Telegram-канал adabiatehemasi - ادبیات حماسی(فردوسی و شاعران سبک خراسانی: Unsorted

ادبیات حماسی(فردوسی و شاعران سبک خراسانی

23 Dec 2023 19:13

Ispandyar:
شاهنامه حکیم فردوسی بزرگ

بخشِ دویست و یکم

پادشاهیِ خسرو انوشیروان (۴)

قصّه ی نوش زاد پسرِ کسری و خروجِ او بر پدر و سرانجامِ کارش

آدمی در هر حال که باشد به جُفتی نیازمند است و به خانه ای که در آن بیارامد ، و غذایی که بخورد و لباسی که بپوشد. زن اگر دارایِ عفّت و رای و خرد باشد مرد را چونان گنجی است که پشتوانه ی اوست ، به ویژه اگر از زیبایی هم بهره مند باشد و از کمال هم برخوردار ، با کمرگاهی باریک با قامتی بلند و گیسوانی فرو ریخته تا دامن ، و آوازی نرم و نگاهی سحرانگیز. انوشیروان را زنی بدین صفات بود و این زن مسیحی بود. شاه را از او پسری آمد همچون آفتاب یا ماهِ شبِ پانزده. پدر او را نوش زاد نامید. پسر رشد کرد تا به جوانی رسید. در آن هنگام به آیینِ مادر گرایش یافت و آیینِ پدری را رها کرد. این کار خسرو را ناخوش آمد و فرمود تا او را در کاخِ خود زندانی کنند. جایگاهِ او در شهرِ جُندی شاپور بود. در این شهر بسیاری از اسیرانِ رومی می زیستند.
چون پادشاه از انطاکیه به اُردُن رفت سخت بیمار شد ، آن سان که خبرِ مرگِ او بر زبان ها افتاد. خبر به پسرش رسید. خوشحال شد و شماتتِ پدر کرد و شکرِ خدای به جای آورد و شعارِ قیصر و کیشِ مسیحی داد و اسیرانِ رومی را که در آن شهر بودند آزاد ساخت. لشکری بر او گِرد آمد کارش بالا گرفت و خطرش افزون شد. نوش زاد سی هزار سپاهی گِرد آورد. خبر به فرمانروایِ مداین رسید سوار شد و تازان خود را به اُردُن رسانید و به کسری نامه کرد و ماجرا بازگفت. انوشیروان چون نامه بخواند و دانست که از نوش زاد چه کاری سر زده است با موبد خلوت نمود و در بابِ او مشورت کردند و رایِ خود در این حادثه به جولان آوردند. سپس دبیر را فرا خواند و فرمان داد تا پاسخِ نامه ی والیِ مداین بنویسد که: ما بر حالِ نوش زاد آگاه شدیم و دانستیم که از مرگِ ما چه سان خوشدل شده و آن گره که می پنداشت روزگار در کارش افکنده گشوده شده است. سپاهِ خود بر سرِ او ببَر. چون به نزدیکِ او رسیدی نزدِ او کس بفرست و به مدارا سخن گوی ، و اگر پند نپذیرفت و همچنان به راهِ سرکشی می رفت با او نبرد کن. اگر بر او ظفر یافتی به اسارت گرفتنِ او بهتر از کُشته شدنِ اوست. شاید از این مَستیِ جهل بیرون آید. و اگر خواست که خویشتن به ورطه ی هلاکت افکند از ریختنِ خونش باک مدار. و اما کسانی از ایرانیان که در زمره ی یارانِ او در آمده اند و با او بر ما خروج کرده اند ، شمشیر از آنان بر مدار و آنان را همچون کِشته ای که می دروند ، درو کن. و نیز مگذار کسی نوش زاد را دشنام دهد - خواه لشکری و خواه از مردم - و در برابرِ او خاموش مباش. نوش زاد شاخه ای است از درختِ ما.
پس نامه را مُهر برنهاد و به مداین بفرستاد. چون نامه به مرزبان رسید فرمانِ خسرو اطاعت کرد و با سپاهی رهسپارِ جُندی شاپور گردید. چون نوش زاد از آمدنِ سپاه خبر یافت لشکرِ خود گِرد آورد و روزیِ آنان بداد و با بطریقانی که با او بودند عزمِ نبرد کرد. یکی از آنان را که شَمّاس بود سپهسالاری داد. دو سپاه روبرویِ هم صف کشیدند. نوش زاد در قلبِ لشکر جای گرفت. از خشم همچون لهیبِ آتش می افروخت. کلاهخودی از زر بر سر داشت. سواری از سپاهِ مرزبانِ مداین بیرون آمد به نامِ فیروز. نوش زاد را اندرز داد و او را از این که خود را به ورطه ی هلاکت اندازد منع نمود ، و حقوقِ پدر یادش آورد و از نافرمانیِ پدر بر حذر داشت و گفت پیش از آن که رشته ی کار از دست بیرون آید به فروتنی نزدِ پدر آید.
نوش زاد به اندرزِ او وقعی ننهاد و همچنان در گمراهیِ خود بماند. و سپاهِ خود را به حمله و هجوم فرمان داد. خود اسب تاخت و بر رام بُرزین که والیِ مداین بود تاخت آورد و بسیاری از سپاهیانِ او را بکُشت. والی لشکریانِ خود را فرمود تا آنان را زیرِ بارِ تیر گیرند. لشکریان تیر انداختند. در تاریکیِ گَردی که به هوا رفته بود تیر بر نوش زاد رسید. نوش زاد به قلبِ لشکرِ خود بازگشت و رومیان را گفت خروج بر پدر بزرگترین دلیلِ شوربختی است. از درد به خود می پیچید و می نالید. اُسقُف را بخواند و آن چه در دل داشت با او بگفت و گفت پیامِ دردمندیِ او به مادر برساند و او را به شکیبایی و دوری از بی تابی بخواند. و او را به آیینِ مسیح به خاک بسپارد. سپس نفسی بلند برکشید و دیده بر جهان فروبست. لشکرش به اطراف پراکنده شدند. چون والی خبر یافت گریان به سویِ او دوید که رویِ خاک افتاده و سر بر دامنِ سکوبایِ رومی نهاده بود. همه زاری و شیون کردند. تابوتی آوردند و او را در تابوت نهادند و به شهر بردند. مادرش سر و پای برهنه از پرده بیرون آمد و مویه و گریه کرد. سپس او را به جُندی شاپور بردند و در آن جا ، چنان که وصیّت کرده بود ، به رسمِ مسیحیان به خاک سپردند. بادش فرو نشست و آتشش خاموش شد و کارش به پایان آمد.

ذکرِ خوابی که انوشیروان دید و این سببِ پیوستنِ بزرگمهرِ حکیم به او شد (۱)