Telegram-канал qara_qalpaq_tili - Qaraqalpaq tilim - qalqanım!: Unsorted

Qaraqalpaq tilim - qalqanım!

31 Jan 2025 02:46

Төлепберген Қайыпбергенов
Түсиниксизлер
Роман
Егер, той сәрәнжамы Мәўлен сары жетип келип, үстине бир қабақ суўық суўды аўдарып жибермегенде, өлип қалыў қәўпи бар еди.
Оның есин жыйнап, тили гүрмелгени еки сөз болды:
- Өтирик пе, ырас па?
- Қурыдың, дайы, масқара болдың, дайы.
Бай Мәўленниң ара-тура ашшы дәлкек қылатуғынына үйренискен болса да, отырған үйиниң ергенегин сарт-сарт урып шығып, гүйзелискен тамашагөйлердиң тобын айырыўы менен Гүлзийбаның ылашығына барды. Көп адамлардың қоршаўында Теңел жылап тур екен, бай келе сала оның шекесине бир шаппат урды.
- Әжапаң қайда?
Байдың жасаўраған көзлери Улбосынға түсип, оның тышқан қуйрығындай жиңишке қос бурымынан тартып жиберип жықты да, қарнына ыңқ еттирип бир тепти.
- Бәри сеннен келген бәле!
Ҳаял еки қолы менен ишин басып, кирпидей жыйырылып демиксе де, тили жеңислик бермеди.
- Өле қал, алжыған! Мени урғанша Рузматты изле! Бүйтип ел-халыққа масқара болғанша, өле қал, өле қал!...
Байдың пүткил өмиринде ҳаялы бүйтип бетине келмеген еди, тикенекли сөзлери Гүлзийбадан айрылған дәртин мың еселендирип қосбаўынан пышағын суўырып ала бергени, көлеңкесиндей болып қапталында турған Мәўлен сары шығанағынан тутты.
- Дайы, тоқта. Аңғардың ба, қыз Рузмат пенен қашқан. Бул пышақ әўели бас қандарың Рузматқа урылыўы керек.
- Онда өзиң бирге жүр, атларды таярла.
Мәўлен сары қалтырап турған байдың қолларын жибермей, адамлардың арасы менен атханаға қарай жетеледи...
* * *
Хийўадан еки шақырымдай алысырақтан ағатуғын жаптың бойындағы жалғыз түп жабайы гүжимниң астында еки жас жатыр. Бири Гүлзийба, екиншиси Рузмат. Узақ жолдың пияда сегбиринен шаршаса да, қыздың басына дастық қылған билегиниң уйығанына жаны ләззет таўып жатырған жигит сирә уйқылар емес. Еки көзи қыздың ай жақтысына шағылысқан аппақ жүзинде.
Рузмат Сержанбайдың есигине келгенде жас ғана бала еди. Сыпайы, кем сөзли жигит болып өсти. Қанша қыйналса да, байдың бетине келип мәлеллескен емес. Сол ушын ба бай оны унатып, кеўилли пайытларында қопсытып сөйлеп: "Ҳа, Рузмат, еле сени шаңырақ қылып жиберемен" деп қоятуғын еди. Әсиресе, биротала исенип, қой аўзынан шөп алмайтуғын жуўас жигитке айналды. Бул кейип, байдың ўәдеси шынлыққа айналатуғынына исенимнен бетерирек, онда Гүлзийбаға деген әлле қандай нәзик сезимлер пайда болыўынан да еди.
Тоғайдан отын шаўып келгеннен кейин байдың не ушын той бермекши болғанының мәнисин билгенде, жүреги жарыла жазлап, ойласқандай адам таппай турғанында, қасында Улбосын пайда болды.
- Рузмат, - деди ол сыбырланып. - Саған қолай шараят туўып тур, мәтқапыл қалма. Гүлзийбаны алып қаш.
Жигиттиң жүреги ҳәўлириңкиреп апалақлады:
- Сен оны ғарры байдан қутқарсаң, өмиринше табаныңды жалайды, ырасын айтайын, оның өзи өтинди.
Рузмат қуўанғанынан Улбосынды анасындай көрип, бетинен шорп еткизип сүйди:
- Мың-мың жаса, апа.
Журт той ғалмағалына мантығып, биразлардың дыққаты Хийўадан киятырған ийшанға аўысқан гезде, Улбосын еки жасты бир жерде ушырастырып, жигиттиң қолына бир түйиншик услатты да:
- Мине, жол ғәрежетиңиз, бахтыңыз ашылғай, тез кетиңлер! - деп екеўиниң де жаўырынларынан ийтерди.
Еле өз бахтына исенбей турған жигит қызға:
- Ырас па? Қайда баслайын? - деди болғаны.
- Ырас. Хийўаға! Ерназар ағаны излеймиз, - деди Гүлзийба.
Жигит қайтып тил қатпады. Сол сөйлеспегенинен олар изден келетуғын қуўғыншыларға бәрҳа жол таслап қашыў менен кеше қуптанда тап ҳәзирги жатқан гүжимине жетти де, азанға шекем дем алыўға уйғарысты.
Мине, күншығыс сүттей ағарып киятыр. Жигитте еле уйқы жоқ. Қыз уйқыда. Оның үлбиреген еринлери ҳәр деминде бүлк-бүлк етип түнги қоздай қызарып, келешек өмир ошағының оты болып алысыўға сәл қалып турған секилли. Рузматтың тула бедени жуўлап, сол үлбиреген от еринлерди өзиниң пәки тиймеген жипек муртлары менен қытықлағысы келеди де, қыздың татлы уйқысын бузыўға қыймайды. Оны базы жеңилтек жигитлерге тән ҳәрекетлердиң машқысы ҳәр жаққа жетелесе де, ырқына көнбей, өзине берик. Бирақ, еки көзин қыздан алар емес.
(Даўамы бар)
Канал: t.me/BaxitliSaribaev
31. 01