​​Izm va izn: farqi nimada?

Talaffuzi yaqin soʻzlarni yanglish qoʻllash uchrab turadi. Ularning maʼnolari bir-biriga yaqin boʻlsa, adashishlar yanada koʻproq boʻladi. Izm va izn xuddi shunaqa juftliklardan. Ular baʼzan maʼnodoshlik hosil qiladi va bir-birining oʻrnida ishlatilishi mumkin. Boshqa hollarda maʼnosini farqlash kerak.

Izm arabchadan oʻzlashgan, oʻzbekchada ikki xil mazmunda qoʻllanadi:

1️⃣ Boshqarishda, biron-bir ishni bajarishda va shu kabilarda ixtiyor, erk.

2️⃣ Amr, farmon; ijozat, ruxsat.

❗️ Lekin izm soʻzini ikkinchi maʼnosida qoʻllash hozir eskirgan.

Bu soʻz qatnashgan iboralar ham bor: izm bermoq – ijozat yoki ruxsat bermoq, izmiga solmoq – oʻz yoʻliga yurgizib, oʻziga boʻysundirmoq.

Izn soʻzi ham arabchadan oʻzlashgan, oʻzbekchada ruxsat, ijozat maʼnosida ishlatiladi.

🟢 Demak, izm va izn soʻzini ruxsat, ijozat maʼnosida sinonim sifatida qoʻllash mumkin. Biroq bir jihati bor: izm soʻzini bu maʼnoda ishlatish tarixiylik, badiiylik nuqtayi nazaridan oʻzini oqlaydi.

Ixtiyor, erk maʼnosida esa izn soʻzini qoʻllab boʻlmaydi:

Endi butun jarayon mening izmimda. ✅
(jarayon ixtiyorimda, nazoratim ostida)

Endi butun jarayon mening iznimda. ❌
(jarayon ruxsatimda deyilmaydi)

#Soʻragan_edingiz

@oriftolib

Читать полностью…

“Million” soʻzining maʼnosi nima?

Lotincha milione soʻzidan. U mille – ming soʻzidan koʻpaytma usulida hosil qilingan. Yaʼni million koʻp ming, ming karra ming deganidir. Mille soʻzining ildizi qadimgi italyan tiliga borib taqaladi. XVI asrgacha bu soʻzni asosan matematiklar ishlatgan. Qadimgi yunonlarda oʻn mingdan baland sonni, qadimgi rimliklarda esa yuz mingdan yuqori sonni ifodalovchi soʻz boʻlmagan.

Baʼzi manbalarga koʻra, mingta ming maʼnosidagi atamani mashhur sayyoh Marko Polo oʻylab topgan. U bu orqali Sharqning behisob boyliklarini ifodalamoqchi boʻlgan. Rus tilida million atamasi Pyotr I davridan qoʻllana boshlagan. Ruslar bu soʻzni nemis yoki fransuz tilidan oʻzlashtirgan.

Turkiy tillarda million maʼnosini ifodalovchi soʻz ming yillar oldin ham bor boʻlgani haqida oldinroq yozgan edim. Bu soʻz oʻzbekchada hozirgacha saqlanib qolgan. Uni bugun ham faol ishlatamiz, lekin maʼnosi oʻzgarib ketgan.

@oriftolib

Читать полностью…

Obunachilarimiz soni 🔟 mingdan oshdi!

Oʻquvchilar bu sahifaga oʻyin-kulgi, koʻngilochar narsalar uchun emas, nimadir oʻrganish uchun keladi. Shu maʼnoda, har bir obunachi qadrli.

Kanalni doʻst-yaqinlarga tavsiya qiling. Safimiz bundan-da kengaysin. Kimdir nimadir oʻrgansa, bunda sizning ham hissangiz boʻladi.

Barchaga rahmat!

@oriftolib

Читать полностью…

Koʻpga kelgan toʻy, xoʻjam 😁

Читать полностью…

Odamning sevgan qahramonlariga qarab u haqda koʻp narsa aytish mumkin.

Stiv Jobs

@oriftolib

Читать полностью…

​​Shaxsiy issiq nuqtalar 🥹

Hozir til masalalariga bagʻishlangan guruhimizga shu rasmni tashlab qolishdi. Jahon chempionatiday katta musobaqa uchun banner tayyorlanganda bu darajada tarjima qilish kerak emas-da. Inglizcha hotspot atamasi issiq nuqta deb oʻgirilibdi. Personal hotspots – shaxsiy issiq nuqtalar. Kulasan, ortidan alaming keladi.

Qarang, jumlani Tilmoch qanaqa tarjima qilgan:

The use of personal hotspots is strictly prohibited!
Shaxsiy mobil aloqa nuqtalaridan foydalanish qatʼiyan man etiladi!

Bu esa Google tarjimon varianti:

Shaxsiy ulanish nuqtalaridan foydalanish qatʼiyan man etiladi!

Gap mobil qurilmadagi internetni boshqalarga tarqatish haqida ketyapti. Yaʼni telefoningizdagi internetga boshqalar ulanishi uchun yoʻl ochib berasiz. Mana shu funksiyaning inglizcha nomi – hotspot.

Guruhda biroz bahs ham boʻldi. Inglizchasining oʻzini qoldirish fikri ilgari surildi. Chunki koʻpchilik tushunadi. Balki. Lekin bu atamani bemalol tarjima qilish mumkin. Ruschasiga eʼtibor bering, ruslar asliyatdan olib qoʻya qolmagan, oʻgirgan: точка доступа. Oʻzbekchada shu ruscha variantini ishlatadiganlar ham koʻp. Sababi telefoni yoki planshetiga oʻzbekcha oʻrnatmaydi. Vaholanki, hozir juda koʻp smartfonlarda oʻzbekcha talqin bor. Masalan, mening telefonimda bu atama ulanish nuqtasi deb berilgan.

Turklar erişim noktası deb oʻgirgan ekan.

🟢 Oʻzbekchada ham ulanish nuqtasi, ulashish nuqtasi, tarqatish nuqtasi, tarqatma nuqta kabi tarjima qilish mumkin. Koʻpdan koʻp fikr chiqadi. Bundan yaxshiroq variantlar ham topilishi mumkin.

Mabodo tilga singmasa, atamaning asli – inglizcha variantini oʻzbekcha imloga moslab olish mumkin.

Atamalarni oʻzbekchalashtirish zamon bilan qadamma-qadam yurmas ekan, tilimiz zaiflashib, imkoniyatlari kamayib boraveradi. Bu ketishda uning ifoda salohiyatiga hatto oʻzimiz ham ishonmay qoʻyamiz.

@oriftolib

Читать полностью…

Bunisi ham "Havas"dan.

Birinchidan, videokuzatuv qoʻshib yozilishi kerak.

Ikkinchidan, oʻgʻirlik emas, oʻgʻrilik.

Uchinchidan, matnga koʻra oʻgʻrilik qilganlar emas, oʻgʻirlanganlar sudlanar ekan. Yaʼni siz doʻkondan non oʻgʻirlasangiz sizni emas, oʻsha nonni sud qilishadi.

Toʻrtinchidan, sud jarayoni qoʻzgʻatilmaydi, jinoyat ishi qoʻzgʻatilishi mumkin.



@birgap

Читать полностью…

Yoshligi ketayotganini hech kim sezmaydi, lekin u ketib boʻlganini hamma anglaydi.

Seneka

@oriftolib

Читать полностью…

Ona tili va o‘zbek tili fani o‘qituvchilari diqqatiga: tanlovda qatnashing, gʻolib boʻling, mukofotlar oling

Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirligi “Yilning eng yaxshi o‘zbek tili o‘qituvchisi” tanlovini eʼlon qilibdi.

Tanlovda umumiy o‘rta taʼlim maktablarining ona tili va o‘zbek tili fani o‘qituvchilari “Men tavsiya etaman…” nomli video taqdimotlari bilan qatnashishlari mumkin.

Tanlovda qatnashish istagida bo‘lgan o‘qituvchilar vazirlikning hududiy boshqarmalari tashkil etgan maxsus botlar orqali onlayn ro‘yxatdan o‘tishlari va taqdimotlarini video formatda joʻnatishlari kerak.

Tanlovning respublika bosqichi g‘oliblari o‘zbek tili bayrami arafasida quyidagi mukofotlar bilan taqdirlanadilar:

🥇 1-o‘ringa “Yilning eng yaxshi o‘zbek tili o‘qituvchisi” I darajali diplomi, 20 mln so‘m pul mukofoti;

🥈 2-o‘ringa “Yilning eng yaxshi o‘zbek tili o‘qituvchisi” II darajali diplomi, monoblok;

🥉 3-o‘ringa “Yilning eng yaxshi o‘zbek tili o‘qituvchisi” III darajali diplomi, noutbuk.

Tanlov 2 bosqichda tashkil etiladi va shu yilning 20-oktyabriga qadar davom etadi.

👉 Videotaqdimotga qoʻyiladigan talablar

Aytishlaricha, hujjat topshirish 20-sentyabr soat 18:00 da yopilibdi. 18-sentyabrda eʼlon qilib, ikki kunda yopish nimasi? Oʻqituvchilar taqdimot tayyorlashga qanday ulguradi bunda? Sifatli taqdimotni nazarda tutyapman, albatta. Yo oʻqituvchilarga oldindan xabar berib qoʻyilgan, shu sababli qabulga ikki kun vaqt ajratishdimikan? Bu haqda eʼlonda lom-mim deyilmagan lekin.

Tashkilotchilar muddat masalasini yana bir oʻylab koʻrishi kerak.

@oriftolib

Читать полностью…

Besh milliard soʻmga arziydigan duo

Ilmga xayrixoh, uning rivoji uchun moddiy koʻmak beradigan odamlar yuz yil oldin ham anqoning urugʻi boʻlgan ekan:

Choʻlpon, Qodiriylar el orasida yurib, tashabbus bilan chiqdilar: “Yoshlardan xayriyangizni ayamang!”, “Ilm uchun saxovat koʻrsating!” Tashabbuskorlar oʻzlaridagi maʼrifatparvarlik, ilmga intilish, yoshlar iqbolini oʻylaganlari sababli ibrat koʻrsatishdi. Qodiriydek mehridaryo, hojatbaror inson oʻz bogʻida yetishtirgan mevalarni sotib, “Koʻmak”ka xayriya qildi. Choʻlpon esa qiynalib yurganiga qaramay, qalam haqlarini toʻplab, kiyim-bosh olaman deb yigʻgan pulini yoshlarga bagʻishladi. Bu borada ular “mening jiyanim, ammamning farzandi bor, toʻplangan xalq puliga Germaniyaga shu borib oʻqiy qolsin” deb harakat qilishmadi. Millat manfaati, yoshlar kelajagi ular uchun mahalliychilik, tanish-bilishchilikdan ustun edi.

Boylarning eʼtiborsizligi, xudbinligi, uzoqni koʻra bilmasligidan zada boʻlgan Abdulla Qodiriy “Mushtum” jurnalining 1923-yil toʻrtinchi sonida “Koʻmak” uyushmasiga ionalar” nomli hajviyasini eʼlon qiladi:

Keyingi kunlarda “Koʻmak” uyushmasiga berilgan ionalarning hisobi juda ham koʻpayib ketdi. Tushgan ionalarni uyushmaning bitta kassasi eplay olmaganlikdan ikkinchi kassa olmoqqa majbur boʻlindi. Keyingi oyda iona bergan saxiylarning roʻyxati mundaydur:

1️⃣ Valihoji – besh milliard soʻmga arziydigan duo.
2️⃣ Gʻulom shayx boybachcha – “Oʻqishga ketkan yigitlar mullo boʻlsunlar” degan yaxshi tilak (baho qoʻyish komissiyasining soʻziga qaraganda, bu iona ham besh milliardga arzir ekan).
3️⃣ Azim boyvachcha, koʻmirchi – sakkiz pud toshkoʻmir.
4️⃣ Tujjor shirkati – ikkita sopol tovoq bilan bitta xurmacha.
…

Ushbulardan Berlin oʻquguvchilarimizga yuborildi:

Berlindagi talabalarimiz ortuqcha muhtoj boʻlgʻonliklaridan birinchi galda toʻrt put toshkoʻmir, ikkita sopol tovoq, bir posilka duo yuborildi.

Hajviyadan keyin vaziyat biroz oʻnglanadi, baʼzilar uyalib qolmaslik uchun ham xayriya qiladi. Shunday saʼy-harakatlar ortidan bir nechta talaba Germaniyaga oʻqishga yuboriladi…

Umid Bekmuhammadning maqolasini toʻliq oʻqing, mushohada qiling:
👉 xabar.uz/p3j2

@oriftolib

Читать полностью…

Bekorchi odamlar hamisha ezma boʻladi. Qancha kam oʻylasang, shuncha koʻp gapirasan.

Sharl Monteskye

@oriftolib

Читать полностью…

Nuqsonni yoqlash bilan fazilatlar haqorat qilinadi.

Tomas Mann

@oriftolib

Читать полностью…

​​Avtobiografiya va memuar: farqi nimada?

Bu ikki soʻz koʻpincha sinonim sifatida qoʻllanadi. Har ikkisi ham hujjatli asar, muallifning hayoti haqida birinchi shaxs tilidan hikoya qiladi. Biroq farqlari ham bor.

Memuar – muallif maʼlum davrdagi voqealar haqida hikoya qiladigan, hayoti davomida yuz bergan maʼlum mavzuga oid voqealar ketmaketligi haqida fikr yuritadigan hujatli qissa. Bunday qissada muallif kechinma va hissiyotlarini eslaydi, fikrlarini tuygʻu bilan yetkazishga harakat qiladi. Memuar muallifning esdaliklari, shaxsiy hayoti haqidagi esselar toʻplamidir.

Avtobiografiya esa kishining butun hayoti yoki hayotining katta bir davri haqida hikoya qiladigan faktik yoki tarixiy asardir. Bir soʻz bilan aytganda, muallifning qissa koʻrinishidagi tarjimayi holidir. U koʻpincha muallif hayotining boshidan to asar yozilayotgan paytgacha boʻlgan davrini qamrab oladi, xronologik tartibda boʻladi.

Bunday asarlarga odatda maʼlum bir natijaga erishgan, shuhrat qozongan kishilar qoʻl uradi. Aslida avtobiografiyani har kim yozishi mumkin. Avtobiografiyaga xos yana bir jihat – ular aksariyat holatlarda muallif hayotining soʻngida qogʻozga tushiriladi.

@oriftolib

Читать полностью…

​​Nima uchun Britaniya qirolligi merosxoʻrlariga ota-onasini oyi va dada deb atash taqiqlangan?

Hammasi belgilab qoʻyilgan. Vindzorlar sulolasidan boʻlgan bolalar oʻz ota-onalarini qanday atashlari kerakligi haqida maxsus talab bor. Saroy protokolining bunday talabi qirol Charlz III dan tortib shahzodalar Uilyam va Harrigacha, boshqa kichik avlod vakillariga ham taalluqli.

2018-yili chop etilgan Readerʼs Digest maʼlumotlariga koʻra, Vindzorlar hech qachon ota-onalarini oyi va dada (mom and dad) deb atashmaydi. Buning oʻrniga ular oyijon va dadajon (mummy and daddy) degan muloyim soʻzlarni ishlatishlari kerak. Sobiq Uels shahzodasi va ayni damdagi qirol marhum onasiga xuddi shunday murojaat qilgan. (“Daryo”)

Toshkentga ilk bor kelganimda 18–20 yoshlardagi toshkentlik tengdoshlarimning ota-onasini oyijon, adajon deb atashi sal gʻalati tuyulgan. Bunday erkalashli atash faqat yosh bolalarga xos deb hisoblardim-da. Keyinchalik qulogʻim oʻrgandi va bu holni tabiiy qabul qiladigan boʻldim. Hozir oʻzimning farzandlarim ham meni koʻpincha shunaqa erkalab chaqiradi.

@oriftolib

Читать полностью…

Attestatsiyadan oʻtkazishga doir sinov materiallari ishlab chiqildi

Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirining tegishli buyrugʻiga asosan, vazirlik tizimidagi Pedagogik mahorat va xalqaro baholash ilmiy-amaliy markazi umumtaʼlim tashkilotlari pedagoglarini attestatsiyadan oʻtkazishga doir sinov materiallarini ishlab chiqdi.

Quyidagi havolalarda qaysi fandan qanday mavzudagi testlar tushishi va adabiyotlar roʻyxati taqdim etilyapti.

Fanlar:

Ona tili va adabiyot
Oʻzbek tili
Boshlangʻich taʼlim (oʻzbek tili)
Tarix
Ingliz tili
Matematika
Tarbiya

Oʻqituvchilar pedagogik mahorat boʻyicha ham test topshirar ekan. Pedagogik mahoratni test yordamida aniqlash mumkinmi oʻzi degan savol ham tugʻiladi.

Shaxsiy tajribamdan: oʻqituvchilik mahoratini shakllantirishga rosmana yordam beradigan kitobni hozircha topolmadim. Koʻpi eskirgan adabiyotlarning yangi shakli xolos: pedagogika haqidagi tushunchalar, turkumlashgan maʼlumotlar, taʼrif-u izohlar va hokazo. Real foydasi juda kam.

Fanlar boʻyicha toʻliq roʻyxat mana bu yerda:
👉 uzedu.uz/uz/announces/1740

@oriftolib

Читать полностью…

Noʻnoq nazmim uchun afv et, xalqim,
Na olim, na fozil, na soʻz piriman.
Oʻz vaqtida daftar topshira olmay
Qolgan bolalarning biriman.

• Matnazar Abdulhakim she'ri

Ushbu rolik 1-oktabr — Ustoz va murabbiylar kuni munosabati bilan "Mutolaa" jamoasi tomonidan tayyorlandi.

— Ustozlarni e'zozlang, ularning qadriga yeting, zero ularsiz yuksalib bo'lmagay!

Bizni kuzatishda davom eting 👇
Telegram | Instagram | Facebook | Ilova

Читать полностью…

Ijtimoiy tarmoqlardagi 1k, 1m kabi qisqartmalar nimani anglatadi?

Ijtimoiy tarmoqlarda obunachilar, koʻrishlar yoki maʼqullashlar (layklar) sonini ifodalash uchun shu kabi qisqartmalar ishlatiladi. Xoʻsh, ular qayerdan paydo boʻlgan va nimani anglatadi?

K – kilo soʻzining qisqartmasi. Yunoncha χίλιοι – chílioi soʻzi oldqoʻshimchaga aylangan va juda koʻp oʻlcham birliklarida ishlatiladi. Maʼnosi – ming. 1 kilogramm 1000 gramm maʼnosiga ega. 1 kilometr esa 1000 metr. Xuddi shu kabi 1k = 1 ming, 10k = 10 ming, 100k = 100 ming.

M – million soʻzining qisqartmasi. Demak, 1m = 1 million, 10m = 10 million, 100m = 100 million.

@oriftolib

Читать полностью…

​​Kapuchino va kapyushon

Bu ikki soʻzning maʼnosi bir-biridan bir necha chaqirim yiroq, lekin ularning oʻzagi bitta. Kapuchino – sutli-koʻpikli qahva. Kapyushon esa ustki kiyim yoqasiga biriktirib tikiladigan qaytarma qalpoq.

Har ikki soʻzning ildizi lotincha cappa soʻziga, u esa caput – bosh, asosiy oʻzagiga borib taqaladi. Kapital, kepka, shapka, kapot, kapitan, kaput soʻzlari ham shu ildizdan oʻsib chiqqan.

Yevropada rohiblarning bir guruhi kapuchinlar deb atalgan, ular qaytarma qalpoqli kiyim kiygan. Sezgan boʻlsangiz, bu soʻz ham yuqorida tilga olgan soʻzlarimiz bilan qarindosh. Rohiblarning kiyimi qizil-jigarrang tusda boʻlgan va kapuchin soʻzi shu rangni ifodalash uchun ham ishlatilgan. XVIII asrda Avstriyada tuxum sarigʻi va qaymoq qoʻshib yangicha qahva damlay boshlashadi. Unga kapuziner nomi beriladi. Italyancha cappuccino atamasi XX asrdan urfga kiradi.

Qahvaga uning rangi sababli bunday nom berilgan. Boshqa bir fikrga koʻra, ichimlik yuzasida kapyushonga oʻxshash koʻpik hosil boʻlishi tufayli unga shunday ot qoʻyilgan.

@oriftolib

Читать полностью…

⚡️Yoshlar ishlari agentligining milliondan oshiq yoshlarga 23 dan ziyod tillarni bepul o‘rgatib kelayotgan "Ibrat farzandlari" loyihasi rahbari Rustam Qoriyev Prezidentimiz tomonidan "Shuhrat"  medali bilan taqdirlandi.

Bu e'tirof Yoshlar ishlari agentligining mamlakatimiz yoshlari uchun olib borayotgan loyihalariga munosib e'tirof deb hisoblaymiz.

Rustam Qoriyevni va boshqa shunday mukofotlanganlarni xalqimizni ma'rifatli qilishdagi ezgu ishlariga muvaffaqiyatlar tilaymiz.

@ibratfarzandlari

Читать полностью…

Joy nomi shaxs nomidan keyin berilishi kerak

Obunachilardan biri texnikum nomi yozilgan rasmni joʻnatibdi. Nomda uslubiy xatolik bor. Afshona – Ibn Sino tugʻilgan qishloq. Oʻquv yurti nomida joy nomini kishi nomidan keyin berish toʻgʻri. Bu ortiqcha tushunmovchilik va gʻalizlikning oldini oladi. Solishtiring:

Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat oʻzbek tili va adabiyoti universiteti ✅

Toshkent soʻzi joyni bildiradi va u shaxs nomi – Alisher Navoiy soʻzidan keyin kelyapti.

🟢 Texnikum nomida ham shu tartibga amal qilish kerak:

Afshona Abu Ali Ibn Sino nomidagi jamoat salomatligi texnikumi ❌

Abu Ali Ibn Sino nomidagi Afshona jamoat salomatligi texnikumi ✅

@oriftolib

Читать полностью…

Holdan toydiradigan harflar

Qaysi bankligini aytmayman.

Xullas, bir hamkasbimiz Visa karta ochtiradi, kartadagi ismi pasportdagidan farqli yozilgan boʻladi. Tushunganlar biladi, Payoneer, Wise kabi tizimlar imloviy xatosi bor invoyslarni rad qiladi. Bizda u – boʻlaveradi degan prinsip. Oʻzbekistondan tashqarida bitta nuqta ham bahsga sabab boʻladi.

Keyin hamkasbimiz bankka borib, bu kamchilikni tuzatib, yangi karta ochtirishga ariza beradi. Yana pasportiga qarab yozib olishadi ism-familiyasini.

Karta chiqqandan keyin qarasa, yana ishkal – yana ism pasportdagidan farqli, bu safar boshqacha xato yozilgan. Uchinchi marta ariza berganidan keyingina ismini toʻgʻrilab karta chiqarib berishadi.

“Bitta karta uchun bir kunimni va bir dunyo asabimni sarfladim”, deydi qahramonimiz. FYI, kuniga yaxshigina daromad qiladi tarjimonlikdan.

Manba: @mutarjim2020

@oriftolib

Читать полностью…

Ochkoʻzlik qilib, oʻzingdan hamisha tejab boy boʻlish qiyin: toʻyib ovqatlanmaysan, ust-boshing bir ahvol, oʻzingni har narsadan cheklayverasan. Faqat rohatlanib ishlaydigan odamgina yaxshi topadi va boyiydi.

Henri Ford

@oriftolib

Читать полностью…

Bizning xursandchilik ikki soatga ham choʻzilmadi 🤷🏻‍♂️

Hay, kayfiyatni tushirmanglar.

@oriftolib

Читать полностью…

​​Oʻgʻirlangan soat va Charli Chaplin

Charli Chaplin shunday eslaydi:

Bir marta men Nyu York metrosida ketayotgan edim. Uyga kelib, choʻntagimdan tilla soat topib oldim. Qancha oʻylamay, bu qimmatbaho soat mening choʻntagimga qanday kelib qolganini tushunolmadim. Soatni politsiyaga olib borishga qaror qildim.

Ertasi kuni menga xat olib kelishdi: “Hurmatli janob Chaplin! Sizga professional choʻntakkesar oʻgʻri xat yozmoqda. Kecha men metroda bir janobning qimmatbaho tilla soatini oʻgʻirlab oldim, lekin sizni koʻrib qolib, soatni sizga sovgʻa qilishga qaror qildim va sezdirmasdan choʻntagingizga solib qoʻydim”.

Oradan bir yil oʻtdi. Politsiya oʻgʻrini ham, soat egasini ham topolmadi, shuning uchun soatni menga qaytarib berib yuborishdi. Bu haqda yozmagan gazeta qolmadi hisob.

Koʻp oʻtmay, menga ikkinchi xat keldi va maktubda shunday yozilgandi: “Hurmatli janob Chaplin! Bir yil oldin men metroda ketayotgan edim, soatimni oʻgʻirlab ketishdi. Gazetalarda oʻqidim, qandaydir choʻntakkesar oʻgʻri soatni sizga berib yuboribdi. Soatim sizda qolsin, janob Chaplin. Men sizning gʻayrioddiy isteʼdodingizga oʻsha choʻntakkesar oʻgʻridan kam muxlis emasman. Shuning uchun soatga qoʻshib sizga oltin zanjir ham berib yuboraman”.

Manba: @xurshidabdurashid

@oriftolib

Читать полностью…

​​Qoʻshimchalar oʻlcham birliklari belgilaridan ajratib yoziladi

Savol:
Foizdan, foizli, foizni soʻzlari qoʻshib yoziladi. Lekin matnda foiz % belgisi bilan ifodalansa, qoʻshimchalar qanday yoziladi: ajratibmi yoki qoʻshibmi? Misol uchun, % ni yoki %ni?

Javob:

Oʻlcham birligining sonli qiymati va belgisi oʻrtasida boʻsh joy qoldirilishi haqida oldinroq yozgan edim. Lekin foiz belgisi matematikada son bilan birga yoziladi: 12%, 20%, 100% kabi. Bu amaliyot boshqa sohalarga ham koʻchib oʻtgan. Matnlar ichida ham shu shaklda yozish urf boʻlgan. Yaʼni son va % belgisi oʻrtasiga boʻsh joy tashlanmaydi.

🟢 Qoʻshimchalar esa boshqa oʻlcham belgilari kabi % belgisidan ajratib yoziladi:

10 kg li qutilar jami qutilarning 70% ini tashkil etadi.

Chizgʻichlarning 80% i saralab chiqildi, koʻpi 30 cm dan kichik ekan.

Ota-onalar majlisiga kelganlarning 90% dan ortigʻi onalar ekan.

🟢 Nega bunday? Chunki oʻlcham birligi qisqartma holatida maxsus belgi sanaladi. Birlik toʻliq ifodalanganda soʻzga teng va bunda qoʻshimchalar qoʻshib yoziladi:

10 kilogrammli qutilar jami qutilarning 70 foizini tashkil etadi.

Chizgʻichlarning 80 foizi saralab chiqildi, koʻpi 30 santimetrdan kichik ekan.

Ota-onalar majlisiga kelganlarning 90 foizdan ortigʻi onalar ekan.

@oriftolib

Читать полностью…

Fuqaro viloyat yoki shaharga tegishli emas

Savol:

Bir davlat tashkilotining telegram kanalida “Samarqand fuqarolari diqqatiga” yoki “Toshkent fuqarolari eʼtiboriga” kabi iboralarga koʻzim tushdi. Shu ifoda toʻgʻrimi?

Javob:

Fuqarolar biror mamlakatning muayyan yuridik huquqlarga ega boʻlgan doimiy aholisidir. Milliy ensiklopediya fuqarolik soʻziga “shaxsning muayyan davlat bilan doimiy siyosiy-huquqiy aloqasi” deya izoh bergan.

Demak, fuqaro faqat davlat darajasida boʻladi. Viloyat yoki shaharning fuqarosi boʻlmaydi.

Fuqaroning huquq va majburiyatlari mamlakat miqyosida belgilanadi. Qaysidir viloyat yoki shahar fuqarolik joriy qila olmaydi. Yurtdoshlarimiz qaysi hududda tugʻilganidan qatʼi nazar, pasportida “Oʻzbekiston Respublikasi fuqarosi” deb koʻrsatiladi.

🟢 Xulosa. Agar maʼlum bir hudud aholisini taʼkidlab koʻrsatish zarur boʻlsa, boshqa soʻzlardan foydalanish mumkin:

Fargʻona viloyati vakillari ✅
Xorazm viloyati aholisi ✅
Toshkentliklar, samarqandliklar, qashqadaryoliklar ✅

@oriftolib

Читать полностью…

​​Ijtimoiy tarmoqlarning foydalari

7-sinf “Ona tili” darsligida bir maqolamga QR kodli havola berilgan. Ayni payda oriftolib.uz sayti texnik sabablar bilan vaqtincha ishlamayapti. Tabiiyki, havola manzilida maqola ham yoʻq. Shu sababli maqola matnini soʻraganlar, QR kod rasmini joʻnatganlar koʻp boʻldi. Shu masalaga yechim boʻlsin deb maqolani Telegraphga joyladim. Quyida maqolaning anonsi va toʻliq shakliga havola berilyapti.

Axborot asrida zamonaviy texnologiyalar hayotimizga tobora koʻproq kirib boryapti. Bugun hatto bogʻcha tarbiyalanuvchisi ham mobil telefondan, undagi ilovalar va internetdan foydalanishni oʻrganib olyapti. Katta-yu kichik orasida internetdan foydalanuvchilar, vaqtini koʻproq u bilan oʻtkazuvchilar ortyapti. Kelajak hayotni internet va hali kashf etilmagan yuqori texnologiyalarsiz tasavvur etib boʻlmaydi. Toʻgʻri, ular ijobiy va salbiy xususiyatlarga ega. Biroq yuksak texnologiyalardan unumli foydalanmaslik yoki yoshlarga olaboʻji qilib koʻrsatish faqat va faqat zarar keltiradi xolos

Yuqoridagi fikrlar ijtimoiy tarmoqlarga ham tegishli. Internet va ijtimoiy tarmoqlardan foydalanishda ham oltin qoidaga – meʼyorni unutmaslik shartiga amal qilish zarur. Keling, ularning ijobiy jihatlari haqida mushohada yuritamiz:

1️⃣ Izlash va muloqotdagi qulaylik.

2️⃣ Axborot topish va almashishdagi yengillik.

3️⃣ Shaxsiy tarbiya, oʻz-oʻzini rivojlantirish vositasi.

4️⃣ Biznes yuritishda beminnat yordamchi.

5️⃣ Turli ijtimoiy aksiyalar va yordamlar.

6️⃣ Ijodkorlar va boshqa soha vakillari uchun keng maydon.

👉 Toʻliq oʻqish

🟢 Maqolani ona tili va adabiyot oʻqituvchilariga yuborib qoʻying.

@oriftolib

Читать полностью…

​​2025-yildan boshlab doktoranturaga qabul tartibi oʻzgarishi mumkin

“Ilmiy va innovatsion faoliyatni amalga oshiruvchi tashkilotlar faoliyatini muvofiqlashtirish va ularni qoʻllab-quvvatlashning tubdan yangi tizimini joriy etish toʻgʻrisida”gi farmon loyihasi muhokamaga qoʻyildi.

Unga koʻra, 2025-yildan boshlab oliy taʼlimdan keyingi taʼlim institutlariga qabul talabgorlarning ilmiy faoliyat natijalari boʻyicha Oliy taʼlimdan keyingi taʼlimni muvofiqlashtirishning yagona elektron tizimida toʻplangan tegishli maʼlumotlar asosida jamlanadigan ballar yigʻindisiga koʻra amalga oshiradi.

Yagona elektron tizimda toʻplanadigan maʼlumotlar:

🔹 mutaxassislik fanlari boʻyicha ballar – bakalavriat va magistratura taʼlim bosqichlarida tegishli fanlar boʻyicha toʻplangan ballar (baholari);

🔹 xorijiy tillarni bilish darajasi boʻyicha ballar – taʼlimning tegishli sohalari va yoʻnalishlari boʻyicha xorijiy tilni bilish darajasini belgilovchi milliy yoki xalqaro sertifikatga ega boʻlishiga qarab belgilangan tartibda tabaqalashtirilgan holda.

Yagona elektron tizimda tadqiqot taklifi (research proposal), tadqiqot ishining maqsadi va kutilayotgan natija, tavsiyanomalar va sohaga oid chop etilgan ilmiy maqolalar va boshqalar ham jamlanadi.

@oriftolib

Читать полностью…

Fikrlash qobiliyati skripka yoki royal chalishga oʻxshaydi. U bilan har kuni shugʻullanib turish kerak.

Charli Chaplin

@oriftolib

Читать полностью…

Turkiy xalqlarning umumiy alifbosi tasdiqlandi

Oyina.uz yozishicha, Bokuda Turkiy dunyoning umumiy alifbosi boʻyicha komissiyaning 3-yigʻilishi yakuniga yetdi. Unda 34 harfdan iborat umumiy turkiy alifbo tasdiqlandi.

Yigʻilishda Turkiy davlatlar tashkilotiga aʼzo barcha mamlakat vakillari ishtirok etdi. Unda 1991-yili olimlar taklif qilgan, lotin yozuviga asoslangan alifbo boʻyicha dastlabki loyiha qayta koʻrib chiqildi.

Yangi alifboning har bir harfi turkiy tillarda mavjud turli fonemalarni aks ettiradi.

🟢 Bu harflarning hammasi oʻzbekchaga kerak boʻlmaydi-ku degan eʼtirozlar tugʻilyapti. Masalan, ü, ū, ı, ə kabi harflarni biz ishlatmaymiz. Menimcha, barcha turkiylarning alifbosini shu 34 ta harf asosida shakllantirish koʻzda tutilgan. Hammada bir xil 34 ta harfli alifbo boʻlsin degan talab yoʻq. Har kim oʻziga keragini oladi, lekin shu 34 ta harf ichidan tanlaydi, chetdan boshqa harf olmaydi.

Bu loyiha amalga oshishiga ishonasizmi?

✅ – ha
❌ – yoʻq

@oriftolib

Читать полностью…