Telegram-канал nutqiyyat - نطقیات: Unsorted

نطقیات

10 Aug 2023 11:43

✍️ علی مسعودی

گاه این همه گرد و غباری که می‌بینیم به آسمان رسیده نه ناشی از نبرد شوالیه‌های اندیشه که تنها هیاهوی تضارب سلیقه‌هاست.

از منظر تاریخی خیلی دشوار بشود نمونه‌ی اعلایی از *فلسفه* پیدا کرد و در مقام الگوی کامل و یگانه‌ی فلسفه‌ورزی قرارش داد و سپس اصالت دیگر مدعیان فلسفیدن را با آن سنجید. در تاریخْ ما با فلسفه‌ها مواجهیم نه فلسفه. فلسفه‌ها در روش کار، پیش‌فرض‌های اصلی و نتایج متفاوت‌اند.

پس در روزگار ما هر کسی که درباره‌ی فیلسوف بودن یا نبودن دیگران ادعایی دارد، پیشاپیش مدعی داشتن تعریفی از مفهوم فیلسوف است و چه خوب خواهد بود اگر این تعاریفِ مفروضِ ذهنی مکتوب شوند و سپس تاریخ فلسفه را برمبنای آنها بسنجیم تا روشن شود چه کسانی شامل این وصف خواهند بود و چه کسانی از شمول این صفت بیرون می‌ما‌نند.

با این مقدمه، به‌نظر اکثر دعواها درباره‌ی اینکه چه کسی فیلسوف است و چه کسی فیلسوف نیست بیهوده و باد در قفس کردن است. یک پیشنهاد این است که برای داوری درباره‌ی اندیشه‌ها به معیارهای جزئی‌تر و مشخص‌تری رجوع کنیم، مثلا: انتظام منطقی و قوّت استدلال‌ها، خلاقیت و نوآوری، جایگاه تاریخی پروژه‌ی فکری و اموری از این دست. بعد شاید با این فیلترها بشود سراغ دوست و دشمن رفت و خلوص تفلسف‌شان را اندازه‌ گرفت. پس بحث اول اینکه اصلا فیلسوف کیست.

اما بحث دوم: تازه بعد از اینکه مشخص شد چه کسی فیلسوف است حالا باید نشست و این معما را حل کرد که فیلسوف بودن چه ارزشی دارد، که خب لابد خود این سؤال هم پرسشی فلسفی است و هزار زیر و بالا دارد و بررسیدن به این همه اما و اگر کار کوچکی نیست.

اما بحث سوم: وقتی فهمیدیم فیلسوف کیست و کارش چه ارزشی دارد، می‌شود از این بحث کرد که فلان شخص،‌ جریان تاریخی یا
مکتب فکری چه نسبتی با این مقدمات دارد.

بنابراین،‌ صدور احکام سنگین و پرطمطراقی مثل اینکه فلسفه‌ی اسلامی فلسفه نیست، یا فقط فلسفه‌ی اسلامی فلسفه است، فلسفه یعنی مارکسیسم، فلسفه یعنی کانت و... شاید سرگرم‌کننده باشد اما بعید است از استحکام و سودی علمی هم بهره‌ای ببرد.

پی‌نوشت: شخصا براساس سلیقه‌ام با خیلی از همین احکام همدل یا مخالفم، اما به‌هرحال لازم است متذکر شویم که بحث جدی با گزارش سلیقه‌هایمان متفاوت است و گاه این همه گرد و غباری که می‌بینیم به آسمان رسیده نه ناشی از نبرد شوالیه‌های اندیشه که تنها هیاهوی تضارب سلیقه‌هاست.

🌐 از آسیمگی

@nutqiyyat | @asimegi