1843
ޢިލްމު އަދި އެއަށް ލޯބިކުރާ ދަރިވަރުންނަށް Notes by, ibn Fahmī Dīdī عفا الله عنه Friends & family
Weak Ḥadīth:
إذا خَرَجْتَ مِنْ مَنْزِلِكَ فَصَلِّ رَكْعَتَيْنِ تَمْنَعَانِكَ مَخْرَجَ السُّوءِ، وإِذَا دَخَلْتَ مَنْزِلَكَ فَصَلِّ رَكْعَتَيْنِ تَمْنَعَانِكَ مَدْخَلَ السُّوءِ
When you leave your house, perform two Rak‘ahs and this will safeguard you against evils. When you return home, perform another two Rak‘ahs and this will safeguard you against evils.
⬆️ ކުޑަކުދިންނަށް ޚާއްޞަ އިސްލާމީ ޢަޤީދާގެ ބައެއް ފޮތްތައް ، [ދިވެހިބަހުން]
🔗ދިސަލަފިއްޔާ ކުޑަކުދިންގެ މަކްތަބާ
~ ގަލަންދާނު 🖋
⚠️The Religion Being Supported By A Person Is Not Proof For Him Being Upon Haqq
On the authority of Abū Bakrah, who said, that the Prophet ﷺ said:
«إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى سَيُؤَيِّدُ هَذَا الدِّينَ بِأَقْوَامٍ لَا خَلَاقَ لَهُمْ»
"Verily Allah — glorified and exalted be He — will support this Religion, with people who have no share." ⁽¹⁾
⬆️Details
This basis of this ḥadīth has been proven in the two Ṣaḥīḥs with the wording:
«إِنَّ اللَّهَ لَيُؤَيِّدُ هَذَا الدِّينَ بِالرَّجُلِ الْفَاجِرِ»
“Verily Allah helps this Religion even by a sinful person [fājir].” ⁽²⁾
⬆️The word “Yuʾayyid” means to give support or victory.
⬆️The word “fājir” includes both the one who is an unbeliever [kāfir] and the one who is immoral.
It is not contradicted by the saying of the Prophet, ﷺ:
«إِنَّا لاَ نَسْتَعِينُ بِمُشْرِكٍ»
“We do not want any help from a polytheist” ⁽³⁾ —because this was attributed to the one who was showing kufr, or this was abrogated by what was proven about seeking help from Ṣafwān ibn ʾUmayyah in [the battle of] Ḥunayn⁽⁴⁾, as Ibn Ḥajar said in Al-Fatḥ, and Al-Manāwī followed him in this view in Al-Fayḍ.
The reason for the statement clarifies its meaning, as it was mentioned in the story of the man who fought [in battle], and the Prophet ﷺ, said: “He is one of the people of Hellfire”, and it later became clear that he killed himself [not to endure his wounds.] —See, Fatwa no. 209151 (islamweb)
⬆️The word “have no share” means having no share or fortune in the religion. So it means while they perform these actions, they are like disbelievers or sinners [who are not rewarded for the actions due to a corruption it consists.] It is like the other ḥadīth mentioned under this chapter,
إن اللَّه يؤيد الدين بالرجل الفاجر
“Verily Allah aids this religion, even with a Fājir” and
إن اللَّه يؤيد الدين برجال ما هم من أهله
“Verily Allah aids this religion, even by men who are not its people.”
This meaning was also explicitly mention in another narration...
"ليؤيدن اللَّه هذا الدين بقوم لا خلاق لهم في الآخرة"
“Allah will support this religion even with people who will have no portion in the Hereafter”
See: “Al-Mudāwī” of Al-Munāwī (p. 1108)
📝I say: This meaning of the ḥadīth is understood by Sharʿī principles, historical occurrences and logical deductions.
Shaykhul Islām Ibn Taymiyyah said:
“Just as a fājir (i.e., an evil-doer) may perform Jihād against the Kuffār and the Muslims benefit from this Jihād of his, a fājir may argue with Kuffār and the Muslims benefit from his arguments as well.” —Darʾ Taʿāruḍ al-ʿAql wal-Naql (8/891)
✨ Benefit:
ʿĀṣim al-Barqāwī [Al-Maqdisī] said: “We know that Allah may support the religion through an immoral man (fājir), or even an kāfir; whether with his tongue, money, or bayonet; but as long as he clings to his disbelief; his support for the religion does not remove the description of kufr from him; nor does this support transform him into Islam; nor does his fighting for his own benefit turns it into jihād; nor does his death turn into martyrdom! Many of the Ṭawāghīt (tyrants) of our time; and groups of innovators have interests and intertwined benefits in supporting some of the causes of the Muslims; And it is obvious that these actions do not transform the Ṭāghūt into Ṭālūt!”
~ Galandān 🖋
-----------------------------
[1] Aḥmad in his Musnad (5/45 no. 19941) Shaykh Al-Muḥaddith Abū Muḥammad Al-Alfī cited its takhrīj [here] and Muqbil bin Al-Wādiʿī in his work “Al-Jāmiʿ Al-Ṣaḥīḥ Mimmā Laysa Fī Al-Ṣaḥīḥayn” (3/231) #1984 stated: “This ḥadīth is Ṣaḥīḥ”.
[2] Narrated by Aḥmad (2/309) 8076 and Al-Bukhārī (2897) and Muslim (111) from Abū Hurayrah.
[3] Narrated by Abū Dāwūd (2732)
[4] Narrated by Mālik in Muwattaʿ (1139)
⏺ ނަޞާރާއިންގެ ”ކްރިސްމަސް“ އާއި އެވެރިންގެ އައު އަހަރާއި މެދު
①
☪☪☪☪☪️
لا يجوز تهنئة النصراني بفرية ميلاد ابن الله، وإن هنأك بعيد اﻹسلام؛ ﻷن أحكام الله ليست مبادلة، فليس لك أن تعظم الصنم ﻷن الوثني دخل معك المسجد!
يوم ميلاد المسيح لا يثبت تحديده، والخلاف قائم لدى اﻷرثوذكس والكاثوليك إلى اليوم، فهم لم يحفظوا كتابهم، فكيف بحفظ ميلاد صاحب الكتاب!
يكاد يتفق آباء الكنيسة ومؤرخوها أن ميلاد المسيح حدد رسميا متأخرا بعد القرن الثالث للميلاد، وأن تحديده كان رمزيا لا توثيقا ليوم ثابت بيقين
في ميلاد المسيح يتذاكر النصارى بنوّته لله: {وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَٰنُ وَلَدًا، لَّقَدْ جِئْتُمْ شَيْئًا إِدًّا، تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْهُ وَتَنشَقُّ الْأَرْضُ وَتَخِرُّ الْجِبَالُ هَدًّا}
يُنزه النصارى رهبانهم عن الزوجة واﻷولاد، ويجعلون ذلك لله، تعالى الله عن ذلك علوا كبيرا
الزواج من الكتابية لا يلزم منه التهنئة بعيدها، فيجوز الزواج من ابنة قاتل أبيك، ولا تقبل فرحها بمناسبة القتل، وكذلك فرحها بولادة ابن لله تعالى!
تهنئة النصارى (بالكريسماس) لا تجوز باتفاق المذاهب اﻷربعة، ولا أعلم قولا مخالفا في هذه المسألة إلا في الزمن المتأخر، وهي أقوال لا يُعتد بها
تحريم تهنئة النصارى بعيدهم كعيد الميلاد لا يعني مقابلتهم بالتعنيف، بل يُتألف قلب العامي بدعوة لينة للتأمل بحقيقة هذا الرب المولود! تعالى الله
☪☪☪☪☪️
▶️ تَكَادُ ٱلسَّمَٰوَٰتُ يَتَفَطَّرۡنَ مِنۡهُ وَتَنشَقُّ ٱلۡأَرۡضُ وَتَخِرُّ ٱلۡجِبَالُ هَدًّا * أَن دَعَوۡاْ لِلرَّحۡمَٰنِ وَلَدًا ◀️
”...އެކަމުގެ ސަބަބުން، އުޑުތައް ފަޅަފަޅައިގެންގޮސް، ބިންގަނޑު އިރައިރައިގެންގޮސް، ފަރުބަދަތައް ކުދިކުދިވެ، ވެއްޓިގެން ދިއުން ކައިރިވެގެންވެއެވެ. އެއީ رحمن ވަންތަ ރަސްކަލާނގެއަށް ދަރިކަލަކުވާކަމަށް އެއުރެން ގޮވުމުގެ ސަބަބުންނެވެ.“ (مريم ٩٠، ٩١)
ކުރިސްމަސް އަކީ، ﷲ އަށް ދަރިޔެއް ލިބުނު ކަމަށް ބުނެ، ނަޞާރާއިން ފާހަގަ ކުރާ ޢީދެކެވެ. އަދި އެއަށް ތަހުނިޔާ ކިޔުމަކީ، ހުސްޠާހިރުވަންތަ އިލާހުގެ އެއްކައުވަންތަކަން އިންކާރުކުރުމުން ދެވޭ ތަހުނިޔާއެކެވެ.Читать полностью…
④
⚠️ އަހަރެން ބުނަމެވެ: މިކަމުގައި މުހިއްމު ދެކަމެއް އެބަ އެކުލެވެއެވެ:
އެކައްޗަކީ: ރިވާޔަތްތަކާއި ނައްޞުތައް ޖަމަޢަކުރުމުގެ މުޙިއްމުކަމެވެ. (އެންމެ ބަސްކޮޅަކަށް އެކަނި ބަލައި އޭގެ ބޭރުފުަށަށް ޙުކުމް ކަނޑަނޭޅުމެވެ.) އެއީ އެ މައްސަލަ ރަނގަޅަށް ފަހުމްކޮށް ދެނެގަތުމަށްޓަކައެވެ.
ދެވަނަ އެއްޗަކީ: ޢިލްމިވެރިންގެ ބަސްތަކަށް ރުޖޫޢަވުމުގެ މުޙިއްމު ކަމެވެ.
އަދި މިގޮތުން އަހަރެމެންނަށް ހައްދުފަހަނަ އެޅި ދެބައިގަނޑުގެ މަގުފުރެދުމުންވެސް ސަލާމަތްވެ ތިބެވެއެވެ. އެއީ ސަލަފުންގެ ބަސްތައް ޖާހިލު ކަމާއި އަމިއްލަ ހަވާނަފުސާއި އެއްގޮތަށް މާނަކުރުމުންނެވެ.
🔘ނިންމާލުން:
މިމައްސަލައި ލިބޭ ފައިދާއެއް: ބިދުޢަތަކާއި ފާޖިރުކަން ފެތުރި ޢާންމުވެފައިވާ ޒަމާނެއްގައި އެމީހެއްގެ ދީންވެރިކަމުގައި އިތުބާރު ހުރި ފަރާތެއްގެ ފަހަތުގައި ނަމާދު ކުރުމަށް ހުށިޔާރު ވުމަކީ ހުއްދަ އަދި މުސްތަޙައްބު ކަމެއް ކަމެވެ. މިހެންވިޔަސް، މިއީ އެފަދަ ޒަމާނެއްގައި ނަމާދު ޞައްޙަވުމަށް އޮތް ޝަރުޠެއް ނޫން ކަމެވެ. އަދި އިޖުމާޢުއިން އެމީހެއްގެ ޙާލަތް ނޭނގޭ މީހާގެ ފަހަތުގައި ނަމާދު ޞައްޙަ ވެގެންވާ ކަމެއެވެ. އަދި ފާޖިރުންނާއި (ޝައްކެތް އޮތަސް) ކުފުރު ޘާބިތުނޫން އިމާމުން ފަހަތުގައި ކުރެވޭ ނަމާދު ޞައްޙަކަމެވެ. އަދި އިޚްތިޔާރެއް ނެތް ޙާލަތުގައި މިފަދަ ބައެއްގެ ފަހަތުގައި ނަމާދު ކުރުމީ އަދި ޖަމާޢަތް ދޫކޮށްނުލުމީ އަޞްޙާބު ބޭކަލުންނާއި ސަލަފުންގެ މަންހަޖު ކަމެވެ. والله أعلم.
~ ގަލަންދާނު 🖋
②
🟡އެމީހެއްގެ ޙާލަތު ނޭނގޭ މީހެއް ފަހަތުގައި ކުރެވޭ ނަމާދު ޞައްޙަ ވެގެންވާ ކަމުގެ މައްޗަށް އޮތް އިޖުމާޢު:
ޝެއިޚުލް އިސްލާމް އިބްނު ތައިމިއްޔާ ވިދާޅުވިއެވެ:
❞ ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ އަސާސުތަކުގެ ތެރޭގައި، އެއުރެން ހުކުރާއި ޢީދާއި ޖަމާޢަތުގެ ފަސްނަމާދު ނެގެހެއްޓުން ހިމެނެއެވެ. ރާފިޟީންނާއި އެނޫން އެފަދަ ބިދުޢަވެރިން ފަދައިން، ˺ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ މީސްތަކުން˹ ހުކުރާއި ޖަމާޢަތުގެ ނަމާދުތަކެއް ދޫނުކުރަތެވެ. އަދި އިމާމު މީހާގެ ބޭރުފުށުން ބިދުޢައެއް ނޫނީ ފާފާވެރިކަމެއް ހާމަވާން ނެތްނަމަ، އަދި އޭނާގެ (ޢަޤީދާއާއި ދީންވެރިކަމުގެ) ޙާލަތް ފަރުދާވެފައިވިޔަސް، ހަތަރު އިމާމުންމާއި އެނޫން އިސްލާމީ އިމާމުންތަކުގެ އިއްތިފާޤުގެ މަތީން؛ އެފަދަ މީހާ ފަހަތުގައި ހުކުރާއި ޖަމާޢަތުގެ ނަމާދު ކުރެތެވެ. އަދި މީހެއްގެ އެތެރެފުށުގައި (ހާމަނޫވެ ހުރި) ޙާލަތް އެނގިގެން މެނުވީ އޭނާ ފަހަތުގައި ނަމާދު ޞައްޙަ ނުވާނޭ ކަމަށް އިމާމުންގެ ތެރެއިން އެއްވެސް ބޭކަލެއް ވިދާޅުވެފައި ނުވެއެވެ. އަދިކިއެއްހޭ ކާކުކަންނޭނގޭ މީހުންގެ ފަހަތުގައި މުސްލިމުން ނަމާދު ކުރަމުންދާތާ މެދުކެނޑިފައި ނުވެޔޭ ނަބިއްޔު ﷺ ހަޔާތްޕުޅަށްފަހުން އަދާއި ހަމަޔަށްވެސް.
އެހެނަސް ބިދުޢަތެއް ނޫނީ ފާޖިރުކަމެއް ފާޅުވެގެންވާ މީހެއް ފަހަތުގައި ނަމާދެއް ކޮށްފި މީހާއާއި މެދު، އަދި އެކަން ކުރީ އެހެން މީހެއް ފަހަތުގައި ނަމާދު ކުރުމަށް އޭނާއަށް ކުޅަދާނަވެގެންވާ ޙާލަތުގައި ނަމަ، [ޙާލަތް ނޭނގޭ މީހާގެ ޙާލަތުގައި އިއްތިފާގު އޮތް ފަދައިން ނެތަސް] ޢިލްްމުވެރިންގެ ތެރެއިން ގިނަ ބޭކަލުންގެ ގާތުގައި މިފަދަ މައުމޫމު މީހާގެ ނަމާދު ވެސް ޞައްޙަވެގެން ވެއެވެ. މިއީ ޝާފިޢީގެފާނާއި އަބޫ ޙާނީފާގެފާނު ދެކެވަޑައިގެންނެވިގޮތެވެ. ﷲ އެދެބޭފުޅުންނަށް ރަޙުމަތް ލައްވާށިއެވެ. އަދި މިއީ މާލިކުގެފާނާއި އަޙްމަދުގެފާނު އަރިހުން އައިސްފައިވާ ދެރައުޔުތެރެއިން އެއްރައުޔެވެ. ﷲ އެދެބޭފުޅުންނަށް ރަޙުމަތް ލައްވާށިއެވެ.
ދެންފަހެ ބިދުޢަވެރިޔެއް ނޫނީ ފާޖިރެއް ފަހަތުގައި ނޫން ގޮތެއްގައި ˺ޖަމާޢަތު˹ ނަމާދު ކުރެވެން ނެތިއްޖެނަމަ، އެއީ މިޘާލަކަށް ހުކުރު ނަމާދު ފަދައޭ އޭގެ އިމާމު ބިދުޢަވެރިޔެއް ނޫނީ ފާޖިރެއްކަމުގައިވާ، އަދި އެއީ އެނޫން ހުކުރު ނަމާދު ޖަމާޢަތެއް ˺އެއަވަށަކު˹ ނުވާހިނދު، ފަހެ މިޙާލަތު ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ ޢިލްމުވެރިންގެ ތެރެއިން ބޮޑު ބައިގަނޑުގެ ގާތުގައި އޭނާއަށް ވަނީ ބިދުޢަވެރިޔާ ނުވަތަ ފާޖިރުގެ ފަހަތުގައި ނަމާދު ކުރުމެވެ. އަދި މިއީ ޝާފިޢީގެފާނާއި އަބޫ ޙަނީފާއާއި އަޙްމަދު ބުނު ޙަންބަލް އާއި އެނޫން އަހުލުއް ސުންނަތުގެ އިމާމުންގެ ގާތު ޚިލާފެއް ނެތި އޮތް ރައުޔެވެ...
...ވީމާ، ގޮތް ނޭގޭ މީހާ ފަހަތުގައި ނަމާދު ކުރުން؛ މުސްލިމު އިލްމުވެރިންގެ އިޠްތިފާގުން ޖާއިޒު ވެގެން ވެއެވެ. އަދި އެމީހެއްގެ ޙާލަތު ނޭގޭ މީހެއް ފަހަތު ނަމާދުކުރުން ޙަރާމް ކަމަށް ނޫނީ ބާޠިލު ކަމަށް ބުނެއްޖެ މީހަކީ، ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ އިޖުމާޢު އާއި ދެކޮޅު ވެއްޖެ މީހެކެވެ...
ފަހެ އަޞްޙާބު ބޭކަލުން — ﷲ އެބޭކަލުންނަށް ރުއްސުންލައްވާށި— އެބައެއްގެ ފާޖިރުކަން އެނގިވަޑައިގެން ތިއްބެވި މީހުންގެ ފަހަތުގައިވެސް ނަމާދު ކުރެއްވިއެވެ. އެއީ ޢަބްދު ﷲ ބުނު މަސްޢޫދާއި އަޞްޙާބުބޭކަލުން ތެރެއިން އެނޫންވެސް ބޭކަލުން، އަލްވަލީދު ބުނު ޢުޤްބާ ބުނު އަބީ މުޢީޠު ފަހަތުގައި ނަމާދު ކުރެއްވިފަދައިންނެވެ. އޭނާއަކީ ރާބޮއެ އުޅުނު މީހެކެވެ. އަދި އެއްފަހަރެއްގައި ފަތިސް ނަމާދުގައި ˺މަސްތުވެފައި ހުރުމުގެ ސަބަބުން˹ ހަތަރު ރަކުޢަތް އޭނާ ˺އިމާމުވެ˹ ކުރިއެވެ. އެކަމުގައި އޭނާއަށް ޢުޘްމާން ބުނު ޢައްފާން ހައްމުށިން ޙައްދު ޖެއްސެވިއެވެ.
އަދި ޢަބްދު ﷲ ބުނު ޢުމަރު އާއި އަޞްޙާބުބޭކަލުން ތެރެއިން އެނޫންވެސް ބޭކަލުން، ޙައްޖާޖު ބުނު ޔޫސުފުގެ ފަހަތުގައި ނަމާދު ކުރެއްވިތެވެ. އަދި އަޞްޙާބުބޭކަލުންނާއި ތާބިޢީ ބޭކަލުން، އިބްނު އަބީ ޢުބައިދު ފަހަތުގައިވެސް ނަމާދު ކުރެއްވޫއެވެ. އެއީ އޭނާއަށް މުލްޙިދުކަމުގެ ތުހުމަތު ކުރެވިފައިވާ ޙާލުގައެވެ. އަދި އޭނާއަކީ މަގުފުރެދުމަށް ގޮވާލާ މީހެއްކަމުގައިވީ ހިނދުގައެވެ. ❝ اهـ.
—”މަޖްމޫޢުލް ފަތާާވާ“ (ޖ. 3، ޞަފްޙާ 175 ، 176)
🖊
ސުފްޔާން އައްޘަޥްރީ ވިދާޅުވިއެވެ:
❞ ﷲ އަށް ކިޔަމަންވާ އެއްވެސް މީހަކަށް ތިބާ ނަފުރަތު ނުކުރާށެވެ. މީސްތަކުންގެ ޢާންމުންނާއި ޚާއްޞުންނަށް ރަޙުމް ކުރާ މީހެއް ކަމުގައިވާށެވެ. އަދި ތިބާގެ ރަޙިމުގެ ގުޅުން ތިބާ ކަނޑައި ނުހަދާށެވެ. ގުޅުން ކަނޑައިފި މީހަކާއި ގުޅުން ގާއިމުކުރާށެވެ. އަދި ރަޙިމުގެ ގުޅުން މީހަކު ކެނޑިޔަސް ތިބާ އެގުޅުން ދަމަހައްޓާށެވެ. އަދި ތިބާއަށް އަނިޔާވެރިވެ ˺ބޭއިންސާފުވެއްޖެ˹ މީހަކަށް ˺މަޢާފާއިއެކު˹ ލޯމަރައި ދޫދޭށެވެ. އެގޮތުން ތިބާ ވާހުށީ، ނަބިއްޔުންނާއި ޝަހީދުންގެ ބައިވެރިޔެއް ކަމުގައެވެ.❝
— ((حلية الأولياء)) لأبي نعيم (7/ 84)، ((التذكرة)) لابن حمدون (1/ 220).
~ ގަލަންދާނު 🖋
وعن مُبارَكٍ أبي حمَّادٍ، قال: سمِعتُ سُفيانَ الثَّوريَّ يقولُ فيما أوصى به عليَّ بنَ الحَسَنِ السُّلَميَّ: (لا تُبغِضْ أحدًا ممَّن يطيعُ اللَّهَ، كنْ رحيمًا للعامَّةِ والخاصَّةِ، ولا تقطَعْ رَحِمَك، وصِلْ مَن قطَعَك، وصِلْ رَحِمَك وإن قطَعَك، وتجاوَزْ عمَّن ظَلَمك تكُنْ رفيقَ الأنبياءِ والشُّهَداءِ)Читать полностью…
يُنظر: ((حلية الأولياء)) لأبي نعيم (7/ 84)، ((التذكرة)) لابن حمدون (1/ 220).
•••
ސުވާލު: ނަމާދުކުރުން ނަހީ ވަޤުތު ތަކުގައި ޝުކުރުަގެ ސަޖިދަ ކުރުމުގެ ޙުކުމަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟
ޖަވާބު:
❞ ފުރަތަމަ ކަމަކަށް: ޝުކުރުގެ ސަޖިދަ އަކީ ނަމާދެއް ނޫނެވެ. އަދި ނަމާދަށް ޝަރުޠުވާ ތަކެއްޗެއް އެއަކަށް ޝަރުޠުވެގެން ނުވެއެވެ. ޢިލްމުވެރިންގެ ބަސްފުޅުތަކުން ޞައްޙަކަން އެންމެ ބޮޑީ މިޤަޥްލެއެވެ.
ދެވަނަ ކަމަކަށް: ސަބަބެއް އޮވެއްޖެ ނަމާދެއް، ނަހީ ވަޤުތުތަކުގައި ވިޔަސް ކުރެވެއެވެ. އަދި މިއީ އައްޝާފިޢީ ކަނޑައެޅުއްވި ގޮތެވެ. އަދި އަޙްމަދުގެ އަރިހުން އެއް ރިވާޔަތުގައި ވެސް އޮތް ގޮތެވެ. އަދި ރަނގަޅު ރައުޔަކީ މިއެވެ. އަދި މީގެ މައްޗަށް ފަނަރަވަރަކަށް ދަލީލުވެއެވެ. ❝
— އައްޝެއިޚް އަލްމުޙައްދިޘް ސުލައިމާން އަލްޢަލްވާން (ބަސްކޮޅު)
~ ގަލަންދާނު 🖋
❔ ޤިބްލަ ކަނަކަށް ހުރެ، ޖާގައިގެ ދަތިކަމުން އިމާމް މީހާ އެއްފަރާތު ކަނުގައި ހުރެ، އޭނާގެ ފަހަތަށް އެއްފަޅިޔަށް މައުމޫމުން ތިބުމާއި މެދު
ސ. ބައެއް މަދަރުސާ ތަކުގައި ، ނަމާދު ކުރުމަށް ވަކި ޖަގަހަޔެއް ހަދާފައި ހުރެއެވެ. އަދި އިމާމް މީހާއަށް ވަކި ޖާގަޔެއް މައުމޫމުން ފަހަތުގައި ތިބޭހެން ހެދިފައި ނުހުރެއެވެ. އެހެންކަމުން އޭނާ ނަމާދު ކުރަނީ ކޮޓަރީގެ އެއް ކަނުގައެވެ. މިސާލަކަށް އެއީ ފުރަތަމަ ޞަފުގެ ވާތް ފަޅީގައެވެ. ވީމާ އޭނާ އާއި ޖެހިގެން ވާތަށް އިންނަނީ ފާރެކެވެ. އަދި (މައުމޫމުންގެ) ޞަފު އޮންނަނީ (ފަހަތަށް ނުވަތަ ވަކިން) އޭނާގެ ކަނާއަތަށެވެ. މީގެ ޙުކުމަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟
ޖަވާބު: އެކަމުގައި މައްސަލައެއް ނެތެވެ. އެވެރިން އޭނާގެ ކަނާއަތުގައި ނަމާދު ކުރިޔަސް، ނޫނީ ކަނާއަތާއި ވާތުގައި ނަމާދު ކުރިޔަސް، ފަހެ އޭގައި މައްސަލައެއް ނުވެއެވެ. އަދި ފަސޭހަނަމަ އޭނާ ވަނީ ˺މައުމޫމުންގެ ޞަފަށްވުރެ ކުރީގައި˹ ވަކިން ހުރުމެވެ. އެންމެ މޮޅުއިތުރު ގޮތަކީ މިއެވެ. އެހެނަސް ޖާގަ ދަތިވެެއްޖެނަމަ، އޭނާގެ ކަނާތާއި، އޭނާގެ ވާތާއި، އޭނާގެ ފަހަތުގައުވެސް ނަމާދު ކުރާށެވެ. އެހެނަސް އޭނައަށްވުރެ ކުރީގައި ނުތިބޭށެވެ.
ސ: އެހެނަސް އޭނާ ނަމާދުކުރާނީ ވާތްފަރާތު ފާރު ދޮށުގައެވެ. އަދި (މައުމޫމުންގެ ) ޞަފު ވަނީ އޭނާގެ ކަނާއަތުގައެވެ؟
ޖަވާބު: އެކަމުގައި މައްސަލައެއް ނެތެވެ.
— ޖާވާބު ދެެއްވީ: އިބްނު ބާޒް (މަޞްދަރު)
އަދި އިސްލާމް ސުވާލު-ޖަވާބު ގެ ފަތުވާ މަޖިލިހުން މިއާއި އެއްގޮތް ސުވާލެއްގެ ތަފްޞީލު ޖަވާބެއް ދެއްވަމުން އޭގެ ތިންވަނަ ނުކުތާގައި ބަޔާން ކުރެއްވިއެވެ:
❞ ތިންވަނަކަމަކަށް: އެވެރިން އޭނާގެ ކަނާއަތުގައި ނަމާދު ކުރާނަމަ، އަދި އެހިނދުގައި އިމާމު މީހާއަށް —ކުޑަ ތަންކޮޅަކަށް ވިޔަސް — ކުރިޔަށް ޖެހެވެން އޮވެއްޖެނަމަ، ސުންނަތް ގޮތީ މިއެވެ. އެއީ އިމާމަކީ ކާކުކަން އަންގައިދިނުމަށާއި އޭނައަށްވުރެ ކުރިޔަށް އެހެން އެއްވެސް މީހަކަށް އެރެވިޔަދިނުމުން ހުސިޔާރުވުމަށްޓަކައެވެ. އަދި މިކަމުގެ މައްޗަށްވާ ދަލީލުތައް އިހުބަޔާންވެ ހިނގައްޖެއެވެ.❝
ނޯޓް: ޖާގަ ނެތުމުގެ ސަބަބުން އިމާމް މީހާ އާއި އެއްޞަފެއްގައި ނަމާދު ކުރުމުާއިމެދު ޚުލާޞާއެއް އަހަރެމެން ވާނީ ކުރިން ގެނެސްދީފައެވެ. (ކިޔާލުމަށް)
~ ގަލަންދާނު 🖋
⚠️ މަސްތުވާއެއްޗެއް ބޭނުންކޮށްގެން ހުރި މީހެއްގެ ނަމާދު: ޞައްޙަވުމާއި ނުވުމުގެ މައްޗަށް އޮތް ފަރަޤު
▶️یَـٰۤأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا۟ لَا تَقۡرَبُوا۟ ٱلصَّلَوٰةَ وَأَنتُمۡ سُكَـٰرَىٰ حَتَّىٰ تَعۡلَمُوا۟ مَا تَقُولُونَ◀️[4:43]
”އޭ އީމާންވެއްޖެ މީސްތަކުންނޭވެ. ކަލޭމެން މަސްތުވެގެންވާ حال ކަލޭމެން ނަމާދައި ގާތްނުވާށެވެ. އެއީ ކަލޭމެން ކިޔާ ނުކިޔާއެއްޗެއް ކަލޭމެންނަށް އެނގޭން ދެންނެވެ. (އެވަރަށް ހޭވަރިވާންދެނެވެ.)“
އަލްޤުރުޠުބީ މިއާޔަތުގެ ތަފްސީރުގެ ތެރެއިން ވިދާޅުވިއެވެ:
އިބްނުލް މުންޛިރު ވިދާޅުވިއެވެ: ˺މަސްތުވާއެއްޗެއް ބޭނުންކޮށްފިމީހާ˹ ޤުރުއާން ކިޔެވުމުގައި މަސްހުނިވާނަމަ އެހެރީ މަސްތުގެ ޙާލަތުގައެވެ. އެއީ ﷲ تَعَالَى ގެ މި ވަޙީ އިން ދަލީލުކޮށްދޭ ފަދައިންނެވެ: ▶️حَتَّى تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ◀️ ”އެއީ ކަލޭމެން ކިޔާ ނުކިޔާއެއްޗެއް ކަލޭމެންނަށް އެނގޭން ދެންނެވެ.“ އެހެންކަމުން ކިޔޭނުކިޔޭ ނޭނގޭ ނަމަ އޭނާ މިސްކިތާއި ގާތްވެގެން ނުވާނެއެވެ. އެއީ އެތަން މުޑުދާރުކޮށްފުމުގެ ބިރަށްޓަކައެވެ. އަދި ˺އެޙާލަތުގައި˹ އޭނާގެ ނަމާދު ޞައްޙަވެގެން ނުވެއެވެ. އަދި އެގޮތުގައި ނަމާދު ކޮށްފިނަމަ ˺ނުވަތަ ވަޤުތު ފާއިތުވެއްޖެނަމަ˹ ޤަޟާއު އަށް އެނަމާދު ކުރުން ވެއެވެ. މިއާ ޚިލާފަށް އޭނާއަށް ކިޔޭނުކިޔޭ އެނގޭނަމަ، އަދި އެގޮތުގައި ނަމާދަށް އަތުވެއްޖެނަމަ، އޭނާގެ ˺ނަމާދުގެ˹ ޙުކުމަކީ ˺މަސްތެއް ބޭނުން ނުކޮށް˹ ސަލާމަތުން ހުރި މީހެއް ފަދައެވެ.
˺މަސްތުވެފައިވާ މީހާގެ˹ ނަމާދު ފަދަ އަޅުކަންތައްތައް، ˺ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ˹ ނައްޞުން އަދި އިޖުމާޢުއިން ޣައިރު ޞައްޙައެވެ. އެހެނީ ﷲ ވަނީމަސްތުގެ ޙާލަތުގައި އޭނާ ނަމާދާއި ގާތްވުން ނަހީ ކުރައްވާފައެވެ. އެއީ އޭނާއަށް ކިޔޭ ނުކިޔޭ އެނގުމާއި ހަމަޔަށެވެ. އަދި މީސްތަކުން (އެބަހީ: މުސްލިމުން) ވަނީ މިކަމުގެ މައްޗަށް އިއްތިފާޤުވެފައެވެ. މިއާއި ޚިލާފަށް ރާބޮއެގެން މަސްތުނުވެ ހުރެއްޖެ މީހާ އާއިމެދު ދަންނައެ، އޭނާގެ އަޅުކަންތައް އޭގެ ޝަރުޠުތަކުގެ މަތީ ޞައްޙައެވެ. އެނގިބަޔާން ވެގެންވަނީ އޭނާގެ ނަމާދު ޞައްޙަވެގެން ނުވަނީ އޭނާއަށް ކިޔޭ ނުކިޔޭ ނޭނގޭތީއެވެ. (އޭގެ ޒާތުގައި މަސްތެއް ބޭނުން ކުރުމުގެ ސަބަބުންނެއް ނޫނެވެ.) އެއީ ޤުރުއާނުން މިކަމަށް ދަލީލު ކޮށްދޭ ފަދައިންނެވެ.
އިބްނުލް ޢުޘައިމީން ވިދާޅުވިއެވެ: ”އެހެނީ ނަބިއްޔު ﷺ އިބްނު ޢައްބާސް ގެ ފުއްކިބައިން ހިއްޕަވައި އެކަލޭގެފާނުގެ ކަނާތްޕުޅުގައި ބެހެއްޓެވިއެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނު ބެހެއްޓެވީ ކުޑާކޮށް ފަހަތުގައި ކަމެއް ނަޤުލުވެފައި ނުވެއެވެ. ދެންފަހެ އިމާމާއި މައުމޫމު ˺މިޙާލަތުގައި˹ ބެލެވެނީ އެއްޞަފެއް ކަމުގައެވެ. އެހެންކަމުން އެދެވެރިންނީ އެއްޞަފެއް ކަމުގައި ބެލެވޭނަމަ، ޞަފު އެއްހަމަކުރުން ޝަރުޢުވެގެން ވެއެވެ. އަދި ޞަފު އެއްހަމަ ކުރުމަކީ ސީދާ ކުރުމެވެ. އެއީ އެކަކަށްވުރެ އަނެކާ ކުރިޔަށް ޖެހިފައި ނުވުމެވެ.“ — اهـ. (الشرح الممتع لابن عثيمين ج/3 ص/10-12)
އިތުރަށް ބެލުމަށް: އިސްލާމް ސުވާލުޖަވާބު (13678)
އިބްނު ޢައްބާސް އަރިހުން އިމާމް އަޙްމަދު އެކަލޭގެފާނުގެ މުސްނަދުގައި ރިވާކުރެއްވިއެވެ: ”ރޭގަނޑުގެ ފަހުކޮޅު ރަސޫލު ﷲ ﷺ އަރިހަށް ތިމަންކަލޭގެފާނު ވަޑައިގެންނެވީމެވެ. އެހެންކަމުން އެކަލޭގެފާނުގެ ފަހަތްޕުޅު ނަމާދު ކުރެއްވީމެވެ. އަދި ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އަތްޕުޅުގައި ހިއްޕަވައި އެކަލޭގެފާނާއި އެއްހަމަޔަކަށް ތިމަންކަލޭގެފާނު ގެންނެވިއެވެ. ދެން ރަސޫލު ﷲ ﷺ ނަމާދަށް އިސްތިޤްބާލު ކުރެއްވުމުން ތިމަންކަލޭގެފާނު ފަހަތަށް ˺ފިޔަވަޅެއް˹ ޖެހިވަޑައިގަތީމެވެ.
ރަސޫލު ﷲ ﷺ ނަމާދުކޮށް އެއަށްފަހު އަވަދިވެވަޑައިގެން ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ: ( مَا شَأْنِي أَجْعَلُكَ حِذَائِي فَتَخْنِسُ ؟) ”އެކޮއިގެ މައްސަލަޔަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ ތިމަންކަލޭގެފާނާއި އެއްހަމައިގައި ބެހެއްޓުމުން ދެން ފަހަތަށް ޖެހުނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟“ ތިމަންކަލޭގެފާނު ދެންނެވީމެވެ: އޭ ﷲ ގެ ރަސޫލާއެވެ. ކަލޭގެފާނާއި އެއްހަމަޔެއްގައި ނަމާދު ކުރުމީ އެއްވެސް މީހަކަށް އެކަށީގެންވާ ކަމެއްތޯއޭ، ކަލޭގެފާނީ ﷲ ގެ ރަސޫލާ ކަމުގައި ވެފައި ﷲ ކަލޭގެފާނަށް ދެއްވިޔޭ...“ މިޙަދީޘް.
📝 އަހަރެން ބުނަމެވެ: މުޤްބިލް ބިން ހާދީ އަލްވާދިޢީ ”الصحيح المسند مما ليس في الصحيحين“ ނަންބަރު 601 ގައި ވިދާޅުވިއެވެ: ”މިޙަދީޘު ޞަޢްޙައެވެ. އޭގެ ރާވީންނަކީ އައްޞަޙީޙުގައި ހިމެނޭ ރާވީންނެވެ.“
~ ގަލަންދާނު 🖋
📝 ނަމާދު ޖަގަހާގައި ޖާގަ ނެތުމުގެ ސަބަބުން އިމާމު މީހާއާއި އެއްޞަފެއްގައި ޞަފު ހެދުމާއި ބެހޭ ފިޤުހުން ހޮވާލެވޭ ބައެއް ނުކުތާތައް
☪☪☪☪☪☪
1⃣ މީގެ މައްޗަށްވާ އަސާސީ ދަލީލު
"ދަލީލުއް ޠާލިބި ލިނައިލުލް މަޠާލިބި" ގެ 28 ވަނަ ފަޞްލު ގެ ދަށުން އޭގެ ޝަރަޙައިގައި ޝެއިޚް ސަޢްދުލް ޚަޘްލާން ވިދާޅުވިއެވެ:
ފަޞްލު: މައުމޫމުންގެ ދެމީހެއް ދެމެދުގައި އިމާމު މީހާ ހުރުން ޞައްޙަ އެވެ. އަދި ސުންނަތް ގޮތީ އެދެވެރިންގެ ކުރީގައި (ވަކިން) އޭނާ ހުރުމެވެ.
”މިޙަދީޘު ޞައްޙައެވެ. އަދި ޞައްޙައޭ މިބުނީ މިޙަދީޘަކީ އިމާމު މުސްލިމް ރިވާކުރެއްވި ޙަދީޘެއް ކަމުންނެވެ. އަދި މިއީ އޭގެ އެހެން ސަނަދެކެވެ. އަދި މިސަނަދަކީ އޭގައި ކަންބޮޑުވުމެއް ނުވާ ސަނަދެކެވެ. (އެބަހީ: ޞައްޙަ ރިވާޔަތެއް އޮންނަ ޙާލުގައި އެޔާއިއެކު ޤަބޫލު ކުރެވިދާނޭ އެއްޗެކެވެ.) ވީމާ ތިންމީހުން ތިބޭ އިރު، އެއްގޮތަކީ އިމާމުމީހާ ކުރިޔަށް ލައިގެން އަދި އަނެއް ގޮތަކީ އިމާމު މީހާގެ ކަނާތާއި ވާތުގައި ތިބެގެން، މިދެޞިފަވެސް ހުއްދައެވެ. އަދި ޞައްޙަކަން ބޮޑީ ފުރަތަމަ ބުނެވުނުގޮތެވެ. އެހެން ނޫނީ ބުނެވެނީ މި ˺ދެވަނަ ޞިފަ˹ މަންޞޫޚަ ވެފައިވާކަމެވެ. ޢިލްމުވެރިންތެރެއިން ބަޔެއް ބޭކަލުން ވިދާޅުވަނީ މިއީ ޖާގަދަތިވެއްޖެ ކަމުގައިވަނީ ނަމައޭ އެވެ...“Читать полностью…
⚠️ބިރަކާއި ނުލައި ތަކްފީރަށް އަރައިގަތުމީ ޖާހިލުކަމުގެ ޞިފަޔެކެވެ.
ޝެއިޚުލް އިސްލާމް އިބްނު ތައިމިއްޔާ قدس الله روحه ވިދާޅުވިއެވެ:
❞ އަދިކިއެއްހެއްޔެވެ؟ ތަކްފީރަކީ އެއިން މީހެއްގެ މުދަލާއި އޭނާގެ ލޭ އޮހޮރާލުން ހުއްދަކޮށްލާ އަދި އޭނާ ނަރަކައިގައި ދާއިމަށް ވާކަމުގެ މައްޗަށް ޙުކުމް ކުރެވޭ ޝަރުޢީ ޙުކުމެކެވެ. ވީމާ އެނެގުންވަނީ ޝަރުޢީ އެންމެހާ އަޙުކާމުތަކެއް ވެސް ނެގެވޭފަދައިންނެވެ. ބައެއްފަހަރު އެކަން އަންނަނީ ކަށަވަރާއި އެކީގައެވެ. އަދި ބައެއް ފަހަރަށް އަންނަނީ އޭގެމައްޗަށް އޮތް ތުހުމަތަށް ބޮޑުބުރަދަން ލިބިގެންނެވެ. އަދި ބައެއްފަހަރަށް އޭގައި ދެއަތަށް ކިރެވެއެވެ. އެހެންކަމުން، ދެއަތަށް ކިރެވެވުން އޭގައި އޮވެއްޖެ ކޮންމެ ހިނދެއްގައި އޭގެން މަޑުޖެހުމަށް (ތަވައްޤުފް ވުމަށް) އިސްކަންދެވެއެވެ. އަދި ތަކްފީރުތެރެއަށް އަވަސްއަރުވައިލުން ތަބީޢީގޮތެއްގައި ހުރެއްޖެމީހުންނީ، ޢާންމުގޮތެއްގައި އެބައެއްގެ ފުށުގައި ޖާހިލުކަން ގަދަވެ ހިއްޕާލައިފައިވާ މީހުންނެވެ. ❝
~ 🖋 ގަލަންދާނު
بل التكفير حكم شرعي يرجع إلى إباحة المال وسفك الدماء والحكم بالخلود في النار فمأخذه كمأخذ سائر الأحكام الشرعية فتارة يدرك بيقين وتارة يدرك بظن غالب وتارة يتردد فيه ومهما حصل تردد فالتوقف عن التكفير أولى والمبادرة إلى التكفير إنما تغلب على طباع من يغلب عليهم الجهل.Читать полностью…
كتاب: بغية المرتاد في الرد على المتفلسفة والقرامطة والباطنية
⚠️ އަންހެނާ ގެއިން ބޭރަށް ނިކުތުމާއި މެދު، ޝެއިޚް ސުލައިމާން އަލްޢަލްވާން އާއި ސުވާލު ވެވުނެވެ.
ވިދާޅުވިއެވެ:
ޝަރުޠު ތަކާއި އެކު ހުއްދައެވެ. އޭގައި ހިމެނެނީ:
1. ވަލީވެރިޔާގެ ހުއްދަ އެކަނބުލޭގެއަށް އޮތުން
2. ފިތުނަވެރި (ނުރައްކަލަކުން) ނަފްސުގެ މައްޗަށް އަމަންއަމާންކަން އޮތުން —ނަފްސަށް ފިތުނަޔަކުން އަމާންކަމެއް ނުވާނަމަ، އެކަނބުލޭގެއާއިއެކު މަޙްރަމެއް ވުން ވެއެވެ.
3. ވާހަކަދެއްކުމުގައި ތޫލި ނުވުން⁽¹⁾
5. އަބުރުވެރިކަމާއި އެކު މުޅި ހަށިގަނޑު ނިވާކޮށްގެން ނިކުތުން — އެހެނީ ”އަންހެނާ އަކީ ޢަޥްރައެކެވެ.“⁽²⁾
— އައްޝެއިޚް އަލްމުޙައްދިޘް ސުލައިމާން އަލްޢަލްވާން (ބަސްކޮޅު)
~ ގަލަންދާނު 🖋
ـــــــــــــــــــــ
[1] އަލްއަޙްޒާބް ސޫރަުގެ 32 ވަނަ އާޔަތުގެ {فَلَا تَخۡضَعۡنَ بِٱلۡقَوۡلِ} ގެ ދޭހައިގައި ބަކުރުބެ رحمه الله ވިދާޅުވިއެވެ:
ތިޔަކަނބަލުންގެ ބަސްފުޅު ވިދާޅުވުމުގައި ތޫލިވުން ލޫޅާފަތިވުން ˺އާތްވުން˹ ފަދަ ގޮތްތައް ނުބަހައްޓަވާށެވެ![2] ޙަދީޘް: «المرأة عورة». صحيح ابن حبان (4661) Читать полностью…
❝ It is not permissible to take the disbelievers as friends or companions⁽¹⁾, nor to yield the road to them, nor to initiate greetings with them, nor to lead them in gatherings, nor to visit them on their holidays, nor to give them gifts [for those occasions], and whoever does that has committed a great sin.
It is the duty of Muslims to be proud of their religion, and to beware of sitting with the disbelievers and imitating them, because resembling them on the outside creates affection in the inside.
Ibn al-Qayyim —may Allah the Exalted have Mercy on him, stated:
Congratulating the disbelievers on the rituals of kufr that are specific to them is forbidden by consensus, such as congratulating them on their holidays and fasting, by saying: ‘A happy festival to you’ or `May you enjoy your festival,’ and the like. If the one who says this has been saved from falling into disbelief, ˹certainly˺ it is still forbidden. It is like congratulating him on his prostration to the cross, rather this sin is even worse than that before Allah!⁽²⁾
②
لا يجوز للمسلم حضور أعياد المشركين الدينية بالاتفاق، {وَالَّذِينَ لَا يَشْهَدُونَ الزُّورَ}، الزور هنا عيدهم، قاله من السلف أبو العالية وطاووس وابن سيرين
تحريم حضور أعياد المشركين الدينية أجمع عليه العلماء كمالك وأبي حنيفة والشافعي وأحمد، نص على اﻹجماع ابن القيم وغيره في كتابه أحكام أهل الذمة
لا يُجيز الصحابة حضور عيد المشركين وتهنئتهم بأعيادهم الدينية، قال عمر بن الخطاب: (اجتنبوا أعداء الله في عيدهم)، رواه البيهقي بسند صحيح
⚠️⚠️
❞ ދެންފަހެ އެއުރެންނަށް ޚާއްޞަ ކުފުރުގެ ޙަފުލާ ތަކުގައި (ކާފަރުންނަށް) ތަހުނިޔާ ކިޔުމަކީ، (ޢިލްމުވެރިންގެ) އިއްތިފާޤުން ޙަރާމް ވެގެންވާ ކަމެކެވެ. އޭގެ މިޘާލަކީ، އެބައިމީހުންގެ ޢީދުތަކާއި ރޯދަތަކުގައި، ތަހުނިޔާއަށް ”ބަރަކާތްތެރި އީދެއް ތިބާއަށް އެދެން“ ނުވަތަ ”އުފާވެރި ޢީދަކަށް އެދެން“ އަދި މިފަދަ އިބާރާތަކުން ތަހުނިޔާ ކިޔުމެވެ. ފަހެ މިފަދަ މީހާ (އެޢަމަލުގެ ސަބަބުން) ކުފުރުން ސަލާމަތް ވެއްޖެޔަސް، އެކަންވަނީ (އަދިވެސް) ޙަރާމުގެ ތެރެއިންނެވެ. އަދި އެއީ ޞަލީބަށް ސަޖިދަ ކުރުމުން ތަހުނިޔާ ކިޔުމާއި އެއްފަދަ ކަމެކެވެ. އަދި ކިޔެއްތަ؟ ރާ ބުއިމާއި، ނަފުސެއް ޤަތުލުކުރުމާއި، ޙަރާމްވެގެންވާ ފަރުޖަކަށް އަރައިގަތުމާއި މިބީދައިން ކަމެއްގެ ސަބަބުން މީހަކަށް ތަހުނިޔާ ކިޔުމަށް ވުރެން، އެކަންތައް ﷲ ގެ ޙަޟުރަތުގައި ފާފަ ބޮޑުވެގެން ވެއެވެ. އަދި ނުރުއްސެވުމުގައި ވަރުގަދައެވެ. އަދި އެމީހެއްގެ ފުށުގައި ދީނަށް ޤަދަރެއް ނެތް އެތައް ބަޔަކު، މިކަމުގައި ހޭކެއެވެ. އަދި އެކުރި ޢަމަލުގެ މުޑުދާރުކަންވެސް ނުދަނެއެވެ.⁽¹⁾ ފަހެ މީހެއް ކުރާ ފާފަޔަކަށް ނޫނީ ބިދުޢަތަކަށް ނޫނީ ކުފުރަކަށް ތަހުނިޔާ ކިޔައިފި މީހެއް ވަނީ، ހަމަކަށަވަރުން ވެސް ﷲ ގެ ކޯފާ އާއި ނުރުއްސެވުމާއި ކުރިމަތިވެފައެވެ. ❝ — انتهى كلامه - رحمه الله
— އަލްއިމާމް އިބްނުލް ޤައްޔިމް رحمه الله
(أحكام أهل الذمة ، ޞ. 1/441)
~ ގަލަންދާނު
ــــــــــــــــ
[1] ކުރިސްމަސް އަކީ، ﷲ އަށް ދަރިޔެއް ލިބުނު ކަމަށް ބުނެ، ނަޞާރާއިން ފާހަގަ ކުރާ ޢީދެކެވެ. އަދި އެއަށް ތަހުނިޔާ ކިޔުމަކީ، ހުސްޠާހިރުވަންތަ އިލާހުގެ އެއްކައުވަންތަކަން އިންކާރުކުރުމުން ދެވޭ ތަހުނިޔާއެކެވެ.
ޠާޣޫތެއްގެ ވެރިކަން، ވެއްޓުމުގެ އުފާވެރިކަން
Allahu Akbar! Walhamdulillahil lathee bi ni'matihi tatimmus saalihaat!
Every Muslim feels immense joy upon the overthrow of any Tāghūt, even if the change is led by another Tāghūt.
Ibn Kathīr stated that Allah deals with the oppressors by allowing some to dominate others, bringing about the destruction of some through others, and taking vengeance upon them through each other, as recompense for their injustice and transgressions.
This joy is particularly pronounced when witnessing the release of innocent Muslim prisoners, especially our sisters, and the restoration of rights to individuals, including their homes, lands, and cities. However, our deepest joy is found only when the pure Sharī’ah of Allah is fully implemented across the territories.
The retreat of the enemy from a town and the fall of its Tāghūt is not considered a Shar’ī “liberation” until the country is governed by the Laws of Allah and the secular laws that have hindered the implementation of these Divine Laws are eliminated.
Replacing a rusted Tāghūt with a polished Tāghūt who doesn't implement the pure Sharī’ah of Allah cannot be considered “liberation” or “freedom”. Rather, it's merely a repetition of oppression and a reproduction of Tughyān.
Liberating territories in the name of "freedom" may lead to some vanishing worldly benefits, whereas liberating lands to establish Sharī’ah is the goal that will grant one a Jannah more expansive than both heaven and earth.
Today, we express our gratitude to Allah for allowing us to witness the decline of one of the most prominent oppressors of our time. We pray that Allah fills our hearts with joy as we observe the demise of the remaining tyrants, enabling us to live under the shade of Tawheed in those areas, under the governance of the pure righteous Muwahideen.
_______________
Ahmad Musa Jibril
Jmd. II 6, 1446 AH
③
📝 އަހަރެން ބުނަނެވެ: އިމާމް އަޙްމަދުގެ ބަސްކޮޅުގެ ޞައްޙަކަމާއިމެދު އައްޠަރްހޫނީ ސުވާލުވެވުމުން ވިދާޅުވިއެވެ:
އަޞްލަކީ އޭގެ ޞައްޙަަކަމެވެ. އެއީ އެ ނަޤުދުވެފައިވާ މަރްޖިޢުގެ އަގުމާތްކަމުގެ މައްޗަށެވެ. އަދި ޞައްޙަވިޔަސް ނުވިޔަސް މީގައި މުޙިއްމީ އޭގެ މާނަ ފަހުމް ވުމެވެ. އަދި ޞައްޙަ ގޮތުގައި އެއަށް ޢަމަލުކުރުމުގައި އެފެއްތުމެވެ. މިޘާލަކަށް އޭގައި ބިދުޢަ ފެތުރިފައިވާ މުޖުތަމަޢެއްގައި ޙާލަތް ނޭނގޭ މީހެއްގެ ފަހަތުގައި ކުރެވޭ ނަމާދު ބާޠިލުކަމުގައި ނުވެއެވެ. އަދި (އެފަދަ ޒަމާނާއި ތަނެއްގައި) އެނގޭ މީހެއް ފަހަތުގައި ނަމާދު ކުރުމަށް އިންތިޒާރު ކުރުމުގެ މޮޅުއިތުރު ކަމަށް ވުރެ އިތުރަކަށް މިބަސްފުޅު ހާމަނުކޮށްދެއެވެ. އަދި ދަންނަ މީހެއް އަތު ނުވެއްޖެނަމަ މިޙުކުމް އެގޮތުގައި ދެމިއޮންނާނެއެކޭ ވެސް ނުވެއެވެ. (އެބަހީ އެހިނދު މޮޅު އިތުރީ ޖަމާޢަތުގައި ކުރުން ކަމެވެ.)
✅ބިދުޢަ ޢާންމުވެފައިވާ ޙާލު ނުދަންނަ އިމާމެއް ފަހަތަށް ނަމާދަށް އެރުމާއިމެދު އޮތް މައްސަލާގައި ޚުލާޞާ، އަދި މީގެ މައްޗަށް ބަލައި: ސަލަފުންގެ ބަސްފުޅުތައް މާނަކުރުމުގައި ބަލަންޖެހޭ ހަމަތައް.
①
☪☪☪☪☪☪
އިބްނު އަބީ ޔަޢްލާ "طبقات الحنابلة" (1/ 59) ގައި އަބޫ ބަކުރު އަލްމަރްވަޒީ ގެ ތަރުޖަމާ ގެންނަވަމުން ވިދާޅުވިއެވެ:
ޢަލްމަރްވަޒީ ވިދާޅުވިއޭ: ˺އިމާމް˹ އަޙްމަދާއި ސުވާލު ވެވޫނޭ: ”އަހަރެން މަގެއް މަތީ ހިނގާފައި ދަނިކޮށް ޤަމަތް ދެވޭ އަޑު ˺މިސްކިތަކުން˹ އިވިއްޖެނަމަ، ކަލޭގެފާނު ދެކެވަޑައިގަންނަވަނީ އަހަރެން ˺އެޖެހުނު ޖަމާޢަތަކާއި ގުޅި˹ ނަމާދު ކުރުމަށްތޯއެވެ؟“ އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ: ”އަހަރެން ކުރިން ތިކަމުގައި ފަސޭހަ ކޮށްލަމެވެ. އެހެނަސް ˺ދަންނައެ˹ ބިދުޢަ ފެތުރިފައިވާ ނަމަ، ތިބާ ދަންނަ މީހެއް ފަހަތުގައި ނޫނީ ނަމާދު ނުކުރާށެވެ.“
އަހަރެން ދެންނެވީމެވެ: ”އެމީހަކަށް ނޭނގޭ މީހެއް ފަހަތުގައި ނަމާދު ކުރުމަށް ކަންބޮޑުވާ މީހެއް ކަންތައް ކުރަންވީ ކިހިނަކުންތޯއެވެ؟“قلت: من خاف أن يصلى خلف من لا يعرف؟
˺އިމާމް.އަޙްމަދު˹ ވިދާޅުވިއެވެ: ”އޭނާ ފަހަތުގައި ނަމާދު ކުރުން ވެއެވެ. އަދި އެއީ ˺ކުފުރުވަނިވި˹ ބިދުޢައިގެ އަހުލެއް ކަން އެނގި ބަޔާން ވެއްޖެ ނަމަ، އެނަމާދު އިޢާދަ ކުރާށެވެ.“
”...ނަބިއްޔު ﷺ އަށްފަހުން މިއަދާއި ހަމަޔަށްވެސް، (ދީނީ ގޮތުން) އެމީހެއްގެ ޙާލަތް ނޭނގި ހުރެއްޖެ މީހެއްގެ ފަހަތުގައި ނަމާދު ˺ޞައްޙަކަމަށް ދެކި˹ މުސްލިމުން ހުއްޓައިނުލައި ކުރަމުންއައިސްފައިވެއެވެ...
...އަދި ބިދުޢަވެރިކަން ފެތުރިގެންވާނަމަ ބައެއްބޭފުޅުން ދަންނަ މީހެއް ފަހަތުގައި މެނުވީ ނަމާދު ނުކުރުމަށް ވިދާޅުވެއެވެ. މިވިދާޅުވުމީ މުސްތަޙައްބުގެ މާނައިގައެވެ. ˺ވާޖިބުގެ މާނައަކު ނޫނެވެ.˹ މިއީ އިމާމު އަޙްމަދުގެ އަރިހުން އެކަލޭގެފާނާއި ސުވާލު ކުރެއްވި ބޭފުޅަކަށް މިފަދައިން ވިދާޅުވިކަމަށް ނަގުދުވެފައިވާ ފަދައިންނެވެ. އަދި އެބަސްފުޅަކު، "އެމީހެއްގެޙާލަތު އެނގިގެންވާ މީހެއްގެ ފަހަތުގައި މެނުވީ ނަމާދު ޞައްޙަ ނުވާނެޔެކޭ" ˺އިމާމް˹ އަޙްމަދު ވިދާޅުނުވެއެވެ. “ أهـ . مجموع الفتاوى (3/280)
”ދެވަނަ ކަމަކަށް: މަޛުހަބުގެ ޞައްޙަ ރައުޔުގެ މަތީން ، އެމީހަކީ ކާކުކަން ނޭނގޭ އިމާމެއް ފަހަތުގައި ނަމާދު ކުރުން ޞައްޙައެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނު (އެބަހީ: އަޙްމަދު އަރިހުން) ˺ނޭނގޭ މީހެއް ފަހަތުގައި އެކަން˹ ޞައްޙަ ނޫން ކަމަށްވެސް ޤަޥްލުވެއެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނު އަރިހުން އެނގޭ މީހެއް ފަހަތުގައި މެނުވީ ނަމާދު ނުކުރުމަށް ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އަބޫ ބަކުރު ވިދާޅުވިޔޭ: މިއީ މުސްތަޙައްބު ވެގެންވާ ގޮތުގެ މާނައިގައެވެ. (ވާޖިބުގޮތެކޭ ނޫނެވެ.)“
▫️
Question: Is it permissible to combine tasbīḥ, taḥmīd and takbīr in one sentence or is it separated?
Answer: “The apparent meaning of the aḥadīth suggest separation, but if it is combined ˹there is no objection˺, the matter is unrestricted.”
— Al-Shaykh Al-Muḥaddith ʿAbdullah Al-Saʿd (text)
~ Galandān 🖋
⬆️Various Names for the Science of ʿAqīdah (Creed)
The books on the science of ʿAqīdah are many!
«التوحيد»
«الإيمان»
«السنة»
«الاعتقاد»
«الشريعة»
«الفقه الأكبر»
«أصول الدين»
«معالم الدين»
އަލްއިމާމް އަލްޚަޠީބުއް ޝިރްބީނީ އައްޝާފިޢީ رحمه الله تعالى [مغني المحتاج 1/ 314] ގައި ވިދާޅުވިއެވެ: ”އެނގިހުރެ ˺އެއްޗެއް ބޭނުން ކުރުމުގެ ސަބަބުން˹ މަސްތުވެއްޖެ ނޫނީ މޮޔަވެއްޖެ ނޫނީ ހޭނެތިއްޖެ މީހާ، ހޭވެރިކަން އައިސްފިނަމަ އޭނާގެ މައްޗަށް އެމުއްދަތުގައި ފާއިތުވި ނަމާދުތައް ޤަޟާއު ކުރުން ވާޖިބުވެގެން ވެއެވެ. އެއީ އޭނާ އުރެދުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. ފަހެ އޭނާއަށް އެއީ މަސްތުވާއެއްޗެއް ކަން ˺ބޭނުން ކުރިއިރު˹ ނޭނގޭނަމަ، ނޫނީ އޭނާއަށް އެކަން ކުރާން މަޖުބޫރު ކުރެވުނީނަމަ، އޭނާއަށް އޮތް ޢުޛުރުގެ ސަބަބުން ޤަޟާއުކުރުމެއް އޭނާގެ މައްޗަށްނުވެއެވެ.“
މީގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ބުނަމެވެ: މީހަކު މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުން ކޮށް، އޭނާގެ ބުއްދިއަށް ހޭވެރިކަން ގެއްލިދިޔުން ނުއަންނަ ނަމަ، ފަހެ އޭނާގެ އެނަމާދު ޞައްޙަވެގެން ވެއެވެ. އެހެނަސް އޭނާގެ ބުއްދިއާއި ހޭވެރިކަން މަސްތުވާތަކެތީގެ ސަަބަބުން ފިލައިގެން ގޮސްފައި ވަނިކޮށް އޭނާ ނަމާދު ކޮށްފި ނަމަ، އޭނާގެ އެނަމާދު ޞައްޙަ ވެގެން ނުވެއެވެ. އަދި އެ އިޢާދަ ކުރުން ނޫނީ ޤަޟާއު ކުރުން އޭނާގެ މައްޗަށް ވާޖިބުވެގެން ވެއެވެ. —والله تعالى أعلم.❝
އިސްލާމްވެބް ގެ ފަތުވާ މަޖިލިހުން ވިދާޅުވިއެވެ:
❞...˺މަސްތުވާ އެއްޗެއްގެ ސަބަބުން˹ އޭނާގެ ބުއްދި ފަނޑުވެ، ކުރެވޭ ނުކުރެވޭ އެއް ނޭނގޭ ޙާލު ނަމާދު ކުރާ މީހާ، ފަހެ އޭނާ ގެ އެ ނަމާދު ވަނީ ބާޠިލުވެގެންނެވެ. އޭނާ ހަމަހޭ ޖެހިއްޖެނަމަ އެނަމާދު ކޮންމެހެންވެސް އިޢާދަ ކުރަަންޖެހޭނެއެވެ. އެހެނަސް މަސްތުގެ އަޘަރާއިއެކު އޭނާއަށް ވާނުވާ އެނގޭ ޙާލު ނަމާދުކޮށްފި މީހާ، ފަހެ އޭނާގެ އެނަމާދު ޖާއިޒެވެ. އަދި އިޢާދަކުރުން ލާޒިމެއް ނޫނެވެ.
އަލްއިމާމް އައްޝާފިޢީ ـ رحمه الله تعالى ـ ”އަލްއުއްމު“ ގައި ވިދާޅުވިއެވެ: ”ވީމާ މަސްތުގެ ޙާލަތުގައި ނަމާދުކޮށްފި މީހާގެ ނަމާދު ހެޔޮވެގެން ނުވެއެވެ. އެހެނީ ﷲ عز وجل ވަނީ އޭނާ އަށް ކިޔޭ ނުކިޔޭ އެނގުމަށް ދާންދެން ނަމާދު ކުރުން ނަހީ ކުރައްވާފައެވެ. ...މީގެ މައްޗަށް ބަލައި: މަސްތުވެފައިވާ މީހާ ނަމާދު ކޮށްފިނަމަ، ހޭވެރިކަން އޭނާއަށް އަންނަހިނދު، އެނަމާދު އިޢާދަ ކުރަން ޖެހޭނެއެވެ. އަދި ˺މަސްތުގެ˹ ޙަރާމް އެއްޗެއް ބޮއެފި މީހާ މަސްތެއްނެތި ނަމާދު ކޮށްފިނަމަ، އޭނާ އެހެރީ ޙަރާމް އެއްޗެއް ބުއިމުގެ މައްޗަށް ފާފަވެރިވެފައެވެ. އެހެނަސް އޭނާގެ މައްޗަށް އެ ނަމާދު އިޢާދަ ކުރުމެއް ނުވެއެވެ. އެހެނީ އޭނާ އަކީ ކިޔޭނުކިޔޭ އެނގޭ މީހެކެވެ. އެއާ ޚިލާފަށް (السكران) މަސްތުވެފައިހުރި މީހަކީ، އޭނާއަށް ކިޔޭ ނުކިޔޭ ނޭނގޭ މީހާއެވެ.“ — اهــ. ❝
~ ގަލަންދާނު 🖋
ـــــــــــــــــــ
[1] ހަނަފީންގެ ފިޤުވެރީން ވިދާޅުވެއެވެ: ”މިކަމުގައި އޮތް އިސްލާމީ ޙުކުމަކީ، މީހަކު މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުން ކޮށް އެހެނަސް މަސްތުގެ ޙާލަތެއްގައި ނުވާނަމަ އަދި ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ ކޮންޓްރޯލެއް އަދި އޭނާގެ ވަށައިގެން ހިނގާ ކަންކަމުގެ ވާނުވާ އެނގުމެއް ހުރެއްޖެނަމަ، އޭނާގެ ވުޟޫއު ދެމިހުންނާނޭ ކަމެވެ. އެހެނަސް އޭނާ މަސްތުވެ ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ ކޮންޓްރޯލެއްވެސް ނެތި އަދި އޭނާގެ ވަށައިގެންވާ ކަންކަމުގެ ފަހުމެއްވެސް ނެތިއްޖެނަމަ، އޭނާގެ ވުޟޫއު ކެނޑިދެއެވެ. މިހެން ކަމުން އޭގެ ދަށުން ކުރެވޭ ނަމާދު ޤަބޫލުވެވިގެން ނުވެއެވެ.“ (ބެލުމަށް)
💎 އަންހެންވެރިންގެ ޖަމާޢަތެއްގައި އިމާމުވެ ނަމާދު ކުރާ އަންހެނާ ހުންނަން ޖެހޭތަނަކީ ކޮބާހެއްޔެވެ؟
ޝާފިޢީންގެ އިމާމް، އަލްޤާޟީ އަބޫ ޠައްޔިބް ޠާހިރުއް ޠަބަރީ (450 ހ.) ”އައްތަޢްލީޤަތުލް ކުބްރާ ފިލް ފުރޫޢް“ ގައި ވިދާޅުވިއެވެ:
ފަޞްލު: އަންހެނުންގެ ޖަމާޢަތެއްގައި ˺އަންހެނެއް އިމާމުވެ˹ ނަމާދުކުރުން މުސްތަޙައްބުކަން ޘާބިތުވެއްޖެ ނަމަ، ދަންނައެ، އެކަނބުލޭގެ ހުންނަން ޖެހެނީ ˺ޞަފުގެ˹ މެދުގައެވެ.
[މިއީ އިމާމް އައްޝާފިޢީ "އަލްއުއްމު" (1/293) ގައި ވިދާޅުވެފައިވާ ބަސްފުޅެވެ. އަދި މިއީ ޝާފިޢީގެފާނުގެ ދަރިވަރުން ތެރޭ ދެބަސްވުމެއްނެތި ކަނޑައެޅިފައިވާ ރައުޔެވެ.]
އަދި މީގެ އަޞްލަކީ ޢާއިޝާ رَضِيَ ٱللَّٰهُ عَنْهَا އަރިހުން އެކަމަނާ އަންހެންވެރިންނާއި އެކު ޢަޞްރު ނަމާދު ކުރައްވައި، އެނަމާދުގައި އެވެރިންގެ މެދުގައި ހުންނެވިކަމަށް ވާރިދުވެފައިވާ ރިވާޔަތެވެ. އަދި އުއްމު ސަލަމާ އަރިހުންވެސް މިއާއި އެއްގޮތްކޮށް ރިވާވެފައިވެއެވެ.⁽¹⁾
އަދި އެހެނީ އެކަނބުލޭގެ ˺ޞަފުގެ˹ މެދުގައި ހުރުމުން އެއީ އެކަނބުލޭގެއަށް ވާ ނިވަލެކެވެ. އަދި ˺ވަކިން˹ ، ކުރީގައި ހުރެއްޖެނަމަ ބައްޓަން ހާމަވެ ހުރެއެވެ... ⁽²⁾
އަދި މިގޮތާއި ޚިލާފުވެ އެކަނބުލޭގެ ކުރިޔަށް ޖެހި ހުރެއްޖެނަމަ ނުވަތަ ފިރިހެން އިމާމެއްވެސް ހުންނަންޖެހޭގޮތާއި ޚިލާފުވެ ފިރިހެނުންގެ ˺ޞަފުގެ˹ މެދުގައި ހުރެއްޖެނަމަ، އޭރުންވެސް އެނަމާދު ޞައްޙައެވެ. (އެބަހީ: ބާޠިލެއް ނުވެއެވެ.) އެހެނީ އެންމެ ބޮޑަށްވެސް އެކަމާއިމެދު ބުނެވުން ވަނީ އޭނާއަށް ހުރުން ސުންނަތް ތަނެއް ދޫކޮށްލިކަމުގައެވެ. އަދި އެއީ އޭނާ ނޫން މީހަކަށް ސުންނަތް ތަނެއްވެސް މެއެވެ.
މިކަމާއި އެއްގޮތްވެގެން ވަނީ، މީހަކު ނަމާދު ކުރާއިރު މައުމޫމެއް ކަމުގައި ވާއިރު އިމާމު މީހާގެ ވާއަތުގައި ހުރުމެވެ. ފަހެ އެހެންވިޔަސް އެ ނަމާދު ޞައްޙައެވެ.
4⃣ ޞަފުގައި ތިބެންވީ އިމާމު މީހާއާއި އެއްހަމައިގައިތޯ ނޫނީ ކުޑަކޮށް ފަހަތުގައިތޯ؟
ދެންފަހެ ˺އިމާމު މީހާގެ އެއްފަރާތުގައި ހުންނަން ޖެހިއްޖެ މައުމޫމު˹ އޭނާ ހުންނަންވީ އިމާމު މީހާ އާއި އެއްވަރަށް، އޭނާއަށް ވުރެ ކުރިޔަށް ވެސް ނުޖެހި ފަހަތަށްވެސް ނުޖެހިތޯ، ނުވަތަ ކުޑަކޮށް ފަހަތުގައިތޯ އާއިމެދު ދަންނައެ، ޢިލްމުވެރިން ގެ ޖުމްހޫރުންގެ ޤަޥްލަކީ އޭނާ ހުންނަޖެހޭނީ ކަނާތުގައި އަދި ކުޑަކޮށް ފަހަތުގައި ކަމެވެ. އެއީ އިމާމު މީހާގެ ފުންނާބާއި އެއް ހަމަޔެއްގައޭ އެވެ.
"އަލްމުބްދިޢު" ގައި ވެއެވެ: ”އޭނާއަށް އެދެވިގެންވަނީ ކުޑަކޮށް ފަހަތުގައި ހުރުމެވެ. އެއީ ˺އިމާމަށްވުރެ˹ ކުރިޔަށް ޖެހެވިދާނޭކަމުގެ ބިރަށެވެ.“ އަދި އަބޫ ޙަނީފާގެ ޞާޙިބު މުޙައްމަދު ވިދާޅުވިޔޭ: ”އޭނާގެ ފައިގެ އިނގިލިތަށް ހުންނަން ޖެހޭނީ އިމާމު މީހާގެ ފުންނާބާއި އެއްހަމައިގައެވެ.“ އަދި އިބްނު ޙަޖަރު "އަލްފަތުޙް" ގައި ވިދާޅުވިއެވެ: ”އަހަރެމެންގެ ˺ޝާފިޢީންގެ˹ އަޞްޙާބުން ވިދާޅުވަނީ: މައުމޫމަށް މުސްތަޙައްބު ވެގެން ވަނީ ކުޑާކޮށް ފަހަތުގައި ހުރުމޭ އެވެ.“
އަދި މިބުނުމުގެ މައްޗަށްވާ ދަލީލަކީ، އިމާމު މީހާގެ މަޤާމަކީ މައުމޫމު މީހާއަށް ވުރެ ކުރީގައިވާ އެއްޗެއް ކަމުގައި ވުމެވެ.
☝️މިއާއިއެކު ޞައްޙަވެގެންވަނީ ˺އެކަކުގެ ޙާލަތުގައި˹ ކަނާތުގައި އަދި އިމާމު މީހާއާއި އެއްހަމައިގައި ހުރުމެވެ. އޭނާއަށްވުރެ ކުރިޔަށް އަދި ފަހަތަށްވެސް ނުޖެހިއެވެ.
އަދި މިކަމުގައި އޮތް ދަލީލަކީ: މާލިކު "މުވައްޠައު" ގައި އަދި އަލްބައިހަޤީ "ސުނަން" ގައި ޢަބްދު ﷲ ބުނު ޢުތުބާ ބުނު މަސްޢޫދު އަރިހުން ގެންނެވި ރިވާޔަތެވެ. ވިދާޅުވިޔޭ: ”ޢުމަރު ބުނުލް ޚައްޠާބު އަރިހަށް މެންދުރުވުމުގެ އިރުގަނޑެއް ކުރިން ތިމަންކަލޭގެފާނު ވަޑައިގެންނެވީމޭ، އަދި އެހިނދު އެކަލޭގޭފާނު (ސުންނަތް) ނަމާދަށް ހުންނަވަނިކޮށް ދެކެވަޑައިގެން އެކަލޭގެފާނުގެ ފަހަތުގައި ˺ނަމާދުގައި ބައިވެރިވެ˹ ހުއްޓިވަޑައިގެންފީމެވެ. އެހެނަސް އެކަލޭގެފާނު އަހަރެން ދަންމަވައި އެކަލޭގެފާނާއި އެއްހަމަޔަކަށް އެކަލޭގެފާނުގެ ކަނާތަށް ގެންނެވިއެވެ. ދެން ޔަރްފައު އެތަނަށް ވަޑައިގެންނެވުމުން އަހަރެން ފަހަތަށް ޖެހި މިކަލޭގެފާނާއިއެކު ˺ޢުމަރުގެފާނުގެ ފަހަތުގައި˹ ދެވެރިން ޞަފެއް ހެދީމެވެ.“
އަދި އިބްނު ޖުރައިޙުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ވިދާޅުވިޔޭ: ”ޢަޠާއު އަށް އަހަރެން ދެންނެވީމޭ: މީހަކު އެހެން މީހަކާއި އެކު ނަމާދު ކުރާނަމަ އޭނާ ހުންނަން ޖެހޭނީ ކޮންތާކުހެއްޔެވެ؟ ވިދާޅުވިއެވެ: "އޭނާގެ ކަނާއަތުގައެވެ." އަހަރެން ދެންނެވީމޭ: އޭނާ ހުންނަންވީ އެއްހަމައެއްގައިހެއްޔޭ އެއީ އެކަކަށްވުރެ އަނެކާ އިސް ނުވާހެން؟ ވިދާޅުވިއެވެ: "އާއެކެވެ." އަހަރެން ދެންނެވީމެވެ: ކަލޭގެފާނު ލޯބިކުރައްވަނީ އޭނާއާއި ދެމެދު ހުސްޖާގައެއް ނުވާހެން ޖެހިގެން ހުރުމަށް ހެއްޔެވެ؟ ވިދާޅުވިއެވެ: "އާއެކެވެ." — ރިވާކުރެއްވީ ޢަބްދުއް ރައްޒާޤެވެ.
އަދި އަލްބުޚާރީ رحمه الله ˺އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަޙީޙުގައި˹ ބާބެއް ކަނޑައަޅުއްވައި ނަންދެއްވިޔޭ: ބާބު: ދެމީހެއް ˺އެކަނި ނަމާދުކުރާ˹ ނަމަ، އިމާމަކަށް ވާ މީހާގެ ކަނާއަތުގައި އެއްހަމަޔެއްގައި އެއްވަރަށް ހުރުން.
والله أعلم.
އިތުރަށް ބެލުމަށް: އިސްލާމްވެބް (7010)
=
.
تصحيح: توفي الأخ ليلة الثلاثاء — الله يرحمه