Telegram-канал gord_afarid - مجله گُردآفرید: Unsorted

مجله گُردآفرید

07 Nov 2023 10:50

کوروش صفتانیم؛ از میراث‌های کوروش بزرگ؛

مدت‌ها پیش به‌اصطلاح جامعه‌شناسی پانکرد نوشته بود که کوروش تنها یک پادشاه باستانی برای ایران‌گرایان نیست، بل یک اسطوره‌ی گفتمانی‌ست. بله او در کمال شگفتی صحیح نوشته بود. کوروش برای ایران‌گرایان که به ملت طبیعی_تاریخی ایران معتقد هستند یک اسطوره‌ست در گفتمان و سیر سنت سیاسی. اما برای این به‌ذات دزدها که خود برای ملت‌سازی از تیره‌های ایرانی دست به جعل هرگونه مبحث می‌زنند یا گفتمان‌شان را بر اساس تاریخ ۲۷۰۰ ساله مادی که آن‌ها «کوردی» می‌خوانند استوار کرده‌اند چنان‌که آغاز سقوط غلبه‌شان از آن‌جاست، این مطلب قابل درک نیست که حتا این اسطوره به‌شکلی باززایی شده است که میراث او در گفتمان دیگر ملل و کشورها نیز تأثیر می‌گذارد.
مهم‌ترین نمود این تأثیر را می‌توانیم در آمریکا و بر پدران بنیانگذار ببینیم. این مطلب دیگر بر کسی پوشیده نیست که افرادی چون جفرسون و هم آدامز یا خود واشنگتن از دریچه‌ی متون یونانی و لاتین چون کوروش‌نامه، با او و آیین و نحوه‌ی شهریاری‌اش آشنا بوده‌اند و به اطرافیان پیشنهاد یا آن‌ها را مکلف به خواندن آثار در باب او می‌کردند. یکی از مهم‌ترین دروس کوروش و پادشاهی او، رواداری مذهبی‌ست. این رواداری و عدم تحمیل دین بر تبعه‌های خود که چنان شهروندان سرزمین او متجلی‌اند، میراثی برای مبحث سکولاریسم نو بود. به این‌شکل که کوروش توانسته بود در آن سرزمین پهناور که فرقه‌های مختلف دینی در جنگ‌های بی پایان خود قرار داشتند، با رواداری و خود را نشان دادن به‌شکل پشتوانه‌ای برای تمامی ملل -مانند یهودیان- و مذاهب و تبعه‌ها، فرمانروایی کند و سرزمین خود را از نزاع‌ها حفظ نماید. به‌طوری که آلبر شاندور در کتاب خود می‌گوید: «با تمام علاقه و احترامی که کوروش به اهورامزدا داشت، هرگز از ملل مختلف شاهنشاهی خود که اصول مذهبی آن‌ها با اصول مذهب پارس‌ها اختلاف داشت، تقاضا نکرد مذهب پارس‌ها را به گردن نهند. برعکس، مذاهب آسیای صغیر و خدایان متعدّد بابل را محترم داشت.»
این میراث حتا به دست داریوش یکم نیز به شیوه‌های مختلف می‌رسد چنان‌که که دستور می‌دهد هر گروهی، قوانین دینی و اخلاقی خود را بنویسد و در سطح داخلی خود بر مبنای سنن و قوانین‌شان رفتار کنند. این سنت را جفرسون بر طبق آثاری که در اختیار داشت، دیده و مورد توجهش قرار می‌گیرد. و در جریان منشور آزادی مذهبی چنان رفتار می‌کند که بی‌طرفی حکومت و حکمرانی در مسئله‌ی دین، از اولین قدم‌های عملی سکولاریسم است که از راه نابودی مذهب گذر نکرده و همچنین به محو کردن آن نیز نمی‌رسد، بلکه ضامنی برای حفظ‌شان در جامعه‌‌ای متکثر و نشانه‌ای از پشتیبانی رئیس دولت از شهروندان است. اگر نگوییم تمام این راه را جفرسون از شاهان هخامنشی که میراث آغازین را کوروش ساخت، برداشته است، حداقل بخشی از راه شگرف و تاریخی این عمل او از همین میراث می‌گذرد. و برایش نیز نشانه‌هایی نظیر درآمدنویسی و حاشیه‌نویسی بر آثاری چون -رساله در باب آداب و روح ملت‌ها- داریم. در ایران نیز شاهان پهلوی که خود از احیاکننده‌ها به‌شکل عملی و تئوریک این اسطوره در حکمرانی بودند، رواداری دینی و از یک‌سو سکولاریسم را ارزشمند شمرده و نشان می‌دهند. اولین قدم در ایران معاصر برای تفکیک نهادها و جدایی دین از دولت و عقب‌راندن تسلط مذهب بعنوان یکی از ارکان قدرت در دوره‌های قبلی، در عصر رضاشاه رقم می‌خورد. و اقدامات بعدی دولت ایشان نیز در راستای تضعیف حکم شرعی در مناسبات حقوقی کشور است. آن هم در مواجهه با اسلامی که ملل را ذیل امت خود می‌خواهد.
این مسئله را محمدرضاشاه هم به‌خوبی حفظ نموده است. به‌شکلی که خود شخصی با اعتقادات مذهبی بود و قانون اساسی مشروطه نیز چنین ایجاب می‌ساخت، اما توجهی یکسان به‌لحاظ حقوقی و همچنین زیست و امکان رسیدن به مناصب و شغل‌های مختلف حتا در بُعد نظامی برای همه‌ی گروه‌های مذهبی و دینی وجود داشت. حتا پیش از آن‌که منشور حقوق بشر کوروش در جریان جشن‌های دوهزاروپانصد ساله به ایران بیاید یا بحث تغییر تقویم به شاهنشاهی مطرح باشد. در واقع آن عملکرد در دهه‌ی پنجاه به‌عقیده‌ی من برای سپاسگزاری و همچنین یادآوری این میراث، به‌شکل برندی جهانی بود. کافی‌ست به سخنان ایشان در ۲۲مهر سال ۱۳۵۰ گوش بدهید که چه اندازه از میراث معنوی، سیاسی و اجتماعی او می‌گوید. چنان‌که آن میراث را ویژگی برجسته‌ی فرهنگ ایرانی خطاب می‌کند: «میراث معنوی کوروش کبیر، یعنی بر پایه احترام به فرد و به حقوق بشر بنیاد نهاده شده بود، و این همان اصلی است که تمام فرهنگ ایرانی بر آن پایه‌ریزی شده‌است.»

پاینده ایران

👑 @Gord_Afarid مجله گُردآفرید