3793
🔻کابان کاناڵێکی خۆماڵیی فەرهەنگی ، ئەدەبی و کۆمەڵایەتییە کە زۆرتر دەپەرژێتە سەر چیرۆک و ڕۆمان و هەروەها بابەتگەلی دیکەی کۆمەڵایەتی و هونەری و ... بەڕێوبەر @MTMUKRYANMK
چ شیرینە چێژی ژیان کاتێ ...
س ؛ پەیجی ئینستای مامۆستای ڕێزدار کاک عەزیز وەلیانی
کابان | KABAN
🖌تەنزی دانیمارکی
پیرێژنێک بە گۆچانەوە دەیهەویست لە شەقامێکی قەرەباڵق بپەڕێتەوە بەڵام دەخۆی ڕانەدەدیت.
شانسی ئەوی، سیاسەتوانێکی بەناوبانگ و خاوەن پلەوپایە بەوێدا تێپەڕدەبوو، بنهەنگڵی گرت و یارمەتیدا لە شەقامەکە بپەڕێتەوە.
پیرێژن زۆری سپاس و پێزانین لێکرد.
سیاسەتوانەکە گوتی:
ڕەنگە بۆ قەرەبووکردنەوەی چاکەی من، جاری دوایی لە هەڵبژاردندا دەنگم پێبدەی.
پیرێژن بەدەم پێکەنینەوە پێی وت:
بڕوا ناکەم نەنە!
ئەوە قاچەکانی منە گرفتیان هەیە؛ نەک مێشکم ...
(هەڵبژاردنەکان نزیکن)
وەرگێڕ لە فارسیەوە:
کەریم ڕەسووڵ پوور(وریا)
۱۴۰۲٫۰۵٫۲۸
کابان | KABAN
پێشەوای ڕابوون
(ژیاننامەی پێشەوا قازی محەمەد)
بەشی ۷
نووسەر: سەعیدخان هومایوون
کۆکردنەوە:هاشم سەلیمی
خوێندنەوە : سامان وەتمانی
س؛ هەوارگەی هەژار
#پێشەوای_ڕابوون
کابان | KABAN
🔺سخنان "فریار امینی پور"، رزمی‌کار سقزی، کە اخیرا در تایلند درگذشت و جمعە گذشته با شرکت انبوه مردم، در گورستان آیچی سقز به خاک سپرده شد.
Читать полностью…
برای فریار؛ قهرمان نافرجام
اردشیرپشنگ
فریار فریار فریادها را می‌شنوی؟
گوش بده صدای مردم است
نه‌نه بیدار شو برای لحظه‌ای هم شده چشمانت را باز کن
تو این همه زحمت کشیدی
کولبری کردی
سختی به جان خریدی
به تیم ملی رسیدی
تو داشتی قهرمان جهان می‌شدی
فقط یک مسابقه مانده بود
بیدار شو
بیا ببین تا چشم کار می‌کند مردم آمده‌اند
ببین چه جمعیتی
همه برای استقبال از تو آمده‌اند
لحظه‌ای که سال‌ها برایش عرق ریخته بودی همین حالاست
آنها برای استقبال از یک قهرمان آمده‌اند
برای خوشامد به تو
فریار خبرگزاری‌های خارجی و داخلی
همه‌شان عکس و خبرت را کار کرده‌اند
مگر همین را نمی‌خواستی
بیدار شو
بیدار شو ای کولبر کُرد بی‌نام دیروز
بلند شو ای قهرمان امروز
فریار بخاطر این فریادهای فروخفته و پر از هق‌هق مردم، برای دل‌سوخته و بی‌تاب مادرت، برای گریه آسمان و کوهستان‌های کردستان هم که شده فقط و فقط برای لحظه‌ای چشمانت را باز کن و ببین امروز همه ما دوباره چشم و دل‌مان به محل استقبالت در "آیچی" است.
آره آیچی
یادت هست همین پارسال بود تو هم یکی از آن هزاران هزار جمعیت با شکوهی بودی برای استقبال از پیکر فرشته الهام‌بخش‌مان "ژینا"
فریار ببین حتی "ژینای کردستان و مهسای ایران" که در گوشه‌ی دیگری از آیچی آرمیده زنده است، نگاهش کن، با همان لبخند زیبا و چشمان امیدبخش به استقبالت آمده ای قهرمان ...
آه ای فلک
ای کُردستان که در سینه پرتپنده و خونین خاکت، آرامگاه چه جوانانی شده‌ای چه قهرمانانی ...
خبر: "فریار امینی‌پور" جوان ۲۳ ساله سقزی عضو تیم‌ملی موی تای کشور که در مسابقات کاپ تایلند شرکت کرده بود در اتفاقی تلخ و دراماتیک و پیش از مسابقه فینال در یک حادثه رانندگی در بانکوک جانش را از دست داد.
بەیەکەوە بین جوانین ، ناشکێین و نانەوین
سەقز ، ئەمڕۆ هەینی
کابان | KABAN
شوان پەروەر و وتە بەنرخەکانی لە ڕێوڕەسمی وەرگرتنی خەڵاتی ماملێ دا
کابان | KABAN
بەرزەفڕ
ئەی باڵ دریژ پەڕ دە موولەق
چنگیڕ دە ئەور و سەر دە موولەق
پاشای پەشێو ئاسمان ئەی
ئەی داڵ دە دیل دام ئەرێ هەی
شای بەرزەفڕەێل جار جاران
هاناو همێد بان بانان
کاسەو بییە زار و زەۊ ژە قیڕەت
کەڕ کردگە ئاسمانە قیژەت
هەر وەڵنگێ پەڕێ ژە تیژباڵت
هەر دار بەڕۊ سۊکێ ژە ماڵت
لافاو؛ تکێ ژە ئەسر شووڕت
ئەرژن؛ خش نەخش پاێ مەپووڕت
دنیا جگێ بی دە قوڕن چاوت
گردێ گڕێ بی دە نام خاوت
خەیلێگە دە ئی شار خەریوە
ئاپارتمان شیک و لێوە
تەنیام؛ ژیان من هە هووڵە
هووڵێ ک هە بار بان کووڵە
هووڵ خوەت و ئەو کێۊەێل بەرزە
هووڵ خوەت و ئەو سنوورە مەرزە
دڵ داین خوەت وە ئەو وڵاتە
ئەو دڵبەری ئەو خاسە خڵاتە
سۊک قەفەسە نە جیگەێ ئیوەس
ئاز نەفەسەێلە گرت بێ‌کەس
ئی شارە ئەڕا م هەم قەفەس بی
دۊد و تەم و تووز و هەر هەوەس بی
ئێسە من و تو کوور و کز و مات
بێ‌دەستر و بێ‌کەستر و کشمات
کەفتیمنە دەێ خەریوییە کز
دامایمنە دەێ ئەسیرییە کز
دڵ دڵ نەکە بەورەو ئەڵفڕیمن
ها ئی قەفەسەێلە ئەڵدڕیمن
هەم باڵ دە باڵ ئەور واران
هەم چەم دە چەم هەڵۆ دە بەرزان
ئازادتر و لەچەرتر ئەژ وا
جاماڵ قەفەس بشێونیما
ئەڵفڕ فڕە دەر خەم و وڕینە
ئی وێم و وڕینەێل وەرینە
کوومڕ سەر کوومڕ ئەڵنەکیشە
دەێ سۊکییە بێ‌دەس ئەونەنیشە
ژەی سەردەهناسییە هەی ئەڵ هەی
ژەی مردەمڵاسییە وەی ئەڵ وەی
ئەی باڵ دریژ و دڕ، تەمەن کوڵ
ئەی دیلی دەرد سەرد و واوڵ
وەرد تونم ئەی دە هووڵ موولەق
فێشتر ژە م سەردە مردە دڵڕەق
خوەت خوەت نەخوە ئەی لفانەگەی خوەم
هووکارە نەکەی منیش کەم‌کەم
.
رودوس فەیلی ( مستەفا بەیگی )
تاران ، بەفرانباری ۱۴۰۲
کابان | KABAN
پێشەوای ڕابوون
(ژیاننامەی پێشەوا قازی محەمەد)
بەشی ٥
نووسەر: سەعیدخان هومایوون
کۆکردنەوە:هاشم سەلیمی
خوێندنەوە : سامان وەتمانی
س؛ هەوارگەی هەژار
#پێشەوای_ڕابوون
کابان | KABAN
نامەیێک لە ڕۆژهەڵات بۆ باشوور
سەبارەت بە بێ ڕێزی کردنی هێندەک بە خەڵکی باشوور لە چەند ڕۆژی ڕابردوو .
کۆڕی ژیرلەو مەرێ ـ کیاڕش نادری موقەددەم
ڕۆڵە کۆرپەکەم! ئارامی گیانم!
خونچەی گوڵزاری باخچەی ژیانم!
جگەرگۆشەکەم! بەرهەمی ژینم!
سەروەت و ماڵم! ئاین و دینم!
هێز و تەوژمم! بینای چاوانم!
هاودەنگی بەزمی ڕۆژ و شەوانم!
ڕۆڵە گیان! مەگری، مەگرە بەهانە
بنوو درەنگە و بەری بەیانە
هەی لایە لایە کۆرپەی ساوایە
کوێر بێ ئەو چاوەی بە تۆ هەڵنایە
هەرچەن تۆ دەگری جەرگم کەبابە
من بۆ تۆ چۆنم، تۆش بۆ من وابە
تۆ شاگوڵی جوان، من پاسەوانم
نازت دەکێشم هەتا دەتوانم
دایک ئەو کاتەی دڵی دەسرەوێ
کە کۆرپەی ساوای بێخەم وەرکەوێ
یان بە بزەی لێو بە خەندەی زاری
ئاڵوگۆڕیان کا گریان و زاری
هەی لایە لایە کۆرپەی ساوایە
قەزات لە گیانم تاقانەی دایە
هەتا ئێستاکە منداڵی وردی
خەڵف و نەمامی بێستانی کوردی
شلکی، ناسکی، نەتداوە بای باڵ
دەرت نەکردووە پەڕ و خەت و خاڵ
بێزمان و بێ بیر، بێ هۆش و تاقەت
خەمبارم دەکەی بە گریە و زاقەت
بەڵام بە هیوای دواڕۆژم سا دەی
نەکەی ڕۆڵە گیان ڕەنج بە با دەی
هەی لایە لایە کۆرپەی ساوایە
دە بنوو درەنگە تاقانەی دایە
هیوام زۆر پێتە وەک باب و کاکت
ببیە سەربازی نەتەوە و خاکت
بەخێوت دەکەم بە گیان و بە دڵ
نەکەی بترسی و لە هیچ بکەی سڵ
زانا و خوێندەوار، چاو و دڵ تێر بی
ڕۆژی تەنگانە پڵینگ و شێر بی
لاوێکی گورج و خاوەن هۆش و بیر
نەترسی لە بەند، لە کۆت و زنجیر
هەی لایە لایە ڕۆڵە لای لایە
شەوگار درێژە بۆچ خەوت نایە
کوڕم تۆ کوردی، تۆ بێچووە شێری
نەتەوەی کاوەی ئازا و دلێری
باب و باپیرت، خزم و کەس و کار
زۆریان کێشاوە مەینەت و ئازار
بۆ پارێزگاریی نامووس و ماڵیان
قەت ڕانەوەستا دەس و گۆپاڵیان
تۆش وەک ئەوان بە، نەترس و نەبەز
بازی کێوی بە، نەک کەوی قەفەز
هەی لایە لایە ڕۆڵە لای لایە
هیوای دواڕۆژم لە دەس تۆدایە
مەلا ئاوارە
کابان | KABAN
ژین و ژیانی من تۆی
زستانی باکوور "دێرسیم"
🌿💫
ئەی وەتەن زستانی ساردت وەک هیوای کوردانمە
ڕووت و قووتی دارەکانت ، وەک گرۆی لاوانمە
بۆ کڵێڵەت قوڕ بپێوم ، وەک قوڕی سەر شانمە
بەفر و باران و بڵووکەت ، هەر وەکوو گریانمە
تۆ خەریکی مردنی بۆیە منیش دوا گیانمە
"قانع"
س؛ هۆدەی شێعر
کابان | KABAN
سمپوزیوم پروفسور کریمی دوستان- بدره ایلام
اثبات کوردی بودن اورامی، فیلی، لکی، کرماشانی با فکت‌های زبانشناختی
ــــــــ
در تعریف زبان، پارمترهای زبانشناختی ملاک است یا تعاریف سیاسی، تاریخی، جامعه‌شناختی و...؟
چگونه می‌توان ثابت کرد که گویشی جز کدام زبان است؟
آیا هر گویشوری می‌تواند ادعا کنند زبانی مستقل است؟
آیا در تبارشناسی گویش‌ها، تحلیلات زبانشناختی، علمی و متقن است یا دیدگاه مورخان یا ادعای خود گویشوران؟
جایگاه علمی نوشته‌های شرق‌شناسان نظیر مینورسکی، مکنزی و... در باب لکی، گورانی، زازایی و کوردی جنوبی در چه سطحی است در برابر دیدگاه مکتب زبانشناختی ساختگرا؟
آیا در بررسی‌های زبانی و ادعای خویشاوندی گویش‌ها، شباهت یا تفاوت سطح واژگانی گویش‌ها، ملاک است یا دستگاه واجی و نظام دستوری؟
جهت پاسخ به این سؤالات، انستیتو زانست زاگروس، سمپوزیوم پروفسور غلامحسین کریمی دوستان را تقدیم محققان و اهل خرد می‌کند.
عضو افتخاری انستیتو زانست زاگروس؛
زبان‌شناس و از اهالی بدره ایلام؛
رئیس سابق دانشگاه کردستان و دانشکده علوم انسانی تهران؛
استاد زبان‌شناسی دانشگاه تهران.
نووسه‌ر؛ زاگرۆس زانست
کابان | KABAN
✍ یادداشت: دوکتۆر ئەحمەد ئەحمەدیان؛ زمانناس و توێژەر و مامۆستای زانستگای ئازادی ئیسلامیی مەهاباد
🔴جێگە و پێگەی ڕەخنە لە بواری فەرهەنگنووسیی کورد‌ی‌دا
🔹لە سایتی هاژە بیخوێننەوە:👇
📎http://www.haje.ir/Newsdetails.aspx?itemid=21451
🆔 @HajeNews
گەنجێکی کورد، گۆرانی کوردی دەچڕێت لە بەرنامەی( The voice Russia)
کابان | KABAN
🔴پیشرفتی بسیار بزرگ در درمان ناشنوایی مادرزادی کودکان با ژن درمانی
چندین تیم پزشکی در حال حاضر روشی نوین مبتنی بر ژن‌درمانی را برای مداوای کودکان مبتلا به ناشنوایی ارثی در پیش گرفته‌اند که نتایج آن بسیار امیدبخش بوده است.
به گزارش فرانس‌پرس، اگر چه این روش درمانی هم اکنون تنها روی تعداد کمی از بیماران در حال آزمایش شدن است اما نتایج حاصل از آن حکایت از دستیابی به یک پیشرفت بسیار بزرگ در درمان ناشنوایی مادرزادی کودکان دارد.
بنا به اعلام بیمارستان کودکان فیلادلفیا در ایالات متحده، پسربچه‌ای ۱۱ ساله که در بدو تولد دچار ناشنوایی شدید بود پس از طی کردن این دوره درمانی برای نخستین بار موفق به شنیدن شد.
١۴٠٢٫١١٫٠٧
🆔 @HajeNews
پێشەوای ڕابوون
(ژیاننامەی پێشەوا قازی محەمەد)
بەشی ٦
نووسەر: سەعیدخان هومایوون
کۆکردنەوە:هاشم سەلیمی
خوێندنەوە : سامان وەتمانی
س؛ هەوارگەی هەژار
#پێشەوای_ڕابوون
کابان | KABAN
خەڵکی کەوپەڕ ـ پیرانشار ، ساڵی ١٣٥٧
س؛ پیرانشار قەدیمی
کابان | KABAN
مەرزیە فەریقی
ئەگەرچی شەو درەنگە ساقی بۆم تێکە کەمێکی تر
ئەوە ئەمشەو سەری هەڵدا لەناخمدا خەمێکی تر
س ؛ شێعر و هۆنراوە
کابان | KABAN
🎥بینه‌ر بن//
🔴 ناوه‌ندی فه‌رهه‌نگی هونه‌ری جامی له مه‌هاباد کرایه‌وه
١۴٠٢٫١۱٫۰۵
🆔 @HajeMedia
🆔 @HajeNews
🔺آن فرزانه فروتن؛ به پاس ۷۰ سال تلاش و خدمت
✍شفیع بهرامیان
▫️کم‌اند انسان‌هایی که با داشتن همه لوازم یک زندگی مرفه، بیش از ۷۰ سال از عمر خویش را وقف آبادی، تاریخ و فرهنگ مردم و ملت خویش کرده باشند و در این راه حتی تا پای بذل جان رفته باشند.
رحیم اشنویی محمود زاده از همان سنخ انسان‌هایی است که در طول عمر ۸۸ سال خویش با سری پر شور در بیشتر شئونات زادگاه خود اشنویه و فراتر از آن، مصدر خدمات و اقدامات فراوانی بود که هر یک از آنها به تنهایی می‌تواند سرنوشت و آینده مردم را به سمت و سویی دیگر سوق دهد.
▫️او بود که در اوایل دهه ۵۰ شمسی در کسوت مدیرعامل شیر و خورشید در برابر ژاندارمری وقت ایستاد و زمین‌های تخصیصی به حوزه درمان را از غصب آنان درآورد و نخستین درمانگاه شهر را بنیان نهاد.
او با نگاهی دوراندیشانه در جریان طراحی تنها میدان ورودی شهر ( انقلاب فعلی) و خیابانهای منتهی به آن در برابر شهرداری وقت ایستاد و یک تنه دستور تعریض آنها را با متراژی چندین برابر گرفت؛ بعبارتی همین میدان عریض موجود شهر یادگار تلاش و اصرار وی در گرفتن دستور از استاندار وقت، است.
▫️ اشنویی محمودزاده در ماه‌های پس از فروپاشی نظام شاهنشاهی با رای مستقیم بزرگان اشنویه به‌عنوان رئیس شورای انقلاب اسلامی این شهر مصدر خدمات زیادی برای مردم خویش شد.
در کنار مسایل و سختی‌هایی که برخی بدخواهان و کم‌مایگان برایش بوجود آوردند تا پای بذل جان رفت اما او هم می‌دانست سر بیگناه تا پای دار می‌رود اما بالای دار نه!
در کنار همه این فعالیت‌ها اما او از پرسش و پژوهش و زبان‌شناسی و تاریخ نگاری معاصر در احوال و اقوال زادگاه خویش هرگز باز نایستاد و در کنار خیل بزرگان و نامداران این شهر کهن و تاریخی، تبدیل به اولین نویسنده و پژوهشگر تاریخ معاصر منطقه و رمزگشایی از صدها واژه کردی و مادی شد.
▫️در اوایل دهه هشتاد شمسی کتاب معانی اسامی کهن و ایرانی در زبان کردی را نوشت تا کاری که بزرگترین فرهنگ نویسان پارسی زبان ناتوان از آن بودند را به سرانجام رساند.
در اثر دومش احسان نوری پاشا، در کنار بازسازی و معرفی فرمانده قیام آرارت علیه ظلم و انکار جمهوری ترکیه علیه شهروندان کُردش، برای نخستین بار تصویری واضح و واقعی از تاریخ معاصر اشنویه و وقایع و حوادث مهم آن به مخاطب داد و با نگارش کتاب عبدالرزاق اصفهانی، به توصیف وضعیت فرهنگی و تاریخی ۲۵۰ سال پیش مردم اشنویه از زبان سیاحی اصفهانی پرداخت؛ کتابی که می‌تواند سندی زنده از احوال و اقوال ۲۵۰ سال قبل مردم این کهن شهر در کنار ارومیه و راوندوز باشد.
▫️او در کتب فاخر و دوجلدی ۱۳۵۰ صفحه‌ای معانی اسامی مادی-کُردی و پژوهش تاریخی آنها علاوه بر رمزگشانی بیش از ۶۰۰ اسم مادی، وجه تسمیه بسیاری از اسامی منطقه را که در یکصد سال اخیر اسیر فراموشی و یا جعل و تغییر شده بود با مدد از تحقیقات میدانی و کتابخانه‌ای خود دوباره منتشر و تثبیت کرد و بسیاری از وقایع تاریخی گذشته و معاصر منطقه را به زیور نگارش و طبع آراست.
علاوه براین، چندین اثر فاخر و تاریخی وی که می‌تواند بازخوانی و قرائت جدیدی از بسیاری از مسایل تاریخی ما باشد در نوبت چاپ و انتشار قرار دارد.
وی در کسوت خبرنگاری مطالبه‌گر، دلسوز و پیگیر در دهه‌های چهل و پنجاه میلادی نقش بی‌بدیلی در تکمیل و تجهیز راه اشنویه به ارومیه داشت.
▫️شاید اگر تلاش‌های ایشان نبود کتیبه ارزشمند کیله‌شین در گرماگرم جنگ خانمانسوز ایران و عراق تبدیل به سیبل و نشانه می‌شد و اکنون اثری از آن نبود.
پنجاه سال قبل او بود که کتیبه ارزشمند رک آوه که از دامنه دژ قلاتگه پیدا شده بود را از قاچاقچیان خرید و به‌شرط بازگردانی به موزه اشنویه موقتا به موزه ملی ایران باستان سپرد.او بی‌شک آرشیویی زنده از شهر ماست.
▫️اگر همه اقدامات فرهنگی و پژوهش‌های وی را نادیده بگیریم اما نمی‌توان از نقش میرزا رحیم در تبدیل منطقه اشنویه به یک قطب کشاورزی و باغداری مدرن بعنوان دومین شهر پس از ارومیه گذشت.
او بود که در سال ۴۸ مستقیما و برای نخستین بار از دانشکده کشاورزی تهران نهال اصلاح شده سیب و گیلاس پیوندی پربار را به اشنویه آورد و دیگر زارعان شهر به تبعیت از او در سال‌های بعدی، همان راه را رفته و اشنویه تبدیل به قطب بزرگ تولید سیب و گیلاس استان و کشور شد.
▫️اکنون که انجمن پرشنگ گلاویژ و ارشاد اشنویه آستین همت برای بزرگداشت این فرزانه فروتن بالا زده‌اند، اقدامشان بسیار ستودنی و مبارک است هرچند که برای نکوداشت چنین انسان وارسته‌ای که بیشتر عمر خویش را وقف ماندگاری تاریخ و فرهنگ مردم خویش کرده و در بسیاری از بزنگاه‌ها در همه صحنه‌ها پیشگام بوده است؛ باید مراسمی در شان و جایگاه او با میزبانی همه مردمان شهر گرفت.
@avinpress
کابان | KABAN
بەرزەفڕ
رودوس فەیلی ( مستەفا بەیگی )
تاران ، بەفرانباری ۱۴۰۲
کابان | KABAN
🔴 دوو هونەرمەندی هێژا و مەزن عەزیز شارۆخ و شوان پەروەر لە پەراوێزی 15مین فێستیڤاڵی خەڵاتی ماملێ لە هەولێر
١۴٠٢٫١١٫٠۵
🆔 @HajeNews
🔴«لیلی و مجنون» کوردی پس از ۶۶ سال به بازار آمد
کتاب «لیلی و مجنون» با رسم الخط کوردی پس از گذشت ۶۶ سال از نگارش آن، در نقده چاپ و روانه بازار شد.
١۴٠٢٫١١٫٠۵
🆔 @HajeNews
شازادە ڕیما بنت بندر ئالی سعوود
کۆبوونەوەی جیهانی داووس
ژانویه ۲۰۲۴ ، سویس
(بیر و ڕای جوان و زمانێکی ڕەوان و بەهێز)
شاهزاده ریما بنت بندر آل سعود
سفیر عربستان در امریکا
کابان | KABAN
🔴وێنەیەکی بەنرخی موکریان، گوندی خانەقا، ساڵی ۱۳۳۵ هەتاوی
🔹 لە چەپەوه:
۱- شێخ عەبدولرەحیم،
۲- شێخ حەسەن (کوڕەکانی حەزرەتی شێخی بورهان)
پشت شێخ ڕەحیم میرزا فەتاح فەتاحی قازی،
و پشت سەری شێخ حەسەن میرزا حوسێن فەتاحی قازی،
۳- مەلا فەتاح (کوڕی شێخ عەبدولرەحیم)،
۴- میرزا عەبدولرەحمانی جەوانمەردی قازی (مەشهوور بە سالاری موکری و کوڕی قازی فەتاح)،
۵- سەید حەسەن شێخ الائیسلام (باوکی مامۆستا هێمن)
٦- میرزا خەلیل فەتاحی قازی (کوڕی میرزا ڕەسوڵی باخچە)
١۴٠٢٫١١٫٠۵
🆔 @HajeNews
ئاوێنەشکاو
ئاڵقەی ۱۲ ، کۆتایی کابان
کۆی بیرەوەرییەکانی خالید حیسامی ( مامۆستا هێدی )
مۆسیقا ؛ ساسان سەمەدی
تۆمار و خوێندنەوە ؛ موشتاق فەیزیابی
ویدیۆ ؛ هێدی خزری
دیزاینەر و بەرپرسی تەکنیکی ماڵپەڕی رێگا ؛ دیاکۆ گەرمیانی
س؛ڕێگاپادکەست
#ئاوێنەشکاو
کابان | KABAN
هێرشی ڕووسەکان بۆ سندووس، شنۆ و لاجان لەسەردەمی شەڕی یەکەمی جیهانیدا
✍ موحسین جەڵدیانی
لە کاتی نووسینەوەی ڕووداوەکانی پێوەندیدار بە دەڤەری مەهاباد و سەقز لەسەرددەمی شەڕی یەکەمی جیهانیدا بە خۆشییەوە سەرچاوەی باشمان لەبەر دەستیدا هەیە و بە پشت‌‌بەستن بەو سەرچاوانەوە دەتوانین بچینە ناو قووڵایی ڕووداوەکان و ئاگاداری ئەو کارەساتانە بین کە ڕووسەکان بەسەر دانیشتوانی مەهابادیان هێنابوو.
هەم بیانییەکان و هەم کاربەدەستە حکوومەتییەکانی ئێران و تەنانەت خەڵکی ناوچەکەش ڕووداوەکانی ئەو بڕگە مێژوویی‌یەیان نووسیوەتەوە و تەنانەت لە هێندێک شوێندا، ئاماژەیان بە ڕێکەوت و سەعاتی ڕووداوەکانیش کردووە. کەچی لەمەڕ ڕووداوەکانی دەڤەری سندووس و لاجان و شنۆ، ئەو جۆرە سەرچاوانەمان لە ئاستی پێویست لەبەر دەست نییە، یان تەنانەت تا بە ئەمڕۆ من ئاگاداریم بەسەریانەوە نییە، بۆیە بەشی هەرە زۆری ئەو کارەساتانەی بەسەر خەڵکی دەڤەری شنۆ و سندووس و لاجاندا هاتووە، ئێمەومانان لێیان بێ‌ئاگاین.
جیاوازییەکی دیکەی کە لە کاتی ڕوودانی کارەساتەکان، لەنێوان دەڤەری مەهاباد لەگەڵ دەڤەری شنۆ و لاجان و سندووس هەیە، ئەوەیە کە لە سەردەمی شەڕی یەکەمی جیهانیدا مەهاباد لەهەمبەر شارەکانی دەورووبەری خۆیدا وەک شارێكی ناوەندی حیسێبی بۆ کراوە و لە لایەن دەسەڵاتی ناوەندی و تەنانەت بیانییەکانیشەوە بایەخێکی زیاتری پێ دراوە. بۆ میناک هەبوونی کۆنسوولگەری ڕووسیەی تێزاری لەو شارەدا گرینگیی مەهابادمان بۆ دەردەخات.
بابەتێکی دیکە کە بووە هۆی ئەوەی زەبروزەنگی ڕووسەکان لەسەر مەهاباد زیاتر بێ، کوژرانی ئەلکساندر ئەیاس کۆنسوولی ڕووسیە لەو شارە بوو کە بە پیلانی عوسمانییەکان بەڕێوە چوو. کوژرانی ئەیاس وای کرد ڕووسەکان بێ‌بەزەیی‌یانەتر مامەڵە لەگەڵ مەهابادییەکان بکەن.
ئەو چەند جارەی کە مەهاباد لەنێوان ڕووس و عوسمانییەکان دەستاودەست دەکرا، ناوچەی سندووس و شنۆ و لاجانیش هەموو جارێ دەکەوتە بەر پەلاماری ڕووسان، ئاگریان دە شار و ئاوایی‌یەکان بەردەدا، ماڵ‌وحاڵی خەڵکەکەیان بە تاڵان دەبرد و خەڵکێکیش دەکوژران.
لێرەدا بە پێویست دەزانم ئاماژە بەو خاڵە بکەم کە بەر لە شەڕی یەکەمی جیهانی عوسمانییەکان دەڤەری شنۆیان چۆل کردبوو، باسی ئەوەشمان کرد کە ماوەیەک پاش شۆڕشی مەشرووتەخوازی، ڕووسەکان تەورێز و شارەکانی دیکەی ڕۆژئاوا و خۆرهەڵاتی گۆلی ورمێ و ... هتد خستبووە ژێر کۆنتڕۆڵی خۆیان. گوردانێکی لەشکری ڕووسییان بۆ شاری شنۆش ناردرابوو بۆ ئەوەی دەشتی شنۆ و سنووری عوسمانی کۆنتڕۆڵ بکەن. ئەو کاتەی ڕووسەکان لەناو شاری شنۆ بوونە نوێنەری دەسەڵاتی قەجەریش لەو شارە بووە بەڵام ئەوەی ڕاستی بێ شار بەتەواوی لە ژێر دەسەڵات و کۆنتڕۆڵی ڕووسەکان بووە. هاوینی ساڵی ١٢٩٣(ک.هـ) بەر لەوەی شەڕی یەکەم بەفەرمی دەست پێ بکات 'ئیرنێست هابرد' سەردانی شنۆی کردووە و لە بیرەوەرییەکانی خۆیدا باسی لە گوردانێکی نیزامی ڕووسان کردووە کە لە شاری شنۆ بووە. ناوبراو لە بیرەوەرییەکانیدا باسی لەوەش کردووە کە لە لایەن فەرماندەی گوردانی ڕووسەکانەوە میوان کراوە و ئاهەنگێکی شادیشیان بۆ ساز کردووە.(کدخدا،1396، 288) دیارە لەو ماوەیەی ڕووسەکان لە دەڤەری شنۆ بوونە پێوەندیان لەگەڵ خەڵکی ناوچەکە و سەرۆک هۆزەکانی هەبووە. بەڵام لە دوای دەستپێکی شەڕی یەکەم ڕووسەکان لە شاری شنۆ پاشەکشەیان کردووە.
لە دوای گەڕانەوە و هێڕشی ڕووسەکان بۆ هەرێمەکە، بەهاری ساڵی ١٢٩٤(ک.هـ) یەکەم هێرشیان بۆ دەشتی سندووس و شنۆ و لاجان کردووە. ڕووسەکان بە پێشەنگایەتی ئاسووری و ئەرمەنییەکان بەشی هەرە زۆری گوند و ئاوایی‌یەکانی دەڤەری شنۆ و سندووس و لاجانیان ئاگر داوە. تەنانەت ئاوایی پەسوێ زێدی باب و باپیرانی قەرەنی‌ئاغای مامەشیشیان خاپوور کردووە. خەڵکێکی زۆری ئاوایی‌یەکانی گەڵی قاسمڵووش کەوتوونەتە بەر ڕق و قینی ڕووسەکان و کوژراون و ماڵەکانیان خاپوور کراوە. ئەوە دوایین گورزی ڕووسەکان نەبوو کە لە شار و گوندەکانی ئەو دەڤەرانەیان دەوەشاند. هێرشی ڕووسەکان بۆ سەر خەڵکی ناوچەکە بە درێژایی چەند مانگان دەوامی هەبووە.
ماویەتی
سەرچاوە ؛ شوناس
کابان | KABAN
🔴 سێ کتێبی چاپەمەنی مانگ کەوتە بەردیدی خوێنەران
🔹سێ کتێبی «ژانی گەل» نووسراوەی «ئیبڕاهیم ئەحمەد»، شەدەی سوور نووسراوەی «جەلیل ڕەحیمی» و مێتاتیۆری نووسراوەی «ئەیووب کەریمی» لە لایەن چاپەمەنی مانگ چاپ و بڵاو کرایەوە.
١۴٠٢٫۱۱٫۰۳
🆔 @HajeNews
