Telegram-канал zistboommedia - مدرسه علوم انسانی: Unsorted

مدرسه علوم انسانی

05 Dec 2024 07:31

Ⓜ️ عمل‌گرایی (پراگماتیسم)

➕ عمل‌گرایی یا پراگماتیسم سنتی فلسفی‌ست که «حقیقت» را تنها در سودمندی عملی نظرات ( تصورات، مفاهیم، قضاوت‌ها ) برای زندگی می‌داند. چرا که آن‌ها قواعدی برای «رفتار» (پراگمای) ما هستند. از دیدگاه پراگماتیسم، معیار حقیقت عبارت‌ست: از سودمندی، فایده، نتیجه و نه انطباق با واقعیت عینی. در واقع حقیقت هر چیز به وسیلهٔ نتیجه نهائی آن اثبات می‌شود. پراگماتیسم کلمات و افکار را ابزارهایی برای پیش‌بینی ، حل مسئله و کنش می‌داند و این ایده که کارکرد اندیشه ، بازنمایی یا بازتاب واقعیت‌ست را رد می‌کند.

➕عملگرایی در سیاست بیشتر واقع‌گرایی و مصلحت‌گرایی معنی می‌دهد. دولتمردان و سیاستمداران «پراگماتیست» به کسانی اطلاق می‌شود که امکانات عملی و مصلحت روز را بر معتقدات خود مقدم می‌شمارند و به عبارت دیگر برای پیشرفت مقاصد خود (یا ماندن بر مسند قدرت) انعطاف نشان می‌دهند.

➕ پراگماتیسم با اذعان به غیرممکن بودن اثبات بعضی مسائل، آن‌ها را با توجّه به کاربردشان در زندگی انسان می‌پذیرد. طرفداران این شیوه، خود را عمل‌گرا و متسامح می‌دانند. مخالفان، این گروه را میانه‌رو (یا محافظه‌کار) می‌خوانند. در نظر مکتب پراگماتیسم، افکار و عقاید همچون ابزارهایی هستند برای حل مسائل و مشکلات بشر؛ تا زمانی که اثر مفیدی دارند، صحیح و حقیقی‌اند و پس از آن غلط و خطا می‌شوند. به این ترتیب عقیده‌ای ممکن است مدتی به کار آید و مؤثر شود و از این رو فعلاً حقیقی است؛ لیکن بعداً ممکن است نتایج رضایت‌بخش نداشته باشد و آن موقع، به نظریه‌ای باطل و خطا تبدیل می‌گردد.

➕ بنابراین، حقیقت چیزی ساکن و تغییرناپذیر نیست؛ بلکه با گذشت زمان، توسعه و تحول می‌یابد. آنچه در حال حاضر صادق است، ممکن است در آینده صادق نباشد؛ زیرا در آینده، افکار و نظریات دیگری بر حسب شرایط و اوضاع جدید، حقیقی شده و متداول می‌گردند. تمام امور تابع نتایج است و بنابر این، حق امری است نسبی؛ یعنی وابسته به زمان، مکان و مرحله معینی از علم و تاریخ است. ما هیچ زمان به حقیقت مطلق نخواهیم رسید؛ زیرا علم ما، مسائل ما و مشکلات ما همیشه در حال تغییرست و در هر مرحله حقیقت آن چیزی خواهد بود که ما را قادر می‌سازد تا به نحو رضایت‌بخش، مسائل و مشکلات جاری آن زمان را بررسی و حل کنیم.

▪️تاریخچه

➕ پراگماتیسم اول بار در آمریکادر اواخر قرن نوزدهم با متفکرانی نظیر چارلز سندرس پرس، ویلیام جیمز و سپس جان دیویی پدید آمد و در تفکر و حیات عقلی این سرزمین تأثیر زیادی بر جای گذاشت. به نظر این متفکران، پراگماتیسم انقلابی‌ست علیه ایده‌ آلیسم (آرمان‌گرایی) و کاوشهای عقلی محض که فایده‌ای برای انسان ندارد، در حالی که فلسفه پراگماتیسم، روشی‌ست درحل مسائل عقلی که می‌تواند در سیر ترقی انسان بسیار سودمند باشد. این فلسفه در انگلستان با اقبال بیشتری مواجه شد و معروفست مبنای فلسفی آموزش و پرورش انگلستان شده‌. دین از نظر فلسفه مدرن جای بحث ندارد چون علمی نیست ولی پراگماتیسم آن را با توجه به کاربردش که فوایدی هم برای بشر دارد (اخلاقی، اجتماعی و غیره)، می‌پذیرد. مقصود چارلز پیرس از به کاربردن واژه ی عملگرایی، روشی برای حل کردن و ارزشیابی مسائل عقلی بود. اما به تدریج معنای پراگماتیسم تغییر کرد.

➕ اکنون، پراگماتیسم به نظریه‌ای مبدل شده که می‌گوید: حقیقت، چیزی است که از دیدگاه انسان، خوب باشد. به سخن دیگر، پراگماتیسم یعنی اینکه دربارهٔ هر نظریه یا آموزه‌ای باید بر پایه نتایجی که از آن به دست می‌آید، داوری کرد. به نظر پراگماتیست‌ها، اگر عقیده‌ای به نتیجه خوب و کارآمد برای انسان بی‌انجامد، باید آن را حقیقی قلمداد کرد.حقیقت چیزی نیست که مستقل و مجرد از انسان وجود داشته باشد.تا قبل از این، نظریه اصلی و رایج دربارهٔ حقیقت این بود که حقیقت امری است جدا از انسان؛ چه کسی آن را بشناسد، چه نشناسد. اما پراگماتیسم قائل باین شد که حقیقت امر جدایی از انسان نیست بلکه تنها دلیل برای اینکه یک نظر درست و حقیقی‌ست و یک نظر، باطل و خطا، این‌ست که اولی در عمل به درد انسان بخورد و برای او کارآمد و مؤثر باشد و دیگری چنین نباشد. به این ترتیب معنای صدق قضیه در پراگماتیسم تغییر یافت. صدق هر گزاره، فقط توسط نتایج عملی آن سنجیده می‌شود نه در مقایسه با واقعیت خارجی. یک فکر یا عقیده تا وقتی که فقط عقیده‌است، به خودی خود نه صحیح‌ست و نه غلط ؛ بلکه فقط در جریان آزمایش و کاربرد عملی آنست که برحسب نتایجی که از آن نظر گرفته می‌شود صادق یا کاذب می‌شود.

▪️ویکی‌پدیا

🛄 @zistboommedia || مدرسه علوم انسانی