3373
با ما همراه باشید در.. ادامه راهی ناهموار @DirokHilbijer تاریخ @PirtukHilbijer کتاب @pirtukkurdi کتاب کُردی @MusicHilbijer موزیک @CirokHilbijer داستان کُردی @ZarokHilbijer کودک @Urmiyename ارومیه
"ککه غیاث‌الدین"
از پیج اینستاگرام طاهر آگور
پس از قیام شیخ سعید پیران که در سال 1925 به شکست انجامید. شیخ علیرضا فرزند شیخ سعید در سال 1930 سعی بر تشکیل یک حزب سیاسی داشت که قبل از فعالیت شناسایی و از سوی حکومت مرکزی منحل شد.
شیخ غیاث‌الدین و شیخ صلاح‌الدین برادران شیخ علیرضا هستند که در جریان تاسیس حزب فعالیت داشتند و شیخ صلاح‌الدین فداکاری نموده و برای اینکه برادر بزرگش مجازات نشود، اظهار می‌دارد که خودش سعی بر تشکیل حزب داشته است. شیخ صلاح‌الدین در نتیجه این اقدامش دستگیر و به آنکارا فرستاده و محاکمه می‌شود. وی در دادگاه به 9 سال حبس محکوم می‌گردد و مجازاتش را در زندان آنکارا طی می‌کند.
خوجه (خواجه) الیاس که در این ترانه از وی بحث به میان می‌آید، یکی از شیوخ کرد استان "موش" بوده که به خاطر ضدیت با کردها و حمایت از جمهوری لاییک و بی‌دین ترکیه، به عنوان "خواجه جمهوریت" یاد می‌شود. خواجه الیاس با ارسال نامه‌هایی از آنکارا به فرزندان شیخ سعید، در دستگیری آنان نقش بسزایی داشته است.
حکومت لاییک ترکیه پس از تاسیس، سیاست ضددینی و ضدملیتی را در پیش گرفت و کردها و زبان و ادبیات کردی را تماما انکار کرد و هر چیز مرتبط با "کرد" را ممنوع نمود. از سوی دیگر حتی اذان را نیز به ترکی منوط کرد. لذا در این آهنگ قوانین حکومت لاییک ترکیه به قوانین سختگیرانه نیکلای تزار روش تشبیه شده است.
پ.ن ۱: "ککه غیاث‌الدین" همان شیخ صلاح‌الدین برادر بزرگتر شیخ غیاث‌الدین میباشد.
@Hilbijer
📜 برگهایی از تاریخ
🎥 قیام شیخ سعید پیران پس ازپیمان لوزان ونادیده گرفتن وانکارکُردها توسط حکومت ترکهای جوان
سرکوب قیام، آتش زدن وتخریب شهرها و روستاهای کردنشین، قتل عام و کشتار
کرمانجی
@Hilbijer
📻 Radiyo Rêya Teze
Şikoyê Hesen, Mîrê helbesta kurdî
@Hilbijer
🔶 Îro 15'ê gulanê roja zimanê kurdî bû
Ziman nasnameya gelan e, lewma axaftin û nivîsîna bi zimanê kurdî, îro ji her rojekî pitir, berçav e
Zimanê dî û babê xwe biparêzin, ew mîrata bi hezaran salan ya bab û kalên me ye.
@Hilbijer
اشغال شدگان اشغالگر
ساخت یک شهرک مسکونی توسط یک سازمان خیریه فلسطینی با اسپانسری دولت ترکیه در عفرین اشغالی
انجمن خیریه وفای المحسنین فلسطینی مستقر در استانبول، تعداد ۳۲ ساختمان مسکونی در جندریس عفرین احداث نمود که جمعا امکان اسکان برای ۱۲۸ خانوار فلسطینی را فراهم می‌آورد.
@Hilbijer
تصویری که تصور آن تا مدتی قبل امکان پذیر نبود.
پس از اظهارات تامل برانگیز مولود چاووش اغلو وزیر خارجه ترکیه درباره لزوم آشتی مخالفین دولت سوریه با دولت بشار اسد ، گروههای تروریستی مورد حمایت ترکیه در نواحی شمالی کشور سوریه به نشانه اعتراض به این اظهارات پرچم این کشور را به آتش کشیدند.
ترکیه در طی بحران سوریه همواره از موضع براندازی دولت بشار اسد حمایت نموده و بسیاری از جریانات تروریستی جهادی را برای سرنگونی دمشق سازماندهی کرده بود.
@Hilbijer
🎥صحنه هایی دردناک از قتل عام کُردهای ایزدی در شنگال (سال ۲۰۱۴)
@Hilbijer
🔶 آمار کُردهای ایزدی قربانی جنایات داعش
هنوز 1507 زن ایزدی و 1703 مرد ایزدی و در مجموع 3 هزار و 210 تن در اسارت داعش باقی مانده اند
گزارش کُرد پرس از مفقودیها، اسرا و کشته شدگان ایزدی
@Hilbijer
هنوز اشکهای پدرانمان برای درسیم و زیلان خشک نشده بود که مادرانمان داغدار انفال شدند. خواهرانمان در سوگ سردشت گیسهایشان را کوتاه میکردند که تصویر مام عمر جهانی شد و بر صفحه سفید کودکیمان ثبت گشت.
اشکهایمان هنوز جاری بود که زندان دیار بکر به خاک و خون و آتش کشیده شد.
قرن بیست و یکم با کلی امید و آرزو آغاز شد.
چند سالی نگذشت که خبرها از سرکانی و تل رفعت، غرق اندوهمان کرد.
نفهمیدیم برای جزیر بگرییم یا نسیبین یا روبوسکی یا گَوَر یا شرناخ و یا در غم کوبانی سینه بدریم؟
صحرای شنگال و دخترکان چشم آبی ایزدی، هر چه اشک داشتیم را خشکاند.
برای کرکوک دیگر اشکی نماند و در حسرت عفرین خشکمان زد.
تابستان سال ۲۰۱۴، ایزدیها ۷۵ مین قتل‌عامی که علیهشان شد را تجربه کردند.
@Hilbijer
۱۱ مرداد ۱۳۶۷ شهر اشنویه توسط هواپیماهای رژیم بعث عراق با گاز خردل بمباران شیمیایی شد.
اما حافظه تاریخی این سرزمین، اشنویه را از یاد برده است.
@Hilbijer
🎥 معاهده سِور که پس از فروپاشی عثمانی برخی از حقوق کُردها را در نظر گرفته بود، چگونه با عقد معاهده لوزان، از بین رفت؟
@Hilbijer
🎥 گزارش صدا و سیما از مصدومان به جا مانده از بمباران شیمیایی روستای زرده دالاهو در کرمانشاه
@Hilbijer
🔶 ۳۱ تیرماه ۱۳۶۷ سالروز فاجعه حمله شیمیایی به روستای زرده و دیره در کرمانشاه
@Hilbijer
جنایت ارتش ترکیه در اقلیم کردستان
ارتش ترکیه منطقه‌ای گردشگری در زاخو اقلیم کردستان را توپ‌باران نمود که در نتیجه آن چندین نفر کشته و زخمی شدند.
@Hilbijer
جلادت علی بدرخان پدر کُردی کرمانجی نوین، در سال ۱۸۹۳ در استانبول دیده به جهان گشود. او مدرک کارشناسی ارشد در رشته حقوق را از دانشگاه استانبول دریافت کرد و برای دریافت مدرک دکترای خود راهی آلمان شد.
او در سوریه‌ی تحت قیمومیت و کنترل فرانسوی‌ها فعالیت‌های کردی را آغاز نموده و یکی از اعضای سازمان خویی بوون شد.
بدر خان در سال ۱۹۳۲ مجله‌ای به نام هاوار را در دمشق منتشر کرد. از سال ۱۹۳۲ تا ۱۹۴۳ وی ۵۷ شماره این مجله را منتشر نمود. بدرخان علاوه بر این از سال ۱۹۴۲ تا ۱۹۴۵ مجله‌ای دیگر به نام روناهی (روشنایی) را نیز به کردی کرمانجی به چاپ رساند.
جلادت بدرخان در ۱۵ جولای ۱۹۵۱ پس از عمری خدمت به زبان و ادبیات کُردی درگذشت.
تصویر سمت چپ مربوط به مراسم تشییع پیکر وی در دمشق میباشد.
@Hilbijer
🔶 امروز سالروز اعدام شیخ سعید پیران و ۴۷ تن از یاران اوست.
در سال ۱۸۶۵ در یکی از روستاهای ارزروم متولد شد. پس از قیام ترکهای جوان و تاسیس جمهوری ترکیه، دولت وقت ترکیه به رهبری مصطفی کمال، همه قولهایی را که به کُردها داده بود؛ فراموش کرد.
شیخ سعید که از شیوخ پرنفوذ نقشبندی بود، در برابر این عهدشکنی ترکهای جوان و مصطفی کمال، دست به قیام زد.
مردم کردستان گروه گروه از قیام شیخ حمایت کردند. در نهایت دولت به دیاربکر و اطراف آن لشکرکشی نمود و با خیانت باجناق شیخ سعید و شخصی به نام قاسم بگ معروف به قاسو توانست شیخ سعید و یاران نزدیکش را دستگیر کند.
دادگاه معروف به "دادگاه استقلال" در ۲۸ ژوئن (پوشپَر) سال ۱۹۲۵ برگزار شد.
شیخ سعید و ۴۷ تن از یارانش در آن دادگاه فرمایشی به اعدام محکوم شدند و دو نفر سزای زندان گرفتند.
۲۸ نفر همان روز اعدام شدند. شیخ سعید و بقیه یارانش روز بعد یعنی ۲۹ ژوئن به دار آویخته شدند.
و بدینگونه یکی از دهها قیام کُردها که در نتیجه پیمانهای لوزان و سایکس پیکو شکل گرفتند؛ سرکوب شده و کُردهای تحت اشغال عثمانی یکی دیگر از رهبران افسانه‌ای خود را از دست دادند.
@Hilbijer
Bi xeml û rewş e
Şêrîn û xweş e
Zimanê kurdî
Bi nexş awaz e
Letîf û naz e
Zimanê kurdî
Beyta Feqî ye
Sewta xanî ye
Zimanê kurdî
Gewgewê çiyane
Kubara teyrane
Zimanê kurdî
Şikoyê Hesen
این شعر محبوب، که شیرینی زبان کُردی را بازمیگوید؛ از شاعر کُرد ایزدی شکویِ حسن است. او در ارمنستان زیست و در لنینگراد مشغول تحصیل دکترا در رشته زبانشناسی شد اما فقر به او مجال نداد و در نهایت پس از کوچ اجباری ناشی از فقر در سن ۴۸ سالگی دار فانی را وداع گفت تا دفتر عمرش و کتاب آرزوهای بزرگش خیلی زود بسته شود.
در پست بعدی زندگی و تعدادی از اشعار شکویِ حسن را در قالب یک فایل صوتی از رادیو ریا تازه (Rêya Teze) بشنوید.
@Hilbijer
امروز آخرین روز از اجرای تئاتر مَم و زین در شهر ارومیه است
اجرای این نمایش با کارگردانی رسول بانگین از هفته قبل در سالن شمس مجتمع فرهنگی ارومیه شروع شده است و امروز جمعه هجدهم شهریور ۱۴۰۱ آخرین روز اجرای این اثر زیبای هنری میباشد.
نمایش مم و زین برگرفته از یکی از اسطوره‌های عاشقانه کُردی به همین نام و داستان مَم آلان است که توسط شاعر بزرگ کُرد، احمد خانی به نظم درآورده شده است.
سالن شمس مجتمع فرهنگی ارومیه امروز ساعت ۱۹ میزبان علاقمندان به هنر تئاتر کُردی است.
@Hilbijer
جنایت زیست محیطی ترکیه در عفرین
▪️ تصاویر منتشر شده از مناطق اشغال شده عفرین واقع در شمال سوریه نشان می‌دهد گروه تروریستی "سلطان مراد"، تحت حمایت ترکیه، به طور گسترده درختان اطراف دریاچه میدانکی در حومه عفرین را قطع کرده و به ترکیه ارسال می‌کنند.
@Hilbijer
⚫️ کل ارض کربلا کل یوم عاشورا
شاید هیچکس به اندازه کُردها قادر به درک روز عاشورا نباشد.
کوچ اجباری، شیمیایی، سرهایی بریده و بدنهایی تکه تکه شده، کولبری در صخره‌های سخت و خشن و گلوله‌ای که در سینه آرام میگیرد، انفال، کوبانی، شنگال، عفرین و شاخه زیتونی که سر میبُرد! اما هرگز از ترس شمشیر خونین شمرها نمرده‌اند! هوجام شده‌اند و با عزت سرشان را در راه مردمشان داده‌اند، دخترانشان از بلندای صخره‌ها به پرواز درآمده‌اند و گل عمرشان پرپر گشته اما هرگز شرف به یزیدیان نداده‌اند! آرین شده‌اند، اوستا شده‌اند و بر دشمن منفجر گشته‌اند! مردمی را در این دنیا نمیتوان یافت که به اندازه کُردها حسینی باشند! مردمی چون کُردها نمیتوان دید که چون عباس برای برادرانشان سر و دست و پا بدهند. بارین شده‌اند و چون منصور حلاج انالحق گویان تکه‌تکه شدن بدنشان را به تماشا نشسته‌اند.
کُردها مصداق "کل ارض کربلا، کل یوم عاشورا" هستند.
/channel/hilbijerpics/68
تاسوعا و عاشورای حسینی تسلیت باد.
نوحه کردی تقدیم به همراهان
@Hilbijer
🎥تابستان گرم سال ۲۰۱۴، شنگال توسط سایه سیاه داعش مورد حمله قرار گرفت و هزاران نفر از ایزدیان که صاحب قدیمیترین ادیان میترایی هستند قتل عام شدند
و این ویان دخیل تنها نماینده ایزدی مجلس عراق
@Hilbijer
🎥 گزارشی دیگر از وضعیت مردم شنگال در هنگام حمله وحشیانه داعش به این مردم
@Hilbijer
🔶 بمباران شیمایی اشنویه را چرا از یاد بردید! /1400
🖋شفیع بهرامیان-روزنامه‌نگار
۳۳ سال پیش و در روزهای پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت از سوی جمهوری اسلامی ایران و رژیم بعث عراق، در یازدهم مرداد ماه سال ۱۳۶۷، مناطقی از شهر اشنویه از سوی هواپیماهای ارتش بعث با گاز اعصاب و خردل مورد هجوم قرار گرفت که به‌رغم مصدومیت بیش از ۲۸۰۰ نفر از همشهریان، با لطف و امداد الهی و وزش بادهای موسمی غربی در این زمان، آثار کشنده این گازها کمتر شده و گرچه تعداد چهارصد تا پانصد خانوار را تحت تاثیر خود قرار داد اما خوشبختانه کسی در همان ایام حمله به شهادت نرسید هرچند هیچ اطلاعاتی متقنی از روند حیاتی مصدومان این حمله و اینکه در سالهای بعد که عموما آثار بمبهای شیمایی خود را دیر نشان می‌دهد؛ آیا کسی قربانی شده یا نه؟ در دست نیست.
"گزارشها حاکی است در ساعت ۲.۴۵ دقیقه بامداد روز سه شنبه مورخه ۱۱ مرداد ۶۷ مطابق دوم آگوست ۱۹۸۸ زمانیکه مردم شهر در خواب بودند چندین محل مسکونی و اطراف آنها درسمت غرب و جنوب غربی شهر اشنویه در منطقه کچل آباد، برده زرد و مام تمر مورد حمله هواپیماهای گاگارین عراقی قرار گرفت. هیئت اعزامی سازمان ملل نیز در گزارشی تعداد مجروحان این حمله را ۲۶۸۰ نفر اعلام کرد."
اکنون ۳۳ سال از آن واقعه می گذرد و این جنایت علیه بشریت نیز به اَسناد مظلومیت مردم منطقه بالاخص مردم اشنویه اضافه شده است.
در سال های ۹۵ و ۹۶ به همت فرمانداری اشنویه و برخی از دلسوزان در مراسمی برای اولین بار، این رویداد تلخ گرامی داشته شد و البته همین نخستین گام نیز قابل تقدیر و تشکر است اما انتظار می رود امسال و سالهای آتی بصورت منظم و با برنامه و مستند، جریان حمله شیمایی به مردم بی دفاع اشنویه از سوی رژیم منحل شده بعث عراق، برای مردم ایران و جهان بازگو می‌شد تا سند دیگری بر مظلومیت مردم این خطه از میهن باشد که متاسفانه این مهم کاملا مورد غفلت قرار گرفت!؟
جا دارد مسئولین و دلسوزان شهر با برگزاری همایش و برنامه‌های مرتبط، سالیاد این اقدام ددمنشانه در حق مردم اشنویه را گرامی بدارند و هیچ بهانه ای برای شانه خالی کردن از این بزرگداشت از مسئولان مرتبط از جمله شوراها، انجمن های مردمی و فرمانداری پذیرفتنی نیست.
برنامه هایی چون همایش سراسری کوهنوردی با توجه به پتانسیل‌های کوهنوردی اشنویه، شب شعر و ادبیات، پخش مستند و دعوت از مسئولان کشوری و استانی می توانست قسمتی از اقداماتی باشد که می توان برای در خاطر زنده نگاه داشتن این روز، برگزار نمود اما در این ۲ سال که کرونا نفس از هر اجتماعی گرفته است مسئولیت شورای شهر و فرمانداری بود که حداقل با ساخت المان و یا سایر روش‌های لازم، در ثبت و ترویج این مناسبت برای نشان دادن مظلومیت تاریخی مردم اشنویه می‌کوشیدند که متاسفانه در همه این سال‌ها حرکتی انجام نگرفت جز بیانیه و گاهی حتی دریغ از آن بیانیه هم!
مظلومیت اشنویه کم از حلبچه و سردشت نیست. لطفا شورای ششم از هم اکنون در فکر برنامه‌ریزی برای ثبت این حادثه در تقویم مناسبت‌های ملی و همچنین اندیشیدن تمهیدات لازم در جهت شناساندن ابعاد این فاجعه به هموطنان و جامعه جهانی باشید. به فراموشی سپردن سهوی یا عمدی این واقعه، خیانت به مردم و شهرمان است.
امروز ۱۱ مردادماه ۱۴۰۰ و درست ۳۳امین سالروز حمله شیمایی به مردم اشنویه است، امید است حداقل برای سال ۱۴۰۱ کارهای لازم برای برگزاری مراسمی آبرومند از سوی مراجع ذی‌ربط -البته در صورت صلاحدید - انجام پذیرد. ان شاء الله
@Hilbijer
آماده شدن اردوغان برای سال ۲۰۲۳
طبق ادعای ترکیه، پیمان لوزان در سال ۲۰۲۳ به اتمام خواهد رسید و از آن پس به دنبال اجرای مفاد میثاق ملی خواهند بود که در آن ولایت حلب( کردستان سوریه) و ولایت موصل (کردستان عراق) جزئی از عثمانی جدید خواهند بود.
این ویدئو موشکافانه به خطر ۲۰۲۳ ترکیه برای منطقه و از جمله اقلیم کردستان و کردستان سوریه پرداخته است.
@Hilbijer
🔶 ۲۴ ژوئیه (دوم مرداد)، ۹۹مین سالروز عهدنامه لوزان است. قراردادی که کُردها از آن خاطره خوبی ندارند
/channel/hilbijerpics/10
با امضای عهدنامۀ لوزان، تُرک‌ها حاکمیت شان را بر سراسر آناتولی بازیافتند. مسئلۀ تشکیل «منطقۀ خودمختار کُرد» در جنوب شرقی آناتولی که فاتحان جنگ در عهدنامۀ سِوْر به کردها وعده داده بودند به فراموشی سپرده شد. ترکیۀ مدرن با شعار یک کشور، یک سرزمین، یک دین، یک زبان و یک قوم، از دل آن عهدنامه بیرون آمد. در کنفرانس لوزان، مصطفی کمال، آنچه می‌خواست از زبان عصمت پاشا گفت و منافع کشورش را در بند بندِ عهدنامه ای که در ۲۴ ژوئیۀ ۱۹۲۳ امضا شد، گنجانید
تشکیل «قلمرو خودمختارِ کرد» را فاتحان جنگ جهانی اول در سال ۱۹۲۰ با امضای عهدنامۀ سِوْر به کُردها وعده دادند. آن عهدنامه پس از دو ماه مذاکره میان سلطان محمد ششم، واپسین امپراتور عثمانی، و «متّفقینِ» پیروز در جنگ جهانیِ اول در دهم اوت ۱۹۲۰ در شهر سِوْر واقع در دپارتمانِ اُ- دُ- سِن در شمال فرانسه امضا شد.
برپایۀ آن عهدنامه، متفقین سرزمین‌های امپراتوریِ عثمانی را میان خود و دیگران تقسیم کردند. آنچه از قلمروِ پیشین آن امپراتوری برای ترک‌ها باقی ماند، در قارۀ اروپا تنها استانبول بود و در قارۀ آسیا بخشِ غربیِ آناتولی منهایِ ازمیر و مناطق پیرامونِ آن. آن بخش روی هم رفته از ۴۲۰ هزار کیلومتر مربع تجاوز نمی‌کرد. در بندهای ۸۸ تا ۹۴ آن عهدنامه، فاتحان جنگ چنین نهادند که ولایت‌های وان، بِتلیس، طرابوزان و ارزروم به جمهوری مستقل ارمنستان واگذار شود و در بندهای ۶۲ تا ۶۴ آن، منطقه ای خودمختار در جنوب شرقیِ آناتولی برای کردها پیش‌بینی کردند. یونان نیز ازمیر و مناطق پیرامون آن را در غرب آناتولی و نیز تراکیۀ شرقی و جزایر امبْروُس (گؤکچه آدا)، تِنِدوُس (بؤزجا آدا) و جوندا (علی بِی آداسی) را که در جنگ اشغال کرده بود، به تصرف خود در‌آورد
بر پایۀ آن عهدنامه، متفقین جدا از تقسیم سرزمین‌هایِ عرب‌زبانِ عثمانی میان خود و واگذاری اراضیِ آناتولی به کشورهای هم‌جوار و اقلیت‌های قومی، نظارت بر دستگاه مالی و اداریِ ترک‌ها را نیز به کشورهای فرانسه، بریتانیا و ایتالیا واگذار کردند. افزون بر آن، عثمانی‌ها تعهد کردند ناوگانشان را تسلیم متفقین کنند و کارکنان ارتش خود را به ۱۵ هزار سپاهی و ۳۵ هزار ژاندارم فروکاهند
عهدنامۀ سِوْر را ناسیونالیست‌های تُرک به رهبری مصطفی کمال، یکی از فرماندهان ارتش عثمانی، که از ژوئن ۱۹۱۹ میلادی در آناتولی هم با دولتِ مرکزی و هم با قدرت‌های اشغالگر می‌جنگیدند، باطل اعلام کردند. در ژانویۀ ۱۹۲۱ و سپس در مارس همان سال، جنگجویانِ ملی‌گرایِ تُرک به رهبری عصمت پاشا بر یونانی‌ها پیروز شدند. با این حال، نیروهای یونانی توانستند ترک‌ها را تا آن سوی رودخانۀ «سَقاریه» که به دریای مرمره می‌ریزد، پس بنشانند.
در اوت ۱۹۲۱، پس از سه هفته جنگ بی‌امان، سپاهیانِ زیر فرمان مصطفی کمال توانستند در سَقاریه نیروهای یونانی را از پیشروی بازدارند و یک سال بعد در ۳۰ اوت ۱۹۲۲ با پیروزی در نبرد «دوملوپینار» دست یونانی‌ها را از آناتولی کوتاه کردند.
در ۱۱ اکتبر ۱۹۲۲ مصطفی کمال در «مودانیا»، شهری در استان بورسا در شمال غربیِ ترکیه، با یونانیان پیمان ترکِ جنگ بست و به همین مناسبت مجلس ملی آنکارا عنوان «غازی» به او داد.
در بیستم نوامبر ۱۹۲۲ کنفرانس تازۀ صلح در لوزان آغاز شد.
ترک‌ها این بار از جایگاه قدرت سخن می‌گفتند. مصطفی کمال، که در آن هنگام آوازه اش در جهان پیچیده بود، آنچه خواست از زبان عصمت پاشا در کنفرانس لوزان گفت و منافعش را در بند بندِ عهدنامه ای که در ۲۴ ژوئیۀ ۱۹۲۳ امضا شد، گنجانید. با امضای عهدنامۀ لوزان، تُرک‌ها حاکمیت شان را بر سراسر آناتولی بازیافتند. مرز میان ترکیه و عراق تعیین شد. مسئلۀ تشکیل «منطقۀ خودمختار کُرد» در جنوب شرقیِ آناتولی که فاتحان جنگ در عهدنامۀ سِوْر به کردها وعده داده بودند به فراموشی سپرده شد. تنها مسئلۀ ناروشنی که باقی ماند، مسئلۀ ولایتِ موصل در شمال عراق بود که ترک‌ها مدعی آن بودند. به پیشنهاد بریتانیایی‌ها که در آن زمان بر عراق چیره بودند، حل آن مسئله به «جامعۀ ملل» واگذار شد و جامعۀ ملل در ۱۶ دسامبر ۱۹۲۵ موصل را از آنِ عراق دانست.
در تاریخ دیپلماسی، عهدنامۀ لوزان را نخستین عهدنامه ای می‌دانند که در آن، یکسان‌سازی قومی پذیرفته شده است. ترکیۀ مدرن با شعار یک کشور، یک سرزمین، یک دین، یک زبان و یک قوم، از دل آن عهدنامه بیرون آمد. مصطفی کمال بر ویرانه‌های امپراتوریِ چند قومی و چند فرهنگیِ عثمانی، تک‌فرهنگی ترین و همگون‌ترین جمهوری جهان را بنیان گذاشت. از یک میلیون و سی صد هزار یونانی اُرتُدکس که از روزگار باستان در آناتولی می‌زیستند، جمعیتی نزدیک به صدهزار نفر در استانبول باقی ماندند. ارمنی‌ها تار و مار شدند و کردها چشم امید به فرصتِ تاریخی دیگری دوختند.
@Hilbijer
🔶 روستای زرده در صبحگاه روز ۳۱ تیر ۱۳۶۷، چند روز پس از اعلام آتش‌بس و پذیرش قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت از سوی ایران، به وسیلهٔ پنج بمب‌افکن مسلح به بمبهای شیمیایی متعلق به ارتش عراق بعثی مورد حمله قرار گرفت.
در این حمله ۲۷۵ نفر از مردم که برای برگزاری جشن مذهبی در محل بارگاه داوود و بارگاه بابایادگار گردآمده بودند، جان خود را از دست دادند و ۱۱۴۶ نفر زخمی شده یا به عوارض ناشی از استنشاق گازهای سمی دچار شدند. با توجه به اینکه روز مزبور، روز برگزاری جشن مذهبی بوده‌است، علاوه بر مردم روستا، از روستاهای دیگر نیز جمعیتی برای انجام نیایش به روستا آمده بوده‌است.
جمعیت زرده در آن زمان ۱۷۰۰ نفر بوده‌است. تعدادی از بمب‌ها با فاصله اندکی در انتهای روستا فرود آمدند، اما یکی از بمب‌ها بر روی چشمه آب این روستا فرود آمد و افرادی که از آب آن استفاده کردند دچار عوارض وخیمی شدند. در همین روز، همزمان با زرده، روستاهاینساردیره، نساردیره سفلی و شاهمار دیره از توابعشهرستان گیلانغرب، شیخ صله از توابع شهرستان ثلاث باباجانی، دودان از توابع شهرستان پاوه و روستای باباجانیاز توابع شهرستان دالاهو نیز مورد حمله شیمیایی مشابهی قرار گرفتند.
@Hilbijer
🔶 ۲۴ ژوئیه، ۹۶مین سالروز عهدنامه لوزان است. قراردادی که کُردها از آن خاطره خوبی ندارند.
/channel/hilbijerpics/10
با امضای عهدنامۀ لوزان، تُرک‌ها حاکمیت شان را بر سراسر آناتولی بازیافتند. مسئلۀ تشکیل «منطقۀ خودمختار کُرد» در جنوب شرقی آناتولی که فاتحان جنگ در عهدنامۀ سِوْر به کردها وعده داده بودند به فراموشی سپرده شد. ترکیۀ مدرن با شعار یک کشور، یک سرزمین، یک دین، یک زبان و یک قوم، از دل آن عهدنامه بیرون آمد. در کنفرانس لوزان، مصطفی کمال، آنچه می‌خواست از زبان عصمت پاشا گفت و منافع کشورش را در بند بندِ عهدنامه ای که در ۲۴ ژوئیۀ ۱۹۲۳ امضا شد، گنجانید.
تشکیل «قلمرو خودمختارِ کرد» را فاتحان جنگ جهانی اول در سال ۱۹۲۰ با امضای عهدنامۀ سِوْر به کُردها وعده دادند. آن عهدنامه پس از دو ماه مذاکره میان سلطان محمد ششم، واپسین امپراتور عثمانی، و «متّفقینِ» پیروز در جنگ جهانیِ اول در دهم اوت ۱۹۲۰ در شهر سِوْر واقع در دپارتمانِ اُ- دُ- سِن در شمال فرانسه امضا شد.
برپایۀ آن عهدنامه، متفقین سرزمین‌های امپراتوریِ عثمانی را میان خود و دیگران تقسیم کردند. آنچه از قلمروِ پیشین آن امپراتوری برای ترک‌ها باقی ماند، در قارۀ اروپا تنها استانبول بود و در قارۀ آسیا بخشِ غربیِ آناتولی منهایِ ازمیر و مناطق پیرامونِ آن. آن بخش روی هم رفته از ۴۲۰ هزار کیلومتر مربع تجاوز نمی‌کرد. در بندهای ۸۸ تا ۹۴ آن عهدنامه، فاتحان جنگ چنین نهادند که ولایت‌های وان، بِتلیس، طرابوزان و ارزروم به جمهوری مستقل ارمنستان واگذار شود و در بندهای ۶۲ تا ۶۴ آن، منطقه ای خودمختار در جنوب شرقیِ آناتولی برای کردها پیش‌بینی کردند. یونان نیز ازمیر و مناطق پیرامون آن را در غرب آناتولی و نیز تراکیۀ شرقی و جزایر امبْروُس (گؤکچه آدا)، تِنِدوُس (بؤزجا آدا) و جوندا (علی بِی آداسی) را که در جنگ اشغال کرده بود، به تصرف خود در‌آورد.
بر پایۀ آن عهدنامه، متفقین جدا از تقسیم سرزمین‌هایِ عرب‌زبانِ عثمانی میان خود و واگذاری اراضیِ آناتولی به کشورهای هم‌جوار و اقلیت‌های قومی، نظارت بر دستگاه مالی و اداریِ ترک‌ها را نیز به کشورهای فرانسه، بریتانیا و ایتالیا واگذار کردند. افزون بر آن، عثمانی‌ها تعهد کردند ناوگانشان را تسلیم متفقین کنند و کارکنان ارتش خود را به ۱۵ هزار سپاهی و ۳۵ هزار ژاندارم فروکاهند.
عهدنامۀ سِوْر را ناسیونالیست‌های تُرک به رهبری مصطفی کمال، یکی از فرماندهان ارتش عثمانی، که از ژوئن ۱۹۱۹ میلادی در آناتولی هم با دولتِ مرکزی و هم با قدرت‌های اشغالگر می‌جنگیدند، باطل اعلام کردند. در ژانویۀ ۱۹۲۱ و سپس در مارس همان سال، جنگجویانِ ملی‌گرایِ تُرک به رهبری عصمت پاشا بر یونانی‌ها پیروز شدند. با این حال، نیروهای یونانی توانستند ترک‌ها را تا آن سوی رودخانۀ «سَقاریه» که به دریای مرمره می‌ریزد، پس بنشانند.
در اوت ۱۹۲۱، پس از سه هفته جنگ بی‌امان، سپاهیانِ زیر فرمان مصطفی کمال توانستند در سَقاریه نیروهای یونانی را از پیشروی بازدارند و یک سال بعد در ۳۰ اوت ۱۹۲۲ با پیروزی در نبرد «دوملوپینار» دست یونانی‌ها را از آناتولی کوتاه کردند.
در ۱۱ اکتبر ۱۹۲۲ مصطفی کمال در «مودانیا»، شهری در استان بورسا در شمال غربیِ ترکیه، با یونانیان پیمان ترکِ جنگ بست و به همین مناسبت مجلس ملی آنکارا عنوان «غازی» به او داد.
در بیستم نوامبر ۱۹۲۲ کنفرانس تازۀ صلح در لوزان آغاز شد.
ترک‌ها این بار از جایگاه قدرت سخن می‌گفتند. مصطفی کمال، که در آن هنگام آوازه اش در جهان پیچیده بود، آنچه خواست از زبان عصمت پاشا در کنفرانس لوزان گفت و منافعش را در بند بندِ عهدنامه ای که در ۲۴ ژوئیۀ ۱۹۲۳ امضا شد، گنجانید. با امضای عهدنامۀ لوزان، تُرک‌ها حاکمیت شان را بر سراسر آناتولی بازیافتند. مرز میان ترکیه و عراق تعیین شد. مسئلۀ تشکیل «منطقۀ خودمختار کُرد» در جنوب شرقیِ آناتولی که فاتحان جنگ در عهدنامۀ سِوْر به کردها وعده داده بودند به فراموشی سپرده شد. تنها مسئلۀ ناروشنی که باقی ماند، مسئلۀ ولایتِ موصل در شمال عراق بود که ترک‌ها مدعی آن بودند. به پیشنهاد بریتانیایی‌ها که در آن زمان بر عراق چیره بودند، حل آن مسئله به «جامعۀ ملل» واگذار شد و جامعۀ ملل در ۱۶ دسامبر ۱۹۲۵ موصل را از آنِ عراق دانست.
در تاریخ دیپلماسی، عهدنامۀ لوزان را نخستین عهدنامه ای می‌دانند که در آن، یکسان‌سازی قومی پذیرفته شده است. ترکیۀ مدرن با شعار یک کشور، یک سرزمین، یک دین، یک زبان و یک قوم، از دل آن عهدنامه بیرون آمد. مصطفی کمال بر ویرانه‌های امپراتوریِ چند قومی و چند فرهنگیِ عثمانی، تک‌فرهنگی ترین و همگون‌ترین جمهوری جهان را بنیان گذاشت. از یک میلیون و سی صد هزار یونانی اُرتُدکس که از روزگار باستان در آناتولی می‌زیستند، جمعیتی نزدیک به صدهزار نفر در استانبول باقی ماندند. ارمنی‌ها تار و مار شدند و کردها چشم امید به فرصتِ تاریخی دیگری دوختند.
@Hilbijer
تصاویری از زخمی‌های حمله ارتش ترکیه در بیمارستان‌های شهر زاخو اقلیم کردستان
@Hilbijer
شش سال از کودتای نافرجام ترکیه گذشت
کودتایی که به عقیده بسیاری از تحلیلگران توسط خود اردوغان برنامه ریزی شد تا پایه‌های سلطنت خود را محکم‌تر کند.
کودتایی که قدمی دیگر بود تا اردوغان یک گام دیگر به سوی تشکیل دولت عثمانی جدید پیش برود. پس از این کودتا بود که همه مخالفین داخلی راهی زندان شده و اردوغان با فراغ بال بیشتری به سوی آمالش پیش رفت. آرزوهایی که کُردها بزرگترین قربانی آن بوده‌اند تا کنون.
@Hilbijer