1843
ޢިލްމު އަދި އެއަށް ލޯބިކުރާ ދަރިވަރުންނަށް Notes by, ibn Fahmī Dīdī عفا الله عنه Friends & family
📌
❞ ސާފުކޮށް ދަނެގަނެވިފައިވާ އެއްޗަކީ، ޔަހޫދީންނާއި ގަދަހަދައި، އެވެރިން ފަލަސްތީނުން ނެރުލުމަށްޓަކައި އޮތް ހަމައެކަނި މަގަކީ، ހަތިޔާރުން ޖިހާދުކުރުން ކަމެވެ. ފަހެ ގަދަބާރުން ޖަހައިގަތް އެއްޗެއް، ގަދަބާރުން މެނުވީ ލިބުންވެސް ނުވެއެވެ. ❝
— އަލްޢައްލާމާ އައްޝެއިޚް ޙުމޫދު ބުނު ޢުޤްލާ އައްޝުޢައިބީ (رحمه الله)
(މަޞްދަރު: ޢަރަބީންނާއި މުސްލިމުންގެ ވެރީންނަށް ގޮވާލުމެއް)
05 August, 2001
~ ގަލަންދާނު
ޢަދުލުވެރި ފިރިއަކަށް ލިބުނު ހެޔޮ އަންބެއް.
ތާބިޢީންގެ ތެރޭން އަރައިހުންނެވި އަލްޤާޟީ ޝުރައިޙު އަކީ ޢަދުލުވެރިކަމަށް މަޝްޙޫރު ކޫފާގެ، އަދި އެއަށްފަހު ދިމަޝްޤުގެ ޤާޟީއެވެ.
އެކަލޭގެފާނު ކައިވެންޏެއް ބައްލަވައިގެން އަހަރެއްވީތާ، މައިދައިތާ އެގެއަށް ޒިޔާރަތް ކުރެއްވިއެވެ. އަދި ޝުރައުޙަށް ވިދާޅުވިއެވެ: “ތިބާގެ އަންހެންނުން ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟“
ޝުރައިޙު ވިދާޅުވިއެވެ: “އަންހެންނުންތެރެއިން ހޮވާލަވޭ މީހެއްފަދައެވެ. ވަފާތެރި ބައިވެރިއެކެވެ. ތިބާ ވަނީ އޭނާ ރަނގަޅަށް ބަލަހައްޓައި، ހެޔޮކޮށް ތަރުބިއްޔަތުދީ، އަދަބުވެރިކޮށްފައެވެ. ވީމާ އެއީ ހަރުދަނާ އަޚުލާޤެއްގެ ވެރިއެކެވެ.“
މައިދައިތަ ވިދާޅުވިއެވެ: އަންހެނެއްގެ އަޚުލާޤުގެ ނުބައިކަން، ދެ ވަޤުތެއްގައި މެނުވީ ފާޅުނުވެއެވެ:
(އެކައްޗަކީ) ފިރިމީހާ ގާތުން ޖާގަޔެއް ލިބިއްޖެނަމައެވެ. (އެބަހީ ކުށެއް ކުރިޔަސް ލޯބިވާވަރުން އަޅާނުލާނޭ ކަން އެނގުމެވެ.)
(އަނެއްކަމަކީ) ދަރިއެއް ލިބުމުންނެވެ.
ވީމާ (ތިބާއަށް ރުޅިނާދެވުނަސް) ތިބާއަށް އޭނާފުށުން އެކަން ހީވެއްޖެނަމަ، (އަދަބުގެ) އެތިފަހަރެއް ޖަހާށެވެ. (އެއީ ހައްޓަށް ގެއްލުންްނުވެ ހިތަށް އަސަރުފޯރާ ޖެހުމެކެވެ.)
އެހެނީ ފިރިހެނުން އެވެރިންގެ ގޭގައި، ލޯބިންގޮސް ހަލާކު ކުރާ އަންހެނަކަށް ވުރެ ބޮޑު ނުބަޔެއް ނުލައެވެ.“
ޝުރައިޙު ވިދާޅުވިއެވެ: (ޅެން)
رأيت رجالا يضربون نساءهم…
فشُلّت يميني يوم تضرب زينب
ދެކުނީމެ ފިރިން، އަތްއުފުލި އެވެރިންގެ އަނބިތަކަށް
އަތްވާށި މަގޭ، ވައު އުފުލި ދުވަހަކުން ޒައިނަބަށް
أأضربها من غير ذنب أتت به…
އަދަބުންވީހެދޭ، މީހަކަށް ހިލާ ކުށެއް ނުކުރަނި
فما العدل منّي ضرب من ليس يُذنِب
އަދުލެއްހޭކޮބާ، ޖެހުންމަ ކުށެއް އެމީހާ ނުވެވެނި
فزينب شمس والنساء كواكب…
ފަހެ ޒައިނަބީ އިރޭ، އަންހެނުން ތަރިތަކަށް ވާހިނދު
إذا طلَعَت لم يَبدُ مِنهن كوكب
އެންމެ ތަރިއެއް ގެއްލިދޭ، އަރާއިރު އުދަރެހަށް ވާހިނދު
وكلُّ محبٍّ يمنحُ الودَّ إلفَهُ
ويعذرُه يوماً إ ذا هو أذنبا
އާޝިގެއްނަމަ ދީހަދާ، ހާހުންއެވާ ލޯބިތައް
ލޯމަރާލާ އުޒުރުދޭ، ކުރެވިއްޖެ ނާދިރު އުރެދުމަށް
އަދި ވިދާޅުވިއެވެ: "އަހަަރެން އެކަނބުލޭގެއާއި އެކު ވިހި އަހަރު ހޭދަކޮށްފީމިއެވެ. އޭނާއަށް އެއްވެސް ކަމެއްގައި ނުއުފުލޭ ބުރައެއް ނުޖައްސަމެވެ. އަދި އޭނާ މައްޗަށް ރުޅިވެސް ދުވަހަކު އިސްނުވެއެވެ.“
މަޞްދަރު: الذهبي سير أعلام النبلاء، ج4،ص 106 ، المستطرف في كل فن مستظرف ٤٥٩/١
~ ގަލަންދާނު
•.
سَأقْبِلُ يَا خَالِقِي مِنْ جَدِيدٍ
އަނެއްކާވަސް އަޅު، އޭ އަޅާގެ ޚާލިޤެވެ! އިބަ އިލާހުގެ ގާތަށް އައިސްފީމެވެ.
كَمَا أَنْتَ مِنِّي إِلَهِي تُرِيدُ
އެ އީ އިބަ އިލާހު އަޅާގެ ކިބައިން އެދޭ ގޮތުގެ މަތީންނެވެ.
وَأَرْجُو إِذَا أَنْتَ تَقْبَلُنِي
އަޅާގެ އާދޭހީ، އިބަ އިލާހުގެ ޤަބޫލެވެ.
جِنَانُ الْخُلُودِ وَمِنْكَ الْمَزِيدُ
ދާއިމީ ޖަންނަތްތައް ދެއްވުމާއި އަދި މީގެ އިތުރުންވެސް އެވެ.
عَصَيْتُكَ رَبِّي فَأَمْهَلْتَنِي
އަޅާ އިބަ އިލާހަށް އުރެދިއްޖައީމެވެ. އެހެނަސް އިބަ އިލާހު އަޅާ އަށް ވަގުތުދެއްވަ އެވެ.
وَتَسْتُرْنِي رغْمَ أَنِّي عَنِيدٌ
އަދި އަޅާގެ ފާފަ ސިއްރުކުރައްވަ އެވެ. އަޅާ ގެ ގޮއިދޫނުކުރުމާއި އެކުވެސް އެވެ.
لِأَنَّكَ رَبِّي غَفُورٌ وَدُودٌ
އެހެނީ ތިއީ ޣަފޫރު ވަންތަ ވަދޫދު ވަންތަ އިލާހެވެ.
رَحِيمٌ بِكُلِّ الْوَرَى وَالْعَبِيدِ
އަދި ކޮންމެ ޚަލްޤަކާއި އަޅަކަށް ރަހީމް ވަންތަ އިލާހެވެ.
أَتَيْتُكَ يَا خَالِقِي بَاكِيًا
އިބަ އިލާހު ހަޒުރަތަށް އަޅާ މި އައީ ކަރުނަ އަޅަމުއްނެވެ.
وَدَمْعُ الْأَسَى كُلَّ حِينٍ يَزِيدُ
އަދި އަޅާގެ ހިތާމައިގެ ކަރުނަ އިތުރުވެ ފޯވަމުންދެ އެވެ.
فَقَدْ قُلْتَ فِي الْآيِ لَا تَقْنَطُوا
ގައިމެވެ، އިބަ އިލާހު އާޔަތެއްގައި ވަހީކުރެއްވި އެވެ:
އުއްމީދު ކަނޑާ ނުލާށެވެ.
وَإِنْ تَعْفُوا عَنِّي فَذا يَوْم عِيدٍ
ފަހެ އިބަ އިލާހު އަޅަށް އަފޫ ކުރައްވައިފިތަ؟
އެ އީ އުފަލުގެ އީދެކެވެ.
سَأَتْرُك يَا رَبِّي ذَنْبا مَضَى
އަޅާގެ ފާފަތަށް ދޫކޮއްލާހުށީމެވެ.
وَأقْبَلَ نَحْوَ الرِّضَى وَالنَّعِيمِ
އޭ އަޅުގެ ރައްބެވެ! އަދި އިބަ އިލާހުގެ ރުއްސެވުމާއި ނިއުމަތަށް ކުރިމަތިލަމެވެ.
أُحِبُّكَ رَبِّي وَهَذَا رَجَايِ
އަޅާ އިބަ އިލާހަށް ލޯބި ކުރަމެވެ. އޭ އަޅުގެ ރައްބެވެ. މިއީ އަޅުގެ އުއްމީދެވެ.
بِأَنَّكَ تَقبلُنِي يَا كَرِيمُ
އިބަ އިލާހު އަޅާގެ (ތައުބާ) ޤަބޫލުކުރެއްވުމެވެ. އޭ ދީލަތިވަންތަ އިލާހެވެ!
~ ގަލަންދާނު
#حديث_صحيح
ޙަދީޘް: «إِذَا أَحَبَّ الرَّجُلُ أَخَاهُ فَلْيُخْبِرْهُ أَنَّهُ يُحِبُّهُ» (މީހަކު އޭނާގެ އަޚެއް ދެކެ ލޯބިވާނަމަ، ލޯބިވާކަން ބުނެ އޭނާއަށް އަންގާށެވެ.)
❞ މިއީ ޞައްޙަ ޙަދީޘެކެވެ. ރިވާކުރެއްވީ އަޙްމަދު އާއި އަބޫ ދާވޫދު އާއި އައްތިރުމިޛީ އަދި އެނޫން ބޭކަލުންނެވެ. ❝ — އަލްޢަލްވާން (ބަސްކޮޅު)
އަހަރެބުނަމެވެ:
ޝެއިޚް އަބޫ ބަކުރު އަލްޙުސައިނީ އާއި ގިނަދުވަސް ތަކެއް ބައްދަލު ނުވެ ހުރުމަށްފަހު އެއްދުވަހެއްގައި ޒިޔާރަތް ކުރެއްވި ވަޤުތު، އަހަރެން ދޮރު ހުޅުވުމާއި އެކު ސަލާމް ކުރައްވައި “އޭ (މިވެނިމިހާއޭ).. ﷲ ޓަކައި ވަރަށް ލޯބިވަމޭ" ވިދާޅުވެ، އަހަރެންގެ ނިއްކުރިޔަށް ބޮސް ދެއްވިއެވެ. އަހަރެން ވެސް ދެންނެވީމޭ، ޝޭޚޭ، ﷲ ތިބާއަށް ލޯބިކުރައްވާށިއޭ އެއިލާހަށްޓަކައި ވަރަށް ލޯބިވަމޭ އެވެ.“
ﷲ އަށްޓަކައިވާ ލޯތްބަކީ ދެމިއޮންނަ އެއްޗެކެވެ. އަދި ބައްދަލުނުވެވި ދިޔުން އެ އިތުރުކޮށް ތާޒާ ކުރެއެވެ.
ﷲ އަހަރެންގެ ޝެއިޚަށް އަދި ހެޔޮ އެންމެހާ ކަމަކަށް މަގުދެއްކެވި އެދުރަކަށް ރަޙްމަތްލައްވާށިއެވެ.
~ ގަލަންދާނު
•• ހަނދުމަކުރާށެވެ. އަދި އޯގާވެރިވާށެވެ. ••
އެއިލާހުގެ ވަޙީ:
﴿وَٱذْكُرُوٓا۟ إِذْ أَنتُمْ قَلِيلٌ مُّسْتَضْعَفُونَ فِى ٱلْأَرْضِ تَخَافُونَ أَن يَتَخَطَّفَكُمُ ٱلنَّاسُ فَـَٔاوَىٰكُمْ وَأَيَّدَكُم بِنَصْرِهِۦ وَرَزَقَكُم مِّنَ ٱلطَّيِّبَٰتِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ﴾
[الأنفال: ٢٦]
”ބިމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ޢަދަދު މަދު، ނިކަމެތި ބަޔަކު ކަމުގައި ވީހިނދު، ހަނދުމަކުރާށެވެ! (އެހިނދު) ތިޔަބައިމީހުންތިބީ (ޢަދާވާތްތެރި) މީހުން ތިޔަބައިމީހުން ޖަހައިގަނެގެން ގެންގޮސްފާނެކަމަށް ބިރުގެންފައެވެ. ދެން އެކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންނަށް ހިޔާވަހިކަން ދެއްވިއެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ނަޞްރުން ތިޔަބައިމީހުންނަށް ގަދަކަން ދެއްވިއެވެ. އަދި ރަނގަޅު ތަކެތިން ތިޔަބައިމީހުންނަށް ރިޒްޤު ދެއްވިއެވެ. (އެއީ) ތިޔަބައިމީހުން ޝުކުރު ވެރިވުމަށްޓަކައެވެ.“
❞ އެހެންކަމުން، އިންސާނާ، އޭނާގެ ކުރީގެ ޙާލަތް ހަނދުމަ ކުރަނީ ނަމަ، އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތް ގޮތުގައި، އެމީހެއްގެ ޙާލަތު ބަދަލު ކުރައްވާފައިވާ މީހެއް އޭނާ ގެ މައްޗަށް الله މިލެއްވި ފަޟުލު ދެނެގަނެވޭނެއެވެ. އަދި އިންސާނާ އޭނާގެ ކުރީގެ ޙާލަތު ހަނދުމަކުރުމުން ހިތްތިރިކަން އަށަގަނެއެވެ. އަދި ޢަދުލުވެރިކަން އާދެއެވެ. އަދި އޭނާގެ ނަފްސުގައި އިންސާފުވެރިވުން ވެސް އެވެ. އަދި އޭގެން ކިބުރުގެ ބާރު ކަނޑުވައިލައެވެ. އަދި މިއީ ކޮންމެ ފަރުދަކަށްވެސް ބޭނުން ވެގެންވާ ކަމެކެވެ. އޭނާގެ ނަފުސު ޠާހިރު ކުރުމަށް ޓަކައެވެ. އަދި މީސްތަކުންނާއި މެދު ޢަދުލު ވެރި ވުމަށް ޓަކައެވެ. އަދި އެއުރެންނަށް ރަޙުމު ކުރުމަށް ޓަކައެވެ. ވީމާ، ޢިލްމުވެރި ވެއްޖެ މީހާ، އޭނާގެ ޖާހިލު ދައުރު ހަނދުމަވެއެވެ. އެހެންކަމުން ޖާހިލަށް މަޑުމޮޅިވެ، ޢުޛުރުދީ، އޭނާ އަށް އުނގަންނައި ދެއެވެ. އަދި އޭނާގެ ކުފުރަށް ފަހު އިސްލާމް ވެއްޖެ މީހާ، އޭނާގެ ކުފުރު ހަނދުމަވެ، ކާފަރު މީހާ އެހުރި އަބާއްޖަވެރިކަން ދެނެގަނެވެއެވެ. އަދި މުއްސަނދި ވެއްޖެ މީހާ، އޭނާގެ ފަޤީރު ކަން ހަނދުމަވެ، ފަޤީރަށް ކުރެވޭ ރަޙުމުގެ ސަބަބުން ހޭދަކުރެއެވެ. ❝
— އައްޠަރީފީ، التفسير والبيان لأحكام القرآن
~ ގަލަންދާނު
•••
لو سكتَ مَن لا يعرف...
❞ ނުދަންނަ މީހާ ހަނު ހުންނަ ނަަމަ، ގައިމު ބިދުޢަތައް މަދުވީހެވެ. އެހެނީ ޙައްޤަށް ޖަޒުބާތު އަރައިގަނެ އަންނަމީހާ، ޞަޙާބީންނާއި ތާބީޢީންގެ އުޞޫލުތަކަށް އޭނާ ފުށުގައި ޢިލްމެއްނުވާ ނަމަ، ޙައްޤު ބާޠިލަށް ހަދައި، ބާޠިލު ޙައްޤު ކަަމުގައި ހަދައެވެ. ❝
~ ޝެއިޚް އަލްމުޙައްދިޘް ސުލައިމާނު ބުނު ނާޞިރަލް ޢަލްވާން (ބަސްކޮޅު)
~ ގަލަންދާނު
••
ސުވާލު: ދީނީ ރޭޑިޔޯ އެއް މެދުވެރިކޮށް އަންހެނަކު ދަރުސެއް ދިނުމުގެ ޙުކުމަކީ ކޮބާ ތޯ އެވެ؟
ޖަވާބު: ”މިއީ އިޖްތިޙާދު މިންގަޑުގެ ތެރޭގައިވާ ކަމެކެވެ. މިކަމުގައި މަސްލަޙަތެއް އެކުލެވޭނަމަ އަދި ފިތުނައިން މިންޖުވެފައިވާނަމަ، މިއީ (އެކަމުގައި އިޚްތިޔާރު) ވަރަށް ފުޅާ މައުޟޫއެކެވެ. އަދި އަންހެން މީހާގެ އަޑަކީ އައުރައެއް ކަމަށް ބުނާ ބުނުން، ސައްޙައެއްނޫނެވެ. އަދި އެއަކަށް ދަލީލެއް ޘާބިތުވެފައި ނުވެއެވެ.“
~ އައްޝައިޚް ސުލައިމާނު ބުނު ނާޞިރަލް ޢަލްވާން (މަޞްދަރު)
~ ގަލަންދާން
②
ހަމަ އެފަދައިން، އަލްބުޚާރީ އާއި މުސްލިމް ރިވާކުރެއްވި ކޭތަޔާއިބެހޭ ޙަދީޘު، ފަލަކީ ހިސާބާއި ދިމާވެއެވެ.
އެޙަދީޘުގައި ވަނީ އިރުކޭތަ ހިފީ ހެނދުނެއްގަޔޭ، އަދި އެއީ ރަސޫލު ﷲ ﷺ ގެ ދަރިކަލުން އިބްރާހީމް އަވަހާރަވި ދުވަސްކަން ރިވާޔަތްތައް ޖަމްޢު ކުރުމުން އެނގެއެވެ. ވީމާ މިއީ ނަބިއްޔު ﷺ ޙަޔާތްޕުޅުގެ ފަހުކޮޅުގައެވެ.
ފަލަކީ ހިސާބުން ދައްކަނީ މަދީނާގެ ސަރަހައްދަށް، މީލާދީން 632 ވަނަ އަހަރު ، ޖެނުއަރީ 27 ވީ ދުވަހުގެ ހެނދުނު 7:45 އިރުކޭތައެއް ހިފާފައިވެއެވެ. މިއީ ހިޖުރީ ގޮތުން ހިސާބުކުރެވޭގޮތުގައި، 29 ޝައްވާލް 10ހ. އެވެ.
* މަޢުލޫމާތު ނެގިފައިވަނީ (العين الثالثة)
އަހަރެން ބުނަމެވެ: މި މިޘާލުތަކުން ޘާބިތުވާ އަނެއްކަމަކީ، "ވަށް" ދުނިޔެއަކާއި ފަލަކުގައި އެނބުރެމުންދާ ހަނދާއި އިރުގެ އަސާސުގެ މައްޗަށް ބިނާވާ ފަލަކީ ހިސާބު ދިމާވުމެވެ. ނަތީޖާއަކީ: ދުނިޔޭގެ ވަށް ކަމުގެ މައްޗަށް ޙަދީޘު ސަނަދުން ވެސް ކަށަވަރުކަން ލިބުމެވެ. (މިއާއިއެކު، އެއް ޢިލްމުވެރިއަކަށް ވުރެ ގިނަ ބޭކަލުން ދުނިޔޭގެ ވަށް ކަމުގެ މައްޗަށް އިޖުމާޢުވެސް ގެންނެވިއެވެ.)
~ ގަލަންދާނު
ފަލަކީ ޙާދިޘާ ތަކުގެ ރިވާޔަތްތައް ފަލަކީ ހިސާބުން ޘާބިތުވުން.
🔻🔻
•ޖާހުން ކުރިފަޅުވާ ޙަސަދަ•
❞ ނަފްސުގައި އަމިއްލަ ޤަދަރަށް ލޯބި ވަކިހިއްޕާ ވަރަކުން(¹) ޙަސަދަވެރިކަން (އެނަފްސުގައި) ވަކިހިއްޕުވައެވެ. އަދި ފިތުނާގައި ލައިގަނެފައިވާ ނަފްސުތަކަށް އަނެކުންގެ ކުށްތަކަށް މިޙަސަދަ މަގުކޮށައި އަލިކުރުވައެވެ. މިގޮތުން، ޖާހަށް ވާ ލޯބިން، ޙަސަދަ އިންދައެވެ. އަދި ޙަސަދައިން މީސްތަކުންގެ ޢައިބުތަކަށް ލޯއެޅުން މޫލައްވައެވެ. [އިމާމު] އަޙްމަދު ވިދާޅުވި ފަދައިންނެވެ: “ވެރިކަމަށް ލޯބިކުރާމީހާ، މީސްތަކުންގެ ޢައިބުތައް ބަލައިހޯދައެވެ.“ ❝ (²)
-------
[1] "އަމިއްލަ ޤަދަރަށް ލޯބިކުރުން" މިއަށް ކިޔަނީ: (އަމިއްލަ) ޖާހަށްވާ ލޯބި، ދިވެހި ބަސްފޮތުގެ ޖަވިޔަނީގެ ރަދީފުގައި، ޖާހު: ޤަދަރު، ޢިއްޒަތް މިއެވެ.
[2] އަހަރެން ބުނަމެވެ: އަހަރެންގެ ޝެއިޚު ޞާލިހުއް ސޫމާލީ އަހަރެން ގާތު ވިދާޅުވިއެވެ: “މަސްއޫލިވެރިޔެއްގެ ކުށްތައް މީސްތަކުން ތެރޭ ދައްކައި އުޅޭނީ އެ މަޤާމަށް ދަހިވެތިވާ މީހެކެވެ. އެނޫންނަމަ ނަޞީޙަތް ދިނީހެވެ.“ އަހަރެން ބުނަމެވެ: މިކަން ޖުމްލަކޮށް މިފަދަ އެންމެހާ ކަމެއްގައި ޝާމިލުވެފައިވެއެވެ.
-------
•ކިބުރުވެރިކަން•
❞ އަދި ޖާހަށްވާ ލޯބީގެ ފިތުނާގައި ޖެހިއްޖެ މިހާ، (އެނޫން) ދެޠަބީޢަތަކުން ފިތުނަޖެހެއެވެ. އަދި މިދެޠަބީޢަތް ކުރިފަޅުވަނީ މިއަމިއްލަ ޖާހަށްވާ ލޯބީގެ މަތީގައެވެ. އަދި އޭނާގެ ވަށައި އެދޭތި މޫލައެވެ:
ފުރަތަމައީ: ޙަސަދަ އެވެ.
ދެވަނައީ: ކިބުރެވެ.
އަދި ޖާހާއި ކިބުރާއި ޙަސަދަ، މިތަކެއްޗަކީ، މަގުފުރެދުމާއި އަނިޔާވެރިކަމުގެ (އުނދުނުގެ) ތިން ބުޑެވެ. ❝
[އަދި ކިބުރަކީ ކަމެއްގެ ޙަޤީޤަތުގެ މައްޗަށް އިސްކުރާ ނަފްސުގެ ކޮންމެ ޝުޢޫރެކެވެ. ދަލީލަށް ލޯމަރައެވެ. އަދި ބުއްދިއަށް ޖެހޭ ބަލިތަކުގެ ތެރޭގައި ޙަކީމުން ކިބުރު ގެންނަވާފައިވެއެވެ. އެހެނީ އެބަލި ޖެހިއްޖެނަމަ ބުއްދި ކޮށި ކުރުވައެވެ. އަދި ޙަޤީޤަތް އޮޅިދެއެވެ.]
•ނަފުރަތު•
❞ނަފުރަތަކީ ޙަސަދައިގެ މޭވާއެވެ. މީސްތަކުންގެ ލޯމައްޗަށް ފެންނަނީ އެމޭވާއެވެ. އަދި އޭގެ އަޞްލެއް ނުފެނެއެވެ. ގިނަފަހަރަށް ހީކުރެވެނީ އެނަފުރަތުތަކީ ﷲ އަށްޓަކައިވާ އެއްޗެއް ކަމުގައެވެ. އެހެނަސް (އެމޭވާގެ ޙަޤީޤަތަކީ) އަމިއްލަ ނަފްސުތަކަށްޓަކައި ކަމެވެ. އިތުރުއެކަލޭގެފާނުން ﷺ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ: «الحسد والبغضاء هي الحالقة حالقة الدين» (ޙަސަދަ އާއި ނަފުރަތަކީ ކުރަފައްޗެވެ. (ކުރަފަތިން އިސްތަށި ބާލާފަދައިން) އެއިން ދީން ބާލައެވެ.) ❝
— އައްޠަރީފީގެ “الفصل بين النفس والعقل“ މިފޮތުން.
ނޯޓް: މިފޮތުން ހޮވާލެވޭ މުތްތަކުގެ ސިލްސިލާއެއް، "ނަފްސާއި ބުއްދީގެ ހަނގުރާމަ" މިނަމުގައި ޝާއިޢު ކުރުމަށް ގަސްދުކޮށް ދިވެހިބަހަށް ތަރުޖާމާކޮށްފައި ވާނެއެވެ.
~ ގަލަންދާނު
#حديث_صحيح
އަލްޢަލްވާން މިރިވާޔަތާއިމެދު ވިދާޅުވިއެވެ: “އޭގެ ސަނަދު ވަރުގަދައެވެ.“
އަލްޙާޔިކް ވިދާޅުވިއެވެ:
(އެއީ) "ޙަސަން" ޙަދީޘެކެވެ. ރިވާކުރެއްވީ އަޙްމަދު އެކަލޭގެފާނުގެ "މުސްނަދު" ގައެވެ. އަދި އިބްނު ޙިއްބާން އެކަލޭގެފާނުގެ "ޞަޙީޙް" ގައި، އަދި ޢަބްދު ބުނު ޙުމައިދު، އެކަލޭގެފާނުގެ "މުސްނަދު" ގައި، އަދި އައްދާރިމީ އެކަލޭގެފާނުގެ "މުސްނަދު" ގައި، އަދި މިނޫންބޭކަލުންވެސް މެއެވެ. އެއީ ސަޢީދު ބުނު އަބީ އައްޔޫބުގެ މަގުން، ވިދާޅުވިޔޭ: އަހަރެންގާތު ކަޢްބު ބުނު ޢަލްޤަމާ ވިދާޅުވިޔޭ، ޢީސަ ބުނު ހިލާލް އައްޞަދަފީ އަރިހުން، ޢަބްދު ﷲ ބުނު ޢަމްރުގެ އަރިހުން، ނަބިއްޔު صلى الله عليه وسلم ގެ އަރިހުން، އެކަލޭގެފާނަށް އެއްދުވަހަކު (ފަރުޟު) ނަމާދާއިމެދު ނަންގަނެވުމުން، ދެން ޙަދީޘް ކުރެއްވިޔޭ... [ދެން މިޙަދީޘު]
އަހަރެން (އަކްޙާޔިކު) ބުނަމެވެ: އޭގެރާވީންނީ މަޝްޙޫރު އަދި އިތުބާރުވެރި (ޘިއްޤާ) ރާވީންނެވެ. އެހެނަސް އޭގެން ޢީސަ ބުނު ހިލާލުއް ޞަދަފިއްޔު މެނުވީއެވެ. އޭނާގެ ޙާލަތު ސާފުކޮށް އެނގޭންނެތެވެ. އެއާއެކު އޭނާގެ ޙަދީޘުތައް މުންކަރެއް ނޫނެވެ. ވީމާ އެފަދަމީހުންގެ ޙަދީޘު "ޙަސަނު" ދަރަޖަކުރެވެއެވެ. — اهــ.
~ ގަލަންދާނު
#حديث_ضعيف
❞ މިޙަދީޘް: «مضى عهد النوم يا خديجة» (އޭ ޚަދީޖާއޭ، މިހާރު ނިދައިއަރާމުކުރުމުގެ ދުވަސްތައް ހިނގައްޖެއޭ) — އެއްވެސް ސުންނަތުގެ ފޮތަކުން އަހަރެންނަށް ފެނިފައެއް ނުވެއެވެ. ❝
— އައްޝެއިޚް އަލްމުޙައްދިޘް ޢުމަރު ބުނުލް މުޤްބިލް (މަސްދަރު)
އަހަރެން ބުނަމެވެ: ”ފީ ޡިލާލިލް ޤުރުއާނި“ ގެ ދެ ދަނޑިވަޅެއްގައި ސައްޔިދު ޤުޠުބު، މިޙަދީޘު މަޞްދަރަކާއި ނުލައި ޛިކުރު ކުރައްވާފައިވެއެވެ.
އެފޮތް ތަޚްރީޖު ކުރެއްވި، ޢަލަވީ އައްސައްޤާފް އޭގެން ފުރަތަމަ ދަނޑިވަޅުގައި (1/ 76) ވިދާޅުވިއެވެ: “އަހަރެންނަށް އެޔެއް ނުހޯދުނެވެ.“ އަދި ދެވަނަ ދަނޑިވަޅުގައި (6/3744) ވިދާޅުވިއެވެ: “ނުހަނު ބޮޑަށް ބަލައިހޯދައިގެންވެސް އަހަރެންނަށް އެޔެއް ފެނިފައި ނުވެއެވެ. އަދި އަހަރެންގެ ނަޒަރުގައި، ގާތްވެގެންވާ ގޮތަކީ އެއީ ޙަދީޘެއް ނޫން ކަމެވެ.“
~ ގަލަންދާނު
އަޅައިކިޔުމެއް: އިސްލާމް ދީނާއި ޑިމޮކްރަސީ ⁽1⁾
Читать полностью…
••
❞ އުފަންވާ ދަރީގެ ކަންފަތް ދޮށުގައި ބަންގި ގޮވުމާއިމެދު ވާރިދުވެފައިވާ ޙަދީޘު ޟަޢީފެވެ. އެޔެއް ނަބިއްޔު ﷺ އަރިހުން، ޞައްޙަގޮތުގައި ވާރިދުވެފައި ނުވެއެވެ. ހަމައެފަދައިން، ތުއްތު ކުއްޖާގެ ކަންފަތް ދޮށުގައި ޤަމަތްދިނުމުގެ ކަންތަކުގައިވެސް، ރަސޫލު ﷲ ﷺ އަރިހުން ޙަދީޘެއް ޘާބިތުވެގެން ނުވެއެވެ. މިކަމުގައި އައިސްފައިވާ އެންމެހާ ޚަބަރެއްވެސް، މުންކަރެވެ. (ޞައްޙަތަކެއްޗާއި ޚިލާފުވެ ސަނަދު ބަލިކަށްޓެވެ.) ❝
— އައްޝައިޚް އަލްމުޙައްދިޘް ސުލައިމާން ބުނު ނާޞިރަލް ޢަލްވާން (ބަސްކޮޅު)
~ ގަލަންދާނު
••
❞ އަންހެނާގެ އަޑަކީ ފިތުނައެކެވެ. އެހެނަސް އެއީ ޢަޥްރަ ތެރެއިންވާ އެއްޗެއް ނޫނެވެ. ވީމާ އަންހެނާ ފިރިހެނުންނާއި މުޚާޠަބުކުރުން ވަނީ ޟަރޫރަތް އޮތް މިންވަރަކުން ދެޝަރުތަކާއި އެކުގައެވެ:
— ވާހަކަދެއްކުމުގައި މަޑުމޮޅިކަން ނުވުން،
— ދެކޮޅުންވެސް އޭގައި ފިތުނައިން ސަލާމަތްވެ އޮތުން. ❝
~ އައްޝައިޚް ސުލައިމާނު ބުނު ނާޞިރަލް ޢަލްވާން (ބަސްކޮޅު)
~ ގަލަންދާނު
Fasting reminder,
(i) Tāsū'ā’ (27th July, Thursday)
(ii) 'Āshūrā’ (28th July, Friday)
سَأُقْبِلُ يَا خَالِقِي مِنْ جَدِيدٍ
އަނެއްކާވަސް އަޅު، އޭ އަޅާގެ ޚާލިޤެވެ! އިބަ އިލާހުގެ ގާތަށް އައިސްފީމެވެ.
~ ގަލަންދާނު
#حديث_صحيح
Ḥadīth:
«إِذَا أَحَبَّ الرَّجُلُ أَخَاهُ فَلْيُخْبِرْهُ أَنَّهُ يُحِبُّهُ»
“If a man loves his brother (in Islam), let him inform him, that he loves him.“
It is an authentic (ṣaḥīḥ) ḥadīth, narrated by Aḥmad, Abū Dāwūd, At-Tirmidhī and others.
— Al-'Alwān (quote)
📌
ޝެއިޚުލް އިސްލާމް އިބްނު ތައިމިއްޔާ ވިދާޅުވިއެވެ: [الرؤيا المحضة التي لا دليل على صحتها لا يجوز أن يثبت بها شيء بالاتفاق]
❞ ހަމައެކަނި ހުވަފެނެއްގެ މައްޗަށް، އޭގެ ޞައްޙަކަމުގެ މައްޗަށް އިތުރު [ޝަރުޢީ] ދަލީލެއް ނުވާޙާލު، އެއްވެސް ކަމެއް ޘާބިތުކުޅައުމީ، [ޢިލްމުވެރިންގެ] އިއްތިފާޤުން ހުއްދަކަމެއް ނޫނެނެވެ. ❝
مجموع الفتاوى 27/457
އިބްނު ޙަޖަރު ވިދާޅުވިއެވެ: ”...އެހެނީ ނަބީބޭކަލުން ނޫން ބަޔަކަށް ފެންނަ ހުވަފެނަކުން، ޝަރުޢީ ޙުކުމެއް ނެގުން ނުވާތީއެވެ.“ (فتح الباري ج ٢/ ٦٧)
އަދި އިބްނު ބާޒު ވިދާޅުވިއެވެ: ”އަދި ނިދީގައި ފެންނަ ހުވަފެނެއްގެ މައްޗަށް ގޮތްނިންމުމެއް ނުވެއެވެ. އަދި އެއްވެސް މީހަކަށް އެއަކުން އެއްވެސް ކަމަކަށް ލާޒިމުވުމެއްވެސް ނުވެއެވެ...“ ”އަދި ކިޔެއްހޭ، އިލްމުވެރިން ވަނީ ކަނޑައަޅުއްވާފައޭ، ހުވަފެނެއްގެ މައްޗަށް އެއްވެސް ކަމެއް ޘާބިތުކުލައުން ނުވެޔޭ، އެއީ މީހަކަށް އޭނާގެ ނިދީގައި ޚުދު ނަބިއްޔު ﷺ ޙުކުމްތަކުން ޙުކުމަކަށް އަމުރު ކުރެއްވިޔަސް އެވެ. އެކަން އޭނާ އަށް ލާޒިމުވެގެން ނުވެއެވެ.“ (البحر المحيط 1 /90)
އައްނަވަވީ ވިދާޅުވިއެވެ: ”ޝަޢުބާން މަހުގެ 29 ވަނަ ދުވަހުގެ ރޭ، މީސްތަކުންނަށް ހުޅެވިހަނދު ނުފެނި، މީހަކަށް ނިދީގައި ނަބިއްޔު ﷺ ފެނި، "މިރެޔަކީ ރަމަޟާން މަހުގެ ފުރަތަމަ ރެޔޭ" އޭނާ އަށް ވިދާޅުވިޔަސް — މިހުވަފެނުގެ މައްޗަށް ރޯދަ ހިފުން ޞައްޙަވެގެން ނުވެއެވެ. އޭނާއަށް ނޫނީ އެނޫން މީހަކަށް ވިޔަސް އެވެ.“ المجموع 6/292
އަދި ޙާޝިޔަތުލް ޢައްޠާރް (2/467) ގައި ވެޔޭ: ”އަދި ހުވަފެނެއް (ހާދިސާ) ސީދާ ވިޔަސް އޭގެ މައްޗަށް ޝަރުޢީ ޙުކުމެއް އެމުނުން ލާޒިމެއް ނޫނެވެ... (ބުނެވެޔޭ) މީހަކަށްް ނިދީގައި ނަބިއްޔު ﷺ ފެނި ވިދާޅުވިޔޭ: މިވެނި ސަރަހައްދެއްގައި ކަންޒެއް ވެޔޭ، ގޮސް އޭތި ނަގާށޭ، (ޝަރުޢީ ގޮތުންް ދޭންޖެހޭ) ފަސްބައިކުޅަ އެއްބައި އެއިން ނެރޭކަށް ތިބާ މައްޗަށް ނުވެޔޭ އެވެ." ދެން އޭނާ ގޮސް އެތަނުން އެހޯދިއެވެ. އެހެންކަމުން ޢިލްމުވެރިންް އެކަމާ ބަހުޘް ކުރައްވައި، އަލްޢިއްޒު ބުނި ޢަބްދުއް ސަލާމު ވިދާޅުވިޔޭ: ފަސްބައިކުޅަ އެއްބައި ނެރޭށެވެ. އެހެނީ އެއީ މުތަވާތިރުކޮށް (ކަށަވަރު އެތައް މަގަކުން) ޘާބިތުވާން އޮތްކަމެކެވެ. އަދި އެންމެ ބޮޑުމިނުންބެއްޔަސް، ތިބާގެ ހުވަފެނަކީ އާޙާދު (އެއްމެ ފަރުދެއްގެ ސަނަދުން) އޮތް އެއްޗެކެވެ.“
~ ގަލަންދާނު
🔻🔻
❞ ޢިލްމާއި ނުލައި ވާހަކަދެއްކުމެއް އިންސާނާއަށް ނުވެއެވެ. ކަމެއް ނަފީކުރުމުގައި ނޫނީ ޘާބިތު ކުރުމުގައި ވިޔަސް އެވެ. ނުދަންނަމީހާ ބަހެއް ނުބުނެ ހަނުހުރި ނަމަ، ޚިލާފުތައް މަދުވީހެވެ. ❝ ⁽¹⁾
— ޝެއިޚުލް އިސްލާމް އިބްނު ތައިމިއްޔާ
~ ގަލަންދާނު
--------------------
[1] ފައިދާއެއް: ( لو سكت من لا يدري، لقلّ الخلاف بين الخَلق ) ”ނުދަންނަމީހާ ބަހެއް ނުބުނެ ހަނުހުރި ނަމަ، ޚަލްޤުތަކުން މެދުގައި ޚިލާފު މަދުވީސްހެެވެ.“ ޖާމިޢުލް ޢިލްމި 1/294 ގައި އިބްނު ޢަބްދުލް ބައްރު މިބަސްކޮޅު ނަޤުލުކުރެއްވިއެވެ. އަދި "މުޢައްޖަމުލް އުދަބާއު" (5/19) ގައި ޔާޤޫތު އެބަސްކޮޅު ކުލްޘޫމް އަލްޢުތާބީ އަށް ނިޞްބަތް ކުރެއްވިއެވެ. އަދި "އަލްޙާވީ ލިލްފަތާވާ" 2/116 ގައި އައްސުޔޫތީ މިބަސްކޮޅު (لو سكت من لا يعرف قلَّ الاختلاف ...) އަބޫ ޙާމިދުލް ޣަޒާލީ އަށް ނިޞްބަތް ކުރެއްވިއެވެ. އަދި އަލްޙާފިޡް އަލްމިއްޒީ "ތަހްޛީބުލް ކާމިލް" (362/4) ގައި ވިދާޅުވިއެެވެ: ( ﻭﻟﻮ ﺳﻜﺖ ﻣﻦ ﻻ ﻳﺪﺭﻱ ﻻﺳﺘﺮﺍﺡ ﻭﺃﺭﺍﺡ ﻭﻗﻞ ﺍﻟﺨﻄﺄ ﻭﻛﺜﺮ ﺍﻟﺼﻮﺍﺏ ) "ނުދަންނަމީހާ ބަހެއް ނުބުނެ ހަނުހުރި ނަމަ، ނުހަނު އަރާމާއި ހަމަޖެހުން (އޭނާއަށް) ވީހެވެ. (ދުލުގެ) ކުށްތައް މަދުވެ، ސީދާވުން އިތުރުވީހެވެ.“
••
‘Abd al-Mālik al-‘Alwān said: I asked my father about the ruling on the prayer of a woman, whose child pulled her veil (head cover) while she was praying and her head got exposed?
He [Shaykh Sulaymān Al-'Alwān] said:
“Whoever got exposed to what is required for him to cover in prayer, and he covers it immediately, then his prayer is not invalid, because this is a short time and it is not intentional, hence is forgiven. If a woman does not wear her head cover and completes her prayer without it, her prayer is invalid. This is because for the woman, covering her head during her prayer, is a condition for its validity. So if she deliberately did not cover it, the prayer is invalid.
— Shaykh Sulaymān Al-'Alwān (quote)
~ Galandān
ޢާޝޫރާ ދުވަހުގެ ރޯދަ އަކީ އެންމެ މަތިވެރި ޢަމަލު ތަކުގެ ތެރެއިންވާ އެއްޗެކެވެ. އަދިކިއެއް؟ އެއީ އިސްލާމް ދީނުގެ އެންމެ ފުރަތަމަ ދައުރު ފަރުޟު ވެގެންވީ އެއްޗެކެވެ. ދެން ރަމަޟާން މަހުގެ ފަރުޟު އާއި އެކު އޭގެ ފަރުޟުކަން ކެނޑި އެހެނަސް އޭގެ މުސްތަޙައްބު ކަން ދެމިއޮތެވެ.
ފަހެ ޞަޙީޙު މުސްލިމް ގައި ޢަބްދު ﷲ ބުނު މުޢައްބަދުއް ޒަމާނީ ގެ ޙަދީޘް ތަކުން، އަބޫ ޤަތާދާ އަރިހުން ނަބިއްޔާ ﷺ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އިތުރުކަލޭގެފާނު ﷺ ޢާޝޫރާގެ ރޯދަ އާއިމެދު ޙަދީޘް ކުރެއްވިއޭ އެވެ: "أَحْتَسِبُ عَلَى اللَّهِ أَنْ يُكَفِّرَ السَّنَةَ الَّتِي قَبْلَهُ" (އެއީފާއިތުވި އަހަރުގެ ކައްފާރާއެއް ކަމުގައި (އެބަހީ: ކުށްފާފަ ފުއްސެެވުމެއް ކަމުގައި) ﷲ ޙަޟުރަތަށް ތިމަންކަލޭގެފާނު އުއްމީދުކުރައްވަމެވެ.)
—ޝައިޚް، އަލްމުޙައްދިޘް ޢަބްދު ﷲ އައްސަޢްދު (މަސްދަރު)
~ ގަލަންދާނު
①
ދުނިޔެވީ ތަހުލީލީ ނަޒަރަކުން، ޙަދީޘު ރިވާޔަތުގެ ސަނަދު ގެ ޢިލްމުގެ ޞައްޙަކަން ދައްކުވައިދޭ އެއް ކަމަކީ، ފަލަކީ ކަންކަން ބަޔާން ކޮށްފައި ހުންނަ ޞައްޙަ ރިވާޔަތްތައް، މިޒަމާނުގެ ފަލަކީ ހިސާބުން ކަށަވަރު ކުރެވުމެވެ.
މީގެ މިޘާލަކަށް، އައްޠަބަރީ އެކަލޭގެފާނުގެ "ތާރީޚު" ގައި، އެކަލޭގެފާނާއި ހަމައަށް އޮތް ސަނަދަކުން ގެންނެވި ޢުމަރުގެފާނުގެ އަވާހާރަވުމުގެ ހާދިސާ ވެއެވެ. އެރިވާޔަތުގައި ވަނީ އެކަލޭގެފާނު އަވަހާރަކޮށްލެވުނީ ހިޖުރައިން 23 ވަަނަ އަހަރުގެ ޛުލް ޙިއްޖާ މަހުގެ ފަހުކޮޅުގައި، ބުދަ ދުވަހެއްގައި ކަމެވެ.
އައްތަަބަރީ އެސަނަދު ގެންނެވީ: ”އަހަރެމެންގާތު: އަޙްމަދު ބުނު ޘާބިތުއް ރާޒީ ވިދާޅުވިޔޭ، ތިމަންމެންގާތު މުޙައްދިޘު ވިދާޅުވިޔޭ، އިސްޙާޤު އިބްނު ޢީސާ އަރިހުން ވިދާޅުވިޔޭ، އަބޫ މަޢްޝަރު ވިދާޅުވިޔޭ... (ދެން މިރިވާޔަތެވެ.)
އަދި ޞައްޙަ ސަނަދަކުން، އިބްނު އަބީ ޢާޞިމް "އަލްއާޙާދު ވަލްމަޘާނީ" ގައި ގެންނަވާފައިވޭ، ޢުމަރުގެފާނު އަވަހާރަކޮށްލެވުނު ދުވަހު އިރުކޭތައެއް ހިފިކަމުގައެވެ. އަދި މިއީ ފަލަކީ ޙާދިޘާއެކެވެ.
މިއީ އިބްނު އަބީ ޢާޞިމް، ޔޫސުފު ބުނު މޫސާ އަރިހުން ސާލާމާ ބުނުލް ފަޟްލު އަރިހުން، މުޙައްމަދު ބުނު އިސްޙާޤު ތިމަންމެންގާތު ވިދާޅުވިޔޭ، އަހަރެންގެ ބައްޕައިބެ އަބްދުއް ރަޙްމާނު ބުނު ޔަސާރު އަހަރެންގާތު ވިދާޅުވިޔޭ... (ދެން މިރިވާޔަތެވެ.)
ވީމާ ސުވާލަކީ: މިބުނެވުނު ތާރީޚުގައި (ހ) އިރުކޭތައެއް ހިފިތޯ އަދި (ށ) މަދީނާގެ މައްޗަށް އެ ފެންނާނެތޯއެވެ.
ފަލަކީ ހިސާބުތަކުން މިކަން ދިމާވެފައިވެއެވެ.
• ޢުމަރުގެފާނަށް ޙަމަލާ ދެވުނީ
26 / 12 / 23هـ ގައެވެ
• ދެމިއޮތުމުމުގެ ޢާލަމަށް ވަޑައިގެންނެވީ
29 / 12 / 23هـ ގައެވެ.
މިތާރީޚު ދިމާވަނީ މީލާދީގޮތުން 644 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެންބަރު 5 ކަށެވެ.
އަދި ފަލަކީ ހިސާބުން ދައްކާގޮތުން، މިބުނެވުނު ދުވަހުގެ ހެނދުނު 10 އިން މެންދުރުން އަނބުރައި 1:27 އާއި ހަނައަށް އިރުކޭތައެއް ހިފިކަމެވެ. (ފުރަތަމަ ފޮޓޯ)
އަދި މިއީ ޢަރަބި ޖަޒީރާ ސަރަޙައްދަށް އަދި ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް މަދީނާގެ މައްޗަށް ފެންނަ ގޮތުގައިކަންވެސް މި ފަލަކީ ހިސާބުތަކުން ކަށަވަރުކުރުވެއެވެ. (ދެވަނަ ފޮޓޯ)
* މަޢުލޫމާތު ނެގިފައިވަނީ: ޓުވިޓަރ (العين الثالثة) އަދި (هيثم طلعت)
~ ގަލަންދާނު
`
حَسْبُنَا اللهُ وَنِعْمَ الْوَكِيل، اللهم ثبتـــه...
اللهم فك أسر المأسورين
و فرج كرب المكروبين
وأطلق سراح المظلومين
وردهم إلى أهليهم سالمين غانمين
وعجل بفَرَجِهم
وانتقم ممن ظلمهم
#بدر_المشاري
•••
❞ ޤަޥްމެއްގެ މަތިވެރިކަން ބިނާވަނީ، އެހެންޏާ އޭގެ ފަސްގަނޑަށެވެ. ނޫނީ އޭގެ އަހުލުންނަށެވެ. އަދި އޭގެ އަހުލުންނާއި އެވެރިންގެ ޢަމަލުގެ މައްޗަށް އޮންނަ މަތިވެރިކަން، އެބިމުގެ ފަސްގަނޑުގެ މަތިވެރިކަމަށްވުރެ މޮޅުއިތުރެވެ. އެހެނީ، ޖުމްހޫރު ޢިލްމުވެރިންގެ ޤަޥްލުގައި، މަދީނާއަށް ވުރެ މައްކާ މޮޅުއިތުރެވެ. އެއާއި އެކުވެސް، މައްކާއިން ހިޖުރަ ކުޅައުމަށް ﷲ އަމުރުކުރެއްވިއެވެ. އޭގެ މޮޅުއިތުރުކަމާއި އެކުގައިވެސް އެވެ. ސަބަބަކީ އޭގެ އަހުލުންގެ އަނިޔާަވެރިކަމެވެ. އަމުރުކުރެއްވީ މަދީނާއަށް ހިޖުރަކުޅައުމަށެވެ. އަދި އެތަނުގެ މޮޅުއިތުރުކަންވީ، އޭގެ އަހުލުންނާއި އެވެރިންގެ ޢަމަލުގެ ސަބަބުންނެވެ. ❝
— ޢަބްދުލް ޢަޒީޒު ބުނު މަރްޒޫޤުއް ޠަރީފީ (ބަސްކޮޅު)
~ ގަލަންދާނު
#حديث_صحيح
«أكثرُ منافقي أُمَّتِي قُرَّاؤُها» (ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އުއްމަތުގެ މުނާފިޤުންގެ ގިނަބައިގަނޑީ އޭގެ ޤާރީ ވެރިންނެވެ.)⁽¹⁾
އަލްޙާޔިކު ވިދާޅުވިއެވެ:
❞ އަހަރެން ދެކެނީ، މިއީ (ޞައްޙަކަމުގައި) ޙަސަން ޙަދީޘެއް ކަމުގައެވެ.
މިޙަދީޘާއި މެދު، އިމާމް މާލިކު ވިދާޅުވިއެވެ: ”ފަހެ އެމީހެއް ފުށު ހެވެއް ނުވާ މީހެއް، ޤުރުއާން ކިޔަވަފާނެއެވެ. މިޒަމާނުން މިފެންނަ ޙަޤީޤަތީ، މިޙަދީޘް ގެ މާނައިގެ ޞައްޙަކަމުގެ މައްޗަށްވާ ސާފު ދަލީލެއް ފަދައެވެ. “
އަދި އިހުގެ ބޭފުޅުންގެ ބަސްތަކުން އައިސްފައި ވެއެވެ: ”ހަމަކަށަވަރުން، އެވެރިންގެ ފިޤުހުވެރީން މަދު، ޤާރީވެރިން ގިނަ، އެއިރެއްގައި ޤުރުއާނުގެ އަކުރުތައް ހިތުދަސް ކޮށް، އޭގެ ޙައްދުތައް ދޫކުރަނިވި ޒަމާނެއް، މީސްތަކުންގެ މައްޗަށް އަންނާނެތެވެ.“ ❝
އިބްނު ޢަބްދުލް ބައްރު، "އަލްއިސްތިޒްކާރް" (8/91 10582) ގައި، މިޙަދީޘް ޛިކުރު ކުރެއްވުމަށް ފަހު ވިދާޅުވިއެވެ:
”އަހަރެމެންގެ މިޒަމާނުގައި ޝަހަރުތަކާއި އެނޫން ތަންތަނުގައި ޤުރުއާން ތިލާވަތް ކުރުން ގިނަވެ އެހެނަސް އެޤުރުއާނުގެ ޙައްދުތައް ވީއްލި، އޭގެ އަހުލުންގެ ފާސިޤުވުން ތިބާއަށް ⌝ހެއްކަކަށް⌜ ފުދެއެވެ. ﷲ ގަންދީބުނަމެވެ. އެއިލާހުގެ ޙިމާޔަތާއި ތަޥްފީޤަށް އަދި ރަޙްމަތަށް އެދެމުއެވެ. އެހެނީ އެއީ އެއިލާހުފުށުން ⌝އެކަނި⌜ ވާ އެއްޗެކެވެ. އެއިލާހަށް ޝަރީކަކު ނުވެއެވެ.“
އަހަރެން (އަލްޙާޔިކް) ބުނަމެވެ: ”އެކަލޭގެފާނަށް އަހަރެމެންގެ މިޒަމާން ފެނިވަޑައިގެންނެވިނަމަ، ކޮންފަދައަކުން ވެލެއްވީހެވެ؟
ولا حول ولا قوة إلا بالله.“
— އައްޝެއިޚް އަލްމުޙައްދިޘް ޑރ. ޚާލިދުލް ޙާޔިކު
~ ގަލަންދާނު
-----------------
[1] ރިވާކުރެއްވީ އަޙްމަދާއި އަލްބައިހަޤީ އާއި އައްޠަބަރާނީ، އަދި އެނޫން ބޭފުޅުންނެވެ. އައްސަޢްދު ވިދާޅުވިއެވެ: ” ⌝ގިނަ⌜ މަގުތަކަކުން އެ ރިވާވެފައިވެއެވެ. ފަހަރެއްގައި އެކަތި އަނެކަތިން އެވަރުގަދަ ކޮށްދެވިދާނެއެވެ.“ އަލްއަރްނައޫތާއި އަލްއަލްބާނީ އަދި އެނޫން ބޭކަލުން އެ ޞައްޙަކުރެއްވިއެވެ.
އަޅައިކިޔުމެއް: އިސްލާމް ދީނާއި ޑިމޮކްރަސީ ⁽2⁾
Читать полностью…
📌 ޒުހުދުވެރިކަމާއި ހިތުގެ ބައެއް ފަރުވާ
އައްޝާފިޢީ ވިދާޅުވިއެވެ: ”މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން ޤަދަރުވެރިކަމުގައި އެންމެ މަތިވެރީ އެމީހެއްގެ ޤަދަރުވެރިކަން ނުދެކި ހުންނަ މީހާއެވެ. އަދި އެއުރެން ތެރެއިން ފަޟުލުވެރިކަން އެންމެ ގިނަވެގެންވަނީ، އެމީހެއްގެ ފަޟުލުވެރިކަން ނުދެކި ހުންނަ މީހާއެވެ.“ (سير أعلام النبلاء 10/99)
އިބްނުލް ޖަޥްޒީ: ”ހިތްތައް ލެއްވެވިފައިވަނީ އެއަށް ހެޔޮކޮށް ހިތާ ފަރާތަކަށް ލޯބިވާ ގޮތުގައެވެ. އެހެންކަމުގައި ވާހިނދު، ﷲ ނޫން އިޙްސާންތެރި ފަރާތެއް ވާކަމަށް ނުދެކޭ މީސްތަކުން ތެރޭ މީހެއް، އެކީ އެއްކޮށް އެއިލާހަށް ނުލެބި ވުމުގެ ޢަޖާއިބުކަމާއެވެ.“ (التبصرة 1/311)
އިތުރުއެކަލޭގެފާނުން ﷺ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ: «كُنْ فِي الدُّنْيَا كَأَنَّكَ غَرِيبٌ» (މިދުނިޔެމަތީގައި ތިބާއަކީ ބީރައްޓެއްސެއްފަދައިން ވާށެވެ.) އަލްކަރްމާނީ ވިދާޅުވިއެވެ: «كَأَنَّكَ غَرِيبٌ» ”މިއީ އެތަކެއް ނަޞޭޙަތްތަކެއް ޖަމަޢުވެގެންވާ ބަސްފުޅެކެވެ. މީހުންތެރޭ އޭނާ ނޭގުމުގެ ސަބަބުން ބީރައްޓެހިވެއްޖެ މީހެއް ނަމަ، ޙަސަދަ އާއި ޢަދާވަތްތެރިކަމާއި، ރުޅިވެތިކަމާއި ނިފާޤުވެސް މަދުވާނެތެވެ.“ (عمدة القاري 23/50)
ޙަދީޘް: «ازْهَدْ فِي الدُّنْيَا يُحِبُّك اللهُ، وَازْهَدْ فِيمَا عِنْدَ النَّاسِ يُحِبُّك النَّاسُ»
”ތިބާ ދުނިޔެމަތީގައި ޒުހުދުވެރި⁽¹⁾ ވާށެވެ. އޭރުން ﷲ ތިބާދެކެ ލޯބިވެވޮޑިގަންނަވާނެއެވެ. އަދި މީސްތަކުންގެ އަތުގައިވާ ތަކެއްޗަށް ޒުހުދުވެރި ވާށެވެ. (އެދުމުން ދުރުހެލިވާށެވެ.) އޭރުން މީސްތަކުން ތިބާދެކެ ލޯބިވާނެއެވެ.“
”(މިރިވާޔަތް ޞައްޙަކަމުގައި) ޙަސަން އެވެ. އޭގައި މައްސަލައެއް ނެތެވެ. އަދި މިއީ އައްނަވަވީ ގެ ސާޅީސް ޙަދީޘް ގެތެރެއިންވާ ޙަދީޘެކެވެ. އަދި އޭގެ މާނައަކީ: ދުނިޔެއަށް ޒުހުދުވެރިވާށޭ، އެބަހީ: ﷲ ތިބާގެ މައްޗަށް ޙަރާމް ކުރެއްވި ތަކެތީންނެވެ. އަދި ތިބާ އާޚިރަތުގެ (ހަނދުމައިން) ދުރުކުރާ ތަކެތީންނެވެ. އަދި މިފަދައިން މީސްތަކުން ގާތު ވާ އެއްޗަކުންވެސް ޒުހުދުވެރި ވުމެވެ. ތިބާ އެކަމަކަށް ޟަރޫރަތް ޖެހި ޙާޖަތް ފުދޭ މިންވަރަށް މެނުވީ ނުއެދޭށެވެ.“ — އިބްނު ބާޒް
— އައްޝައިޚް އަލްމުޙައްދިޘް ޑރ. މާހިރް އަލްފަހްލު (ދުވަހުގެ ފައިދާ)
~ ގަލަންދާނު
______________
⁽¹⁾ ”ޒުހުދުގެ މާނަ އެކި ޢިލްމުވެރިންގެ ގާތުގައި ތަފާތުވެގެންވެއެވެ. މިގޮތުން ބައެއް ޢިލްމުވެރިންގެ ގާތުގައި ޒުހުދުގެމާނައަކީ ޙަސަދައާއި، ކިބުރުވެރިކަމާއި، ދަހިވެތިކަމުން ސަލާމަތްވެފައިވާ ހިތެއްގެ ވެރިޔަކަށް ވުމެވެ. އަދި ދުނިޔެވީ ޙަޔާތަކީ ވަޤުތީ ޙަޔާތެއްކަމާއިމެދު ޣާފިލުވެގެންނުވުމެވެ.“ (މަޞްދަރު)
••
މިއީ ގާތް މުސްތަޤުބަލެއްގައި ޝާއިޢު ކުރުމަށް ގަސްދުކުރެވިފައިވާ ސިލްސިލާ "ފައިދާތައް" ، މިސިލްސިލާގެ 42 ވަނަ ފައިދާ. މިއީ އިބްނު ރަޖަބް رحمه الله ގެ "ޖާމިޢުލް ޢުލޫމި ވަލް ޙިކަމް" އޭ ނަންގަނެވުނު ފޮތުގެ ދަށުން ހޮވާލެވޭ މުތްތަކެއް. ދުޢާ އަކީ އެ ސިލްސިލާ ނިންމައި ޝާއިޢު ކުރުމުގެ ތަޥްފީޤު ﷲ މިންވަރު ކުރެއްވުން.
~ ގަލަންދާނު