-
زبان، ادب، روزنامەنویسی، نقد و نظر و... @adelmohamadpour
🎵 گۆرانیی ئه‌رێ ئه‌ی به زولف و ڕوخسار
🎻 محەممەد ماملێ
📖 شیعر: وەفایی
ئه‌رێ ئه‌ی به زولف و ڕوخسار
سه‌نه‌می چین ماهتابم
ده‌مه‌که و خه‌نده‌که‌ی نیگاهت نه‌مه‌ک و مه‌ززه‌ی شه‌رابم
من له‌به‌ر نیگاهت بمرم
تۆ سه‌ری غه‌مزه‌که‌ی جه‌للابم
بڵێ پێم گوڵه‌که‌ی به‌هاری
له تۆ تا به که‌ی جودا بم
وه‌ره‌وه به شه‌رتی جاران
ڕۆژێ سه‌د جارت فیدا بم
له وێرانه‌ی دڵی شێواوم
شین و واوه‌یلایه و ڕۆڕۆ
ئاورێک به‌ربۆته هه‌ناوم
دێته دهر له هه‌ناسه‌م بۆسۆ
بووم به ئه‌فسانه‌ی وڵاتان
شار به شار ماڵ به ماڵ کۆ به کۆ
خاڵی چاوت گۆشه‌ی ئه‌برۆ
دوو دینیان کردم له‌سه‌ر تۆ
یا بمکه پیری مه‌یخانه
یا مریدی خانه‌قات بم
ڕۆحه‌که‌م ڕووی خۆت بنوێنه
تا به که‌ی کوشته‌ی نازت بم
ده‌مه‌که‌ت وه‌ته‌که‌للوم بێنه
تا نه‌مردووم هه‌مڕازت بم
جارێک به که‌ره‌م بمدوێنه
به فیدای ده‌نگ و ئاوازت بم
مه‌یلی ئه‌برۆی تۆ قه‌ت نانێم
غه‌مزه‌ده‌ی چاوه‌که‌ی بازت بم
من که هاتم قیبله‌م گۆڕی
یا خوا کافر بێ جه‌للابم...
✨✨
/channel/paylway
📖 خیام و معنای زندگی
خیام معماگونهترین و بحث برانگیزترین حکیم و شاعر ایرانی است. در تفکر خیام معنا و معمای زندگی محوریترین مسئله است. به صراحت میتوان مدعی شد که هیچ شاعری به اندازة خیام درگیر دغدغههای وجودی و اگزیستانسیال نبوده است.
در شعر او معمای هستی، معنای زندگی، لذت، دوستی، مرگ آگاهی، عشق و رنج پررنگترین مسائل است. اشعار خیام انسان را با کمترین و کوتاهترین جملات با خودش مواجه می‌کند و به عمق زندگی میبرد. بیراه نیست اگر بگویم خیام یک درمانگر بزرگ برای حالِ ناخوشِ ماست. پیش از این به نیچه و بحران نهیلیسم اشاره کردم و دیدیم که مسئلة معنای زندگی اهمیت فراوانی دارد و بزرگترین مسئلة ماست. خیام اگرچه در رباعیات به صورت متفرقه به نکات مختلف اشاره می‌کند اما نوعی انسجام در تفکر او هست که میتوان گفت بسیار به زندگی معنا میبخشد. در ادامة این بخش به چند رباعی و مفاهیم به کار رفته در آن اشاره می‌کنیم و بر آنیم تفکر خیام را بشکافیم تا معنای زندگی را از منظر او بهتر درک کنیم.
دریاب که از روح جدا خواهی رفت
در پردة اسرار فنا خواهی رفت
مِی نوش ندانی ز کجا آمدهای
خوش باش ندانی به کجا خواهی رفت
در این رباعی چنانکه میبینیم مرگ پایان حتمی زندگی است. در رباعیهای متعدد خیام تلاش می‌کند که ما را به مرگ آگاه کند. پیش از این هم اشاره کردم که در زندگی روزمره ما فراموش می‌کنیم که موجوداتی فانی هستیم. خیام تاکید می‌کند که ما محکوم به مرگ هستیم و نمیدانیم از کجا آمدهایم و بعد از مرگ به کجا میرویم. در چنین وضعیتی که انسان دارد، تنها باید خوش باشد و از زندگی لذت ببرد. همانطور که میان کفر و دین و شک و یقین یک نفس بیشتر نیست، باید این یک نفس را به خوشی گذراند.
این یک نفسِ عزیز را خوش میدار
کاز حاصل عمر ما همین یک نفس است
این خوشی زمانی عمیقتر می‌شود که در پدیدههای عالم عمیقتر بنگریم. زندگی امروز زندگی پُر سرعتی است و ما را از توجه به پدیدهها غافل کرده است. اما خیام که خود ستاره شناس بوده است تلاش می‌کند به هستی و طبیعت عمیقتر بنگرد. او حتی وقتی به کوزهای نگاه می‌کند، نگاه زیباییشناسانهاش به اجزای کوزه روحی دیگر میبخشد.
این کوزه چو من عاشق زاری بوده است
در بند سر زلف نگاری بوده است
این دسته که بر گردن او میبینی
دستی است که بر گردن یاری بوده است
اینجا بازهم مرگ آگاهی دیده می‌شود و خیام معترف است که این کوزه حاصل جسم کسی است که روزی عاشق بوده است و از خاک جسد او چنین کوزهای ساخته شده است. نکتة قابل تأمل این است که خیام مرگ و عشق را اینچنین در کوتاهترین سخن به تصویر میکشد و این هنر اعجابانگیز اوست. در عین حال او حتی به گیاهان هم وقتی نگاه می‌کند تلاش می‌کند چنین نگرش عمیقی داشته باشد و زندگی انسان را در عالم، به دیگر موجودات گره بزند و هشدار دهد که بدن ما روزی در چرخة هستی به دیگر موجودات تبدیل می‌شود و همانطور که ما امروز به گیاهی نگاه می‌کنیم، روزی یک نفر دیگر به گیاهی که از خاک جسم ما میروید نگاه می‌کند.
ابر آمد و باز بر سرِ سبزه گریست
بی بادة گلرنگ نمیباید زیست
این سبزه که امروز تماشاگه ماست
تا سبزة خاک ما تماشاگه کیست
درس دیگری که خیام به ما میدهد این است که ما به حقیقت و یقین دسترسی نداریم و به همین دلیل نباید به چیزی امیدوار بود. مقصود این است که منتظر نباشیم که خوشبختی و کام گرفتن از زندگی برایمان رخ بدهد، بلکه خودمان باید کاری کنیم. پیش از این در بخش فلسفه از زبان شوپنهاور گفتیم که باید خوشبختی از درون نشئت بگیرد و منتظر چیزی در بیرون نباشیم. بودا نیز میگفت نباید به غیر از خودمان امیدوار باشیم. خیام در رباعی زیر تاکید دارد که آدمی به حقیقت و یقین دسترسی ندارد و باید جام از دست ندهد. این جام نمادِ زندگیست و باید فقط به آن توجه کرد.
چون نیست حقیقت و یقین اندر دست
نتوان به امید و شک همه عمر نشست
هان تا ننهیم جام مِی از کف دست
در بی خبری مرد چه هشیار چه مست
البته که خیام حقیقت را یک معمایِ لاینحل میداند و بر این باور است که رفتن به سراغ اسرار هستی و حل معمای عالم کاری بیهوده است. من بسیار با این مسئله همدل هستم و بر این باورم که اگر قرار است معمایی حل بشود، آن معما همین زندگیِ اینجا و اکنون است؛ که خیام بر آن تاکید دارد.
در پردة اسرار کسی را ره نیست
ز این تعبیه جان هیچکس آگه نیست
جز در دل خاک هیچ منزلگه نیست
مِی خور که چنین فسانهها کوته نیست
📝 حسین جمالی پور، معمای معنا،
ناشر: بنیاد سهروردی تورنتو_کانادا
✨✨
@paylway
📖 لە نێوان ئاخاوتن و نووسیندا: کام شێواز لە نووسینی ئەکادێمیکدا بەکار بهێنین؟
📝 بەختیار سەجادی
🔻 بەشی یەکەم
پێکهاتەخوازی هێندە پێ لەسەر کاریگەریی قووڵی فەرهەنگ، چاند، نەریت، زمان و ئایدیۆلۆژیا دادەگرێ کە ڕێتێناچێ مرۆڤ بتوانێ یەک تۆزقاڵ دەربازبێت لە لێکەوتەکانیان. پێکهاتەخوازی ئەوەمان بە بیر دێنێتەوە کە ناسنامەی سوژە بەردەوام پێشوەختە داڕێژراوە و مرۆڤ سوژەی بابەتی هێمایینە، واتە مرۆڤ بە تەواوی ملکەچی ئەو چوارچێوەیەیە کە زمان و ئایدیۆلۆژیا و فەرهەنگ وەک سیستەم بۆی دروست کردوون.
پاش‌پێکهاتەخوازی، بە بەراورد لەگەڵ پێکهاتەخوازی، تۆزێک ئازادی دەداتە سوژە و پێی وایە مرۆڤ دەتوانێ بەرەنگاری دەسەڵاتی ڕەها و زاڵی کۆمەڵێ پێکهاتە ببێتەوە. بۆیەش پاش‌پێکهاتەخوازی، بە تایبەت لە هەندێ دەرکەوتەیدا، بۆ نموونە لە ڕوانگەکانی جودیت باتلێردا، بڕوای بە ئەگەری دروستبوونی گۆڕانکاری هەیە لەو پێکهاتانەی بەسەر زەینییەتی سوژەدا زاڵن.
دوانەی لێکدژی ئاخاوتن/نووسین هەردەم جێگەی سەرنجی بیرمەندانی پاش‌پێکهاتەخواز بووە. دێریدا پێی وایە ژیاری ڕۆژئاوایی هەر لە یۆنانی کەونارا و دواتر بە هاتنی مەسیحییەتەوە گرنگیی بە ئاخاوتن داوە و نووسینی پشتگوێ خستووە. لۆگۆسێنتریزم، کە لە کوردیدا وەک گوتەتەوەری بەکاری ئەهێنین، بریتییە لە داگەڕان بۆ گوتە و ئاخاوتە، کە پەراوێزخستنی نووسینیشی لێدەکەوێتەوە.
گەر دێریدا بەم چەشنە باسی شارستانیەتی ڕۆژئاوایی دەکات، ئێمەی کورد چۆن بۆخۆمان بڕوانین؟ گەر ئەوان، بەو سامانە دەوڵەمەندەی نڤیسارەوە، پێیان وایە بە پێی پێویست پێش نەکەوتوونە، گەلۆ کورد سەبارەت بە ڕادەی پێشکەوتنی خۆی چ بڵێت کە ئەرشیڤەکانی ناتەواو و نیوەچڵن؟
ئاخاوتن دەلالەتە لە ئامادەبوون، وەک چۆن نووسین پیشاندەری نائامادەبوونە. دێریدا ئاماژە بۆ زاراوەی "مێتافیزیکی ئامادەبوون" دەکات کە هایدیگێر بەکاری هێناوە و بە مانای بەباشتردانانی ئامادەبوونە لە چاو نائامادەبوون. بۆیەش دوانەی ئاخاوتن/نووسین هەردەم هاوتەریب بووە لەگەڵ دوانەی ئامادەبوون/نائامادەبوون.
وەک چۆن ئاخاوتن لە نووسین بەباشتر دانراوە، هەر بە هەمان شێوەش ئامادەبوون، لە چاو نائامادەبوون، ڕێزی زیاتری لێگیراوە. تیۆریی هەڵوەشاندنەوە لە یەکەم وێستگەی گرنگی خۆیدا سەرێتی و جێگەی نێوان دوو لایەنی پێکهێنەری دوانەی لێکدژ دەگۆڕێت. لە ئەنجامدا لەبری ئاخاوتن/نووسین دەبینە خاوەنی دوانەیەکی نوێ بە ناوی نووسین/ئاخاوتن.
دوانەی لێکدژی نووسین/ئاخاوتن ئاماژەیە بۆ سەرێتیی نووسین بەسەر ئاخاوتندا. لێرەدا نووسین چەق و ناوەندە. بە پێچەوانەی چاوەڕوانییەکانەوە، ئەمە ئاخاوتنە کە دەبێتە بەشێک لە نووسین و لێرە بەدواوە ئاخاوتن وەک پاشکۆی نووسین دادەنرێت. دێریدا ئاماژە بۆ زاراوەیەک دەکات بە ناوی سەرنڤیسار و وەکوو کۆیەک بەکاری ئەهێنێ کە هاوکات هەڵگری نووسین و ئاخاوتنە.
ئەو قسانەی سەرەوە لە پێکهاتەخوازیدا بڤەیە چونکە کەس بۆی نییە بەرودواییی سەقامگرتووی دوانەگەلی لێکدژ تێک بدات. بەڵام لە پاش‌پێکهاتەخوازیدا دەکارین پەل بۆ ئەم ئاواتە و هی دن ژی بهاوێژین. هزری پاش‌پێکهاتەخوازانە لەو بڕوایەدایە مرۆڤ گەر هەوڵ بدات و گەر بوێر و خوێندەوار و پێداگر بێت، دەتوانێ کار لە سیستەم بکات، با ئەگەر کاریگەرییەکە لە ئاستێکی کەمیشدا بێت.
لە کوردستان، هەر لە دێر زەمانەوە و ئێستاشی لەگەڵدا بێت، لەبەر هۆکاری جۆراوجۆر، ئاخاوتن و ئامادەبوون لە نووسین و نائامادەبوون بە گرنگتر و باشتر دانراون. گەر پێکهاتەخوازێکی پەتی بین، ناتوانین دەست لەو ڕەوشە وەربدەین چونکە لەم ڕوانگەیەوە سیستەم بەردەوام لە سوژە بەهێزترە. بەڵام گەر بمانەوێ کار لە سیستەم بکەین، لە ڕووی تیۆریکەوە پێویستمان بەو بەشەی پاش‌پێکهاتەخوازییە کە هەوڵی جێگۆڕکێی نێوان دوانەگەلی لێکدژ دەدات بە مەبەستی بەراوەژووکردنیان...
درێژەش هەن...
✨✨
/channel/paylway
📖 برنده نوبل ادبیات 2024 و جذبه ی نوشتن
«در کار با هان کانگ، همکاری با نویسنده‌ای را تجربه کردم که به ترجمه همانند فرآیند نوشتن خود احترام می‌گذاشت. او مجذوب این بود که چگونه می‌توانیم کوچک‌ترین جزئیات یا تصویر را در متن بیان کنیم.»
هان کانگ، نویسنده اهل کره جنوبی و برنده جایزه نوبل ادبیات ۲۰۲۴، با اولین رمان ترجمه شده خود با عنوان «گیاهخوار» به موفقیت در دنیای انگلیسی زبان دست یافت. این کتاب که در سال ۲۰۱۵ به زبان انگلیسی منتشر شد، بلافاصله با موفقیت همراه شد و در فهرست پرفروش‌ترین کتاب‌های روزنامه «ایونینگ استاندارد» قرار گرفت و سال بعد آن جایزه بوکر بین‌المللی را برای این نویسنده و مترجم انگلیسی جوانش دبورا اسمیت به ارمغان آورد.
در تابستان ۲۰۱۵، هان کانگ یک هفته را در دانشگاه ایست آنگلیا (UEA) در انگلیس گذراند، جایی که این نویسنده یک کارگاه ترجمه ادبی کره‌ای به انگلیسی در مدرسه تابستانی سالانه مرکز ترجمه ادبی بریتانیا (BCLT) برگزار کرد. هان کانگ که پیش از آن نیز یک نویسنده شناخته شده در کره بود، اخیراً رمان جنجالی با عنوان «اعمال انسانی» را نیز منتشر کرده که دبورا اسمیت قرار است آن را به انگلیسی برگرداند.
به عنوان بخشی از مدرسه تابستانی در جولای ۲۰۱۵، دبورا اسمیت کارگاهی را با هان کانگ برای شش مترجم نوظهور زبان کره ای برگزار کرد که توسط مؤسسه ترجمه ادبیات کره حمایت می‌شد.
روکسان ادموندز یکی از شرکت‌کنندگان در این کارگاه ترجمه گفت: «نکته مهم کارگاه‌ها این بود که ما توانستیم روی ترجمه با حضور نویسنده کار کنیم. در ابتدا کمی ترسناک بود، اما بعد با دیدن شور و اشتیاق هان، احساس راحتی کردیم».
سوفی بومن، یکی دیگر از شرکت کنندگان (و متعاقباً برنده جایزه ترجمه کره تایمز) نیز گفت: «به یاد دارم که در کارگاه یک ساعت یا بیشتر درباره یک ویرگول صحبت می‌کردیم و چندین بار آن را حذف و اضافه کردیم و مدت زمان زیادی را صرف بحث در مورد رنگ و احساس و ظاهر ژاکتی که یکی از شخصیت ها پوشیده بود، کردیم. من کاملاً شگفت زده شدم که چگونه می‌توانیم این کار را با جدیت انجام دهیم، کار کردن روی چنین جزئیاتی با حضور نویسنده شگفت آور بود».
ویکتوریا کادل، یکی دیگر از شرکت کنندگان در این کارگاه ترجمه ادبی که اکنون دانشجوی مقطع دکتری در داشنگاه کالیفرنیاست نیز افزود: «در کار با هان کانگ، نویسنده‌ای را تجربه کردم که به ترجمه همانند فرآیند نوشتن خود احترام می‌گذاشت. او مجذوب این بود که چگونه می‌توانیم کوچک‌ترین جزئیات یا کوچک‌ترین تصویر را در متن بیان کنیم. به طور کلی، به یاد دارم که او چقدر سخاوتمند بود، چقدر آرام صحبت می کرد و کلماتش چقدر قدرتمند بود».
ماحصل یک هفته بحث فشرده، ترجمه‌ای از داستان کوتاه هان «اروپا» بود که کمتر از یک صفحه طول داشت اما ارزش چنین فعالیت هایی همیشه در فرآیند آن نهفته است و نه در محصول نهایی.
بومن و کادل در ادامه همراه با چندین فارغ التحصیل دیگر، یک راهنمای ترجمه ادبی کره‌ای-انگلیسی منتشر کردند و دبورا اسمیت با موفقیت در ترجمه‌اش از کتاب «گیاهخوار»، انتشارات «Axis» را منتشر کرد که در ادامه جایز بوکر بین‌المللی را با ترجمه انگلیسی «گیاهخوار» دریافت کرد.
ویونگ چون، رئیس مؤسسه ترجمه ادبیات کره‌ای در پاسخ به اعطای جایزه نوبل ادبیات 2024 به هان کانگ، اظهار داشت: «جایزه نوبل ادبیات هان کانگ، لحظه ای مهم است که تلاش‌های موسسه ترجمه ادبیات کره‌ای را برای معرفی ادبیات کره ای به جهان را برجسته می‌کند.
آکادمی سوئد، هان کانگ را به دلیل «نثر شاعرانه‌اش که آسیب‌های تاریخی را شامل می‌شود و شکنندگی زندگی انسان را آشکار می‌کند»، شایسته دریافت جایزه نوبل معرفی کرد.
#گزارش_روز
https://www.alef.ir/files/post/lg/2024/42/480511.jpg
✨✨
@paylway
📖 حه‌زانه‌شێعرێ[1] و له‌نجنایێوی ئارۆیانه‌ته‌ر
📝 عادڵ محەمەدپوور
🔻 بەشوو حەوتی
✅ سابیر عه‌زیزی و حەزانە شێعرێوە
🔻 سەرچەمە کتێبوو چەکەریای حەزێ تازێ...عادڵ محەمەدپوور، ئەوین ١٣٩٦
✨✨
/channel/paylway
..:
📖 یادداشت
📝 فرزاد میراحمدی
✔️ شعربودگی
بیش از چهار دهه است که جامعەی ادبی ،فرهنگی و هنری ما درگیر مفاهیم فلسفه ی فیلسوفانی چون هایدگر ، فوکو ،دریدا ،دلوز و... می باشند و این درگیر شدن با ترجمه ی مقالات متنوع والبته گاها داری ضعف تالیف زبانی همراه بوده است و شوربختانه نظریاتی تولید شده که کمترین مطالعات زیر ساختی نسبت به درک مناسب و متناسبی از شعر ،حکمت و فرهنگ ندارد با این تاکید که فلسفه و حکمت در دل شعر کلاسیک ما جا خوش کرده است، شاید این سرآغازی برای ورود به بحثی باشد تحت عنوان تحلیل دسته واژه ای خودساخته که من " شعر بودگی " می نامم.
بدون شک برجسته نمودن این عنوان نگاه مخاطب را به واقع بودگی هایدگر می کشاند که شاید بیراهه نباشد اما بیاییم کمی متفاوت تر به این دسته واژه بنگریم:
در سه دهه ی اخیر شعر معاصر ما با مفاهیم زبانی چون روایت شکنی ،چند روایتی ، تکثر معنا ، معنا گریزی و... دسته و پنجه نرم کرده است واین دسته پنجه نرم کردن گاه به یک زیاده روی و نابودی شعر رسیده است با پذیرش مفهوم زدایش و رد فوکویی دریدایی بی شک موضوع قابل لمس تر خواهد بود؛ البته در رد نگاه زیاده خواهانه ی سلبی این نگاه باید بگویم اگر اصالت شاعرانگی حفظ نشود هر آنچه اتفاق می افتد شعر را از از واقع بودگی یا به عبارتی شعر بودگی دور می سازد شاید کسانی باشند که این دور شدن را به نفع شعر بدانند اما باید گفت این دگرگونی شاید بتواند ژانر جدیدی خلق کند اما تهی ساختن متن شعری از شاعرانگی مرگ ژانر شعر را به همراه دارد . در طول تاریخ شعر فارسی دچار تغییرات شکلی، فرمی و نویسشی بوده است. قالب عوض کرده و فضاهای نوین و نوین تری ایجاد شده اما هیچگاه تن به تهی شدن شاعرانگی نداده است.
مصادره به مطلوب نمودن مولفەهای هنر پست مدرن هرگز نمی تواند شاعرانگی یا به عبارتی شعر بودگی را به نابودی بکشاند ودرپایان این پرسش را طرح می کنم:
چه مولفه هایی شعر بودگی را به ما قابل باور می سازد؟ جایی خواندم که:
هایدگر در سال 1936 در نوشته ای با عنوان «هولدرلین و ذات شعر» به بررسی شعر (پوئیسیس یا خلق نامستوری) که ذات زبان است و ارتباط آن با ساحت قدس می پردازد.
هیدگر با وام گرفتن پنج گفته از هولدرلین و تفسیر آنها، حقایقی را درباره شاعری که اصل زبان یا به عبارتی دیگر زبان اصیل است بازگو می کند که راهگشا در اندیشیدن در باب وجود (تفکر اصیل) است. او با الهام از گفته های هولدرلین معتقد است که شاعری بی شائبه ترین پیشه است که نه تنها دخل و تصرفی در عالم و آدم ندارد بلکه گشوده به روی ساحتی فراتر از زمین و حقیقت است. خطیر بودن این پیشه از آنجاست که سکنی گزیدن انسان بر روی زمین با شعر که همانا پاسخ به دعوت لوگوس (وجود یا اساس ظهور، زبان هستی) برای به نامستوری در آوردن است پیش می آید و این مهم تنها به انسان شاعر سپرده شده تا چیزها را بنامد و با نامیدن, سهمی در ظهور چیزها بر عهده گیرد. به عبارتی دیگر شاعر خدمت به گشودگی و ظهور می کند. گشودگی چیست و آیا این شعربودگی با گشودگی مرتبط است . شاعر می نامد به عبارتی شاعر متفاوت می بیند، می خواند و می نامد واین تنرهایی (تاکیدی بر رهایی تن کلمه از وطن مقدم ) کلمه و ورود به وطتن جدید است که شاعرانگی را به شعر بودگی هدایت می کند شاعربودگی فرمولیزه کردن یک نگاه یا چند تکنیک نیست شعر بودگی زیست تجربه شده ذهن و اندیشه و تصور و تخیل هستندەی کلمه است که می آفریند اگر اورا محدود به بهره مندی از چند تکنیک تو بگو شعر مدرن پست مدرن کلاسیک هفتادی حجم و... کلمه تحدید می شود واین تحدید با گشودگی سازگار نیست...
✨✨
@paylway
📖 حه‌زانه‌شێعرێ[1] و له‌نجنایێوی ئارۆیانه‌ته‌ر
📝 عادڵ محەمەدپوور
🔻 بەشوو ششی
فۆرمی ئازادٚنه، نموونێما که‌مێنێ یا من نه‌دیێنێم و تا ئیسه نه‌یاوان شێوازه‌و تایبه‌و وێش. چن دقێم جه سابیر عه‌زیزی و... دیێنێ و تاوۆ هه‌نگامێ بۆ په‌ی ده‌س په‌نه‌که‌رده‌ی ئی شێوازه شێعریه.
چی کتێبنە بڕگه‌و چند سه‌رنجێ سه‌روو چن ده‌قێو ئارۆی ئی باسیه درێژه مده‌یمێنە.
.............
ئی حه‌زانه شێعرێ جە شارۆی:
نۆ نه‌مامێ، نه‌وا نه‌یێ، نه‌رگس بۆ
بیه هامڕاز وه‌روو شه‌وێ سه‌عات نۆ
گۆمه‌زه‌ش باوش لیمۆش نه سه‌ر ده‌س
وه‌رمی نه‌رم چینه‌ی که‌سی نه‌دٚیه‌ن که‌س
نه‌سیم هه‌ناسه‌ش مه‌سش که‌رد یه‌ک ده‌م
ده‌س لیمۆش دزی ده‌م لکانه چه‌م!
نێگام تێقاوتێق دیدٚه‌ی نازش که‌رد
جه عاڵه‌می هۆش ئاوه‌ز بارش که‌رد
ده‌ماخم نیا بناروو گۆشی
خوته‌ن وار مه‌س که‌رد گۆشه‌کاو هۆشی
هه‌ڵقه به‌س دوو ده‌س جه بلووری نه‌ی
سه‌وزیا ده‌روون هه‌زاران ئۆخه‌ی
جه‌مسه‌ری جه‌زبه‌ش ئایر دا هه‌ستم
هه‌ڵای به تینی ئایرش مه‌ستم
به‌رگم داوه لا چه‌مم که‌وت پایین
که‌می دینش که‌رد، مه‌حف بیه‌و ئایین
زه‌ڕێ درزه‌ش دان چوون توه‌و ماسی
ساف و بێ عه‌یبه‌ن عه‌ین سه‌ره‌و تاسی
ڕه‌نگه‌و هێلالی قه‌وسش دوه وه‌ر
چووزه‌و له‌زه‌تی جۆش وارده‌ن جه سه‌ر
حه‌زێوه شیرین نیشت سه‌ر نه هه‌وا
عێسمه‌تش دڕی به سه‌ڵته و که‌وا
ئاوه‌ز بێ هۆش که‌وت ئێحساس پاڵه‌وان
به گورز و گۆپاڵ وه‌ستاره مه‌یدٚان
«پای چه‌پ وست وه پێش ڕاس نه جا موحکه‌م
چه‌پم که‌رد ستوون ڕاسم ئارده‌و هه‌م»
مێڵم نێڵ دریا مونحه‌نی قوتبه‌ین
نیشت یاگه‌ی مه‌به‌س کلووره‌ی شه‌هده‌ین
خرچه‌ی گۆمه‌ز ساف خرچه خرچ ده‌روون
ختووله‌ش گوڵیا خونچه‌ش ده‌م وه هوون
وه‌رمم هایش بیه‌و ڕێک سه‌عات نۆ بێ
ده‌م نه پای چه‌مش ده‌س وه لیمۆ بێ
ئاوه‌ز ئاما وێ هه‌ستم گوڵیا بێ
ده‌مش سووره گوڵ شه‌که‌ر مجیا بێ (ب.م (شارۆ) ٢٧/١٢/٩٣)
🔻 سەرچەمە کتێبوو چەکەریای حەزێ تازێ...عادڵ محەمەدپوور، ئەوین ١٣٩٦
..........................
🔻سەرچەمێ و پەراوێزێ:
[1] - من پەی شێعرێ ئێرۆسیێ(Erotic art) و تەنکامە و عاشقانە واتەی، باقە واچەو «حەزانە شێعرێ»م وەڵنیار کەردەن کە بەرهەمێوی هونەرین پەی لادایوەو توەکاو زەریفی و دلێنەکەردەی ئی دیاردەیە و تەوسیفوو عەشقی جە دەقوو شێعرێنە.
[2] - مختاری محمد، زنی تنها، ص ۴۴
[3] - کاردۆخی محەمەد ئەمین، دیوان سەیدی، ل ١٠٢
[4]- ئی باقە واچە وەشکەردەو د. جەلال خاڵەقی موتڵەقییا. بدٚیەیدێ «تن کامە سرایی در ادب ایران، مجلە ایران شناسی، سال هشتم».
[5] - بە پەیلواو ڕەخنەوانا و نویسەره گەوراو وەرنیشتی پێسە«لامارتین» و «موسە» و هەر پاسە شاعێرانێ سەر بە قوتابخانەو رۆمانسیسیزمی، شێعرێ غەنایێ(لیریکا) پەی به‌روسته‌ی «هەستە تاکییەکاو شاعیری» بۆ. چی وینگاوە شێعرە ژانرێوەن کە شاعێر چنی« وێش» مێنە گۆ. یانێ پانایی ڕۆحی وێش کەرۆ سووژە پەی خۆرپەبەخشی و ئاردەینەی ژانرێوە هونەری و ئیستەتیکی. ئی تاقمە هونەرمەندێ واچێنێ شێعرەی غێناییە(لیریک) شێعرێوه‌ی شەخسییەنه و تەنیا شاعێر وێش لاونۆوە.( شميسا سيروس، انواع ادبی، ل120). بڕێوەتەر جە ڕەخنەوانا واچێنێ: شێعرەی لیریکیه شێعرێوه‌ی سۆسیاییەنه و سەر بە پێکاماو گلێرگای، بەڵام دوێ ڕەگەزێ «هەست» و «شەخسی»بیەی، وەرەچەمتەرین فاکتێنێ پەی ژانروو شێعرێ. واچێنێ: شاعێر بەشێوەن جە گلێرگای، که وێش بە «دەرباییس(متعهد)» مزانۆ.
( شفيعی كدكنی، درامدی بر ادبيات غنايی، مجلە رشد آموزش زبان و ادبيات فارسی، شمارە 33 و 34)
[6] - خالقی مطلق جلال، تن کامە سرایی در ادب ایران، مجلە ایران شناسی
[7] - هەمان سەرچەمەی وەڵین
[8] - حه‌بیبی عه‌بدوڵڵا، دیوانوو بێسارانی، ل 223
[9] - کاردۆخی موحه‌مه‌دئه‌مین، دیوانی صه‌یدی هه‌ورامی، ل 159
[10] - هه‌مان سه‌رچه‌مه‌ی وه‌ڵین، ل 205
[11] - هه‌مان سه‌رچه‌مه‌ی وه‌ڵین، ل 210
[12] - هه‌مان سه‌رچه‌مه‌ی وه‌ڵین، ل 201
✨✨
/channel/paylway
📖 وێنەکان
زاگرۆسە و هۆرە دەچڕێ چاو لە ڕێی ئاوێنەکان
پیت بە پیت بەڕوار دەنووسێ تیشکی تۆڵەی خوێنەکان
دڵ تریبوونی شەقامەو، کچ دەخوێنێ خۆرەتـاو
گوڵهەنار پەلکەی لە بیرەو دێنە دەنگ بزوێنەکان
گەر فلەشبەک بەی لە کانی دێتە بەرگوێت کارەسات
تەم دەهاوێ سرتەسرتی دڵتەزێنی وێنەکان
هاژە بەرخۆدانژەنێکە و تا بپرژێ پرژەیێک
تار دەبێ گوێتان بە لرفەی شەوکوژی بژوێنەکان
کورسی کورسی مل دەنێ گڕ، هەڵکراوین تا سکڵ
ئاە دەسووتێنێ قەنارە و قەفقەفی پشتوێنەکان
جێی ڕقی پیرۆزە هەردەم تەخت لە تۆی ئەندێشەما
کرمەڕێزە چارەنووسی زارە بێ بلوێنەکان
قشقەڕە مەحکوومە ڕۆژێ جێ بهێڵێ هەورەبان
با هەڵۆ دەرکا گڵاویی، بست بە بستی شوێنەکان
مەوجی دواڕۆژ بۆ بەرەی زامبی دەرک ناکاتەوە
گەر براکەم ڕوونەکاتە پەنجەرەی هاوسوێنەکان
📝 کامیل داوەری/@kamildavari
✨✨
@paylway
این قافله عُمر عجب میگذرد
دریاب دَمی که با طَرَب میگذرد...
📝 خیام نیشابوری فیلسوف و شاعر (1131-1048 م)
✨✨
/channel/paylway
📖 حه‌زانه‌شێعرێ[1] و له‌نجنایێوی ئارۆیانه‌ته‌ر
📝 عادڵ محەمەدپوور
🔻 بەشوو چواری
ئوستووره‌کانه ئێرۆس به تاپۆو کناچڵێوی خنجیلانێ و ڕووته‌ڵێ وێنا کریاینه که تاجه گوڵینێوی سووره سه‌ره‌شه‌و و تیر و که‌مانێچ ده‌سشه‌وە بیه‌ن.
حەزانەو ئوستووره ڕۆمییه‌کانه، «ئاموور»ش په‌نه ماچا که کوڕوو «مارس»ی و خودٚاڵه‌و جه‌نگین و «ونووس» خودٚاڵه‌ژه‌نه‌و عه‌شقی و زه‌ریفینه.
ئه‌ده‌بیاتی فارسینه، «به‌هرام یا مه‌ریخ»، وه‌رانوه‌رەن چنی «مارس»ی و «ناهید یا زهره»، وه‌رانوه‌را چنی «ونووس»ی. به‌ڵام ئه‌ده‌بی فارسینه نامێوه ئەو ئێرۆسی نه‌بریاینه و ئینه‌یچ په‌ی باروو «نێرینه سالاری» ئه‌ده‌بیاتوو ئێرانی سه‌ده‌کاو ویه‌رده‌ینە هۆرمگێڵۆوه. خاله‌قی ئینا چا باوه‌ڕه‌نه که په‌ی ئه‌ده‌بی «ته‌نکامه»یی ئه‌شۆ جه کۆمه‌ڵگانه و جه پێوه‌ننییه‌کاشه‌نه ڕه‌وشێوە ئاسانگیر و ئازادٚیێو جه هونه‌ر و ئه‌ده‌بیاته‌نه خێزیۆ که هه‌م چه‌نی ڕه‌وشوو ئه‌خلاق ته‌وه‌ری خه‌ڵکه‌که‌ی دژبه‌ر نه‌بۆ و هه‌مته‌ر په‌ره دریۆ پی شێوازه هونه‌رییه.
جیا ئەو فه‌زای نێرینه سالاری و دۆخه‌ی کرێڵ دریای گلێرگاو ئێرانی، نموونه‌و شێعره‌ی ته‌نکامه‌یی جه «وه‌یس و ڕامین»وو فه‌خره‌دین ئه‌سعه‌د گورگانی و «خه‌سره‌و و شیرین»وو نێزامی و «گوڵ و نه‌ورۆز»وو خواجوی کرمانی و...هه‌ر پاسه دیمه‌نه ته‌غزوڵییه‌کاو شانامه‌و فێرده‌وسی و دلێمایه‌و غه‌زه‌ڵه‌کاو حافێزی و سه‌عدی و...نه مپێویۆنە.
[7]
شێعره‌ی تازێنه شێعره‌کێ «فروغ فه‌ڕۆخزادێ» سه‌رڕێزێنێ چی جۆره شێعرانە.
حەزانێوە جە «فرووغ فه‌ڕۆخزادێ»:
آب‌تنی:
«...لخت شدم تا در آن هوای دل‌انگیز
پیکر خود را به آب چشمه بشویم
وسوسه می‌ریخت بر دلم شب خاموش
تا غم دل را به گوش چشمه بگویم...»
✨✨
درێژەش هەن
🔻 سەرچەمە: کتێبوو چەکەریای حەزێ تازێ، ئەوین 1396
✨✨
/channel/paylway
تەوەر پەی مەحکمەی بریا بە زۆرێ
حەکەمشا بایەقوش بێ داره کۆرێ
تەوەر کێشیا سەرەش دار ئانە ئەودەر
به کام حەق داربڕێ با مەردەشۆرێ؟
📝 جەماڵ قادرپوور
✨✨
@paylway
https://youtu.be/JBDU7k2nJcU?si=NlUQo77Sa_vBsFVc
✨✨
/channel/paylway
📖 دوبیتیهای باباطاهر از روخوانی تا معنی
✔️ نقدی بر کتاب فهلویات اثر دکتر پژمان فیروزبخش (بخش یکم).
📝 آرش اکبری مفاخر
آرخش/ خانۀ آموزش، پژوهش و ویرایش حماسه‌های ایرانی
@arakhsha96
https://www.instagram.com/arakhsha96
✨✨
/channel/paylway
📖 معرفی کتاب/ کتابخانه‌ای دربارۀ شعر
✔️ کتاب متافیزیک شعر
تألیف مهدی مظفری ساوجی
در روزگارِ کم‌توجهی‌های فزاینده به شعر، از سوی ناشران، از سوی کتابفروشی‌ها، از سوی متولیان فرهنگی و نهادهای بازتابندۀ تازه‌های فرهنگی و هنری، کتابی با این عظمت منتشر می‌شود؛ کتابی که البته کاری خلق‌السّاعه نیست و دست‌کم بیش از سه یا چهار سالی می‌شود که در جریانِ نگارشِ پیوسته و سطر به سطر این اثر گرانقدر هستم و می‌دانم که مهدی مظفری ساوجی با چه همت و پشتکار بی‌نظیری، برای پرداختن به مقوله‌ای که آن را واجب دریافته، تمام همّ و غم چندساله‌اش را مصروفِ پروبال‌دادن به اندیشه‌ای که در سر داشته، و به نگارش درآوردنِ تأملاتِ خود دربارۀ آن کرده است و ماحصلِ آن کتابی شده است که البته یک کتاب نیست، چکیدۀ تحلیل و بررسی‌شدۀ مهم‌ترین، مطرح‌ترین، و جدی‌ترین آثاری است که دربارۀ شعر نوشته شده است، با نگاهی ژرف، دقیق، تحلیل‌گر، و موشکافانه.
«متافیزیک شعر» کتابی دربارۀ شعر نیست، کتابخانه‌ای دربارۀ شعر است که تاریخ نظریۀ ادبی را به‌طور ویژه دربارۀ شعر مدنظر قرار داده است. مظفری در این اثر، نه‌تنها شعر، که روح شعر را در مرکز توجه قرار داده و این مهم، البته از عهدۀ هر پژوهشگری برنمی‌آید و حتّی از عهدۀ هر پژوهشگری که خود شاعر هم باشد نیز برنمی‌آید، بلکه دقت‌نظر، سخت‌کوشی و پشتکار، و البته بی‌طرفیِ شگفت‌انگیزی می‌خواهد که اگر دیگر آثار مهدی مظفری‌ساوجی را خوانده باشید، می‌دانید که جمیعاً در اوست.
«متافیزیک شعر»، نه تاریخ شعر، بلکه تاریخِ روحِ سرگردانِ حاکم بر شعر است از آغاز تا امروز، با استناد به منابع مهم، اصیل، و دست‌اول؛ همین، اهمیت و ارزش و اعتبارِ این کتاب را دوچندان می‌کند، مضاف بر این‌که در طول نگارش متن نیز، مؤلف آن را بارها و بارها در بوتۀ نقد و نظرِ بزرگان، اساتید، و کارشناسان این عرصه گذاشته، مشاوره‌هایی ارزشمند دریافت کرده، و بارها خود را ملزم به بازنویسیِ بخش‌هایی از کتاب کرده است؛ کاری که می‌دانیم در روزگارِ گرفتاری‌های بسیار و حوصله‌های فرسوده و زمان اندک، چه‌قدر به‌ندرت صورت می‌پذیرد.
مهدی مظفری‌ساوجی آثار بسیار ارزشمندی دارد، ازجمله: «دورۀ چهارجلدی غزل اجتماعی معاصر»، که سال گذشته به وسیلۀ انتشارات دیدآور، یعنی ناشر همین کتاب «متافیزیک شعر» منتشر شد و در کمتر از دو ماه به چاپ مجدد رسید. یا «گفت‌وگو با نجف دریابندری»، «روزنوشت یک گفت‌وگو با نجف دریابندری»، «پنهان در آینه» (گفت‌وگو با ضیاء موحد)، «گفت‌وگو با مفتون امینی»، «سبز و بنفش و نارنجی» (گفت‌وگو با سیمین بهبهانی)، «آنجا که وطن بود» و «جایی پشت واژه‌ها» (کتاب دوجلدی گفت‌وگو با شمس لنگرودی)، «آفاق و اسرار عزیز شب» (مجموعه‌گفت‌وگوهایی دربارۀ مهدی اخوان ثالث)، «گفت‌وگو با عباس کیارستمی»، «شناختنامۀ ایران درودی»، «نقاشی با نور» (گفت‌وگو با ایران درودی)، «شناختنامۀ مسعود کیمیایی»، «پشت صحنۀ آبی» (گفت‌وگو با اکبر رادی)، «گفت‌وگو با عزت‌الله انتظامی»، «گردش در مدینه‌های فاضله» و... و مجموعه‌شعرهایی چون «رنگ‌ها و سایه‌ها»، «بیمارستان»، «به شکوفۀ سیب»، «باران با انگشت‌های لاغر و غمگینش» و... که هریک بسیار درخشیده‌اند و خوانندگانِ خاصِ خود را یافته‌اند.
و اینک «متافیزیک شعر» پیش روی ماست، کتابی که نه مجموعه‌شعر است، نه گفت‌وگو، و نه شناختنامه، بلکه اثری است پژوهشی و البته بسیار جدی دربارۀ شعر، تاریخ شعر، سیر تحول شعر، روح حاکم بر شعر، و تمامِ آنچه یک شاعر یا یک پژوهشگر در حوزۀ شعر باید بداند.
📝 دکتر لیلا کردبچه/ شاعر و پژوهشگر
✨✨
/channel/paylway
📖 حه‌زانه‌شێعرێ[1] و له‌نجنایێوی ئارۆیانه‌ته‌ر
📝 عادڵ محەمەدپوور
🔻 بەشوو دوێ
حه‌زانه‌شێعرێ مه‌به‌ستوو هونه‌ر و ئه‌ده‌بوو ئارۆین که شاعێر شێوازیته‌ر مدٚیۆ په‌ی ئی ئامانجێ. هه‌ر پاسه که ئه‌ده‌بی وه‌رنیشته‌نه باوشا که‌رده‌ن. ئه‌ڵبه‌ت هه‌جوه‌کێ شێخ ڕه‌زای باسێوه‌ن جیان جه باسوو ئا تاریفیه که که‌رمێش په‌ی عاشقانێ و حه‌زانه‌شێعرێ.
حه‌زانه‌شێعرێ که په‌یلواو منا چنی ئا تاریفیه که چی دمایوه کریان په‌ی ئه‌ده‌بوو فارسی و نامێشا نیان «ته‌ن کامه»[4] یۆگێرۆوه. ئی ڕه‌گه‌زه یۆ جه کارکه‌رده‌کاو شێعرێن، مۆتیڤێوه‌ن په‌ی حه‌زنایو هه‌سته دەروونییەکاو شاعێری و وه‌رده‌نگی کە پەنەش ماچا تەنکامەئێرۆسیێ.
حه‌زنایچ تاوۆ به مێکانیزمی جۆراوجۆره‌وه بۆ. یۆ جه کارکه‌رده‌کاو حه‌زانه شێعرێ که داکۆکی کریۆ سه‌رش قووڵ بیه‌یه‌و شاعێرین سه‌روو خاڵه زه‌ریفه‌کاو عه‌شقی و ده‌روونی که‌رده‌یشانه که سلووکیته‌ر و هێماییته‌ر ملۆنه دلێ به‌شه‌کاو شێعرێ عێرفانیێ و جۆره‌کاته‌روو شێعرێ غێنایێ[5].
ئی جۆره شێعرێ، شێعره‌و چاوه‌ڵی ئێمه‌نه به هه‌سی ڕه‌نگه‌ش داینه‌وه و یۆن جه نۆرمە هێژمۆنی بەخشه‌کاو سەرجەم شێعره‌و کوردی و بە تایبە هورامین. ئی جۆره مه‌زموونێ، هه‌ورامانه‌نه به نسبه‌توو باری سرۆشتی و کاریگه‌ریش سه‌روو ته‌رزه‌و دیایو شاعێری و جووڵنایو هه‌سته‌کاش و بڕێوه مێکانیزمێوته‌رێ به‌راورد چنی شێعره‌و فارسی و کوردی سۆرانی، شاعێرش ئازادتەر بیەن و بێ وه‌ربه‌سته‌ر وزیاینێ وه‌روو دیدی هونەرییەوە و که‌مته‌ر چێرپاو ده‌زگاو تۆتالیته‌ی* زوانی زاڵی کریاینێ.
وینگای ئه‌ده‌بی من ئینه‌نه که شێعره‌و چاوه‌ڵی هورامینه، شێعرێ عێرفانیێ ده‌راویته‌ر به مانا ڕه‌چه‌ڵه‌کی و ویریه‌که‌یش نمه‌پێویا. ئانێچ که هه‌نێ مه‌زموونا تا فکرێ سیستێماتیکیێ عێرفانیێ. نه ئینه که شاعێرێ ئێمه دژێ بیێ با، نا... سۆننه‌تی باوی ئه‌ده‌بی و نۆرمه زاڵه‌کێش ئانه‌شا خێزنان چی ڕەوتێنە. په‌ی نموونه‌ی ئێمه نمه‌تاومێ پێسه‌و عه‌تار یام مه‌ولانای ڕوومی، حه‌وت شاروو عه‌شقی پێسه‌و ویه‌رێوه عێرفانی یۆ شۆنه‌و یۆی، دلێ دیوانوو بێسارانی یام مه‌وله‌ویه‌نه بوینمێ. ئانێ که هه‌نێ گرد مه‌زموونێ عێرفانیێ بیێنێ په‌ی گه‌مه‌ی زوانی و خزمه‌ت به شێعرێن(مه‌زموونوازی). چه‌په‌وانه عه‌تار و مه‌ولانا و مه‌حوی و مه‌ولانا خالێد که ساحێبوو ویر و ڕه‌چه‌ڵه‌کی عێرفانی بیێنێ، گه‌مه‌ی زوانی شێعرێشا په‌ی خزمه‌ت به عێرفانی و ئایدیۆلۆژی ئه‌ده‌بوو سۆفیه‌ی گه‌ره‌ک بیه‌ن(مه‌فهووموازی)...
✔️ سەرچەمە: کتێبوو چەکەریای حەزێ تازێ...، ئەوین 1396
✨✨
/channel/paylway
📖 هۆرزانه‌و غه‌زه‌ڵێ و شارەبانوو شێعرێ
📝 عادڵ محەمەدپوور
🔻 سەرچەمە: کتێبوو چەکەریای حەزێ تازێ، ئەوین 1396
✨✨
/channel/paylway
📖 لە نێوان ئاخاوتن و نووسیندا: کام شێواز لە نووسینی ئەکادێمیکدا بەکار بهێنین؟
📝 بەختیار سەجادی
🔻 بەشی دووەم و کۆتایی
پێکهاتەخوازی قەدەرخوازانەیە، بەڵام پاش‌پێکهاتەخوازی پشتی بە تیۆریی بنیاتنەرانە بەستووە. پێکهاتەخوازی پێی وایە ناسنامەی مرۆڤ ناگۆڕدرێ وەک چۆن بۆخۆیشی هیچ دەورێکی لە چێبوونیدا نەگێڕاوە. بەڵام پاش‌پێکهاتەخوازی پیشانی داوین دەکرێ مرۆڤ گۆڕانکاریی لە ناسنامەی خۆیدا بکات، با ئەگەر دژوار و درێژخایەنیش بێت.
پێکهاتەخوازی ڕەهەندێکی ڕەهاخوازانەی هەیە و بە مەحاڵی دەزانێ مرۆڤ بتوانێ کار لەو سیستەمانە بکات شوناسیان بۆی دروست کردووە. لە لایەکی ترەوە، پاش‌پێکهاتەخوازی بڕوای بە ڕێژەیی‌بوون هەیە و پێی وایە ئەگەری هەموو شتێک لە ئارادایە. پێکهاتەخوازی ڕەشبینە و پاش‌پێکهاتەخوازی گەشبین.
ئێمەی قەڵەم‌‌بەدەستی کورد بەردەوام پێیان وتووین گوێ لە ئاخاوتنی خەڵکی ئاسایی بگرین و لەوانەوە فێری کوردیی ڕەسەن بین. ئەم قسەیە گەرچی لە زۆر حاڵەتدا ڕاستە، بەڵام نابێ وەک حوکمێکی ڕەها چاوی لێ بکەین. پێکهاتەی سادە و ساکاری قسەی خەڵکی ئاسایی زۆر جار بە هیچ شێوەیەک دەرەقەتی واتای وردەکارانەی دەقێکی فەلسەفی نایەت.
فەرزکردنی ئاخاوتن بەسەر نووسیندا لە لایەن ئێمەی کوردەوە ئەو هەڵە کوشندەیە بوو کە ئاسەوارە ئیفلیجکەرەکانی هێشتاکانێ بەسەر جەستەی هزر و نووسین و تەنانەت وەرگێڕانی کوردییەوە ماون و بە زەقی هەست پێدەکرێن. هەر ئێستاش نووسینی بەناو زانستیی وامان هەیە ڕێک و دەقاودەق پشتی بە ئاخاوتن بەستووە. گەرچی ئەم کارە لە شیعردا و لە دیالۆگی چیرۆک و شانۆ و فیلمدا ئاساییە، بەڵام بە هیچ شێوەیەک لە نووسینی فەرمیدا ڕێگەپێدراو نییە.
لە ڕووی زاراوەسازیشەوە، خودی کردەی وشەڕۆنان و دانانی زاراوە لەسەر ڕوانگەیەک دامەزراوە کە نزیکە لە بنەماکانی تیۆریی پاش‌پێکهاتەخوازانە. گرنگترین گۆڕانکارییەک مرۆڤ بتوانێ بەجێبهێڵێت کاریگەرییە لە زمان و ناسنامەدا. زاراوەسازی بە ڕواڵەت دەیەوێ گرفتی وەرگێڕانی زاراوە چارەسەر بکات، بەڵام لە بنەڕەتدا هەوڵێکە بۆ گۆڕینی بیر و بۆچوونی بەردەنگ لە ڕێگەی زمانەوە، کە لە ئەنجامدا گۆڕانی چاندی و هزریی لێدەکەوێتەوە.
بەشێکی زۆری توێژی خوێندەواری کورد لە ڕابردوو و ئێستادا، بەبێ ئەوەی بۆخۆیان ئاگایان لێ بێت، وەکوو پێکهاتەخوازەکان بیریان کردووەتەوە. ئەوان داب‌ونەریت، زمان، فەرهەنگ و تۆرەی کوردییان وەک کۆمەڵێ پێکهاتەی نەگۆڕی ناسنامەی کوردی ڕەچاو کردووە. سیستەمێکی فەرهەنگیی کارا و کارامە پێویستی بەوەیە هەردەم بزۆر و بگۆڕ بێت و ئەمەش یەکێکە لە مۆرکەکانی دینامیزمی فەرهەنگی.
هەوڵدان بۆ پەرەپێدانی شێوازی ئەکادێمیک لە نووسینی کوردیدا تەنها یەکێک لە ڕێگاکانی بووژاندنەوەی زمانی کوردییە کە لە ئاکامیشدا دەبێتە هۆی گەشەی فەرهەنگی. بەڵام مخابن ئەوەی ئێستا دەیبینم جۆرێکە لە فەرزکردنی شێوازی ئاخاوتن بەسەر نووسینی ئەکادێمیک و توێژەرانەی کوردیدا. پێویستە هەردەم ئەوەمان لە یاد بێت کە زمان و زەینییەت گرێدراوی یەکترن و هەر جۆرە گۆڕانکارییەک لە یەکێکیاندا دەبێتە هۆی گۆڕان لەویتر.
فەرهەنگۆکی زاراوەکان:
پێکهاتەخوازی structuralism
پاش‌پێکهاتەخوازی post-structuralism
ئاخاوتن/نووسین speech/writing
ناسنامەی سوژە subject's identity
بەردەوام پێشوەختە always already
بابەتی هێمایین، دەڤەری هێمایین the symbolic
زەینییەت، سوبژێکتیڤیتە subjectivity
گوتەتەوەری logocentrism
ژێیاتی، داگەڕان tendency
مێتافیزیکی ئامادەبوون metaphysics of pressence
هەڵوەشاندنەوە deconstruction
سەرنڤیسار arch-writing
گەشەپێدانی فەرهەنگی cultural development
بەرودواییی سەقامگرتوو established sequence
بەراوەژووکردنی دوانەی لێکدژ reversal of binary opposition
ڕەهاخوازی absolutism
ڕێژەیی‌خوازی relativism
قەدەرخوازانە deterministic
بنیاتنەرانە constructive
سیستەمی فەرهەنگیی بگۆڕ dynamic cultural system
دینامیزمی فەرهەنگی cultural dynamism
✨✨
/channel/paylway
📖 ئه‌زموونه‌کێ ده‌ور و به‌ری و نیگایێو په‌ی که‌له‌به‌روو ئاسۆی
📝 عادڵ محەمەدپوور
🔻 سەرچەمە: کتێبوو چەکەریای حەزێ تازێ، ئەوین 1396
✨✨
/channel/paylway
هین که مَنَم بر دَر، دَر بَرگُشا
بَستنِ دَر نیست، نشانِ رضا
در دلِ هر ذرَّه تو را درگَهیست
تا نَگُشایی بُوَد آن در، خَفا...
📝 مولانا، دیوان غزلیات، غزل 250
✨✨
@paylway
خۆم لە شێعری چاوی تۆ بۆ دەرنەچوو
تان و پۆ دامرد و بۆسۆ دەرنەچوو
زەردەکانی بۆ وەرین دانا سەفەر
ڕێگە تا ئاوازی ڕۆ ڕۆ دەرنەچوو
بۆنی زەردەت لەو دەمەت شیرینترە
بۆیە شێعرم لەو ڕەنگ و بۆ دەرنەچوو
ئەو ئەوینەی وا هەناسەی پێ ئەدام
دەستی خنکانی بە دەممۆ دەرنەچوو
هەر بە تووڵی ملکەچی گۆی سوخمە بووم
پیرەگۆچان ئاشقی گۆ دەرنەچوو
ڕۆژژمێرێکم بە سەر نووسی، وەری و
چاندمەوە و تاڵێکی وەک خۆ دەرنەچوو
گێل‌ئەکەی ڕێگەت لە چاوەڕوانییەک
تا ژیام سایەی لە سەر بۆ دەر نەچوو
مردبووم هاتیتە گڵکۆی باوەشم
سەیرە چۆن گیانم له گڵکۆ دەرنەچوو
بۆنی زیندوویی لە مەرگی تازەدا
دەرنەچوو بۆ دەر، نەچوو بۆ دەرنەچوو؟
دەستەمۆیی بۆ کولەی مردن ژیا...و
باڕەکەو بۆ جاڕی بێ جۆ دەرنەچوو
تۆیەکم دیوە و هەزاران تۆی تریش
تۆیەکیان تێیدا وەکوو تۆ دەرنەچوو
📝 م. سدێق کەریمی
✨✨
@paylway
📖 پشکۆی پێکەنین
عەتری بسکەی نمنمۆکەت دەنگی لەم ڕێ و ناوە دێ
ڕۆژ کە ئـەڕوێ بۆنـی زەردەت بەم دەلاقەی باوە دێ
کوڵمـی گڕگـرتووت لە دەوری بووکـە بەفرینەی شێعر
ئاوری ئەشقـە و نیشانـەی بەو بـزەی نێو چاوە دێ
بـۆ پیـاسـەی ڕێـی زرێبـارت وشـەم گۆڤـەنـد ئەکا
کاتێ پەلکەت لەنجە دەفرۆشێ و شنەش لەو لاوە دێ
با بـە قـووڵـی تێبگـا ڕۆحی بـزەم کاتـێ کـە دێـی
تا بڵــێ عـەتـری گـوڵان و نۆبـەرەی لاولاوە دێ
گوڵ لە پشکـۆی پێکەنینت دێ دەسـا کێشی غەزەل
چەپکە تیشکـێ لـەو چـریکــەی فاعیلاتـون ناوە دێ
زوڵفـی سافـی بێ کراتینت بە پەیکـێ ڕەنگی مەی
ئارەقـی لێ هەڵدەچـۆڕێ و مەستی تاری خـاوە دێ
بێچوە کەروێشکی حەسارت دوو بە دوو دێن و دەچن
کاتێ خشپـەی پەنجەکانـی شێعری (ماتەم) واوە دێ.
📝 ماتەم/ جەماڵ ڕەسووڵی
✨✨
@paylway
📖 20 مهر سالروز بزرگداشت حافظِ زندگی!
حافظ انسانِ کامل نبود؛ بلکه کاملا انسان بود!
این توصیف بهاءالدین خرمشاهی از حافظ شیرازی است.
مقصود این است که حافظ آنچنان که انسان هست، بود!
یعنی انسان هر آنچه که تجربه می کند و در بند آن گرفتار می شود را عریان و بدون نقاب و لفاظی، بر زبان آورده است.
ما آدمیان در طول زندگی احوالات مختلفی که گاهی رنج آلود است و گاهی لذت بخش است را تجربه می کنیم؛ از تنهایی، فراغ، شکست، مرگ عزیزان نا امیدی تا امید، عشق، وصال، موفقیت و لذت های جسمی و روحی؛
این تضادها و تناقضات زندگیست که همه در شعر حافظ ریزش کرده است. انسان ذاتا موجودی پر از تناقض است و می توان گفت می بایست با این تناقضات به صلح برسد و آن را بپذیرد.
جایی خواندم که استاد شفیعی کدکنی گفته بود هنر حافظ در جمع زدن بین تناقضات است. واقعا هم همین است. حافظ مهارت خارق‌العاده‌ای در جمع زدن بین معانی متضاد و گاها متناقض دارد.
چنانکه می گوید؛
حافظم در مجلسی، دُردی کشم در محفلی
بنگر این شوخی که چون با خلق، صنعت می کنم
از این که بگذریم؛ حافظ در اشعارش آشکارا از بحران وجودی سخن گفته است.
وقتی می گوید:
از هر طرف که رفتم جز وحشتم نیفزود
زنهار از این بیابان وین راه بی نهایت
مقصود گرفتار شدن در وضعیت های استثنایی است. همان مفهوم boundary situation یا وضعیت های مرزی که در اگزیستانسیالیسم مورد توجه بوده است.
یا آنجا که می گوید؛
شبی تاریک و بیم موج و گردابی چنین حائل
کجا دانند حال ما سبکباران ساحل ها
این وصف از وضعیت روحی که حافظ توصیف می کند، بحرانی است که ما نیز گاهی دچارش می شویم.
به گوشه ای می خزیم و از خود می پرسیم؛
چرا رنج می کشیم؟ چرا به این جهان آمديم؟ چرا زندگی این قدر معماگونه است؟ چرا تنهایی؟ چرا غم؟ چرا مرگ؟ چرا شکست؟ و...
این وضعیت اگرچه مداوم نیست اما آدمی گرفتارش می شود و شروع می کند به پرسیدن...
به همین دلیل حافظ به مرگ توجه ویژه ای داشته است. وقتی می گوید؛
رهزن دهر نخفته ست مشو ایمن از او
اگر امروز نبرده ست که فردا ببرد
خب اینجا حافظ یکی از تناقضات زندگی را پذیرفته و با مرگ به صلح رسیده است. از این جهت می گوید خب حالا که نمی توانی بر مرگ چیره بشوی؛ آن را به عنوان یک امر انکارناپذیر بپذیر اما زندگی کن!
زندگی را از دست نده؛ که هر آن مرگ، زندگی را از تو ممکن است دریغ کند.
اینجاست که زندگی در لحظه برای حافظ، مثال مِی می شود. اگرچه حافظ به سه نوع مِی در اشعارش اشاره دارد و اهل مِی انگوری بوده است؛ اما به نظرم خودِ زندگی و غرق شدن در آن برای حافظ همچون مِیگساری بوده است. وقتی کنار معشوق نشسته است و زندگی را زندگی می کند، برای او عینِ مستی و رهایی است.
تعبیر دیگر این مفهوم همان عشق به زندگی است. قدر فرصت زندگی را دانستن، از دل عشق بیرون می آید؛
اما این عشق همیشه در تهدیدِ مرگ است. چون جهان هیچ ثباتی ندارد انسان باید از فرصت محدود زندگی استفاده کند.
فرصت شمار صحبت کز این دوراهه منزل
چون بگذریم دیگر نتوان به هم رسیدن
اینگونه است که حافظ بین مرگ، عشق، رنج، وحشت، تنهایی و دیگر تجربه های متناقض آدمی گره می زند و آن را به عنوان یک واقعیت غیر قابل انکار، لخت و عریان در اشعارش به تصویر می کشد.
وقتی می گوییم حافظ انسان کامل نیست اما کاملا انسان است؛ یعنی توانسته آنچنان که یک انسان هست را توصیف کند. انسانی که گناه می کند، عشق می ورزد، نقاب می زند و ریا می کند، ظلم می کند، از مرگ می ترسد، دوست می دارد، شراب می خورد، قرآن می خواند، عبادت می کند، خود را در این جهان تنها و گمشده می یابد، عهد می شکند، وفا می کند و....
اینها همه تناقضاتی ست که در وجود ما آدمیان جمع شده است و کسی که بتواند این تناقضات را جمع کند، او حافظِ زندگی ست!
📝 حسین جمالی پور
✨✨
@paylway
📖 حه‌زانه‌شێعرێ[1] و له‌نجنایێوی ئارۆیانه‌ته‌ر
📝 عادڵ محەمەدپوور
🔻 بەشوو پەنجی
شێعرێ کلاسیکێ سۆرانینه شێعره‌کێ شێخ ڕه‌زا تاڵه‌بانی ئه‌گه‌رچی دیمه‌نێ په‌تیێ زوانیێشا فرێنێ به‌ڵام جه به‌راورده‌نه نمه‌لانه دلێ بابه‌توو شێعرێ حەزانێ ئا جۆرە کە ئێمە پەیش لواینمێ، پیمانه‌و «هه‌جو، هه‌زل و ...»په‌یشا گونجیاته‌را. شێعرێ تازێ کوردی سۆرانینه ئێرۆسێ و حه‌زانه‌کێ قوباد جه‌لیزاده‌ی ئه‌ره‌ژناسیاینێ.
به له‌شی لووسته‌وه..
ئاو ،
خه‌یاڵ ،
که‌ف ،
نوور ،
ده‌خلیسکێن و له‌ت و په‌ت ده‌بن
و ...
یۆ جه نۆرمه فرانه‌کاو مۆتیفوو شێعره‌و کلاسیکه‌و هورامی، عاشقانه‌ن (لیریک- ته‌غه‌زۆڵی) که تێماتیک و دلێمایەشا حەزانێنێ و چوارچوه بڤه‌کارییچ به‌زیان و شاعێرێ لواینێ دلێو فه‌زاو ئی جۆره شێعرێوە.
ئی مۆتیفێ، وێنه شێعره‌کاو بێسارانی و سه‌یدیه‌نه زه‌رباهه‌نگشا فره‌ن و به زه‌قی پێویانە.
بێسارانی:
چراغ جه‌ی دنیا، چراغ جه‌ی دنیا
ئه‌وه‌ند ئاواتم، مه‌نده‌ن جه‌ی دنیا
وه‌رته‌ر جه مه‌رده‌ن، به دیدٚه‌م بدٚیا
له‌ب وه بان له‌ب لاڵ تۆم بنیا
بۆ بنیام وه بۆی زوڵف موشکینت
بکه‌ردام ته‌واف، که‌عبه‌ی جه‌مینت
بدٚیام ده‌ست تۆم شیه‌ن نه گه‌رده‌ن
ده‌رسات مه‌واستم، ئاوات وه مه‌رده‌ن
باڵای وێم په‌شتان باڵات بکه‌ردام
حه‌سره‌ت نمه‌بی ئه‌وسه بمه‌ردام[8]
***
سه‌یدی ڕێندوو هه‌ورامانی، گرێبه‌سی شاعێرانه‌ش چنی عه‌شقی و عه‌شقنایو شێعرێ بیه‌ن:
عه‌رزه داشت، به‌نده‌ی دڵمه‌ند و ڕه‌نجوور
سه‌ید دام عه‌شق به «سه‌یدی» مه‌شهوور
***
من «سه‌یدی» سه‌ردار سپای دێوانان
کوشته‌ی ده‌رد عه‌شق، زه‌ده‌ی هێجرانان...
به سادٚاری عه‌شق، یاوام به پیری
ئه‌سڵا ڕام نه‌که‌وت من وه لای ژیری[10]
***
ئه‌ر عاشق نه‌بان یه‌کسه‌ر مه‌ڵا و شێخ
فتوا بۆ «سه‌یدی» سه‌ر بڕان وه تێخ[11]
ته‌نانه‌ت بڕێ هێڵێ سوورێ بازنەی قۆرخکریاو ئا وەختیشە به‌زناینێ و لوان دلێ دیمه‌نه حەزانەکاو عه‌شقی:
دوو لیمۆی وه‌شبۆش ته‌رح شه‌مامه
جمه‌جمشانە نه یه‌خه‌ی جامه[12]
درێژەش هەن
🔻 سەرچەمە: کتێبوو چەکەریای حەزێ تازێ، ئەوین 1396
✨✨
/channel/paylway
📖 زوانشناسی و فەرهەنگ
✅ بە بەشداریی:
- د. مەسعوود بینەندە
- کاوان محەمەدپوور
- ئیرەج ئەحمەدی
🔻 ڕوانسەر، مجتمع فرهنگی و هنری
✨✨
/channel/paylway
📘نێزامی ئەکدەشی و خوێندنەوەی لاپەڕەیەک لە مێژووی کورد
✍ #عادڵ_محەمەدپوور
بەستێنەی بابەتەکە
بە تێڕامان و خوێندنەوەی وردی بەرهەمەکانی حەکیم نێزامی گەنجەیی(١٢٠٩-١١٤١ز)، شاعیر و چیرۆکبێژی ئێرانی سەدەی شەشەمی کۆچی مانگی و سەدەی دوازدەی زایینی و ئەو سەرچاوە پێوەندیدارانە کە لە بارەی ژیان، زمان و تەرزی هزری و شێوازی ئەم شاعیرە باس و لێکۆڵینەوەیان کردووە؛ هەست دەکەیت کە ڕۆحێکی ژیان و ژیاریی کوردیی ئەو دەمە لە فۆرماسیۆنی هۆنراوەکانیدا هەڵدەقوڵێت. ئەو سەرچاوانە بڕێکیان بۆ (ئەکدەش)ی بوونی نێزامی بۆچوونی جیاوازیان هەیە. دوکتۆر زەڕین کووب لە کتێبی «پیر گنجه در جستجوی ناکجا آباد» و دوکتۆر بێهرۆزی سەروەتیان لە «آیینه غیب نظامی گنجەیی»، پێداگری لەسەر کاردانەوەی ڕۆحیی زمانی دایکی (ڕەییسەی کورد) لەسەر دەقەکانی ئەو پێنج دەفتەرە شیعرییە (خمسە نظامی) دەکەن بە تایبەت لە تێکستی «لەیلی و مەجنوون». ئەم دوو لێکۆڵەرە تەنانەت پێیانوایە، لەوەدا کە نێزامی بە شانازییەوە لە دایکی و بنەماڵەکەی و خاڵە عومەر وەک دەسەڵاتدارێکی توکمە، جێگە و پێگەدار و سەرناس ناو دەهێنێ و لە لەیلێ و مەجنووندا شینیان بۆ دەگێڕێت، بەڵام هەر بەو ڕیتم و هەست و سۆزەوە لە باوکی و بنەماڵەکەی ناو نابات و تەنیا بە رواڵەت باسیان دەکات و زوویش دەیانخاتە بۆتەی نسیان و فەرامۆشییەوە.
بەڵام کەسێکی وەک «ر. آزاده» دەمارگیرانە و زێدەڕۆوانە، پێداگری لەسەر «رۆحی تورکانە»ی نێزامی دەکات کە گواێێ ئەمە شای ئەخستان بووە کە نێزامی هانداوە، کە بە زمانی پارسی شیعر بڵێت و بۆ چەسپاندنی وتەکەی پەنا دەباتە ئەم بەیتە شیعرە:
تُرکی صفت وفای ما نیست
تُرکانه سخن سزای ما نیست...
لە ڕاڤەی ئەم بەیتەدا، دوکتۆر سەروەتیان، پێیوایە کە «تُرکانە سخن» ڕۆحی تورکانە نیە و وتەی تورکانەیە. بە وتەی ئەم نووسەرە لێکدانەوەی واتایی دێڕەکە، ئاوایە: «ئەخستان شا، شای ئەخستان داوای داهێنان و هۆندنەوەی چیرۆکی لیلی و مەجنوون لە نێزامی دەکات و نێزامی بە دڕدونگییەوە چارەنووسی فێردەوسی دەخاتە بەرچاو بە نموونە پاساو دەیهێنێتەوە کە گواێی پاش هۆنینەوەی شانامە و پاشگەزبوونەوە لە خەڵات بە پێی وەعدە، سوڵتان مەحموود غەدری لێکردووە. ئەویش دەترسێت کە ئاوا خەسارێکی لێبدرێت. شایش لە وەڵامدا دەڵێت: بزانە، وەفای ئێمە وەک سیفەتی ترکی نیە ـ ئێمە وەک مەحموودی غەزنەوی بێ وەفا نین و تۆیش نێزامی وەک فیردەوسی نیت کە مافی خۆتت لێ زەوتکرا. ئێمە (سخن ترکانە) واتە وتەی پاڵەوانی و ڕەزمیمان ناوێت، بەڵکوو داوای هۆنراوەی بەزمی و لیریکا (Love lyric) وەک لەیلێ و مەجنوونت لێدەکەین. نێزامی ئەم واتایە لە هەفت پەیکەردا ئاوا ڕوون کردوەتەوە و دەڵێت:
در سخا و سخن چە می پیچم
کار بر طالعست من هیچم
نسبت عقربیست با قوسی
بُخل محمود و بَذل فردوسی. »
لە سەر پێداگری د. سەروەتیان لە ئایینەی غەیبدا و ئەم وتە پارادۆکس و دژەبۆچوونانە کە باسمان کرد، نووسەری ئەم وتارە کەڵک وەردەگرێت و لەم ئەدەبە شاکارە جیهانییەدا لە سەر کوردبوونی نێزامی کە هێشتاش بە لێڵی ماوەتەوە و هەر وەها ڕەنگدانەوەی ڕۆحی زمانی دایکیی، پێداگری دەکات. هەرچەند نێزامی ئەو پێنج دەفتەرەی بە زمانی فارسی نووسیوە، بە لێکدانەوە و شیکاری ئەو بەرهەمانە، وێڕای باری ئەدەبی دۆزەکە، هەندێ لایەنی مێژوویی گەلی کورد و دەسەڵاتدارێتی ئەم نەتەوەش ڕوون دەکرێتەوە. دەلوێ شارەزایانی مێژوو، لەم سووژە کەڵک وەربگرن و بەرگێکی تری زێڕین بخرێتە سەر ئانالیزی مێژووی نەتەوەیی. بە پێی ئەو سەرچاوە مێژوویی و ئەدەبیانە کە لەم بارەوە نووسراون و ڕۆچوون بە ناواخنی دەقەکانی نێزامیدا (بە تایبەت لەیلێ و مەجنوون) تا ڕادایەک توانیومانە ئەو ڕۆحە نەسرەوتەی نێزامییە و بنەماڵەکەی و بەرگێک لە مێژووی کورد لەو سەردەمەدا کە تۆزێ بێوەفایی ڕۆژگار شەمزاندبوووی، نیشان بدەین.
🔻درێژەی بابەت...
🌐 https://kurdishbookhouse.com/100-1449/
■ببنە ئەندامی "ماڵی کتێبی کوردی":
▪️ @kurdishbookhouse
🌎 پایگاه خبری خانهٔ کتاب كُردی
📖 نێزامی ئەکدەشی و خوێندنەوەی لاپەڕەیەک لە مێژووی کورد
📝 عادڵ محەمەدپوور
🔻سەرچاوە کتێبی بۆتیقای جیاواز، ئەوین 1400
✔️ ئی وتارە سەروو داواو تاقمێو ئازیزێ خامە بەدەسێ منریۆرە
✨✨
/channel/paylway
📖 شیعر: شێرکۆ بێکەس
🎼 دەنگ: عادڵ عەزیز
✨✨
/channel/paylway
📖 حه‌زانه‌شێعرێ[1] و له‌نجنایێوی ئارۆیانه‌ته‌ر
📝 عادڵ محەمەدپوور
🔻 بەشوو یەرێ
واتما به شێوێوی گردی «حه‌زانه»، به‌رهه‌مێوی هونه‌رین په‌ی وێناو زه‌ریفیی و عه‌شقنای دیارده‌کا و... سه‌ره‌نجام لوای دلێ باسانێوه‌ته‌ری که گه‌مه‌ی ماناییشا چنه گنۆوه. ئی جۆره هونه‌ره ئی به‌رهه‌مانە گێرۆنه وێ:
«شێوه‌کاری، قه‌ڵه‌مزه‌نی، نگارگری په‌یکه‌ر سازی، وێنه‌گه‌ری، مۆسیقی و ته‌نانه‌ت ده‌قێ نویساری و شێعریێ».
وینگاو تێرمه هونه‌رییه‌کاوه ئی هونه‌ره به شێوازێ وێپا نمه‌نریۆره به‌ڵام چندٚ ده‌هێوه‌ن هه‌وڵێ دریاینێ که ئی هونه‌ره شێوازێوی سه‌ربه‌وێ و پۆلکریا و تیۆریکیش دریۆ په‌نه و یاگێ وێش هێقمه که‌رۆ.
ئاخێزگاو حه‌زانه‌شێعرێ، به‌رهه‌مێوه‌نێ یۆنانی کۆنەوە سەرش هۆردان و سه‌روو سه‌رامیکاوه نێگارکێشی کریاینێ و مه‌نێنێوه و تاومێ پێسه‌و هه‌وه‌ڵین به‌رهه‌می ئێرۆس ئامێزی نامێشا چۆ به‌رمێنە.
ئورووپای ڕێنسانسخێزنه ئی هونه‌ره په‌ره‌ش په‌نه دریان و بیه‌ن به ده‌سینێوه په‌ی وه‌ش گوزه‌رانی ئه‌شرافه‌کاو وڵاتاو ئورووپای. په‌ی نیشاندایو ئاخێزگاو ئی جۆره شێعرێ ئێرانه‌نه مدٚیه‌یمێ وتارێوه به نامێو: «تن‌کامه‌سرایی در ادب فارسی»[6] که د. جه‌لال خاله‌قی موتڵه‌ق به ته‌سه‌ل سه‌روو ئی بابه‌تیه دوان.
چاگه‌نه نویسیان:
ئێرۆس، یا خودٚاڵه‌و* عه‌شقی، نه عه‌شقێوهی ئێفلاتوونین و نه عه‌شقێوە له‌شی و ئه‌ننامی و نه ڕۆحانی و نە مه‌عنه‌وی و نه عه‌شقێوی نه‌زه‌ربازانه و هه‌وه‌سیانه‌ن. به‌ڵکه‌م ئی جۆرە عەشقە بنچینه‌ش ده‌روونی که‌رده‌یو زه‌ریفی و قووڵ که‌رده‌یەو دیارده‌کاشەن و تێکه‌ڵێوه‌ن جه عه‌شقنای و زه‌ریفی.
ئوستووره یۆنانییه‌کانه ئێرۆس کوڕوو خودٚاڵه‌و جه‌نگین و ئافرۆدێت (Aphrodite) خودٚاڵه ژه‌نێوه‌نه که خودٚاو عه‌شقی و زه‌ریفینه...
درێژەش هەن
🔻 سەرچەمە: کتێبوو چەکەریای حەزێ تازێ، ئەوین 1396
✨✨
/channel/paylway
📖 فەرهەنگی شیکارانەی زاراوەی ئەدەبی، کوردی- ئینگلیسی
✅ ئەدەب، ڕەخنەی ئەدەبی، تیۆری ئەدەبی
✔️ بەرگی یەکەم
📝 بەختیار سەجادی و محەمەد مەحموودی
✨✨
/channel/paylway
📖 مانگی چواردەشەوە و ڕەوتی کارەوان و شێخ داراکان
چیرۆکێکی دەمبێژ هەیە و سینە بە سینە نەقڵ کراوە و پاشان نەمادینە بووە و بووەتە قسەی نەستەق و مەتەڵۆکی نێو زاری جەماوەر.
ناوەڕۆکی ئەم بێژە، خوازەیەکە بۆ ڕەوتی ڕۆشنبیری ئێمەی کورد و بەربەستاندنی لە لایەن تاقمێک مێشک بەتاڵ/مُتَحجِّر و نا سەردەمییەوە.
ئەم چیرۆکە کورتە دەمبێژییە، ئاوا بێژە کراوە:
لە شەوێکدا کە مانگ چواردە شەوەیە و کارەوانێک ڕیگای پڕ سەخڵەت و هەوراز دەپێوێت؛ ڕوو بە مانگ سەگ دەلوورێنێت.
بە نیشانەناسیی دەقەکە وا دەردەکەوێت کە لەم بیر و باوەڕەدا سێ کاراکتێری هێمائامێز دەور دەگێڕن:
مانگی چواردەشەوە، بزاوتی کارەوان و دیاردەی سەگوەڕ.
- مانگی چواردە شەوە؛ هێمای درەوشانەوە و ڕووناهی بەخشی ڕێگای پڕ تەوژمە
- کارەوان؛ ڕەمزی بکەری وشیار و ڕێڕەوی ماندوونەناسیی ڕێگای مەبەستە
- سەگوەڕ؛ ئانتی و دژبەری ڕیگا و بەربەستاندنە
بەستێنەی چیرۆکەکە ئاوایە؛ له شه‌وێكی هاوينيدا كه مانگی چوارده ده‌تريفێنێ و پرشنگی ده‌پژێنێته سه‌ر سروشت؛ كاره‌وانێكی ماندووی چاو لە ئاسۆ، به ڕێگه‌وه‌يه و ڕێگايه‌كی سه‌خڵه‌ت و پڕ هەوراز و نشێو‌ی له پێشدايه و له به‌ر ڕۆشنايی مانگه‌شه‌ودا؛ ده‌يه‌وێ مله و یاڵەکانیتریش بپێوێت و بگاته مه‌قسه‌د. بەڵام سه‌گ به لووره لوور ڕووده‌كاته مانگ، ئه‌يه‌وێت مانگ بتۆقێنێت و تاريكیی داکەوێت و چەواشەکاریی بکات کە گوایێ کارەوانیان لە ڕەوت و جووڵە بکەون.
غافل له‌وه‌ی «كاره‌وان و مانگه‌شەو» لەو ساباتەدا دەستەملان و لێک نەبڕاوەن و به«سه‌گوه‌ڕ» نه مانگ له تريفه ده‌كه‌وێ و نه «كاروان» له ڕه‌وت. كه چی تينه‌تی کاراکتێری سێیەم ته‌نيا لووره‌يه و به‌س:
مه فشاند نور و سگ عَوعَو كند
هركَسی برخِلقت خود می‌تَنَد
کاراکتێری نەرێنیخواز کە ئامانجی دژی پێشکەوتنە، نازانێ وره و وزه و ئامانجی كاره‌وانیان جووڵه‌يه و ڕووی لە ئاسۆی بەرەبەیانە و لووراندن نایان تۆقێنێ و لە ڕۆیشتنی ڕێگای پڕ ڕەوەز و سەخت، پاشگەز نابنەوە:
گفت از بانگ و علالای سگان
هيچ واگردد ز راهی كاروان؟
مه‌ولانای ڕۆمی شاعيری گه‌وره له سه‌ده‌ی حه‌وته‌مدا، بە هێنانی چیرۆکی نوح و قەومەکەی ئەم مه‌زموونە ئاوا دەهۆنێتەوە:
- نوح نهصد سال دعوت مينمود
دم به دم انكارش انكار قومش میفزود
- هيچ از گفتن عنان واپس كشيد؟
هيچ اندر غار خاموشي خزيد؟
-...گفت از بانگ و علالاي سگان
هيچ واگردد ز راهي كاروان؟
- يا شب مهتاب از غوغاي سگ
سست گردد بد را در سير تگ؟
- مَه فَشاند نو رو سگ عَوعَو كند
هركسي برخلقت خود مي‌تند
-هر كسي را خدمتي داده قضا
در خور آن گوهرش در ابتلا
- چونگ نگذارد سگ آن نعره سَقَم
من مَهَم سَيْرانِ خود را چون هِلَم...
(مثنوی مولوی، دفتر ششم، ص272-271)
✨✨
/channel/paylway
