3793
🔻کابان کاناڵێکی خۆماڵیی فەرهەنگی ، ئەدەبی و کۆمەڵایەتییە کە زۆرتر دەپەرژێتە سەر چیرۆک و ڕۆمان و هەروەها بابەتگەلی دیکەی کۆمەڵایەتی و هونەری و ... بەڕێوبەر @MTMUKRYANMK
دەچمەوە سابڵاغ
بە قەڵەمی شیلان حەسەنپوور
شیلان حەسەنپوور ، بۆ لێگەڕین بە دوای پرسیارەکانی دا کە "کێیە" و "بۆ کوێ دەچێ" و گەیشتن بە ژیانێکی سادە، بە زمانێکی ساکار و خۆمانە و قەڵەم و هەست و بیرێکی ژنانە ئاواتە لە بن گڵ کەوتووەکەی دایکی وەدی دێنێ و بە یارمەتی بیری تیژی منداڵی و تێکنیکی ڕۆژنامەوانی سەفەر بۆ ڕابردووی خۆی دەکا و ژیان و بەسەرهاتیمان بۆ دەگێڕێتەوە. ژیان و بەسەرهاتێک کە هەم دەردە هەم دەرمانە بۆخۆی، بەڵام بۆ ئیمە دەرخەری داب و نەریت، پەیوەندیی کۆمەڵایەتی، ئەدەبیاتی زارەکی، ڕووداوە مێژووییەکان، زوڵم و زۆرێکان، ئاوات و خولیا، ئەوینداری، خزم و دۆستایەتی، شایی و شین، سەیران و گەشت، جل و بەرگ، چێشت و خۆراکی و... نەنک و باپیرانمانە.
س؛ڕێگاپادکەست
KABAN
👇👇
بابەت ؛ بارودۆخی سوریا و کورد لە ڕۆژئاوا و باشوور
لە لایان پرۆفیسۆری یاریدەدەر دوکتۆر نیکۆلا ئەشرەف شاڵی مامۆستای زانکۆ و توێژەر و ڕاوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی لە پەیمانگای جەنگی ئامریکا و ئاژانسی ئامریکا بۆ چاودێری جیهانی
س؛کوردسات ـ پرسی ڕۆژ
KABAN
پیامدهای رقابت و خصومت ایران و امریکا بر چشم‌انداز امنیت و دیپلماسی در اقلیم کردستان
سخنرانی اردشیر پشنگ در کنفرانس بین‌المللی چشم‌انداز ثبات و امنیت در غرب آسیا
زمان: ۲۱دقیقه
دراین مقاله از دو نظریه حامی-پیرو و مجموعه امنیت منطقه‌ای و دو مبحث دکترین سدنفوذ و موازنه منافع استفاده شده است.
به نظر پس از فراز و فرودهای بسیار از بهار ۲۰۲۴ شاهد ارتقای روابط تهران-اربیل بر اساس "موازنه‌ی منافع" هستیم.
براین اساس در بعد امنیتی ایران می‌خواهد اقلیم کردستان همکاری‌های جدی‌تر در رابطه با حضور آمریکا، بحث اسرائیل و نیز احزاب کُرد ایرانی معارض داشته باشد و اقلیم کردستان نیز بدنبال پایان‌دادن به تهدیدات امنیتی ایران است.
دربعد اقتصادی، گسترش روابط بازرگانی، تقویت بازارچه‌های مرزی و تداوم کمک به دورزدن تحریم‌های آمریکا مد نظر طرفین است.
و اما از منظر استراتژیک به مقامات ارشد کشور پیشنهاد می‌کنم در پاسخ به ۱۰ کریدور مختلف بین‌المللی از جمله کریدور راه توسعه ترکیه که همگی عامدانه و آگاهانه در حال دورزدن ایران‌اند؛ در فکر ایجاد کریدور اتصال ایران به مدیترانه از طریق اقلیم کردستان، عراق، کردهای سوریه (روژئاوا) و سوریه باشند.Читать полностью…
"شەدەی سوور"
لە ژووری مردووشۆرخانە هەر چاویان لێک دەکرد. کوڕە گەورەکەی قارەمان گوتی:((ئەوە بابە خدر نییە. چەند جارم سۆند لە بابە خدر داوە. بابە خدر زگی باوەشێک بوو، سیرەتی هەر نەبوو. خۆ ئەوە زگی هەر نییە و ئەو دەسکەپاچەی نێوگەڵیشی زیادییە.)) کوڕەکەی دیکەی قارەمان گوتی: ((بابە خدر هێندەیان سێڕۆم لە دەستی دابوو، دەست و باسکی هەموو کون کون کرابوو. ئەو کابرایە دەڵێی حەوتوویەکە مردووە.)) قارەمان گوتی: ((ئەی لەوێ زمان و لاڵ بوو، ئەی ئەو ئەتکە چ بوو بە منتان کرد، هیچ و پووچی خوێڕی.
ناوی کتێب؛ شەدەی سوور
نووسەر؛ جەلیل ڕەحیمی
خوێندنەوە؛ ناسر عەبدوڵڵاهی
پێکهاتوو لە 21 بەش
س؛دەنگەپەرتووک
KABAN
؛👇👇
ئامیگداڵ چییە و چ پێوەندییەکی بە ترسەوە هەیە ؟
دەنگ؛کیاڕەش نادری مۆقددەم
KABAN
عاشقی کن تا شایستە‌ی معشوق شدن باشی
سخنان قابل توجه دکتر مهرآیین
KABAN
مرۆڤەکان وەک کتێب دەچن
هیندێکیان دەبێ لە ڕوویان بنووسێوە وەک سەرمەشق .
هیندێکیان دەبێ چەند جار بیانخوێنێوە تا لێیان تێبگەی .
بەڵام هیندێکیان دەبێ نەخوێنێوە و وەلایان نێی .
ویکتۆر هۆگۆ
KABAN
ای جان جانانم!
✍️علی مرادی مراغه ای
💢امروز 11آذر روز مرگ میرزاکوچک خان است.در تاریخ ایران تقریبا،تمامی جنبشهای متعددی که دور از مرکز صورت گرفته همگی،آغازی شورانگیز داشته اند اما با پایانی دردناک و رقت انگیز. قیام هایی مانند:محمدتقی خان پسیان،شیخ محمدخیابانی،میرزاکوچک خان،ابوالقاسم لاهوتی، فرقه دمکرات آذربایجان، جمهوری مهاباد... آنان یا باید دارای چنان نیرویی میشدند که برای فتح قدرت ،بسوی مرکز و پایتخت حرکت میکردند و یا در غیراینصورت،حتما به مانند برکه ای می ماندند که کوچکتر و کوچکتر گشته و سرانجام در خود بخشکند و بمیرند...
💢سرانجامِ آن آتش سبز(نهضت جنگل)نیز چنین شد که از درون دچار بحران گردیده وحدت سابق از هم پاشيده و دوستان ديروز در مقابل همديگر قرار گرفتند، مردم از مبارزه خسته شده بسراغ زندگی خود رفتند،كوچك‌خان از ترس جان گرفتن دوباره كمونيست‌ها،بر عليه حيدرخان، برجسته ترين چهره چپِ ایران وارد عمل شده و حيدرخان ناجوانمردانه كشته شد و بالاتر از همه، چرخش سياسي دولت شوروی.در آغاز سال 1922«آندریف معاون معاون امور خارجه آذربایجان به مسكو گزارش داد كه نهضت گیلان به طور كامل خاموش شد احسان الله خان به جمهوری آذربایجان گریخت ، كوچک خان كشته شد و روتشتین از انقلابیون خواست رشت را رها کرده به روسیه فرار کنند»(Телеграмма Андреева в Москву. Декабрь, 1922 // АПД УДПАР, ф. 276, оп. 5, д. 1, л. 66–67
💢همه دولتها پیروزِ میدان بودند: دولت ایران،دولت انگلیس و مخصوصا دولت تازه تاسیس روسیه که با امتناع از حمایت از نهضتِ گیلان، توانست با لندن توافق نامه ای امضا کند که بسیار مورد نیازش بود همچنین، توافق نامه ای نیز با دولت ایران که برایش یک دستاورد حیاتی بود. نریمان نریمانف شخصیت برجسته و رئیس حکومت آذربایجان که در آن زمان از معدود افرادی بوده که برعکس سران مسکو،تا آخر معتقد بود باید از نهضت جنگل حمایت کرد سرانجام وقتی چرخش سیاسی مسکو را دید با اعتراض به استالین و کمیته مرکزی حزب نوشت که«با دست خودمان جنبش آزادیبخش را در ايران خفه كردیم…»(مجله وارليق، زمستان 1368ش75. 74، سال 11،ص50)
💢زمانی که پایان دردناک نهضت فرارسید مثل همیشه، ماهیت حقیقی افراد آشکار شد: برخی مانند خالوقربان با نيروهای خود به قشون مركزی پيوسته مقام سرهنگی گرفت برخی مانند احسان الله خان با یارانش به روسیه پناه بردند اما کوچک خان ، مرگ را شجاعانه پذيرفت و بقول عبدالله مستوفی«بجای اینكه او هم مثل خالوقربان،تسليم شده و به رتبه سرتيپی يا سرلشكری نائل آيد در كوه از سرما و شايد گرسنگی نفله شد…»!( زندگاني من...ج3ص 364) كوچك خان،نه حاضر به ترك ايران و پناهندگی به روسیه شد و نه ننگ تسليم به قوای دولتی را پذيرفت. همچنان به مبارزه ادامه داد. روز شنبه یازده آذر1300ش فرا رسید قوای دولتی در تعقیبش بودند و کوچک‌خان به همراه دوستش گائوک میکوشیدند از یکی از گذرگاههای کوههای تالش خودشان را به خلخال برسانند دوستش گائوک که دیگر توانِ رفتن نداشت از میرزا خواهش کرد که او را تنها گذاشته خودش را نجات دهد اما میرزا او را بر دوش کشیده چند قدمی با خود برده، ولی خود بی رمق شده افتاد سرانجام مرگ از راه رسید و لحظات جان کَندنشان در گردنه کیلوان پایان یافت هر دو از سرما یخ زدند...محمدخان سالار شجاع، به همراه تفنگچیهایش سررسید و بدستورش، رضا اسکستانی(یکی از طالشی‌های همراهش)سر میرزا را از تنش جدا ساخت و تحویل خان طالش داد سر را در رشت مدتی در معرض دید عموم گذاشته سپس خالو قربان خان(بقول مصطفی شعاعیان هالو قربان خان!) برای ابراز سرسپردگی به سردار سپه، سر بریده را به رسم ارمغان به تهران برد.
💢در تاریخ نگاری اتحاد جماهیر شوروی،از میرزاکوچک خان به عنوان،سخنگوی منافع صاحبان زمین و بورژوازی تجاری نام برده شده و به عقیده حکومت مرکزی ایران و قاتلانش در آن زمان،به عنوان خائن به مملکت ایران معرفی شده...اما پس از کشته شدنش،وقتی جیبهای این خائن! و سخنگوی صاحبان زمین و فئودالها را گشتند! تنها یک سکه یک ریالی یافتند با چند عدد سُنجد در کنارش... (سردار جنگل،فخرایی...ص391)
KABAN
آهنگی نوستالژیک میرزا کوچک خان:تنظیمی از یکی از لالایی های گیلانی و با صدای نمناک ناصر مسعوی 👇👇👇
بزرگداشت کارگردان مهابادی در جشنواره سینما حقیقت برگزار می‌شود
🔹آیین بزرگداشت ناصر ممدوح، مصطفی دالایی و ابراهیم سعیدی در هجدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» برگزار می‌شود.
🔹ابراهیم سعیدی، زاده سال ۱۳۴۴ در مهاباد، مستندساز، کارگردان، فیلمبردار و تدوینگر سینمای ایران است. وی دانش‌آموخته سینما با گرایش تدوین از دانشکده سینما تئاتر دانشگاه هنر تهران بوده است.
🔹هجدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» با دبیری محمد حمیدی مقدم از ۱۸ تا ۲۵ آذرماه در پردیس سینمایی چارسو برگزار می‌شود.
١۴٠٣٫٠٩٫١٠
🆔 @HajeNews
ئازادی گەل نە درۆیە، نە دەنگۆیە
وەکوو بەهار هێور هێور دەگاتە شار
ک . د . ئازاد
KABAN
ساڵی 1348سپای دانش‌ـی دەورەی 15 بووم . دوای ئەوەی لە قوشچی دەورەمان تەواو بوو لەبەر ئەوەی دەگەڵ فەرماندەی گروهان قسەمان لێک هەڵبەزێوە بەپێچەوانەی هاوشارییەکانی دیکە کە هەموویان بە سەر دێهاتی شارەکانی نزیکدا دابەشکران ڕقیان لێ هەڵگرتم و تاویان دام بۆ دورترین جێگا گیلان ، ئەویش شاری ( فومن ) ، لەوێش بۆ شارۆچکەی (شفت) ، لەوێش بۆ دورترین دێ . دێیەکی کە ڕێگای ماشێنی نەبوو ، لەجیاتیان بەپێیان بە نێو لێڕەوار(جنگل)دا هەتا چاو هەتەر بکا ، دارودرەخت و ئاو و زۆنگ و کوێرەڕێ ، بەراز و مار و دەعبا ، ڕێوی ، چەقەڵ،
باڵندەی جۆراجۆر و... .
لەو گوندە کە دو قەومی گیلەک و گالشی لێ بوو ، گالشەکان کێونشین و خاوەنی ماڵات و ئاژەڵ و ئاژەڵداربون ، گیلەکەکان شالیزاری برنج ، چایکاری ، نۆغاندار ( بەخێو کردنی کرمی ئاوریشم) وە... .
بالێرە دا وشەی گالش کە وەکوو تالشە لێک دەمەوە ؛
گالش و تالش نەتەوەیەکن ، بەڵام بە دوو ڕێچکەی ئایینی جیاواز ، گالش شیعەیە و تالش سوننی . تالشەکان لە باکور ، شومالی گیلان ، لە رزوانشەهرەوە هەتا ئاستارا لەوێشەوە بۆ ڕۆژاوا تەواوی کێوەکان وشارەکان هەتا نزیک خەلخاڵ و مشکین شار بڵاون و زۆرترین کاریان ئاژەڵداری و بەروبووی ماڵاتە . گالشەکان لە ڕێگای قەزوین ـ ڕەشت بە تایبەت لە ئیمامزادە ئیبڕاهیم ڕا بەشاخانەوەن هەتا شەفت،شاندڕمەن،فومەن،ماسولە،ماکلەوان و... دەگاتەوە شاخەکانی رزوانشەهر . گالشەکان جگە لە مەزهەب هیچ جیاوازێکیان لەگەڵ تالشەکان نیە. KABAN
جا کاتێ ئەمن بە ناوی سپای دانش
تاودرام لە لایەکەوە کەوتبوومە بەهەشتی خودا، لە لایەکیشەوە غەریبی، بێ ڕێگایی ،
بێ دۆست و برادەر و ناسیاو . لەسەرەتا زۆر وەڕەز و دڵتەنگ و پەرێشان ، قەڵس و ناڕەحەت بەڵام دوای ماوەیەکی کەمی چەند حەوتوویی زمانی هەردووک نەتەوەی گالش وگیلەک بەهاسانی فێربوم ، چونکە هەردووک لا بە زمانێک دەدوان کە زۆر لە کوردی نزیک بوو . هەر بۆیە هێندەی نەخایاند بە هاسانی لەگەڵ پیرەکان ڕاهاتم . زۆر شەوان لە
دانیشتنەکاندا پێکەوە یادی ڕۆژگاری لاوی و خاڵۆیان دەکرد . یا باسی ئاغا یا جوامێری میرزای نەبەزی کۆڵنەدەر . ئاخری بۆم دەرکەوت کوڕە خۆ ئەو گوندەی لەوێ داندراوم یەکێک لە بنکە سەرەکییەکانی میرزا کوچک‌خان‌ـە و پیرەکانیش خزم و دۆست و دارودەستەی پاشماوەی ئەو پیاوە گەورەن .
وای لێهات جاروبار دادەنیشتین بە نهێنی و بەوردی باسی پیاوەتی و گەورەیی و کارەکانی میرزایان دەکرد .
کاتێ منیش باسی ڕۆژگاری هاوکاتی میرزام لە وڵاتی خۆمان کرد و لە پیاوەتی ژ ک و قازی و... دوام زۆریان خۆش ویستم و باسی زۆر ڕوداویان بۆکردم کەهەر پیرە نەخوێندەوارەکان خۆیان دەیانزانی و لە بێگانەیان دەشاردەوە .
تەنانەت چەند کۆنەکاولی ناودڵی
لێڕەوارم دیت کە هی دەورانی میرزا بوون .
بەداخەوە وەختی خۆی یادداشتم نەکردن . بەتایبەت کە هاوکات بوو لەگەڵ ڕووداوەکانی سیاهکەل . ترسی پیاوانی حکومەتی ئەوڕۆژە وەک هەوری ڕەش وڵاتی داگرتبوو.
حەسەن شەریفی ، مەهاباد 1403/08/29
KABAN
گۆرانی دیسان بارانە & پایزە
strana dîsan barane & payze
دەنگ ؛ شۆڕش مەحموودی
KABAN
دادگاهی در استانبول زنی ۷۱ ساله را به اتهام باز نشر یک مقاله روزنامه بریتانیایی گاردین به زندان محکوم کرد. مقاله گاردین درباره یک زن انگلیسی بود که در صفوف «نیروهای مدافع زنان» (YPJ) در ۲۰۱۸ در روژآوا (سوریه) کشته شد. تبلور دموکراسی ترکیه‌ای. ====================================== https://www.theguardian.com/world/2024/nov/25/turkish-woman-convicted-under-anti-terror-laws-for-sharing-guardian-article
Читать полностью…
Deçmewe Sablax (دەچمەوە سابڵاغ)
شیلان حەسەنپوور، بۆ لێگەڕین بە دوای پرسیارەکانی دا کە "کێیە" و "بۆ کوێ دەچێ" و گەیشتن بە ژیانێکی سادە، بە زمانێکی ساکار و خۆمانە و قەڵەم و هەست و بیرێکی ژنانە ئاواتە لە بن گڵ کەوتووەکەی دایکی وەدی دێنێ و بە یارمەتی بیری تیژی منداڵی و تێکنیکی ڕۆژنامەوانی سەفەر بۆ ڕابردووی خۆی دەکا و ژیان و بەسەرهاتیمان بۆ دەگێڕێتەوە. ژیان و بەسەرهاتێک کە هەم دەردە هەم دەرمانە بۆخۆی، بەڵام بۆ ئیمە دەرخەری داب و نەریت، پەیوەندیی کۆمەڵایەتی، ئەدەبیاتی زارەکی، ڕووداوە مێژووییەکان، زوڵم و زۆرێکان، ئاوات و خولیا، ئەوینداری، خزم و دۆستایەتی، شایی و شین، سەیران و گەشت، جل و بەرگ، چێشت و خۆراکی و... نەنک و باپیرانمانە.
نووسەر: شیلان حەسەنپوور
تۆمار و خوێندنەوە: فائیزە مەحموودی
تەنزیم و ئامادەکردن: موشتاق فەیزیابی
دیزاین و تکنیک: دیاکۆ گەرمیانی
س؛ڕیگاپادکەست
KABAN
کلیپێکی کەمتربینراو لە سمایل‌خان مەسقەتی و شەهێن هونەرمەندی ساڵانی پێش
💃🌺💃🌸💃
کلیبی نایاب از اسماعیل خان مسقطی و شهین هنرپیشه قدیمی
KABAN
ناوی کتێب؛ شەدەی سوور
بەشی ۱
نووسەر؛ جەلیل ڕەحیمی
خوێندنەوە؛ ناسر عەبدوڵڵاهی
KABAN
#بابەتی_پزشکی
⭕️ کاتێک بەشی ئامیگدالی مێشک لا دەبەن ئەو ئاژەڵە یا مرۆڤە ئێتر کەمتر هەست بە ترس دەکات و ترسی نامێنێ و یاخی دەبێ ترسناک دەبێ بۆیە پسپۆڕانی ئەمریکایی دەڵێن لابەردنی ئامیگدال دەتوانێ هەنگاوێک بێت بۆ دروستکردنی زامبیەکان .
❇️ئامیگدال 👇👇👇
بەشێکە لە سیستمی لیمبیکی مێشک کە 13 هەستەی هەیە و هەرکام کار و ئێشی تایبەت بە خۆیان ئەنجام ئەدەن .
ئامیگدال لە پێک هێنانی کاردانەوە هوروژێنەرەکان ڕۆڵی هەیە بۆ نموونه وەکوو
🔹کاتێک هەڕەشەمان لێ دەکەن
🔹کاتێک لە بەرزایێک تەماشای خوار ئەکەین
🔹کاتێک ئاژەڵێکی وەحشی ئەبینین
ئەم بەشە لە مێشک کە ناوی ئامیگدالە زۆر چالاک دەبێ و ئێنرژی دەسووتێنێ و ئەمە نیشاندەری ئەوەیە کە ئامیگدال لە هەیەجانەکان بە تایبەت ئێحساسی ترس ڕۆڵی هەیە .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
کاردانەوە = واکنش
هوروژێنەر =هیجانی ، هیجان انگیز ، احساسی و ....
zherle_hawrami
✍ کیاڕەش نادری مۆقددەم.
KABAN
دەڵێن لە سەر گۆی زەوی میللەتانی جۆراوجۆری تێدایە ، لە جوولەکەکان ڕا گرتۆیتی تا ئاڵمانی و ئینگلیزی و...
بەڵام من بڕوا ناکەم .
بە بڕوای من تەنیا دوو جۆر میللەت هەیە و دوو نیژاد کە دەگەڵ یەک ناسازێن ؛
یەکیان زەنگینەکان و ئەویتر هەژارەکان .
ڕۆمانی دایک
ماکسیم گورکی
KABAN
پەیامی مامۆستا و هونەرمەندی هێژا کاک ڕەحمان بەیگی‌پوور بۆ مامۆستا حەسەن شەریفی
👇👇
سڵاو و ڕێز مامۆستا گیان
چاوم ڕون بۆوە بەو نوسین و بیرە وەریە جوانەتان . بەداخەوە ئێمە بەگشتی وەک کورد بیرەوەرییەکانی خۆمان نانووسینەوە و بە بێ‌نازی ون‌دەبن دەکەونه خانەی خامۆشی و فەرامۆشی . بریا ئەو بیرەوەرییانەتان کە ئی سەردەمێکن کە زۆر ڕووداو و ئاڵ و گۆڕی گرینگ ڕویانداوە نوسیباتانەوە . ئەوەی ئەوڕۆ جەنابتان و زۆر کەسی‌تریش لێی دەگوزەرێن و ئەوەندەی گرینگی پێنادەن ، بۆ سبەی ڕۆژ دەبێتە کلیلی حەللی زۆر معەمما و پرسیار و ڕوداوەکان بۆ هەمیشە هەرمان دەبن . دوبارە سپاس بۆ قەڵەمی جوان و بیری تیژ و پاراوتان .
🖊 یادداشت: سەلاحەددین ئاشتی
🔴 فـەرهـەنـگی نـاو، ئـاوێنـەیـەکی تـرووسکـەدار
لەم لینکەدا بیخوێنەوە:
👇
📎 http://www.haje.ir/Newsdetails.aspx?itemid=22644
@HajeNews
هیچ داوەلێکیان
بە شێوەی گورگ ساز نەکردووە .
وەکوو پڵینگ و ورچیش ساز نەکراوە .
وابزانم
هیچ شتێکیان
نەدۆزیوەتەوە لە مرۆڤ
مەترسیدارتر بێ ...!
تۆماس هابێز
📝 ن . سینا
KABAN
پیرەپیاوە ئاخێکی هەڵکێشا ، هێشتا نانەکەی نەخواردبوو لەسەر سفرەکە هەستا و پاڵتاوەکەی خستە سەر شانی و لە ماڵی کوڕەکەی هاتە دەرێ ، هەر ئەو ماڵەی کە پێشتر ماڵی خۆیان بوو و لەگەڵ خانمەکەی و کوڕەکەیاندا ژیانێکی خۆشیان تێدا تێپەڕ دەکرد و خودا دەیزانێ چەندە ئارەزووی خۆش خۆشیان بۆ داهاتووی کوڕەکەیان دەکرد.
ئێستا کە خاتوونەکەی نەماوە و بووکەکەی لەبەر بچووکترین کار پرتە و بۆڵەی بەسەردا دەکات و ئەوە بوو ئەمشەو لەسەر سفرەی شێوەکە لەژێر لچەوە هەر دەیگوت نازانم تاکوو کەی ئەبێ خزمەت بەتوو بکەین؟
کوڕەکەی مەتقی لەبەر نەهات دەتگوت حەزی دەکرد باوکی ماڵەکە بەجێ بهێڵێت و نەگەڕێتەوە.
پیرپیاوە ڕۆیشت و نەگەڕاوە!
کوڕەکەی و بووکەکەی بێ ئەوەی هەواڵی باوکیان بزانن ژیانی خۆیان دەکرد و بۆیشیان گرینگ نەبوو کە باوکیان لەکوێیە و چی ئەکات؟!
دوو ساڵ تێپەڕی، کوڕە ماندووتر لە هەمیشە لەسەر سەندەڵیەکەی پارک دانیشت و چاوی بە پیرەپیاوێک کەوت سەری داخستووە و جلێکی کۆنەی لەبەردایە و لەسەر حەسیرێکی بچووک و کۆنە دانیشتووە و خەریکە فلووت لێ ئەدات(( دەردی دڵ بۆ کێ بەیان کەم دڵ کە نالاوێتەوە ، ئەو گڕەی گردوویە چبکەم بێتۆ ژیر نابێتەوە )) ،سۆزی فلووت لە دڵی هەر مرۆڤی کاری دەکرد ، ڕێبوارەکان تەوقەیەکیان دەکرد و پارەیەکیان بۆ دادەنا و دەڕۆیشتن ، کوڕە دەستی لە گیرفانی دا ، پارەیەکی وەهای پێ نەبوو ، هەر هێندەی پێ بوو ژیانی ڕۆژێکی پێ بباتە سەر ، پێنج هەزاریێکی بۆ دانا ، پیرەپیاوە کوڕەکەی خۆی ناسیەوە ، فلووتەکەی لابرد و لە ژێری لچەوە گوتی کوڕی من ، من پێویستم بە پارەی تۆ نییە ، هەڵی بگرەوە.
کوڕە چاوی بڕیە ناو چاوی باوکی تکتک فرمێسکەکان هاتە سەر ڕوومەتی ، بە دەنگێکی غەمناکەوە گوتی : ئاخ بابە ، ئاخ ، ئەوە چکارێک بوو لەگەڵ تۆ کردم؟ ئەو بەڵایە وا بەسەر تۆدا هێنام بەسەر خۆمدا هات.
یەک ساڵ دوای دوای ڕۆیشتنت لەبوواری ئابووریەوە تێکشکام ، بە پێشنیاری ژنەکەم ماڵ و خانووەکەم کرد بە ناویەوە.
لەدوای ئەوە هەر ڕۆژ بیانوویەکی پێ ئەگردم ، ڕۆژێک هاتمەوە کلیلی خانووەکەی گۆڕیبوو ، خانووەکەی فرۆشتبوو ، زەنگی بۆ لێدام کە ئەمەوێ لێت جودا ببمەوە .
بابە گیان من خراو بووم لەگەڵت ، ئاهی تۆ دامێنی خۆم و ژیانەکەمی گرد ، ئاهی تۆ منی وێران کرد ، هەموویش هەر تاوانی خۆم بوو ، خۆم تاونبارم بابە.
پیرپیاوە ئاهێکی کێشا و گوتی : دڵ کە دەشکێت ئاە دەکێشێت ، کوڕی من بە ئەڵڵا من دۆعای خراوم لێ نەکردی ، لەدوای ڕۆیشتنیشم هەمووکات دۆعای بەختەوریم بۆ دەکردی ، بەڵام ئەو شەوە دڵم شکا ، ئێستا بە شکانی دڵی تۆ دووجار دڵم شکا ، ئاخەر ڕۆڵە تۆ دڵی دڵمی.
پیرپیاوە پارەکانی دەستە کرد و خستیە گیرفانی کوڕەکەیەوە و گوتی کوڕی خۆم ئەمڕۆ من میوانی تۆم.
وەرە با لەنوێ ژیان دەست پێ بکەینەوە.
وەرە با هیچکات پشت لەیەک نەکەین.
✍️: خالید ڕەحیمی سەقز
ژیان جوانە گەر چاوەکان جوانی ببینن
KABAN
عیسا ئەحمەدی ـ سنە
کورد بۆ بە دۆی خۆی ئەڵێت ترشە؟!
(محمد علی فروغی) سەرۆکوەزیرانی ڕەزاشا، لە بیرەوەرییەکانیدا ئەڵێت:
لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ئاتاتورک، پێی وتم: ئێمە ئەم وڵاتەمان کردووە بە مڵکی تورک، کەچی تەنیا باسی سازکردنی دەوڵەت نییە. جا بۆیە ناچارم مێژووشیان بۆ ساز بکەم.
زۆرێک لە گەلان هەر وەهان؛ یان مێژوویان نییە و لەسەر خاکی خەڵکانی تر ئەژین، یان وڵاتیان بە درێژایی کەمتەمەنە و بە پانایی باسی ئەکەن.
کورد لەم بارەوە پێچەوانەیە. مێژووی دێرینی هەیە، بەڵام بەداخەوە یان نایناسێت و بە پێچەوانەوە دەرخواردی دراوە یان حاشای لێ ئەکات.
ئێمە هەموومان لە قوتابخانە بەسەرهاتی(ریز علی)مان خوێندووە کە لە تەمەنیا تەنیا جارێک پیاوەتیی نواند و بوو بە مێژو. جا خۆ ئێمە "مامەڕەحە"ی کەلیخانمان هەیە کە هەموو ڕۆژێ پیاوەتیی نواندووە، کەچی نایناسین.
"زۆرۆ" بە قەڵەم خوڵقاندیان و ئێستا منداڵمان جلی ئەو لەبەر دەکات. ئێمە "خولەپیزە"مان بووە کە بەپێی بیرەوەرییەکانی مامۆستاهەژار، دوو سەد و هەشتا پۆلیسی عێراقی کوشتبوو. ئێمەش بێئاگا لەو ئەرتەشی یەکنەفەرە![کوردیک لە کاتی خەودا کوشتی].
"حەمەتاڵی بانە" بەو هەموو ئازایەتییە، شەڕی لەگەڵ ڕووس کردبوو، ژاندارمی ڕەزاشای تۆقاندبوو و پاڵپشتیی لە شۆرشی شێخ‌مەحموودی حەفید دژ بە ئینگلیزیش کردبوو، کەچی لە کوردێک بپرسی خێرا شانی لێ شل ئەکات "هەناری گۆڵ هەناری هەناری دانە دانە/سەرەڕێیەکەت لێ ئەگرم وەک حەمەتاڵی بانە!" تەنیا ئەو بەیتەیان بردووە بە مێشکمانا.
ڕەنگە بڵێن کورد نە سینەمای هەیە، نە میدیای جیهانی. بەڵێ، بەڵام تەواوی باسەکە ئەوە نییە. کوردناسین و ناساندنی مێژوو و ئەدەب و هونەری خۆی بە ئەرکی سەرشانی خۆی نازانێت. خەڵکی ئاسایی و بێخەبەرمان باسی ئازایەتیی سەدام و ڕەحم و بەزەییی ڕەزاشا ئەکەن! فارس هێشتا خۆی لە شوێنی گۆڕی کورش دڵنیا نییە کەچی ئێمه ئەچین بۆ زیارەتی. ڕووناکبیرانی کورد ئەبێت بە ڕووناکیی بیر، تیشک بخەنە سەر تاریکییەکانی مێژوو و کەلتوورمان. بەڵام مەخابن خۆیشیان لە ئاستێکی باشدا نین.
بۆ وێنە سەیری ئەزمونی ڕووناکبیریی خۆمان بکەن؛ لە پرسە و هاوخەمیی کۆچی گەورە هونەرمەندی فارس (شجریان)، بۆیان نووسی: (خسرو آواز ایران)! ئیتر یەکێک نییە بپرسێت ئەمەتان لە کوێوە هێنا؟ ئەو پیاوە نە هۆرەی چڕی، نە سیاچەمانەی خوێند، نە لاوک و حەیرانی گوت. مەقاماتی ئەڵڵاوەیسی و قەتار و خاوکەر و ئای ئای و... با بمێنێ. باشتر نەبوو کە ئەوپەڕی بیانووسیبا (خسرو آواز موسیقی سنتی فارسی)؟
ڕووناکبیرمان بەداخەوە خۆیشی ئەمانە ناناسێت و لێکیان ناکاتەوە.
سەیری شێوازی قسەکردنی ناودارانمان بکەن؛ بەڕێزێکیان لە باتیی ئەوەی بڵێت: "کەسێ دەمی بە شیر سووتابێت، فوو لە دۆیش ئەکات" ئەڵێت: بە قەوڵی فارسەکان (مارگزیدە از ریسمان...)؛ دیارە خۆی تێکەڵ بە کۆمەڵانی خەڵک نەکردووە و بە شار و دێهاتی کوردەواریدا نەگەڕاوە. زۆریان لەبەر ئەوەی کە کارەکانیان جیهانی بێت بە کوردی نانووسن، کەچی بە فارسی ئەنووسن!
ئەوانەی کە بەدڵ دڵسۆزی کوردن ئەبێت چەن لایەنە بیر بکەنەوە. برتراند ڕاسل فەیلەسوفی گەورە، بیرکارە، چالاکی مەدەنییە، مێژووناسە، خەڵاتی نۆبێلی ئەدەبیشی وەرگرتووە. ئەوان زۆر پیاوی وایان هەیە کە بۆ هەر بابەتێک، هاوکات لە چەند ڕوانگەوە ئەڕوانن. بەڵام ئێمە وا نین. ئەگەر لە نووسەرێکی کورد بپرسی، زیرەک بۆ وتوویە "لانک لانک لانکۆڵێ، لانک لە دار هەنارێ..."؟ جگە لە پێکەنین و شوورەیی وڵامی نییە. چونکە ئەو تەنیا ئەدەبی کوردی ئەناسێت، بەڵام نەریتی کوردی نازانێت. ماکسیم گورکی ئەڵێت: هەر گەلێ فۆلکلۆری خۆی نەناسێت بێگومان میژووی خۆیشی ناناسێت.
کتێب قسەی دڵی خاونقەڵەم بووە، گۆرانیش قسەی دڵی کۆمەڵانی هەژاری بێدەرەتان. چۆن قسەی دڵی ئەوانتان بە سووک دێتە بەرچاو؟ فۆلکلۆری ئێمە زامی دەوران لە دوای دەورانی پڕ لەداخی کوردەوارییە. هاواری دێنشینی کوردە لە شەقی چەکمەڕەق. هاواری کچی بەزۆر بەشوودراوە. هاواری کرێکاری ڕەنجبەخەسارمانە و هتد.
موزیسیەنمان شیعر ناناسێت، ئەگەر بیناسیبا هەوای هەڵپەرکێیان لەسەر شیعری پڕلەخەمی مامۆستا سەیدی هەورامی دانەئەنا بەو هەموو ژەنیار و دانەر و گۆرانیبێژ و...ەوە.
کورد بۆ ناسینی خۆی ئەبێت مێژو، نەریت، ئەدەب ،چیرۆکی فۆلکلۆر و زۆر شتی تر بناسێت. ئاخۆ کاتی ئەوە نەهاتووە ئەدیب و شاعیر و گۆرانیبێژ و نووسەرمان بە لێژنە یەک بگرن و ببنە ڕێکخراوە لە دەوری بیری کوردی بەبێ ئەوەی مەبەستیان بۆ نان و ناو بێت؟ دەی با پرسیار لە یەکتر بکەین و لە ڕوانگە جیاوازەکان تووڕە نەبین.
ئەبێت کەلتوور و زمان و مێژو هەر بەقەدەر ژیانمان لامان گرینگ بێت تا بیکەین بە مەکتەبێکی کوردی.
س: مەلای مەزبوورە
KABAN