3793
🔻کابان کاناڵێکی خۆماڵیی فەرهەنگی ، ئەدەبی و کۆمەڵایەتییە کە زۆرتر دەپەرژێتە سەر چیرۆک و ڕۆمان و هەروەها بابەتگەلی دیکەی کۆمەڵایەتی و هونەری و ... بەڕێوبەر @MTMUKRYANMK
سەربازی ون
دەنگ ؛ تاھیر خەلیلی
شێعر ؛ عەبدۆڵا پەشێو کابان
کە وەفدێ
دەچێتە شوێنێ
بۆ سەر گۆڕی
سەربازی ون
تاجەگوڵینەیەک دێنێ
ئەگەر سبەی
وەفدێک بێتە وڵاتی من
لێم بپرسێ
کوانێ گۆڕی سەربازی ون؟
دەڵێم: گەورەم!
لە کەناری هەر جۆگەیێ
لە سەر سەکۆی هەر مزگەوتێ
لە بەر درگەی
هەر ماڵێ
هەر گڵێسەیێ
هەر ئەشکەوتێ
لەسەر گابەردی هەر شاخێ
لەسەر درەختی هەر باخێ
لەم وڵاتە
لە سەر هەر بستە زەمینێ
لەژێر هەر گەزە ئاسمانێ
مەترسە کەمێک سەر داخە و
تاجەگوڵینەکەت دانێ.
کابان
🔴 ئەمڕۆ هاوکاتە لەگەڵ ساڵوەگەڕی لە‌دایکبوونی هونەرمەند مامۆستا "حەسەن زیرەک"
🔹لەدایک‌بوون: ٨ی سەرماوەزی ١٣٠٠ی هەتاوی لە گەڕەکی سەرقەڵای بۆکان
١۴٠٢٫٠۹٫۰۸
🆔 @HajeNews
«مامۆستا هەژار»، لە ساڵی ١٩٨٩ دەستی بە وەرگێڕانی «قورئانی پیرۆز» کردووە و لە ماوەی نۆ مانگدا هەر سی جوزئەکەی کردوەتە کوردی. له زۆر ئایەتان وشەی كرمانجی و هەورامی و لەكی و لوڕی هێناوه و هێندەش جوان و به‌جێ له ناو ڕستەكەدا جێگیر بووگن، تۆ ئێژی شوێنی هەزارساڵەی خۆیانه! ئەم كتێبه به وێنەیەكی بێ‌وێنه، له گوتەی نامو پارێزراوه؛ تا ئەو ڕاده كه له سەرانسەری ئەم شەشسەد و چەن سەفحەدا، پەنجا وشەی عە‌رەبی یان ڕۆژاوایی نادۆزیه‌وه.
وردەکاری کتێبەکە:
ناونشان: #قورئانی_پیرۆز
وەرگێڕ: #هەژار
بابەت: دەقی پیرۆز
قەبارە: گەورە
خەتنووس: #عوسمان_تەها
جۆری خەت: #نەسخ
دیزاینی وەرگێڕان: پەڕاوێزنووسی
جۆری بەرگ: ڕەقی لە شێوەی چەرم
جۆری کاغەز: شاموای باش
ژمارەی چاپ: چاپی نوێ
ژمارەی لاپەرە: ٦٢٢
ئەم کتێبە هەر ئێستا لە «کتێبفرۆشی ئاگۆرا» بەردەستە و لەو ڕێگایانەی خوارەوەش دەتوانن داوای بکەن:
شوێن: مەهاباد_چوارڕێیانی ئازادی_بەرامبەر باڵەخانەی ئەهوورا
تەلەفوون: ٠٧٤٩ - ٤٢٢٢ - ٠٤٤
تێـ لێگرام: ٧٧٩٦ - ٩٥٩ - ٩٣٩ - ٩٨+
واتـ ساپ: ٧٧٩٦ - ٩٥٩ - ٩٣٩ - ٩٨+
#ئاگۆرا_ئایین #آگورا_کوردی
🔹بخشی از مستند فرشته‌های شنگال کابان
🔸جنایات داعش با کردهای ایزدی در شنگال
👈 بچه‌ها را کُشتند و غذای گوشت آنان را به مادرانشان خوراندند !!
س؛ ناوەندی مێژووی کورد و کوردستان
کابان
برای اولین بار ویدئو و چند صحنه از مرحوم بارزانی منتشر شد کابان
صحنه هایی از سال 1969 در جریان مذاکرات بارزانی و مقامات ارشد عراقی در این پل ها دیده می شوند
در این ویدئو مرحوم بارزانی رهبر نهضت آزادیخواهی مردم کوردستان عراق دیده می شود همراه مسعود بارزانی ادریس بارزانی و عبدالکریم قاسم
محسن ضعی شیخ محمد هرسین دکتر محمود عثمان
محمد عزیز
شهید فرانسوا حریری
با چند تن از مقامات
دولت عراق
@kiwmars
کابان
ئه‌وه‌ی ئه‌م ورده‌كاریانه‌ی بیره‌وه‌ری "كاپیتان"ی قاره‌مانی كورد نه‌خوێنێته‌وه، زانیاریه‌كانی له‌سه‌ر كۆماری كوردستان، پێشه‌وا، بارزانی، رابه‌رانی دیكه و (ژ.ك)و دیموكرات، بایی ئه‌وه نابێ دۆخی ئه‌وێ رۆژگار باش هه‌ڵبسه‌نگێنێ.
مەلا بەختیار
کابان
هونەرمەندتاهیرخەلیلی کابان
یادت بەخێر تاهیری کۆڵنەدەر , 1355 لە ماڵە بچکۆلانەی خۆمان لە مهاباد لەسەری شەوێڕا تا پارشێو کۆڕێکی خۆشمان وێڕای تاهیر , ئەحمەد, مامی خۆالخۆشبوو م عەلی موئەییدزادە ( بەرزاو) و هیندێک دراوسێ بەدی هێنا , شریتێکی تایبەت بە من بۆی پڕ کردمەوە کەلەسەر پەیمانی خۆم سوور بوومو وتا ئێستا جگە لە خۆی کە دووساڵ بەر ئێستا لەسەر داخۆازی کاک سەلاحی خزری بۆیانم نارد نەمدا بە هیچ کەس , بەهاری ئەوساڵ پێوەندی تلڤۆنی پێوە گرتم وبڕیار وابوو وێڕای کاک سەلاح ئەو زستانە بڕۆینە لایان و کۆڕەکە ی نیو سەدە لەمەوبەر ی کاتی لاویمان بە شێوازێکی تر, دووپات کەینەوە کە بەداخەوە بەئاکام نەگەیشتین , دەرفەت لە دەست نەدەین کە ناکاوە دۆاییمان
.گوڵچینێکی کەم لەو شریتە پێشکەش بە ڕەوانی پاکی ئەو مەزنە مرۆڤە دەکەم , رەوانت شاد ویادت هەرمان بێ.
م . پ . (زۆزان)
مهاباد دووشەممۆ شەشی سەرماوەزی 1402 هەتاوی ڕێکەوتی 6/9/2723
😔🌷🌹❤️😔
کابان
نلسون ماندلا :
امنیت تنها به معنی عدم جنگ در کشور نیست،. امنیت حقیقی یعنی تمام افراد جامعه بدون توجه به نژاد، دین، طبقه، جنسیت و پایگاه اجتماعی از حقوق یکسان برای رشد برخوردار باشند.
ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ
بەداخەوە لێرە بۆتە خەون!
😭😭😭😭
نەخەڵک مافی خۆیان دەناسن و نە بەرپرسان ویژدانیان وەخەبەردێ!
یاساش پشتگری لە مافناسان ناکا!
ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ
ئاخوڕی هێندێکان ئەوەندە پڕە
دەنگیان دەرنایە و لەشیان مڕمڕە
هێندێک لەبرسان هاواریان نایە
کز و لاوازن جلیشیان شڕە
شەرمیان هێند زۆرە هەرداواناکەن
گەرچی دەروونیان لەزووخاو پڕە
کەسی بەحەیا زیانبارە لێرە
بێشەرم و حەیا ڕوومەتی خڕە
زاڵە نەزانی بەسەر زانستا
مرۆڤی زانا دڵی پڕگڕە
گوێبیسی وتەی زانایان نەبی
ئاخ هەڵدەکێشی ڕێگاکەت چڕە
لەنەزانییە داوانەکردن
خەڵکێ نەزانبێ بێدەنگ و کڕە
کەریم ڕەسووڵ پوور(وریا)
۱۴۰۲٫۰۹٫۰۹
هشدار گوگل را جدی بگیرید
کابان
گوگل قصد دارد میلیون‌ها حساب کاربری جیمیل را که تا دو سال غیرفعال بوده‌اند، حذف کند و این اقدام از جمعه همین هفته شروع خواهد شد. این اقدام باعث می‌شود که دارندگان حساب گوگل تمامی ایمیل‌ها، اسناد، عکس‌ها و ویدیوهای خود را برای همیشه از دست بدهند.
دارندگان این حساب‌های غیرفعال می‌توانند با ارسال یک ایمیل، بازکردن گوگل درایو یا دانلود یک برنامه از فروشگاه گوگل پلی از حذف آن جلوگیری کنند. همچنین این افراد می‌توانند پس از واردشدن به حساب کاربری خود و یک جستجوی ساده در گوگل، حساب خود را فعال کنند.
گوگل می‌گوید هر حسابی که ویدیویی در یوتوب پست کرده باشد، صرف‌نظر از اینکه آخرین‌بار چه زمانی فعال بوده است، تحت تأثیر پاک‌سازی گوگل قرار نخواهد گرفت.
@beshkan : منبع
کابان
🎥بینه‌ر بن//
🔴 کۆمەڵگای پزیشکی ڕێزیان لەتەمەنێک خزمەتی مامۆستای قوتابخانە گرت
١۴٠٢٫٠٩٫۰۸
🆔 @HajeMedia
🆔 @HajeNews
لە ژیانت هەڵۆ ئاسا بە.... کابان
هەڵۆ حەفتا ساڵ تەمەن دەکا بەڵام کە بە چل ساڵ گەیشت ، نینۆکەکانی درێژ دەبن و توانای گرتنی نێچیریان نامێنێ دەندوکی تیژی کول و خوار دەبێتەوە.
شاباڵەکانی بەهۆی پیری بە سینگێوە دەنووسێن توانای هەڵفڕینی نامێنێ.
ئەو کات هەڵۆ دەکەوێتە سەر
دوورێیانی مردن و ژیان ، بەڵام چۆن..؟؟
دەچێتە سەر لووتکەی کێوێکی بەرز لەسەر تاشە بەردێکی گەورە ئەوەندەی دەندووک پێدادەدا تا دەندووکی لێ دەبێتەوە ، ئەوجار چاوەڕوان دەبێ دەندووکی تازە بێتەوە.
بە دەندووکی تازە یەک بە یەک نینۆکەکانی دەردەکێشێ تا نینۆکی تازە بێتەوە ئەوجار دەست دەکا بە دەرهێنانی پەڕە کۆنەکانی ، ئەو کارانە پێنج مانگ دەگرێ بەڵام پاش ئەم ماوەیە هەڵۆیەکی تازە لە دایک دەبێ کە دەتوانێ سی ساڵی تریش ژیان بکات.... کابان
هەر بۆیە دەبێ بۆ ژیان:
ئاڵوگۆڕیت بەسەردا بێت ، دەرد بچێژی و لەوەی خۆشت دەوێ ببوری و یادبیرەوەری خراپ لەبیر
کەی جارێکی تر یا لە دایک بیت یا دەبێ بمری ، هەڵبژاردن بەخۆتە.
یا چێژتنی چرمەسەری ژیان یا سەردانەواندن و مردن لە ژێر دەستی نامەردان.....!
وەرگێران: نادر مستەفازادە ڕەحیم‌خان
سەرچاوە: (ڕۆژهەڵاتی کوردستان)
⚫️ تا ئێستا مێگەلە مەری وا گەورەت دیبو؟
رێگای سەرەکی ئیدیر بۆ ئاردەهان (باکووری کوردستان) کابان
س؛ هەواڵ
هونەرمەند لەگوێن ڕووحی نەتەوە ، بەبیانووی کۆچی دوایی هونەرمەند تاهیر خەلیلی
شاهۆ حوسینی
ڕوح لە جیهانی ئەندێشە و فەلسەفەدا جیاواز لە جیهانی تێئۆلۆژی بە مانای هزر،عەقڵ،هەست و هتد بەکار دەبرێت.لەڕاستیدا ڕوح وەک چەمک و فۆڕماسیونێکی مانایی لەخۆگری ڕەوتی هەڵگێڕانەوەی گیان،ڕواڵەت و بوونی مرۆڤە بە مەبەستی پەرە و پێشکەوتی مرۆڤ، کۆمەڵگا و نەتەوە لە ئەندێشەی هێگل‌دا.ڕووح خوڵقێنەر،بزوێنەر،پاڵنەر و داڕێژەرە لەجیهانی فەلەسەفەدا،مانابەخش بە ژیانی تاک و کۆمەڵگا،دەرخەری وێنایەکی زەینی و لەمەر مرۆڤگەلێکی جیاواز و لێک‌گرێدراوی جیهانی نەتەوەیە.ئەگەر بیرمەند،فەیلەسووف و ژیرمەندەکان جیهانی زەینی هەڵدەگێڕنەوە و فۆنداسیونی جیهانێکی زەینی نوێ دادەڕێژن،ئەوا هونەرمەندیش داڕێژەر و خوڵقێنەری جیهانێکی لێک‌گرێدراو لە تاکی کۆمەڵگا بە ڕایەڵی هونەرێکە کە زایەڵە و ڕەنگدانەوەی کۆلکەزێڕینەی بەها،نۆڕم و کلتووری کۆمەڵگایە.
ئەو هونەرمەندانەی خوڵقاندیانم:
لە کوردستان بەدەر وەک جیهانێکی کلتووری،زمانی‌و زەینی هیچ شوێنێکی ترم نەدیبوو،هەتا ساڵی پەنجاو هەشت وەک بنەماڵە تەبعیدکراین و ڕوومان لە عەجەمووستان کرد وەک جیهانێکی کلتووری،زمانی و زەینی نەتەنیا جیاواز کە دژبە. جیهانێک کە هەم بە ئەشکەنجەی جەستەیی لەڕێی لێدان هەوڵی سڕینەوە و پەراوێز خستنیان دەداین،و هەم به ئەشکەنجەی ڕوحی لەڕیی داسەپاندنی بەها،نۆڕم و کلتووری خۆیان نەتەنیا هەوڵی سڕینەوەیان دەداین کە هەوڵی داڕشتنەوەی سەرلەنوێی بوونیکی ئۆبژ و دەسکردیان لەمە دەدا،بووکەڵەیەک کە جەستیەکی ئاخندراوی بە جیهانێکی زەینی جیاواز هەیە.
ڕێک لەوەها دۆخێك‌دا کە ئێمە ئیزن و مەجالی گەڕانەوەمان نەبوو،و ژیان و جیهانێکی بێگانەمان بەسەردا سەپابوو،لەڕێی هونەری گۆرانی و موزیکی کوردی من خوڵقام،سەرەتا وەک بوونێکی فیزیکی و جەستەیی لە دایک و باوکێکی بایولۆژیکی خوڵقابووم،بەڵام ئەم جارە لەڕێی هونەر و موزیک وەک بوونێکی زەینی،نەتەوەیی و کوردانە خوڵقامەوە،موزیک بۆ من بوو بە ڕوحی بەرنگاری دژ بە هەموو هێرش و هەڕەشەکانی ئەو جیهانە داگیرکەرە کە هەوڵی بەکلۆنی‌کردن و داگیرکردنی منی دەدا،موزیکی کوردی و دەنگی مامۆستایان ماملێ،زیرەک،خالقی،هۆمەر دزەیی،ساڵح دیلان و شارووخ و شێعرەکانی مامۆستایان هێمن،هەژار،گۆران و هتد منیان وەک بوونێکی کورد خوڵقاند،منیان گرێ‌داوە بەو جوغرافیایەی کە لێی تاراندرابووم،من ئەو نەییە بووم کە لە نەییستان دابڕابووم و ناڵەم تێکەڵی نەی موزیکی کوردی کردبوو و ئەم لێك‌گێردانەوە زەینیە،بەربەستێکی قایم و پۆڵایین بوو لە بەتاڵبوون و توانەوەم لە ناو شوناس و بوونی ئەوی‌ترێکی کە بێگانە بۆ منی داڕشتبوو.ئەم سەردەمە لە هەناومدا سنووربەندیەک لەنێوان من و ئەوی‌تردا دەرکەوتبوو،ئەم کەلێن و قەڵشە لەنێوان من و ئەوی‌تردا ئەکتیڤ بوبوو،بەڵام هێشتا نەکەوتبوومە بەرەی بەربەرەکانی،بەرخۆدان و دژکردوە بە دژ ئەوی‌تری داگیرکەر، ساڵی شەست‌ویەک گەڕاینەوە مەهاباد،ئەمجارە منی زەینی و ڕوحی تێکەڵ دەگەڵ ئەم ژینگەیە بوومەوە کە بە شێعر و گۆرانی خوڵقاندبویانم،دیارە گەڕانەوەم تەنیا تێکەڵ بوونەوەیەک نەبوو،بەڵکە سەیروورەتی خوڵقاندنی لە هەناوی منه‌دا پەرە پێ‌دا،من نەگەڕامەوە ئەو کوردستانەی کە بەجێم هێشتبوو، کوردستانی ئێستا مەیدانی خەبات،پێشمەرگە،چەک و فیشەک بوو بە دژ داگیرکەر،تێگەیشتن لەو فەزا و کەشەش بۆ من هەر لەڕێی موزیک و هونەری گۆرانێوە بوو،دەنگەکانی شۆڕشی کوردستان:ڕەزازی،جەزا، نەجمەی غوڵامی و دواتریش تاهیر خەلیلی ئەم بوونە کوردانە داڕێژراوەری لە هەناوی مندا لەگەڵ شۆڕشی کوردستان گرێ داوە.هونەر بوو بە ئامرازی خوڵقاندنی من و جیهانێک پڕ لەشۆڕش و نەتەوە،بوو بە ڕایەڵی تێگەیشتن و فامی جیهانێک کە وەک جیهانی شۆڕش،خەبات و کوردایەتی پێناسە دەکرا و دەکرێت. لەڕاستیدا هونەری گۆرانی و مۆزیک بوبوونە ڕوحی نەتەوەیی،خوڵقینەری دێمۆگرافیەکی کۆمەڵایەتی بوون لە هەناوی تاکی کورددا کە سنووربەندێکی پۆڵایین و قایمی هەبوو لەگەڵ ئەم فۆڕماسیونە جەعلی و دەسکردەی کە ئەوی‌تری دژە کورد دایڕشتبوو،مۆزیک و گۆرانی کوردی ڕێک بەرگێڕەوە،هەڵگێڕەوە،ڕاپەڕێنەر بوو،بەری‌گرتبوو بە پەرە و سنووربەزاندن و داگیرکارێکانی ئەوی‌تری دژەکورد و تاکی کوردی هەڵگێڕابوە لە فۆڕمێکی دەسکرد بەرەو فۆڕمێکی لۆکاڵی و ڕاپەڕینەر بوو بە دژ ئەو داگیرکەرەی حەولی پێش‌گرتن بە دەرکەوتنی خودێکی سەربەخۆی کوردانەی دەدا.
بێ‌گومان هونەری کوردانە و هونەرمەندی کورد لەوەها کەش و هەوایەکدا بەمانای بوونێکی ناو ژینگەیەکی ڕواڵەتی کە بە زمانی کوردی وەک دیاردەیەکی ڕواڵەتی گۆرانی دەکووت نیە،بەڵکە هوونەری کوردانە یانی نەخشاندنی جەوهەر و ڕوحی ژینگەیەک کە وەک کوردستان سنووربەندی دەکرا و چڕینی مێلۆدی و شێعرگەلێک کە جوغرافیای وینا و ڕوحی کوردانەی تیا نەخشاوە.ئا، ڕێک لەو کات و بەستێنە دایە کە هوونەر و هوونەرمەند دەبنە ڕوحی نەتەوە و لەگوێن ڕوحی نەتەوە دەردەکەون.کابان
ئەو ڕۆژانەی نیشتمان هی هەمووان بوو
هەڤاڵ کوێستانی شاعیر و پێشمەرگە لە بیرەوەریی (ئەو ڕۆژانەی نیشتمان، هی هەمووان بوو) چیرۆکە شاراوەکانی ئەو ڕۆژانەمان بۆ دەگیڕێتەوە کە بە خۆی و سەرێکی پڕ لە خەون و خولیاوە، بە خۆی و خەیاڵدانێکی گەورە بۆ ئازادیی خاک و نەتەوەکەی، خۆی و یادەوەرییەکانی، لە شارەوە دەچێتە شاخ و دەبێتە پێشمەرگە. لەم بیرەوەرییانەدا، پێچەوانەی زۆر لە بیرەوەرییەکانی تری شۆڕشی کوردیی، هەردوو دیوە تاریک وگەشەکانی شۆڕش (نادادپەوەریی، مل شکاندنی یەکتر، دیل کووشتن، هاوسەنگەر و برا کووشتن) و زۆر سیمای ناشیرینی تری ئەو ڕۆژانە، بە زمانێکی نەرم و پڕ لە ئیستاتیکا و بێ لایەنانە، بۆ خوێنەران دەگێڕێتەوە.! جیاوازیی ئەم یاداشتانە، لە یاداشت و بیرەوەرییە تەقلیدییەکانیتر، لە زمانی گێڕانەوە، ئیستاتیکای وشەو چیرۆکەکانی ڕۆژانی ڕابردوو، پانتایی خەیاڵ و یاریکردن لەگەڵ هۆش و یادەوەریی، بەستنەوەی ڕوداوە غەمگین و شاراوەکانی شۆڕشی پارتیزانی، دوورکەوتنەوە لە ئەفسانەی خۆبە پاڵەوانکردن.
ئەمە جگە لەوەی چەندین چیرۆکی ئەڤینداریی و بابەتی دوور لە سیاسەت و ژیان و بیرەوەریی لەگەڵ چەندین نووسەر و هونەرمەندی کورد دەنووسێتەوە لەوانە(شێرکۆ بێکەس، مەزهەری خالقی، تایەر تۆفیق، لەتیف هەڵمەت، عەبدولخالق مەعروف، مەدحەت کاکەیی … کابان
ناوی پەرتووك : ئەو ڕۆژانەی نیشتمان هی هەمووان بوو
بابەت : بیرەوەری
نووسینی : هەڤاڵ کوێستانی
پیداچوونەوە : سەلاحەددین ئاشتی
دیزاین : ئاوات حەکیمزادە
چاپی شەشەم ، ساڵی ٢٠٢١
خوێندنەوەی: فاتح
کاری دەنگ : فاتح
پێکهاتووە لە ( ٢٨ ) بەش
لەگەڵ جوانترین ڕێزی کەناڵی پەرتووکی دەنگی بۆ ئێوەی بەڕێز. کابان
👇👇👇
حاجی قادری کۆیی کابان
لە کتێبی هەنگاوێک بۆ پڕ کردنەوەی بۆشایی( هەشت وتار و تۆژینەوەی مێژووی)
نوسینی ئیسماعیل مەحموودی
گۆتاری مامۆستا هێمن موکریانی بە ناوی "حاجی قادری شۆڕشگێڕ" لە کۆتایی ئەو ئاڵقەیە تۆمار کراوە.
تۆژینەوەێکی نایاب و تێکۆشانێکی بئ وێنە لە لایەن دوکتور ئیسماعیل مەحموودی.
🔸خوێندنەوە:موشتاق فەیزیابی.
🔸پادکستی ڕێگا
کابان
#سەردەشت
🔶 ئەمەگناسیی ئەدیبان و هونەرمەندانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بۆ نەمر تاهیر خەلیلی
▫️ڕۆژی ڕابردوو لەشاری سەردەشت، کۆڕێکی ئەدەبی و هونەری، بە بەشداریی هونەرمەندانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بەڕێوە چوو کە تێیدا بە گوتنەوەی سروودی “لە قەندیلی سەربەرزەوە” بەرهەمی نەمر تاهیر خەلیلی، یادی ئەو هونەرمەندە تازە کۆچکردووە بەرز ڕاگیرا.
@Pelenya
✅ نقل تلخ تاریخ; صفویه باور داشت که باید حکومت را به امام زمان تحویل دهد اما به محمود افغان تحویل داد
✍️علی مرادی مراغه ای
اول آبان که گذشت مصادف بود با سقوط اصفهان و تسلیم شاه سلطان حسین صفوی به محمود افغان و فروپاشی سلسله صفوی.
عبرتهای شگفت انگیزی در این فروپاشی وجود دارد
شاهان صفوی که با شعار تشیع و ناسیونالیزم ایرانی بقدرت رسیدند سرانجام تجملگرایی، خرافه باوری و تعلق به تملقات و باور چاپلوسی ها و نابخردی و تبعیض در حق عموم مردم بخصوص اقشار ضعیف و خصوصا اهل سنت و خواص پروری پایانشان را رقم زد.
در ستم گرگين خان حاکم صفوی به مردم سنی قندهار نوشته اند که:
گرگين خان، مانند گرگ خونخوار كه بر گلّۀ گوسفند اوفتد، بر اهل آن حدود افتاده و ايشان را از هم مى‌دريد و از ظلم و بيداد وى، آه و نالۀ افاغنۀ بيچاره بر فلك آبنوسى میرسيد
آنان به شاه شكايتها برده، التماسها کردند که ما نیز انسانیم و رعیت شماییم، چرا اینهمه ستم روا میدارید؟
اما گوش شنوایی نبود، تا اینکه یکی از بزرگان خود را برای تظلم و دادخواهی به اصفهان فرستادند، اما حتی نگذاشتند به حضور شاه رسد و او را تازیانه زده، و به خواری راندند!
هنگامیکه کارد بر استخوان افغانان رسید بر گرگين خان شوریده، او را کشتند.
(روضة الصفا، .ص ۴۳۲).
محمود افغان با لشگر پابرهنه، شهرهای ایران را یکی یکی فتح کرده و در ۱۷۲۲ م از طريق كرمان و يزد به نزديكی اصفهان رسید.
اینجا، دو قشون محمود افغانی و قزلباش صفوی رودرروی هم برای آخرین جنگ صف آرایی کردند، وضعیت دو قشون از هر حیث عبرت انگیز بود:
در یک طرف، افغانان ستمدیده با لباسهای چرکین، پاره پاره و اسبان لاغر بود.
و در طرفی دیگر، قشون صفوی با لباسهای فاخر و اسبان فربه و زین و لگام زرین، شكم‌هاى بزرگِ به ناز و نعمت پرورده و خروار خروار پيه آویزان از شكم هايشان، که طرفِ مقابل را تحقیر کرده می گفتند مشتى رجّاله افغان كون برهنه!
(تاریخ منتظم ناصری. ص ۱۰۶۳ )
تعداد نفرات لشکر صفویان دو برابر افغانان بود، اما سرنوشت این جنگ از پیش مشخص بود چون افاغنه، چیزی برای از دست دادن نداشتند جز زندگی تبعیض آلودشان، اما گروه دوم همه چیز برای از دست دادن، داشتند!
محمود افغان پیروز شده و به محاصره اصفهان پرداخت،
شاه بی خبر و ابله ایران، همچنان اسیر تملقات درباریانش بود که مدام می گفتند:
«جهان پناها، هيچ تشويش مفرما و دغدغه به خاطر خطير مبارك راه مده كه دولت خدادادۀ تو، مخلد مى‌باشد»
وپنج هزار زنان حرمسرا به دورش حلقه زده مشغول پختن نذری وشلّه زردى بودند تا دشمنان را منهزم کنند!
و منجّمين می گفتند: «ستارۀ اصفاهان، مشتريست»
و علما عرض مى‌نمودند:
«عريضه بنويسيد به خدمت امام غايب(ع) و.. درآب روان اندازيد تا آن جناب، امداد نماید»
(رستم التواریخ...ص ۱۴۰)
و شاه غرق درعیش ونوش، در مقابل هر چیزی فقط می گفت:
«یخشی دور» (خوب است)!
چنانكه ظریفی سروده بود:
آن ز دانش تهى زغفلت پر
شاه سلطان حسين يخشى در
امادرچندقدمی بیرون ازقصرش، در اثر محاصره افغانها، مردم از گرسنگی به خوردن سگ، گربه و کودکان همدیگر روی آورده وحتی نعش مردگان... کابان
(تاريخ ايران، ملكم..ج ۱ص ۲۰۹)
این سلسله ی بشدت تقدیرگرا، یقین داشتند که نائب امام زمان هستند وحکومت راتنها به او تحویل خواهند داد،
حتی در دربارشاه طهماسب، دواسب سفید با زین ویراقِ کامل آماده کرده بودند تاپس از ظهور امام، یکی را او ودیگری راشاه صفوی سوار گردد و حتی شاه، خواهرش را شوهر نداده و مجرد گذاشته بود تا به عنوان نامزد امام غایب (ع).!تزویج نماید!
( سفرنامه رابی بنیامین تطیلی..ص ۲۱۷ )
کوچکترین شکی نداشتندکه حکومت راسرانجام به صاحب اصلی اش امام زمان تحویل خواهند داد، اماسرانجام، اینچنین خفت بار ورقت انگیز، تحویل محمودافغان دادند!
تحویل تاج شاهی قدرتِ ۲۳۰ ساله صفوی به محمود افغان یکی ازعبرت انگیزترین صحنه های تاریخ ایران است:
شاه سلطان حسین صفوی برای تسلیم خود، با جمعى ازاصفهان خارج شد وبه جانب اردوى افغان حرکت کرد،
نزديك چادرهاکه رسيد، به بهانه اينكه محموددر خواب است، مدتى او را آنجا نگاه داشتندو تحقیرش کردند!
چون داخل شد، خطاب به محمود افغان گفت:
«اراده خداوندعالم نيست كه من بيش از اين پادشاه باشم وقتش رسیده كه تو برتخت نشینی.
سپس بادست خود، آن طرّه شاهى را ازسر برداشته وبرمنديل وى نهاد»
آنوقت، پیرمردی ۶۱ساله وفربه، پشت سر محمود ۲۱ساله ولاغر راه افتاده تا او را وارد کاخهای رنگارنگ کرده وکلیدهای کاخها را به او بسپارد!
و البته تحویل ثروت عظیم و ضبط حرمسرایش که بالغ برچهارصد زن بود ومحمود، زنان را بین افسران قشون خود تقسیم نمود!
س؛ مجمع فعالان اقتصادی
کابان
كتێبی "كوردبوون"ی
حه‌مه‌دی مه‌ولوودی شایه‌نی خوێندنه‌وه‌یه
كوردبوون، له بڵاوكراوه‌كانی ناوه‌ندی رۆشنبیری ره‌هه‌ند. بیره‌وه‌ری (كاپیتان حه‌مه‌دی مه‌ولوودی)یه كه 1907-1979 ژیاوه‌و ژیانئاوایی كردووه. تێكڕا (72) ساڵ ژیاوه. به‌ڵام چۆن ژیانێك؟
ژیانی كوردێكی ژێرده‌سته‌ی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان‌و كوله‌مه‌رگی شاره خۆڕاگره‌كه‌ی مه‌هاباد.
وریا ماملێ، جوانترین كاری كردووه كه ده‌ستنوسی "حه‌مه‌دی" له فه‌وتانی گه‌نجینه‌یه‌كی مێژوویی ده‌رباز كردوه‌و به زاراوه پاراوه‌كه‌ی موكریانی، چه‌ند جارێك پیادا چۆته‌وه‌و دایڕشتۆته‌وه‌و سه‌ره‌نجام، ئه‌وه‌ی به خاوه‌ن بڕوانامه به‌رزه‌كان‌و ئه‌وانه‌ی رووبه‌ڕوو (حه‌مه‌دی)یان دیووه، نه‌كراوه، به‌ئه‌مانه‌ته‌وه گه‌یاندویه‌تیه به‌رهه‌م.
كتێبه‌كه، راسته له‌چاو خوێنه‌واره‌كان، نوسه‌ره‌كه‌ی نه‌خوێنه‌واره. به‌ڵام تان‌و پۆی روداوه‌كانی كتێبه‌كه، چنینه‌وه‌ی روداوه‌كانی ئه‌وێ رۆژگار، باسكردنی ناودار‌و سیاسه‌تمه‌داران‌و (ژ.ك)و كۆمارو قازی، هاتنی له‌شكری سورو كنه‌ی به‌ریتانیا، سیاسه‌تی (ژ.ك)و دیموكرات‌و سیاسه‌تمه‌دارانی ئه‌و قۆناغه. عێراق‌و ئێران‌و ئه‌مریكاو..تاد، حه‌مه‌دی، به زمانێكی كوردانه‌ی هێنده ساكار، به‌ڵام راستگۆیانه، باسیان ده‌كات، كه ده‌ست ده‌كه‌ی به خوێندنه‌وه‌ی ئاره‌زوو ده‌كه‌ی، لێی نه‌بیته‌وه.
بیره‌وه‌ریه‌كانی "كاپیتان" 318 لاپه‌ڕه‌ن. باقی كتێبه‌كه كه ده‌كاته (125) لاپه‌ڕه، وێنه‌و ئه‌و نوسینانه‌ن كه سیاسی‌و نوسه‌ران‌و هاوده‌مانی "كاپیتان" له‌سه‌ریان نوسیووه، وه‌كو: 1-دكتۆر قادر مه‌حمود زاده (ئاسۆ). 2-كه‌مال مه‌زهه‌ر. 3-عه‌قید عه‌بدولكه‌ریم حه‌وێزی (ره‌ئیس به‌كر). 4-كه‌ریم حسامی. 5-عه‌بدوڵڵا ئه‌حمه‌د ره‌سوڵا ئاغا پشده‌ری. 6-غه‌نی بلوریان. 7-مه‌لا عه‌بدوڵڵای حه‌سه‌ن زاده. 8-هه‌ژار موكریانی. 9-د.عیزه‌دین مسته‌فا ره‌سوڵ.. ئه‌مانه به‌شی زۆری بۆچونه‌كانیان به‌گشتی له‌گه‌ڵ بیره‌وه‌ری كاپیتاندا، رێك دێته‌وه. هاوكات ده‌یان به‌ڵگه‌نامه‌ی سه‌رده‌می كۆمار، حه‌مه ره‌زا شا، گۆڤارو رۆژنامه‌كانی دیكه‌ش، له‌سه‌ر كاپیتان به باشیی نوسیویانه. کابان
گرنگترین بابه‌تی كتێبه‌كه لای من، جگه له كوردیه‌كه‌ی، به‌سه‌رهاته‌كان، كێشمه‌كێشه‌كان، كوردپه‌روه‌ره‌كان.. ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌ن:
یه‌كه‌م: كاپیتان كه‌سایه‌تیه‌كی راستگۆ بووه. باوه‌ڕی نه‌گۆڕی به كوردایه‌تی بووه. بۆیه فه‌رمانده‌یه‌كی هه‌ره ئازاش بووه. به‌ڕاستی (پێش-مه‌رگ)ه بووه.
دووه‌م: تێگه‌یشتنێكی نوێ له كتێبه‌كه‌دا، له‌سه‌ر قۆناغی دوای جه‌نگی یه‌كه‌م بۆ دووه‌م ساغ ده‌بێته‌وه. ئینجا دوای جه‌نگ، شوره‌وی پیلانیان چی بووه. چییان كردووه. چۆنیان كۆمار دامه‌زراندووه. چۆنیش پشتیان تێكردووه.
سێهه‌م: ده‌رده‌كه‌وێ، سه‌ركردایه‌تی (ژ.ك) له‌ئاستی روداوه‌كان نه‌بوون. دوودڵ بوون له بڕیاردان. هێنده‌ی چاودێری روداوه‌كانیان كردووه؛ كه‌متر بڕیاری سیاسی گرنگیان داوه. هه‌ربۆیه له‌ژێر فشاری شوره‌وی له‌ناو حیزبی دیموكراتدا هه‌ڵوه‌شێندراوه‌ته‌وه.
چواره‌م: تابلۆیه‌كی هه‌ره گه‌شی پێكهاته‌ی كورده‌واری له موكری-دیبوكری ده‌نه‌خشێنێ. ده‌یسه‌لمێنێ كه زۆربه‌ی ئاغاكان له‌گه‌ڵ كۆماردا نه‌بوون، به‌ڵكو خیانه‌تیشیان له قازی‌و بارزانی كردووه. ئه‌مه جگه له‌وه‌ی پێش‌و پاش كۆمار هه‌ر خه‌ریكی تاڵانكردنی مه‌هاباد بوون.
پێنجه‌م: كاتێك فیرقه‌ی دیموكراتی ئازه‌ربایجان روخاوه، پێشمه‌رگه له به‌ره‌كانی شه‌ڕی به‌رگریدا (سه‌قز، سه‌رده‌شت) ئه‌وپه‌ڕی قاره‌مانییان نواندووه؛ كه‌چی به‌بێ لێكدانه‌وه‌ی دۆخه‌كه له هه‌موو بارێكه‌وه به‌سه‌رپێیی ئاڵای سپی تا ئه‌و راده‌یه به‌رزكراوه‌ته‌وه، كه پێشه‌وا خۆی به پێشوازی سوپای داگیركه‌رانه‌وه چووه.
شه‌شه‌م: حه‌مه‌دی، هه‌تا ده‌گاته (كاپیتان) ورده‌كاری ژیانی خۆی به‌وپه‌ڕی راشكاویی ده‌هۆنێته‌وه. پیاوكوژیی، دزی، قاچاخچێتی، له كۆڵانان خه‌وتن، زوڵمی باوه‌ژن، هه‌م به شێوازی تراژیدی، هه‌م به‌شێوه‌ی كۆمیدی، هیچ ناشارێته‌وه. به‌ڕاستی راستگۆ بووه.
كه كۆمار هه‌ره‌س دێنێ، بارزانی‌و بارزانیه‌كان‌و ئه‌فسه‌ره قاره‌مانه‌كانی باشوری كوردستان، به‌رگری ده‌كه‌ن. به شه‌ڕی قاره‌مانانه له ئاوی ئاراس ده‌په‌ڕنه‌وه‌و رزگاریان ده‌بێ. كه‌چی له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كێ كه‌سایه‌تی یه‌كه‌م بێ، ناكۆكی توند له‌ناو ئازه‌ربایجانی شوره‌وی له‌نێوان بارزانی‌و ره‌حیمی قازی، سه‌رهه‌ڵده‌دات!
كتێبه‌كه، به‌مانای چه‌مكی خوێندنه‌وه، شایه‌نی خوێندنه‌وه‌یه. لاموایه ئه‌وه‌ی ئه‌م ورده‌كاریانه‌ی بیره‌وه‌ری "كاپیتان"ی قاره‌مانی كورد نه‌خوێنێته‌وه، زانیاریه‌كانی له‌سه‌ر كۆماری كوردستان، پێشه‌وا، بارزانی، رابه‌رانی دیكه و (ژ.ك)و دیموكرات، بایی ئه‌وه نابێ دۆخی ئه‌وێ رۆژگار باش هه‌ڵبسه‌نگێنێ.
مەلا بەختیار
کابان
⚫️ وێنەی جوانی کۆڵکە زێڕینەی ئەمڕۆی ئاسمانی مەهاباد
📷 موحسێن کوهساری
هەواڵ کابان
کۆڕێکی خۆمانە
تاهیر خەلیلی و دۆستانی ـ مەهاباد 1355
لە لایان م .پ ( زۆزان )
کابان
