ پرداختیم؛ مصاحبهای که کوتاه بود اما کلکسیونی از ادعاهای نادرست و شاخدار را در خود داشت.
🔹در ادامه درستیسنجی یک ویدیوی پرحاشیه را مرور کردیم که مدعی بود پارتی افغانستانیها در سعادتآباد تهران است اما توضیح دادیم که ادعای درستی نیست و اصل ماجرا چه بود.
🔹خبرگزاری ایرنا این هفته چند ادعای نادرست و شاخدار منتشر کرده بود. این خبرگزاری تقریبا همزمان با برگزاری افتتاحیه المپیک ۲۰۲۴ پاریس مدعی شده بود که امانوئل مکرون دستور داده حمل پرچم فلسطین در این المپیک ممنوع شود. این موضوع را فکتچک کردیم و در این پادکست اشاره کردهایم.
🔹ایرنا همچنین با انتشار عکسی قدیمی مدعی شده بود که مربوط به انفجار یک خودرو در تلآویو است و در گزارشی نیز ادعای رکوردشکنی دولت ابراهیم رئیسی در جذب سرمایهگذاری خارجی را مطرح کرده بود. مرور گزارشهای هر دو موضوع را در این قسمت خواهید شنید.
🔹رئیس کل بانک مرکزی به تازگی گفته بود ضریب جینی در ایران کاهش یافته و به کمترین میزان یک دهه اخیر رسیده است. ما با بیان یک توضیح ضروری درباره معنا و مفهوم ضریب جینی، به این ادعا نشان درست دادیم.
🔹آخرین فکتچکی که در این قسمت پادکست مرور کردهایم مربوط به یک ویدیوی طنز است که برخی گفته بودند به پخش مسابقات زنان در المپیک پاریس از شبکه سه سیما مربوط میشود.
🎙 پادکست فکتنامه را از همه اپلیکیشنهای دریافت پادکست بشنوید.
📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.
👈 در کستباکس بشنوید
👈 در گوگل پادکست بشنوید
👈 در اپل پادکست بشنوید
👈 در اسپاتیفای بشنوید
🌐 @Factnameh
🔹 بررسی چهار ادعای مطرحشده در شبکههای اجتماعی
🔹در روزهای اخیر چند ادعا در شبکههای اجتماعی مطرح و به طور گسترده دست به دست شد. از یک سو شایعاتی که پای ایران را به ترور ناموفق ترامپ و پای مراسم محرم را به تقویم آمریکا باز کردند و از سوی دیگر ادعایی نادرست درباره رفراندوم حجاب در سوئیس و البته یک ادعای جالب درباره محمدرضا شاه.
👈 ادعای نادرست ایرانی بودن ضارب ترامپ
👈 محمدرضا شاه تنها شاه ایران بود که به حج رفت
👈 ادعای نادرست درباره رفراندوم حجاب در سوئیس
👈 روز حسین در تقویم آمریکا وجود ندارد
🌐 @Factnameh
❌ آمار نادرست ایرنا درباره رکوردشکنی سرمایهگذاری خارجی در دولت رئیسی
🔹خبرگزاری رسمی دولت ایران یعنی ایرنا مدعی شده که دولت ابراهیم رئیسی طی سه سال حدود ۱۲ میلیارد دلار سرمایه خارجی وارد کشور کرده که بیشتر از کل سرمایهگذاری خارجی در ۸ سال ریاستجمهوری حسن روحانی است.
🔹این ادعا بیاساس است. پیش از این نیز برخی مقامهای دولت سیزدهم از جمله خاندوزی وزیر اقتصاد با استناد به آمارهای مبهم، مدعی رکوردشکنی دولت رئیسی در «جذب» سرمایهگذاری خارجی شدهاند، در حالی که آمارهای معتبر خلاف این را نشان میدهد.
🔹بر اساس آمارهای کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل متحد (آنکتاد)، کل سرمایهگذاری خارجی مستقیم در ایران در سه سال گذشته (۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳) در مجموع ۴/۳ میلیارد دلار است که حدود یک سوم ادعای ایرنا است.
🔹ایرنا در این گزارش، میزان جذب سرمایهگذاری خارجی در هشت سال دولتهای یازدهم و دوازدهم را ۹/۶ میلیارد دلار اعلام کرده است.
🔹بر اساس گزارشهای آنکتاد، ارزش سرمایهگذاری خارجی مستقیم در دوره هشت ساله حسن روحانی (۲۰۱۳ تا ۲۰۲۰)، در مجموع ۲۰/۸ میلیارد و دلار است که بیش از ۴ برابر آمار سه ساله دولت رئیسی و بیش از دو برابر ادعای ایرنا است.
🔹با این حساب فکتنامه به این گزاره که «دولت سیزدهم توانست طی سه سال حدود ۱۲ میلیارد دلار سرمایه خارجی وارد کشور کند»، نشان «نادرست» میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ استفاده ایرنا از عکسی قدیمی برای یک خبر مربوط به اسرائیل
🔹بخش انگلیسیزبان خبرگزاری ایرنا امروز عکسی در شبکه اجتماعی X منتشر کرده که خودرویی را در حال سوختن نشان میدهد و توضیح داده این خودرو در تل آویو منفجر شد و در این انفجار چند نفر به شدت مجروح شدند.
🔹این تصویر در پی افزایش تنشها میان حزبالله لبنان و اسرائیل در دو روز گذشته منتشر شدهاست.
🔹جستجوی معکوس این عکس نشان میدهد که این تصویر نه جدید و مربوط به دور جدید تنشهاست و نه در شهر تلآویو.
🔹عکس مربوط به حدود یک ماه پیش و در شهری به نام هرتزلیا در شمال تل آویو است.
🔹تصویر، یک خودروی بمبگذاری شده را نشان میدهد که منفجر شده و راننده آن کشته شد.
🔹بنابراین فکتنامه به ادعای انتساب این عکس به انفجار خودرویی در تل آویو در دور جدید درگیریهای حزبالله لبنان و اسرائیل نشان نادرست میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
🔹 ادعای رئیس کل بانک مرکزی درباره کاهش ضریب جینی
🔹محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی در آخرین جلسه هیات دولت، گفت: «در سال ۱۴۰۲ ضریب جینی بر اساس آمار بانک مرکزی به ۳۶.۱ درصد کاهش پیدا کرده است.»
🔹فرزین ۳۱ تیرماه در اجلاس سالانه مجمع عمومی بانک مرکزی نیز گفته بود: «ضریب جینی به کمترین میزان حداقل در طی یک دهه اخیر رسیده است.»
🔹بررسی دادههای مرکز آمار ایران از تغییرات ضریبجینی در دوره ۱۳۶۳ تا ۱۴۰۱ تایید میکند که اگر این رقم در سال ۱۴۰۲ آنگونه که محمدرضا فرزین گفته به ۰/۳۶۱۴ رسیده باشد، پایینترین رقم ضریب جینی در این بازه زمانی ۴۰ ساله است.
🔹ضریب جینی، اگرچه شاخص مهمی در بیان نحوه توزیع درآمد است اما بیانگر تمام واقعیتهای اقتصادی نیست. تاکید ضریب جینی بر توزیع درآمد است و نسبت به سرمایه، ثروت و دارایی بیتفاوت است.
🔹در عین حال کاهش ضریبجینی اگرچه از برابری بیشتر توزیع درآمدها در یک جامعه خبر میدهد اما الزاما به معنای بهبود وضعیت اقتصادی و افزایش رفاه جامعه نیست، چرا که کاهش ضریب جینی میتواند از کاهش درآمد دهکهای بالای درآمدی به دست آمده باشد و نه از افزایش درآمدهای دهک پایین درآمدی.
🔹به تعبیر دیگر، دلیل کاهش ضریب جینی میتواند ناشی از آن باشد که تمام جامعه همه با هم فقیرتر شدهاند.
🔹برای اینکه بدانیم دلیل کاهش ضریب جینی چه بوده، نیازمند دادههای آماری دقیقتر و جزئیتر از وضعیت هزینه-درآمد خانوارها به تفکیک دهک درآمدی آنها در سال ۱۴۰۲ هستیم که هنوز مرکز آمار گزارش مربوط به آن را منتشر نکرده است.
🔹افزایش یارانههای نقدی و اجرای طرحهایی همچون اعتبار خرید اقلام خوراکی اساسی در قالب کالابرگ الکترونیک میتواند در کاهش ضریب جینی موثر بوده باشد.
🔹با توجه به تجربههای پیشین، اگر نرخ تورم تعدیل نشود میتوان پیشبینی کرد که اثر پرداخت یارانههای افزایش یافته طی این سالها نیز به مرور تاثیر خود را از دست داده و ضریب جینی یک بار دیگر افزایش یافته و توزیع درآمدها به سمت نابرابری پیش برود.
🔹بر این اساس فکتنامه به ادعای محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی که «ضریب جینی به کمترین میزان حداقل در طی یک دهه اخیر رسیدهاست» نشان درست میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
🔹 از تب دنگی چه میدانیم؟
🔹پس از اعلام رسمی نخستین مورد مرگ در اثر تب دنگی در ایران، با توجه به احتمال بسیار پایین مرگ در اثر این عفونت، بد نیست با مشخصات این بیماری ویروسی بیشتر آشنا شویم.
🔹ویروس دنگی فقط با نیش پشه ببری (آئدس) منتقل میشود. هنگامی که پشه انسانی را که به ویروس دنگی آلوده شده است نیش میزند، ویروس دنگی وارد پشه میشود. سپس از طریق نیش پشه وارد خون فردی دیگر میشود.
🔹تب دنگی هیچ درمان موثری ندارد. باید صبر کرد تا دوره آن تمام شود. هیدراته نگهداشتن بدن (مصرف فراوان مایعات) توصیه میشود. استامینوفن (تیلنول، سایرین) به کاهش درد و تب عضلانی کمک میکند. اما باید از مصرف سایر مسکنها از جمله آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم اجتناب کرد.
🔹در حالت وخیم تب دنگی شدید باعث خونریزی داخلی و آسیب اندام میشود و فشار خون به سطوح خطرناک کاهش مییابد و در برخی موارد، تب دنگی شدید میتواند منجر به مرگ شود.
🔹ویروس دنگی ۴ نوع متفاوت دارد. اگر فردی به یک نوع از ویروسها مبتلا شود، تا آخر عمر به آن نوع ویروس مصونیت دارد؛ اگرچه، در برابر سه گونه دیگر فقط تا مدت محدودی مصونیت دارد. افرادی که برای بار دوم به این بیماری مبتلا میشوند علائم جدیتری دارند و بیماری برای آنها بسیار خطرناکتر است.
🔹تب دنگی هیچ پیشگیری موثری ندارد. در حال حاضر، هیچ واکسنی با مجوز جهانی وجود ندارد که در برابر هر چهار سویه ویروس محافظت کند. هرچند واکسنهای متنوعی برای استفادههای موردی تأیید شده اما برای آن هم محدودیتهایی وجود دارد.
🔹برای پیشگیری، باید روی جمعیت پشهها که واسطه انتقال هستند تمرکز شود و تلاش شود انسانها از گزیدگی پشه محافظت شوند. باید مردابها و آبهای راکد پاکسازی شوند.
🔹تخلیه و تمیز کردن مرتب ظروف محتوی آب مانند گلدانها و ظروف آب پرندگان، جلوگیری از تجمع آب راکد در زبالهها و ضایعات جامد، مسافرت نکردن به محلی که افراد مبتلا و پشه ببری در آنها دیده شده، استفاده از اسپری یا قلم ضد حشرات، سکونت در مکانهای مسقف با تور، استفاده از لباسهای روشن، بلند و گشاد، پوشاندن پاها و مراجعه فوری به پزشک در صورت بروز علائم شدید، از جمله مواردی است که برای پیشگیری توصیه شدهاست.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
❌ ویدیوی نادرست پارتی افغانستانیها در سعادت آباد تهران
🔹ویدیویی در شبکههای اجتماعی فارسی دست به دست میشود که مدعی است «پارتی افغانیها در سعادت آباد تهران» را نشان میدهد.
🔹کلمه Amarant که به همراه یک لوگو در پشت رقصندهها قابل تشخیص است نام رستورانی در تاشکند ازبکستان است.
🔹ویدیوهایی که در اینستاگرام این رستوران از فضای داخلی این رستوران و مهمانیهای مشابه وجود دارد هم نشان میدهد که این مکان، همان رستوران است.
🔹زنی که با موی بلند و پیراهن مشکی در آن میان میرقصد yulduz Usmonova خواننده، آهنگساز و بازیگر ازبک است.
🔹این ویدیو البته پیش از این هم در شبکههای اجتماعی پست شده و از این رو زمان دقیق آن مشخص نیست، اما مکان آن قطعا در ایران نیست و اغلب رقصندگان هم احتمالا اهل ازبکستان هستند.
🔹از این رو فکتنامه به این ادعا که این ویدیوی پارتی افغانستانیها در سعادت آباد تهران را نشان میهد، نشان نادرست میدهد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh
🔹همزمان با انتشار خبرهایی مبنی بر تشکیل پرونده قضایی برای علیاکبر رائفیپور، توجه رسانهها و کاربران شبکههای اجتماعی به او جلب شده است.
🔹فکتنامه پیشتر مستند «علیاکبر رائفیپور، روایتگر برتر اخبار جعلی» را درباره او منتشر کرده بود:
👈 لینک مستند در یوتیوب
همچنین میتوانید گزارش فکتنامه با عنوان «موسسه مصاف و ترویج سالانه یک نظریه توطئه ضد اسرائیلی» را از اینجا بخوانید:
https://factnameh.com/fa/reports/2022-06-24-factchecking-world-12
🌐 @Factnameh
🔹 حمله به سفارت بریتانیا و عاقبت بطریهای مشروبات الکلی
🔹در شبکههای اجتماعی ایران چند سالی است نقل قولی از کتابی از جک استراو، وزیر امور خارجه اسبق بریتانیا درباره زمان حمله به سفارت بریتانیا در ایران دست به دست میشود.
🔹میگویند او درباره حمله ۸ آذر ۱۳۹۰ نوشته: «همه چیز را خرد کرده و شکسته بودند الا شیشههای مشروب که سالم برده بودند».
🔹بله، چنین اظهار نظری در کتاب «The English job» استراو وجود دارد.
او دو بار در کتابش به این موضوع تاکید کرده و گفته که «تمام مشروبات الکلی را دزدیدند؛ حتی یک بطری هم خالی یا شکسته نشد».
🔹در ایران هم این کتاب در سال ۹۸ با دو ترجمه مختلف به بازار آمد. به نامهای «همیشه پای انگلیس در میان است» و «کار کار انگلیسی هاست» .
اما در مورد اینکه این اتفاق با کیفیتی که استراو بر آن تاکید دارد روی داده یا نه تردید وجود دارد.
🔹عکس و گزارشهایی از شکستن شیشههای مشروب به دست حملهکنندگان وجود دارد که نشان میدهد قطعا بعضی از بطریها شکسته شده است.
🔹البته این ناقض آن نیست که بطریهایی هم دزدیده شده باشد.
🔹از این رو فکتنامه به این گفته که جک استراو، در کتابش درباره حمله به سفارت بریتانیا در ایران نوشته: «همه چیز را خرد کرده و شکسته بودند الا شیشههای مشروب که سالم برده بودند»، نشان «درست» میدهد؛ با این توضیح که حداقل یک عکس وجود دارد که این ادعای جک استراو را زیر سوال میبرد.
👈 در فکتنامه بخوانید
👈 در تلگرام بخوانید
🌐 @Factnameh