Telegram-канал tomashghulemordanatboudi - تو مشغول مردنت بودی: Unsorted

تو مشغول مردنت بودی

05 Nov 2023 19:02

در صحبت و مصاحبتِ رییسِ روز و رفیقِ شب
محمدرضا فرزاد

در فاصله سه ماه، از اسفند تا اردیبهشت، سه رفیق نازنین‌ام را از دست دادم، هر سه زورباوار، غلغله در میانه‌ی مشغله، رقصان میان جمع، خصم مرگ و پناهگاه من بودند. پدرم، یارعلیِ پورمقدم و رضای حداد. اولین یادِ من از آن‌ها، تصویر کسی است که با خنده و شوخی، منتظر، لای در ایستاده تا برسم و به جمع و شادی بپیوندم. «به‌به...آقا ممَرضا» (یا به قول یارعلی: «ممرض»). حالا می‌خواست ناهار خانوادگیِ ظهرِ هر جمعه باشد یا کافه‌نشینی پنج‌شنبه ظهر شوکا یا مهمانی‌های پر از بزن‌بکوب و شادخواری گاهی سه روز در هفته. هر بار که غم عالم به دلم می‌نشست، به ته می‌رسیدم، فکر می‌کردم ستاره‌ای در آسمانِ بخت ندارم، امیدم به آینده خودم، ناامید می‌شد، تنها نسیم خنکِ جهنمِ این زندگی، یا خانه‌ی بابا یا کافه‌‌ی شوکا بود یا شبکه‌ی آفتاب. می‌شد رفت و آسایشی گرفت و مطمئن بود که نه ملامت می‌شنوی نه نصیحت که هیچ، چای دبشی می‌خوری و لطیفه و حرف خوش می‌شنوی. چون این سه رفیق، هیچ وقت در پوستین تو نمی‌افتادند، سرک به روح تو نمی‌کشیدند، جانب مناعت طبع تو می‌داشتند، و غم رفیق می‌خوردند. صحبت ظلم نمی‌کردند، غصه ظلم نمی‌خوردند، حکایت سیاست نمی‌کردند. وقت مرگ نداشتند و هر فرصتی را برای زندگی مغتنم می‌داشتند. و صحبت از آن‌ها، صحبت از مصاحبت درویشان است.

از کران تا به کران صحبت ظلم است ولی/ از ازل تا به ابد صحبت(فرصت) درویشان است.

شاید برای همین امروز حریف و رقیب و حاسد و ناصح و رفیق و دشمن (که نداشتند) در سوگ آن‌ها اشک می‌ریزند. چون سبکبال زیستند، به وزن پری در باد، نه از کینه گفتند، نه از مکنت، تنها از زندگی گفتند و حکمت‌گوی و شادخوار زندگی بودند. و من می‌دانم که حالا آن‌ها چقدر-بیش از ما- دل‌شان برای زندگی، برای ما، برای جمع، تنگ شده است و هر بار که به این فکر می‌کنم بند دلم پاره می‌شود.
از این سه نفر، رضا هم رفیقم بود هم رییسم (و چقدر رییس بودن به او می‌آمد). بیست و سه سال رییسِ روزم بود و رفیق شب. من هم مثل خیلی از کارمند-رفیقان‌اش در روز از او حساب می‌بردم و در شب با ما رفاقتِ بی‌حساب کرد. توان غریبی در برقراری چنین توازنی داشت. باور نمی‌کردیم او که یک‌تنه، هوش و سواد صدبازاریاب داشت، او که نبض بازار دستش بود و دست بازار از پیش می‌خواند و در چلسات کاری به لحظه‌ای، شعبده بازانه، حرفی می‌زد که شگفتا گره کور از تقلای بی‌ثمر کارفرما و ما- بچه‌های گروه خلاقه یا استراتژی یا امور مشتریان- باز می‌کرد، او که بن‌بست‌های چندماهه را در نشست یکساعته‌ای حل و فصل می‌کرد، او که با خواب‌های کوتاه و بریده بریده، صبح اول وقت قبل از کارمندانش، سر کار حاضر بود و در روز ،گاهی با تمرکز پولادین بیش از چهل‌پنجاه تصمیم گران می‌گرفت، چگونه و با چه جان پرشوری، ساعت کاری تمام نشده، برنامه جشن شبانه با کارمند خنگ خدایش که من باشم می‌ریخت و می‌گفت «دیر بیای کشتمت!».
او که درس تبلیغات نخوانده، به تجربه و شم و هوش، چنان تردست و خلاق، راه بسته می‌گشود که صد معمم و مجتهد و دانشمند عرصه، انگشت به دهان می‌ماندند، چه‌طور می‌توانست گوش شنوای رازهای خانوادگی و حکایت رنج خیل صدها کارمندش باشد، همه را به حافظه‌ای سترگ بسپارد، و در بزنگاه، پدروار، شانه‌ی زاری باشد و دست یاری و شادخوار شادی ما. «کی بیاییم عروسی؟»
چه طور توانست آفتاب را خانواده‌ای کند که هر کارمندی- نرفته- یا هوای برگشتن کند یا یاد خاطره‌ی خوش. مثلا من، هیچ‌وقت بند نشدم، به تناوب، چند سال یکبار، حتی در میانه‌ی تحویل کار، به هوای ساختن فیلمی، ترجمه کتابی، ادامه تحصیلی، کار را رها کردم و رفتم و رضا که شاکی می‌شد چیزی نمی‌گفت، لبخندی می‌زد و در می‌آمد که «ما رو یادت نره» چون می‌دانست این پسرک هر چه چموش و بلندپرواز باشد، باز به جمع خانواده، به آفتاب برمی‌گردد؛ که برمی گشتم و برمی‌گردم. مثل ده‌ها نفر دوست و کارمند دیگر. دیده بودم چندتایی منتقد کارش در تئاتر و تبلیغات که حتی بد و بیراه به او گفته بودند چه‌طور بعدتر رفیق قافله او شدند و در حیرت از بخشش و رفاقتی که میان‌شان رفت، ماندند.
برای منی که از هر مبالغه بیزارم و از پیش می‌دانم سخن گفتن از رضا، گرفتار ورطه اغراق می‌نماید، تفصیل و توصیف بیشتر، سخت است. اما چه باک از طعن رقیب، بگذار شهادت دهم که رضا هیچ‌وقت نه سرزنش کرد و نه تنبیه ( هر چه بود به شوخی بود و برای لحظه‌ای، با قهقه‌ای بلند: «یک مشت خل و دیوونه دور خودم جمع کردم»)، نه دم از توان و استعداد شگرفش ‌زد، نه رقابت ‌کرد که حریفانش را قلبا دوست داشت، نه مکنت و ثروتش را به رخ کشید، نه آن چنان که سزاوار بود به خودش رسید.

@tomashghulemordanatboudi