Telegram-канал roshananemehr - روشنان مهر: Unsorted

روشنان مهر

21 May 2021 09:20

برترین خوانندۀ امروز ایران
به مناسبت ۳۱ اردیبهشت‌ زادروز همایون شجریان

محمدرضا #شجریان، در زمان پختگی در آوازخوانی کم‌نظیر (و بر اساس برخی ملاک‌ها، بی‌نظیر) بود؛ گروهی برآنند که همایون به‌علت رها کردن آن شیوه و روی آوردن به تصنیف‌خوانی و تجربه‌گرایی و درآمیختن موسیقی سنتی با پاپ و راک، به میراث پدر خیانت کرده است. نگارنده، هرچند به‌دلایلی سبک پدر را بیشتر می‌پسندد و در مجموع آواز را از تصنیف برتر می‌شمارد، بر آن است که کار همایون همراهی با پسند زمانه است و این کاری است که پدر نیز، با تفاوت‌هایی، در نسل خود کرده بود. پدر برای آواز و تصنیف شعر نیمایی را برگزید، با ارکستر زهی همراهی کرد، ساختار خشک ردیفی را با نوآوری و به‌کارگیری بخش‌های ملودیک ویژه در آواز درهم شکست، در مقام ابداعی داد و بیداد (در زمستان است اثر حسین #علیزاده) آواز خواند، جز برگزیدن لحن خراسانی (در شب سکوت کویر اثر کیهان #کلهر) با لهجۀ خراسانی هم خواند (در خراسانیات اثر پرویز #مشکاتیان)، با جوانان همکاری کرد، حتی ساز جدید ساخت و... .
امروز آواز سنتی خریداری ندارد و هنرمند به مخاطب زنده است. پس خرده گرفتن بر همایون برای تصنیف‌خوانی و نوگرایی منصفانه نیست. البته او یکسره آواز را کنار ننهاده و با تمهیداتی ویژه هنر آواز را هم به گوش مخاطبان کم‌حوصلۀ امروزی می‌رساند؛ برای نمونه در همکاری با برادران #پورناظری (که آخرین کار رسمی پدر نیز با همین هنرمندان بود) آوازهایی درخشان خوانده است.
خوب می‌دانم سخنم جسارت‌آمیز تلقی می‌شود؛ اما خوشبختانه هرگز در زندگی از گفتن نظر واقعی‌ام پروایی نداشته‌ام. باور نگارنده این است که اگر احساسات و تعصب را کنار بگذاریم و از دید علمی و تکنیکی به کار همایون بنگریم، او نه‌تنها از پدر فروتر نیست، که به‌دلایل متعدد نظری و عملی، از او برتر است.
نخست اینکه (برخلاف پدر که از جوانی با محدودیت‌های بسیار قدم در راه موسیقی نهاد) در بخش نظری، تحصیلات موسیقایی همایون از کودکی شروع شده و شکل آکادمیک‌ یافته است. همایون چه در ساز و چه در آواز استادان بیشتری داشته و مهم‌تر از همه اینکه از نعمت هنرآموزی نزد محمدرضا شجریان برخوردار بوده است.
در بخش عملی هم تنوع تکنیک‌های اجرایی و پیچیدگی آثاری که همایون اجرا کرده از آثار پدر بیشتر است (به یاد دارم که پدر خود نیز معترف بود که دست‌کم در آن زمان قادر به اجرای آثار دشوار آلبوم شوق‌نامه، که همایون آن را با استادی تمام خوانده، نبوده است). گذشته از تحریرهای متنوع و ورزیدگی و چالاکی در اجرای زنده، همراه با دقت و درست‌خوانی (به‌اصطلاح ژوست خواندن)، فنّ بیان همایون در ادای صحیح مخارج حروف آشکارا برتر از پدر است. لغزش‌های ادبی همایون در خواندن اشعار نیز از پدر بزرگوارش کمتر است (البته دلیل اصلی این است که او نسبت به پدر، کمتر به سراغ شعر دشوار بزرگان رفته است).
آنچه تا کنون گفتم سلیقۀ‌ شخصی نیست. نظر یک دانشجوی موسیقی است مبتنی بر شناخت کار آواز (و البته به‌هیچ‌روی مدعی نیستم که از خطا و لغزش برکنارم)؛ اما جز این، هرچند انتخاب «برترین» از نظر علمی کاری دقیق نیست، و نمی‌توان حتی محمدرضا شجریان را برترین خوانندۀ زمان خود دانست، نگارنده به لحاظ سلیقه و پسند (و نه از نظر علمی) همایون شجریان را برترین خوانندۀ امروز ایران می‌داند، همان‌طور که محمدرضا شجریان به پسند بنده برترین خواننده در روزگار خود بود.
/channel/roshananemehr