Telegram-канал scenarioplanning - سناریونگاری (برنامه ریزی مبتنی بر سناریو): Unsorted

سناریونگاری (برنامه ریزی مبتنی بر سناریو)

11 Dec 2022 08:08

🇨🇳«سفر اژدها به صحرا، بخاطر یک پاپاسی بیشتر»

دیر زمانی #مائو رهبر حزب کمونیست چین، وقتی که می‌خواست باب گفتگو را با فردی بگشاید این تعبیر را بکار می‌برد:
«بیایید درباره هر چیز، از جنوب کوهها تا شمال دریاها سخن بگوییم» اکنون نیز گویا رهبران خلف او به کمتر از بلعیدن منابع دریایی و معدنی کشورهای حوزه نفتخیز جنوب غرب آسیا راضی نیستند.

پیش‌بینی ناظران اقتصادی این است که در فرایند انتقال قدرت، تا سال ۲۰۳۰ بازتوزیع قدرت اقتصادی به سمت شرق متمایل خواهد شد.
در همین خصوص، ابتکار «یک کمربند یک‌ راه» (Belt and Road Initiative) برنامه‌ای عملیاتی است که از سال ۲۰۱۳ از سوی دولت چـین بـرای شکل‌دهی به نوعی از همگرایی میان دولتی در پهنه جهانی به ویـژه در اوراسـیا، بـه تدریج در حال اجرایی شدن است.
چین با این طرح، اهداف بزرگی را در زمینه رشد اقتصادی، به خصوص امنیت انرژی، گسترش حوزۀ نفوذ، دسترسی به بازارهای جهانی و نیز ایجاد راه‌های ارتباطی دنبال می کند.۱

از طرفی انتقال مرکز ثقل قدرت جهان از آتلانتیک به پاسفیک موجب شد، آمریکا از مراکز سنتی حضور و نفوذ خود کاسته و متمرکز بر پاسفیک شود. خروج ایالات متحده آمریکا از عراق و افغانستان و کمرنگ‌شدن حضور در خلیج فارس، ترجمه عملی استراتژی جدید آمریکا برای تمرکز بر پاسفیک است.۲

با معطوف‌شدنِ سیاست‌های آمریکایی به شرقِ دور، چین درصدد برآمد تا از خلاء موجود استفاده کرده و همچون خالدبن ولید، کوه احد خاورمیانه را دور بزند و هژمونی خود را در این منطقه بسط دهد.۳

چینی‌ها نیز با ایده‌های بزرگ ولی با آرامش و مگااستراتژی صعود صلح‌آمیز Peaceful Rise و صلح جهان برای نیم‌قرن، اژدهای خفته‌ای بود که به پاخاست و به‌عنوان قدرت دوم اقتصادی جهان، سودای تبدیل شدن به یک ابرقدرت و هماوردی با آمریکا را دارد.۴

سیاست چین در قبال مسائل منطقه خلیج فارس و خاورمیانه عموماً محافظه‌کارانه و نوعی بی‌طرفانه بوده است؛ اما سردی روابط عربستان سعودی و دولت بایدن، چینی‌ها را به سوی شاهزاده‌های متمول سعودی متمایل کرد.
آنچه در سفر شی به عربستان رخ داد، از اظهارات و مغازله‌های او و امضای سند راهبردی جامع تا فحوای بیانیه‌های مشترک چین با عربستان و شورای همکاری نشان از آن دارد که چین به احتمال زیاد تحت تاثیر الزامات گره خوردن بی‌سابقه منافعش در سطح منطقه با بازیگران عرب در جبهه مخالف ایران، در آینده‌ای نه چندان دور از محافظه‌کاری دیرینه خود در منطقه خاورمیانه به نفع این جبهه فاصله خواهد گرفت.۵

عوامل متعددی در شتاب عربستان در جهت تقویت مناسبات خود با چین در دوران حکمرانی بن سلمان نقش دارند، اولاً به نظر می‌رسد که بن سلمان با نگاهی معطوف به درک جایگاه اقتصاد در میان عناصر شکل دهنده قدرت ملی، بر خلاف اسلاف خود، اقتصاد را به متن سیاست خارجی آورده و آن را مبنای پویایی سیاست خارجی قرار داده است. او با طرح‌های کلان اقتصادی در چارچوب چشم انداز 2030 و در راستای رهایی از اقتصاد نفتی به دنبال هژمونی اقتصادی در منطقه است. ازاین رو، طبیعی است که ریاض مناسبات خود با کانون‌های اقتصاد جهانی به ویژه چین به عنوان قدرت اقتصادی دوم جهان را گسترش دهد. اما پر واضح است که در پس بازتعریف سیاست خارجی عربستان بر مبنای اولویت‌دهی به مولفه اقتصاد اهدافی ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک آینده نگرانه نهفته است که تا حدود زیادی معطوف به تحولات تاریخی دو دهه اخیر در خاورمیانه و حرکت این تحولات در جهت پی‌ریزی نظم منطقه‌ای دیگری است. ۶

برخی از نویسندگان در حوزه‌ی کشورهای کمونیستی و توتالیتر، از این دگردیسی شگفت‌زده شده‌اند، حال آن‌که، اقتضائاتِ حاکم بر مناسبات بین‌الملل، هرگز مجال چنین حیرت‌زدگی را نمیدهد. بیژن اشتری در این خصوص چنین نوشت:
کشوری که[ایران] از حیث اقتصادی هیچ حرفی برای گفتن ندارد و بی اعتنا به همه پرنسیپ‌ها و اتیکت‌های سیاسی و انسانی‌ست و بدترین روابط را با همسایگانش دارد و‌ به جای ایجاد ثبات و صلح در منطقه صرفاً موشک‌ها و پهپادهایش را به رخ می‌کشد و جز رجزخوانی کار دیگری بلد نیست باید هم که به چنین درجه نازلی سقوط کند. ۷

در حال حاضر، حجم مبادلات تجاری میان چین و مجموع کشورهای عربی ۳۳۰ میلیارد دلار از جمله ۱۸۰ میلیارد دلار با شش کشور عربی حوزه خلیج فارس است؛ این در حالی است که تراز مناسبات تجاری پکن با تهران شدیداً افت کرده و به ۱۴ میلیارد دلار رسیده است.

چین در واقع «کشور چین» نیست، بلکه «حزب کمونیست حاکم بر چین» است. برای این حزب دو چیز مهم است: زدن هر تک‌دلاری روی هوا و تزریق به آن قفس طلایی که برای مردم چین ساخته و دوم زیر سوال بردن «دموکراسی» به عنوان یک الگوی حکمرانی. ۸

📝این تحلیل، از تلفیق یادداشت‌های چند تحلیلگر حاصل آمده است: غلامرضا علیزاده (۱ و۳) سیدعلی طباطبایی (۲و ۴)، صابر گل‌عنبری (۵و ۶)، بیژن اشتری(۷) و مهدی تدینی (۸)