Telegram-канал vmuseum - Virtual museum / موزه مجازی: Unsorted

Virtual museum / موزه مجازی

07 Oct 2024 19:44

⭕️واحد پول تومان از كجا آمده است ⁉️
@Vmuseum

تومه‌نTümen (تومن،تومان، تمان، تمن، توم اُن ، تومانه، طومان) کلمه‌اي تورکي-آلتائي است. در فرهنگ واژگان ديواني – نظامي و مالي دولتهاي تورکي حاکم بر ايران امروز، کلمه‌ء تومان داراي معاني ‌اي از قبيل 10,000، واحد شمارش معادل ده هزار ; واحد نظامي مرکب از ده هزار سرباز، قشوني متشکل از ده هزار سپاهي، قصبه‌اي مشتمل بر صد روستا، ايالت و توده‌ء بزرگ انباشته شده، واحد پولي بزرگ، واحد پول،... است. رتبه‌ء نظامي "امير تومان" در اردوهاي ترکي قديم و "توم‌گئنئرال" (مخفف تومه‌ن گئنئرال) در جمهوري ترکيه به معني فرمانده‌ء ده هزار (سرلشکر) از همين ريشه است.

معني اوليه‌ء کلمه‌ي تومان، تعداد زياد و بيشمار بود و بر رقمهاي کلان دلالت میکرد که با مرور زمان بسط معنايي پيدا نموده است. تومه‌ن در شعر تورکي قديم نيز به اين معني بکار برده شده است: اؤکوش اؤودو ايله، تومه‌ن مين ثنا × اوغان بير باياتا اونا يوخ فنا - عتبه الحقايق
Öküş övdü ile Tümen min sena/ Uğan bir bayata, ona yox fena.
☜(ترجمه: با سپاس بسيار و هزاران هزار ثنا به خداي قادري که بر او فنائي نيست).

مصدر تومه‌نمه‌کTümenmek در زبان ترکي به معناي "ثروتمند گشتن" و زياد شدن از همين کلمه مشتق است. کاربرد تومان در سنگ‌ نوشته‌هاي #تورکي_اورخون حکايت از پيشينه‌ء کهن اين واژه دارد. ريشه‌ء واژه‌ي تومان را برخي تورکي و يا مغولي و بسياري چيني دانسته‌اند. هر چند تومه‌ن در زبان تخاري کهن (از زبانهاي هند و اروپائي) هم با ضبط تمان- تيمن، و در تخاري متأخر به شکل تومانه به معني ده هزار بکار رفته، اما ظاهرا اين واژه از زبان چيني کهن يا پيش از چيني به زبان تخاري و ديگر زبانها راه يافته است. کلمه‌ء تورکي تومان در شکل #تومان Tuman به فارسي ادبي و تومن به فارسي محاوره‌اي هم وارد شده است. نخستين شواهد کاربرد تومان در زبان فارسي به متون تاريخي دوره‌ء #مغول و سلاطين دولتهاي #تورکي_موغولي حاکم بر اراضي فعلي ايران باز ميگردد

پس از فرمان يکسان کردن اوزان و مقياسها در دوره‌ء امپراتور #تورک_موغول قازان‌خان، اصطلاح «#تومان_غازاني»
(قازان تومه‌ني Qazan Tümeni)،
بعدها «#تومان_تبريزي»
(تبريز تومه‌ني Tebriz Tümeni)،
«#تومان_ديواني»
(ديوان تومه‌ني Divan Tümeni)،
«#تومان_عراقي»
(عيراق تومه‌ني İraq Tümeni)، "منسوب به عراق عجم که شامل بخشهاي جنوبي تورک‌ائلي هم مي‌شد" و در دوره‌ء دولت تورکي تيموري بويژه در خراسان و هرات «#تومان_کپکي»
(کبيک تومه‌ني Kebik Tümeni)، «#تومان_خراساني» رواج يافت.

🌏در دوره‌هاي دولتهاي تورکي : #آق‌قويونلو، #قاراقويونلو، #قزلباشيه ( #صفويه) و #افشاريه و نيز دولت #لک_زنديه، علاوه بر تومان، اصطلاح «#تومان_تبريزي» بار ديگر در فرمانهاي حکومتي و محاوره‌ء عامه رايج شد. در دوره‌ء تيموري، هر ۱۵٠٠٠ تومان کپکي معادل ٩٠٠٠ تومان عراقي و در دورهء‌ آغ‌قويونلو معادل 20 دوکات، در دورهء‌ قزلباشيه يک تومان معادل 50 عباسي و در دوره‌ء افشاريه معادل 20 نادري بود. در تمام اين دوره‌ها، مسکوکي بنام تومان وجود نداشت و اصطلاح تومان نام پول وسکه‌ خاصي نبودبلکه درمحاسبات ديواني بعنوان يک واحد پولي و محاسباتي بزرگ و معادل ده هزار دينار زر براي شمارش آقچه، مال، ياستيق (نوعي پول تورکي، به فارسي بالش)، حقوق ديواني و خراج ممالک بکار مي‌رفت

براي نخستين بار در تاريخ دولتهاي تورک، #فتحعلي‌شاه_قاجار به ضرب پول و سکه طلا با نام تومان اقدام کرد. واژه‌ء تومان در دوره‌ء دولت‌ تورکي قاجار، روي سکه‌هاي #ناصرالدين_شاه، #مظفرالدين_شاه، #محمدعلي شاه و #احمدشاه هم بکار رفته است. در اين دوره سکه‌ء طلاي يک توماني، نيم توماني (۵ قراني) و يک ربع تومان معمول بود. سکه‌هاي تومان متعلق به دوره‌ء ناصري و سکه‌هاي 10 توماني طلا همراه با تصوير مظفرالدين شاه بعنوان يادگاري در دست است. در آغاز دوره‌ء حاکميت دولت تورکي قاجار بين سالهاي ١٧٩٨ تا ١٨٢٥ ميلادي يک تومان معادل ٨ ريال (هر ريال برابر با ١٢٥٠ دينار) و پس از ١٨٢٥ در اواخر دوره‌ء فتحعلي شاه قاجار که قران معرفي شد، (يک تومان معادل 10 قران و هر قران برابر با 1000 دینار است.
@Vmuseum