Telegram-канал fanusname - فانوسنامه: Unsorted

فانوسنامه

03 Aug 2024 17:49

- شما فکر می‌کنید ولیعهد از پس کار برمی‌آید؟
فروغی مکثی کرد. دوست داشت کمی دوستانه‌تر صحبت کنند. دوست داشت می‌شد به عقب برگردد و با رضاخان میرپنج حرف بزند؛ نه با این شاه خسته و در پایان راه: «اعلیحضرت! ما با هم سفرها کرده‌ایم، راه‌ها رفته‌ایم. به نظرم بهترین راه پذیرفتن این است که به آخر راه رسیده‌ایم. اگر قبول نکنیم سفری تمام شده، مقصدی هم برای خودمان قائل نشده‌ایم. درست است؟» شاه سر تکان داد و یک جمله را چند بار تکرار کرد: «بله، به آخر راه رسیده‌ایم، به آخر راه رسیده‌ایم...»
- این ردا که روی دوش شماست، وقتی معنا پیدا می‌کند که با دست خودتان روی دوش نسل بعد بیفتد. پسرها باید احساس کنند ما قبول کرده‌ایم که دیگر بزرگ شده‌اند و به توانایی آنها ایمان داریم. ما بدون ایمان به پسرهایمان چه هستیم؟
شاه توان ایستادن نداشت. رفت پشت میز؛ گویی برای آخرین بار: «ولی کدام منصف و کدام حقیقت‌دانی وجود دارد که به خیرخواهی من اذعان نکند؟ دیدید مجلس با من چه کرد؟ هنوز از طهران خارج نشده‌ام، ببینید چه نغمه‌ها برایم ساز کرده‌اند آقای فروغی! من ممکن است جواهرات سلطنتی را با خودم ببرم؟ شما بگویید!»
همان یک بار بود که فروغی اشک رضاشاه را دید. شاید هیچ کس دیگری هم ندیده بود؛ مردی که اشک از چشم دشمنان درآورده، سر بر نیزه کرده و در شهرها گردانده بود. فروغی سرش را پایین انداخت و گفت: «من شهادت می‌دهم که این‌طور نبوده.»
- این نغمه‌ها را همان‌هایی ساز کرده‌اند که همیشه و همه‌جا مرا می‌ستودند. من سربازی بودم که از روی قاطر یا پشت مسلسل و توپ برای بقای ایران، دوشادوش صدها سرباز پابرهنه و گرسنه جنگ می‌کردم. من از مشکلات مردم بدبخت باخبر بودم؛ چون خودم از آن‌ها بودم. چگونه ممکن است به فکرشان نبوده باشم و در تمام طول سلطنتم با فقر و بیکاری نبرد نکرده باشم؟
شاه طول اتاق را می‌رفت و می‌آمد و حرف می‌زد. کسی جلودارش نبود، فروغی هم حرفش را قطع نمی‌کرد؛ نمی‌شد چیزی به این مرد گفت. انگار جلوی چشم فروغی یک تراژدی یونانی پایان می‌گرفت و کمترین کاری که می‌شد کرد این بود که به تک‌گویی پردهٔ آخر گوش کنی.
«این بوق و کرنای بی‌بی‌سی چیست؟ این‌ها از جان من چه می‌خواهند؟ این‌ها کی هستند که به فارسی به من فحش می‌دهند؟ مگر من رشوه‌ای می‌بایست به این‌ها می‌دادم که هر شب فحش و ناسزا به من می‌دهند؟ این چه سرنوشتی است؟ حق من این بود آقای فروغی؟!»
نخست‌وزیر خیلی چیزها می‌خواست بگوید، اما دلش نیامد. سرش را بالا آورد و گفت: «نه، این حق شما نبود.»
- بشر بی‌عیب نیست؛ مسلماً من در سلطنت خود کارهایی کرده‌ام که از نظر بعضی خوب و از نظر بعضی بد بوده است. شما به من بگویید. شما که همیشه مثل معلم بوده‌اید برای من، شما که ناظر بوده‌اید به کار من، بگویید من کجا اشتباه کردم که کارم به اینجا کشید؟
فروغی با انگشت روی میز جواهرنشان شاه خطوط نامفهومی می‌کشید. انگار داشت نقشهٔ جایی را طرح می‌زد. شاید داشت فکر می‌کرد او تنها ایرانی‌ای خواهد بود که خود شاه این را از او پرسیده و باید بهترین جملهٔ ممکن را انتخاب کند: «تمام این سال‌های خانه‌نشینی، روزی نبوده که به این سؤال و به این جواب فکر نکرده باشم. جوابش طولانی است و تاریخ به آن رسیدگی خواهد کرد. فقط بگذارید بگویم همیشه آن کسی که خیال کرده خودش به‌تنهایی از همهٔ امور برمی‌آید، در پایان تنها مانده است. آنکه فکر کند جواب همۀ سؤال‌ها را می‌داند، احمق‌ترین‌ها را دور خود نگه می‌دارد و احمق‌ها با اولین تندباد متفرق می‌شوند.»
شاه سر تکان داد. مشخصاً پاسخ فروغی بر او تأثیر گذاشته بود: «آقای فروغی! فکر می‌کنید تاریخ از ما به‌عنوان قهرمان یاد خواهد کرد؟»
- من به قهرمان اعتقاد ندارم قربان! فکر می‌کنم عمل قهرمانانه وجود دارد؛ هر کاری که در جهت همان زنی انجام شود که آن روز گفتید.
شاه سرش را بالا گرفت. انگار قوت قلب گرفته بود. انگار در آن لحظه بیشتر از هوا به تأیید یکی مثل فروغی نیاز داشت برای زنده ماندن. لبخند زد و گفت: «نامه را امضا می‌کنم و شما آن را همین الآن به مجلس ببرید و بخوانید.»
قلم پرنقش و نگاری را که برایش از اصفهان آورده بودند، از روی میز برداشت و کاغذ تاخورده و بدقیافهٔ فروغی را امضا کرد. تاریخ ورق خورد.

سرو، سپید... سرخ. جهانگیر شهلایی (با خلاصه‌سازی)