469
دانش‌واژه‌های پایه به پارسی ناب سرپرست: @V_Mohseni به برگ اینستاگرام ما نیز بپیوندید: parsi_vs_farsi
🔳 تَراداد / تَرادادی
🔳 سنّت / سنّتی
(tradition, traditional)
ا===============
«تَرادادها» آیین‌هایی است که از گذشته «تَرابَرَند»* و به دودهٔ° امروز «دهند»^.
* از این‌جا، پیش‌وندِ تَرا- در نوواژهٔ تَراداد
° نسل‌ِ
^ از این‌جا، تکّهٔ -داد در نوواژهٔ تَراداد که از دادن می‌آید
(دوده، زادمان، نسل)
ا===============
نَمونه: تارگان‌هایِ «تَرادادیِ»* برق در گذر به سویِ تارگان‌هایِ هوش‌مندند°.
* شبکه‌هایِ سنّتیِ
° smart grids
(تارگان، شبکه)
ا===============
استاد «محمّدِ حیدریِ ملایری»
@persianmalayeri
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
ز نیکی‌دِهِش آفرین بر تو باد
فلک را گذر بر نگینِ تو باد
(فردوسی)
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
اینکه و آن‌که || این که و آن که
از «غلط ننویسیمِ» روان‌شاد استاد «ابوالحسنِ نجفی»
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
🔎🔍🔎🔍🔎🔍🔎🔍
پیرامون [«ی» مجهول] و [«ی» معروف] در سخن استاد توس!
۱- در پارسی میانه و پارسی نوین واکه(مصوت) ویژه‌ای داریم که میانه‌ای از «ای ee» و «اِ» است! این واکه را دستورنویسان «ی» مجهول نامیده‌اند! در برابر «ی» معروف که همان واکه «ای» در گویش روان امروز است! این هر دو از دید ارزش هجایی در سخن برابرند و هجای بلند هستند!
پس از جایگزینی دبیره امروزی به جای دبیره‌های پیشین فارسی، چون نشانه جداگانه‌ای برای این دو واکه نبود، «ی» مجهول هم با همان نشانه نوشته شد که «ی» معروف! سپس با گذر زمان و اندک‌اندک این دو یکسان خوانده شدند! سپس در میان بخشی از فارسی زبانان(باشندگان جغرافیای سیاسی کشور امروزین ایران!) و نیز در «زبان معیار» امروزین این جغرافیا به یکسان گفته شد و جا افتاد و روان شد! (بازگشت به فرسته آوایی پیوست) باز آن که در بخشهایی از خراسان بزرگ همچنان به همان گویش دیرین برزبانهاست.
نمونه، واژه «شیر» است که –در سخن فردوسی- اگر جانور درنده باشد، با «ی» مجهول (همانگونه که واژه «شعر» در گویش روزانه، بدون فشار بر «ع» واگفت می شود!) و اگر نوشیدنی باشد، با «ی» معروف گفته می شده (و در میان بیشتر فارسی زبانان همچنان و تا به امروز هم دو گونه بر زبان رانده می‌شود!) همچنین است واژه «سیر» که اگر مانای «اشباع» از آن برآید با «ی» مجهول و اگر گیاه پیازسان بدبو باشد با «ی» معروف گفته می شده (و می‌شود!)
نمونه واژه های با «ی» معروف: شیر(خوراکی)، سیر(گیاه)، پیر، پذیر، گیر، حریر، دبیر، تیر...
نمونه واژه های با «ی» مجهول: شیر(جانور)، سیر(اشباع)، دلیر، زیر، دیر، ایران، شمشیر...
بر این پایه، در سخن فردوسی -و دیگر سرایندگان هم روزگار- واکه میانی دو واژه «شیر»(جانور) و «شیر»(نوشیدنی) یکسان نیست و این دو «جناس تام» نمی‌سازند. جناس ناقص حرکتی می‌سازند!
۲- نکته برجسته و روشن در سخن فردوسی اینکه فردوسی با چیرگی بر زبان فارسی روزگار خویش، هرگز «ی» مجهول را با «ی» معروف پساوند(قافیه) نکرده است! این نکته برای بازشناخت سخن راستین و ناب فردوسی از سخن افزوده یا دگرگون شده، از جایگاه والایی برخوردار است!
برای نمونه، هرگز «شیر» نوشیدنی با «دلیر یا زیر یا دیر ...» پساوند نمی شود! با «پذیر و حریر و گیر و...) پساوند می‌شود!
پدر وارش از مادر اندر پذیر،
اُزین گاوِ نغزش یپرور به شیر!
(به دنیا آمدن فریدون)
یا
یکی کودکی دوختند از حریر،
به بالای آن شیرِ ناخورده شیر!
(رستمزاد)
در این بیت، در سخن فردوسی، «حریر» با «ی» معروف خوانده می‌شود و تنها می‌تواند با واژه «شیر» به مانای «لبن» که آن نیز با «ی» معروف خوانده می‌شود، پساوند باشد!! نه به «شیر» درنده که با «ی» مجهول است (از دیدگاه فردوسی!)! از این رو ی، در بیت بالا، «شیرناخورده شیر» نمی تواند از خامه فردوسی تراویده باشد و سخن استاد توس «شیرِ ناخورده‌شیر» است!!
همچنین فردوسی فرزانه هرگز «شیر» درنده را با واژه های دارای «ی» معروف پساوند نساخته است!
بگویش که سالارِ اِیران توی
اگرچی دل و چنگِ شِیران توی!
در بیت :
یکی داستان زد بر این شیرِ پیر،
کجا کرده بد بچه را سیرِ شیر!
(به دنیا آمدن زال)
استاد توس، بسیار هنرمندانه از پساوند دوگانه بهره برده که پساوند نخست با «ی» مجهول (شِیر و سِیر) و دو دیگر با «ی» معروف (پیر و شیر)!! جابجا خواندن واژه‌ها، همانند (با«ی» معروف) خواندن چهار واژه ، کنار گذاشتن آیین سخنسرایی فردوسی و یکسان خواندن «ی» معروف و مجهول (به شیوه زبان معیار جغرافیای سیاسی ایران امروز) به راستی درنیافتن بخشی از زیباییهای سخن فردوسی بزرگ و ستم به شاهنامه است!!
تکته پایانی این که همتباران و هم‌زبانان ما در پاره‌های جداشده از تن میهن نیاکانی -کشورهای افغانستان و تاجیکستان- شاهنامه را به گویشی بسیار نزدیکتر به گویش سراینده این نامه خرد نیاکان می‌خوانند!
/channel/ShahnamehToosi
از این پس بیاید یکی روزْگار
که درویش گردد چنان سست و خوار
که گر ابر گردد بهاران پرآب
ز درویش پنهان کنَد آفتاب
نبارد بر او نیز باران خویش
دل مرد درویش زو گشته ریش
توانگر ببخشد همی این بر آن
یکی با دگر چرب و شیرین‌زبان
شود مرد درویش را خشک لب
همی روز را بگذراند به شب
#فردوسی
و برای این هفته امید دارم که:
مبادا به گیتی جز از کامِ تو
گزینش: #جعفر_جعفرزاده
#چکامه_پارسی
@AdabSar
💐
💐💐
🍂🍃🌹
🍃🌹
🌹
واژه را درست بر زبان آوَریم.
✅ چُنین
✅ چُنان
❌ چِنین
❌ چِنان
«چُنین» و «چُنان» کوتاه‌شدهٔ «چون این» و «چون آن» است. پس، آن‌ها را با پیش (= ضمّه) بخوانیم، نه با زیر (= کسره).
در «این‌چُنین» و «آن‌چُنان»، «این» و «آن» دو بار می‌آید و افزونگی (= حشو) داریم. پس، به‌تر است که آمیغ‌هایِ افزونهٔ (= ترکیب‌هایِ حشوآمیزِ) «این‌چُنین» و «آن‌چُنان» از زبانِ شیوا کنار گذاشته شود.
🌹
🌹🍃
🌹🍃🍂
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
زمانی بیاید کزان سان شود
که دانا پرستارِ* نادان شود
بدیشان بوَد دانشومَندْ خوار
درختِ خرَدْشان نیاید به بار
ستاینده‌ی مردِ نادان شوند
نیایش‌کنان پیشِ یزدان شوند
همی‌داند آن کس که گوید دروغ
همی زان پرستش نگیرد فروغ
#فردوسی
___
*بنده، عبد، برده، چاکر، خادم، غلام، نوکر.
و در این هفته امید آن که:
همه نیکُوی باد کردار ما
گزینش: #جعفر_جعفرزاده
#چکامه_پارسی
@AdabSar
🌺
🌺🌺
🍂🍃🌹
🍃🌹
🌹
در ماه‌روزِ (= تاریخِ ) ایران، نه «چهارشنبۀ آخِرِ سال» داشته‌ایم، نه «روزِ طبیعت»؛ ما «چهارشنبه‌سوری» داشته‌ایم و «سیزده‌به‌در».
زبان‌زَدهایِ (= اصطلاح‌هایِ ) مزدورانِ بی‌وطن را بازنگوییم (= تکرار نکنیم).
🌹
🌹🍃
🌹🍃🍂
(سیزده)
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
که خرسند باشید و فرخنده‌رای
(فردوسی)
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
🔳 زی‌مایه
🔳 آنزیم
زی- یا ژی- پیش‌وندی هم‌ریشه با زیستن است که آن را در نوواژه‌هایی چون زی‌توده (= بیومَس) و زی‌چرخه (= چرخهٔ عمر) نیز می‌یابیم. پس، نوواژهٔ زیبایِ زی‌مایه به معنیِ مایهٔ زندگی است.
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
همه نیکویی باد کِردارِ ما
مَبیناد کس رنج و تیمارِ ما
(فردوسی)
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
🔳 سِپِهر
🔳 کُرِه
یادآوری شود که سپهرِ توپُر را در هندسه، «گوی» گویند.
(sphere, ball, sphère, boule)
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
به کامِ تو بادا سپهرِ بلند
به جانِ تو هرگز مبادا گزند
(فردوسی)
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
🔳 پَراویدن و پَراوَنده
🔳 اختراع کردن و مخترع
هم‌چُنین، یادآوری شود که در پارسی، کشف کردن را پَدواریدن گفته‌اند. در این باره، به یادداشتِ زیر در همین کانال بنگرید:
/channel/ParsiVsFarsi/1183
(نوآوَری، نوآوَر، پدید آوُردن، آفریدن، یافتن)
استاد «محمّدِ حیدریِ ملایری»
@persianmalayeri
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
که بادی همه‌ساله با بخت جفت
(فردوسی)
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
از «فرهنگِ ریشه‌شناختیِ زبانِ فارسی» به کوششِ استاد «محمّدِ حسن‌دوست»
واژه را درست بر زبان آوَریم.
✅ پِژوهیدن، پِژوهنده، پِژوهانه، پِژوهش، پِژوهش‌گاه، خبرپِژوه، آینده‌پِژوهی...
❌ پَژوهیدن، پَژوهنده، پَژوهانه، پَژوهش، پَژوهش‌گاه، خبرپَژوه، آینده‌پَژوهی...
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
ازین پس یکی روزْگاری بوَد
که اندر جَهان شهرْیاری بوَد
که دانش نباشد به نزدیک اوی
پر از غم بوَد جانِ تاریک اوی
همی هر زمان نو کند لشکری
که سازند ازو نامدار افسری
سرانجام لشکر نمانَد نه شاه
بیاید نوآیین یکی پیش‌گاه
#فردوسی
امید آن که:
ز نیکی‌دهش آفرین بر تو باد
گزینش: #جعفر_جعفرزاده
#چکامه_پارسی
@AdabSar
🥀
🥀🥀
🔳 عیب‌تاب
🔳 عیب‌تابی
در پارسی، عیب را «آک» و تلرانس را «رَواداری» می‌گویند.
در همین باره، به یادداشتِ زیر بنگرید:
/channel/ParsiVsFarsi/3644
(تاب، تابی، تابیدن، تاب آوُردن، خرابی، خطا، فول، فالت، تلرانت)
(fault, tolerance, tolerant, fault-tolerant)
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
مبادا به گیتی جز از کامِ تو
همیشه بر ایوان‌ها نامِ تو
(فردوسی)
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
🔳 آذر
ماهِ آذر در سالِ خورشیدی همان برجِ کمان (= قوس) در برج‌گان (= منطقة‌البروج) است.
به یادداشتِ زیر، در همین کانال بنگرید:
/channel/ParsiVsFarsi/2397
چَشم‌وچراغ
@cheshmocheragh
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
همه نیکُوی باد کِردارِ ما
مَبیناد کس رنج و تیمارِ ما
(فردوسی)
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
🔳 کالبدشناسی
🔳 تشریح
🔳 آناتومی
واگویه‌هایِ (= تلفّظ‌هایِ ) کالبَد و کالبُد هردو درست‌اند.
(کالبد، اندام، تَن، بدن)
(anatomy)
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
از «فرهنگِ ریشه‌شناختیِ زبانِ فارسی» به کوششِ استاد «محمّدِ حسن‌دوست»
واژه را درست بر زبان آوَریم.
✅ شِکیب، شِکیبا، شِکیبایی
❌ شَکیب، شَکیبا، شَکیبایی
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
نمانَد به کس روزِ سختی نه رنج
نه آسانی و شادمانی نه گنج
بد و نیک بر ما همی‌بگذرد
نباشد دُژم هرکه دارد خرد
از آن‌سان که آمد همی‌زیستند
گهی شادمان گاه بگریستند
سرِ مایه‌ی مردمی راستی‌ست
ز تاریّ و کژّی بباید گریست
#فردوسی
امید آن:
که خرسند باشید و فرخنده‌رای
گزینش: #جعفر_جعفرزاده
#چکامه_پارسی
@AdabSar
🍀
🍀🍀
🍀🍀🍀
از «فرهنگِ ریشه‌شناختیِ زبانِ فارسی» به کوششِ استاد «محمّدِ حسن‌دوست»
واژه را درست بر زبان آوَریم.
✅ لِهِستان
❌ لَهِستان
«لِه»، در انگلیسی و فرانسوی
Lech
، نامِ تیرهٔ (= قومِ) باشَنده (= ساکن) در لِهِستان است.
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
ز یزدان بترس و ز ما شرم دار
نگه کن بدین گردشِ روزگار
که این تختِ شاهی نمانَد دراز
به خَوشّی رَوَد زود خوانند باز
یکی را برآرد به ابر بلند
یکی زو شود خوار و زار و نژند
همه راستی باید و مردمی
ز کژّی و آزار خیزد کمی
#فردوسی
امید آن‌که:
همه نیکوی باد کردارِ ما
گزینش: #جعفر_جعفرزاده
#چکامه_پارسی
@AdabSar
🌿
🌿🌿
🍂🍃🌹
🍃🌹
🌹
واژه را درست بر زبان آوَریم.
✅ آوُردن، -آوَر-
❌ آوَردن
«آوُردن» (واو با پیش / ضمّه) واگویهٔ (= تلفّظِ) کهن و درستِ واژه است.
واگویهٔ آوَردن (واو با زبَر / فتحه) از هَنایشِ (= تأثیرِ ) بنِ اکنون، «-آوَر-»، پدید آمده‌است.
پس بگوییم:
آوُرده، ره‌آوُرد، بادآوُرده، برآوُرد، فراوُرده...
شرم‌آوَر، گِردآوَری، درنگرآوَری، نوآوَر، سودآوَر...
بر پایهٔ فرهنگِ ریشه‌شناختیِ زبانِ فارسی، استاد محمّدِ حسن‌دوست، دَرایهٔ (= مدخلِ ) آوُردن
🌹
🌹🍃
🌹🍃🍂
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
سپهری بر این‌سان که بینی روان
توانا و دانا جز او را مخوان
تو رازِ جَهان تا توانی مجوی
که او زود پیچد ز جوینده روی
به داد و دِهِش دلْ توانگر کنید
بر آزادگی بر سرْ افسر کنید
که فرجام هم روزمان بگذرد
زمانه پی ما همی‌بشمرد
#فردوسی
همه‌آرزویم آن‌که:
به جان تو هرگز مبادا گزند
گزینش: #جعفر_جعفرزاده
#چکامه_پارسی
@AdabSar
🍀
🍀🍀
🔳 آبان
ماهِ آبان در سالِ خورشیدی همان برجِ کَژدُم (= عقرب) در برج‌گان (= منطقة‌البروج) است.
به یادداشتِ زیر، در همین کانال بنگرید:
/channel/ParsiVsFarsi/2397
چَشم‌وچراغ
@cheshmocheragh
پارسی دربرابرِ فارسی
@ParsiVsFarsi
چنین گفت کز جورِ چرخِ بلند
چو خواهد رسیدن کسی را گزند
به پرهیز چون بازدارد کسی
و گر سوی دانش گراید بسی
زِ گردونِ گردان که یارَد گذشت
خردمند گِردِ گذشته نگشت
نگر تا چه گفته‌ست مردِ خرَد
که هر کس که بَد کرد کیفر برَد
#فردوسی
امید آن:
که بادی همه ساله با بخت جفت
گزينش: #جعفر_جعفرزاده
#چکامه_پارسی
@AdabSar
🌸
🌸🌸