با پژوهشگران گروه واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در کشف دوبارۀ زیباییهای زبان و ادبیات فارسی همراه شوید. سروش: cheshmcheragh اینستاگرام: _cheshmocheragh_ فیسبوک: Persian Terminology توییتر: persiantermino1 دبیر کانال: @cheshmcheragh
#کتاب_درسی_قدیمی
دریافت کتابهای درسی قدیمی از این پیوند:
apll.ir/کتاب%e2%80%8cهای-درسی/
@xabarname
✍🏼 بهمناسبت روز نیروی هوایی
هواگرد، که هنوز عدهای دوست دارند در زبان فارسی آن را اِرکرَفت یا ایرکرافت بنامند، به هر گونه وسیلهٔ نقلیهٔ هوایی گفته میشود که براثر عمل دینامیکیِ هوا بر سطح آن یا با نیروی محرک خود حرکت کند. از انواع آشنای هواگرد میتوان هواپیما، بالگرد، کشتی هوایی، بالون، بادپَر (glider)، و بالچرخ (rotorcraft) را نام برد. همانگونه که پیشرفت صنعت هوایی کشور مدیون متخصصان فنی است، توسعهٔ اصطلاحات و تقویت زبان فارسی در این حوزه نیز وامدار متخصصانی است که میکوشند مفاهیم علمی را به زبان ملی خود درک کنند و آموزش دهند.
#واژهشناسی
@cheshmocheragh
✍🏼 به مناسبت سالروز درگذشت #محسن_ابوالقاسمی
«نیرنگ»، که بهمعنی مکر و حیله بهکار رفته، نزد زردشتیان ورد و دعا معنی میدهد. نیرنگها در کتابی به نام Nērangistān گردآوری شدهاند. نیرنگستان به زبان اوستایی است با ترجمه و شرح آن به فارسی میانه و بازنویسی فارسی میانه به الفبای اوستایی.
نیرنگها اورادی هستند که زردشتیان آنها را در مراسمی یا برای دفع شری یا جلب منفعتی میخوانند: «نیرنگ کُستی (= کمربند) بستن»، «نیرنگ دفع شر دزد»، «نیرنگ سردرد».
(برگرفته از: محسن ابوالقاسمی. ریشهشناسی. تهران: ققنوس، چاپ دوم، ۱۳۷۹، ص ۷۱ و ۷۲)
#ریشه_شناسی
@cheshmocheragh
✍🏼 بهمناسبت سالگرد درگذشت استاد #عباس_زریاب_خویی
استاد دکتر محمدعلی موحد دربارهٔ نامهنگاریهای دکتر زریاب در ایام طلبگی میگوید: نامههایش آینهٔ تمامنمای وجودش بودند. نامههای زریاب معمولاً با نثری ادیبانه و لحنی طنزآمیز، مشحون از تلمیحات منشیانه نوشته شده و حکایت از ذهنی روشن، طبعی جوینده و نوطلب دارد. سه چیز در این نامهها موج میزند: عطش بیپایان برای دانش، مهربانی و وفاداری بیکران در حق دوستان، و تعلقخاطر شدید به ایران. استاد زریاب در بخشی از نامهای که احتمالاً در سال ۱۳۲۱ خورشیدی نوشته، بهطعن به تنگدستی طلاب اینچنین اشاره میکند:
«نکاکت [افلاس] حاکم علیالاطلاق است. بااینکه ماه جاری پنج تومان ازطرف والده و پانزده هزار ازجانب صدر و پانزده هزار ازجانب محمدتقی رسیده، پنسی و پشیزی و دیناری و شاهی و فرانکی و یوفی در سرتاسر کشور پهناورِ جیبهای حقیر وجود ندارد، مگر چوبهای شکسته و قوطیهای کبریت و غیره.
اکنون همه شب منتظرم تا که برآید/ نوری که به هر خانه چراغی دهد از غیب.»
( #محمدعلی_موحد. زریاب در آینهٔ نامههایش. متن سخنرانی در شب عباس زریاب خویی. در مجلهٔ #بخارا، شمارهٔ ۱۰۴، بهمن و اسفند ۱۳۹۳، ص ۶۷)
#پرسه_در_متون
@cheshmocheragh
💥جشن #سده
جشن سده (صد = سد) را در دهمین روز بهمنماه برگزار میکردند. دربارهٔ آن افسانههای گوناگونی پدید آمده که برخی از آنها به این شرح است:
🔥 هوشنگ (شاهِ پیشدادی)، با یکصد تن از یاران، در کوه به ماری عظیم برخوردند. هوشنگ سنگی بهسوی مار پرتاب کرد که از برخورد آن با سنگِ دیگر، آتش پدید آمد و مار بسوخت. پدید آمدن آتش را جشن گرفتند و آن جشن را «سده» نامیدند.
🔥 چون کیومرث را یکصد فرزند آمد و به حد رشد رسیدند، جشنی برپا کردند و آن را «سده» نامیدند. این داستان را به آدم ابوالبشر نیز نسبت دادهاند.
🔥 چون جمع مشی و مشیانه (نخستین جفت بشر در اساطیر ایران) و فرزندان به صد رسید، آن را جشن گرفتند و آن را «سده» نامیدند.
🔥 ارمائیل، وزیر ضحاک، هر روز یکیدو تن از کسانی را که باید میکشت و مغزشان را به مارهای ضحاک میداد، آزاد میکرد. چون فریدون بر ضحاک پیروز شد، شمار آزادشدگان به صد رسیده بود. پس یکصد آتش بر کوه افروختند تا فریدون را آگاه کنند… سپس این پیروزی را جشن گرفتند و آن را «سده» نامیدند.
(برگرفته از: #مهرداد_بهار. «دربارهٔ جشن سده»، در: نشریهٔ چیستا، بهمن ۱۳۶۰، شمارهٔ ۶، ص ۶۲۹–۶۳۰)
@cheshmocheragh
زادروز #احمد_بهمنیار
#واژه
@cheshmocheragh
شب یلدا. علی بلوکباشی. تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی، ۱۳۹۷.
@cheshmocheragh
✍🏼 بهمناسبت روز جمهوری #هند
#فردوسی، در «گفتار اندر آوردن کلیله و دمنه از هندوستان»، سرگذشت این اثر معروف هندی را بازگو کردهاست. بهروایت فردوسی، بُرزویِ طبیب در حضور خسرو انوشیروان از گیاهی در کوههای هند سخن میگوید که مرده را زنده میکند. خسرو برزوی را با نامه و هدایای بسیار نزد فرمانروای هند میفرستد. برزوی کوههای هند را جستجو میکند، اما از یافتن آن گیاه ناامید میشود. درعوض، فرزانهای هندی کتابی را بدو میشناسانَد که در گنجینهٔ فرمانروای هند است و راهنمای دانش است و جان آدمی را تازه میکند. فرمانروای هند به برزوی اجازه میدهد که آن کتاب را در آنجا بخواند. برزوی، بهیاری حافظهٔ قوی خود، هر آنچه را میخوانَد به یاد میسپرَد و بدینسان کلیله و دمنه را به دربار خسرو میآورَد. در آنجا آن را به زبان پهلوی برمیگردانند و در گنجینه نگاه میدارند.
(برگرفته از: حسن رضائی باغبیدی. مقالهٔ «هند در شاهنامهٔ فردوسی». در: دانشنامهٔ زبان و ادب فارسی در شبهقاره. تهران: #فرهنگستان زبان و ادب فارسی، جلد چهارم، ۱۳۹۵، ص ۱۹۸)
#قلمرو_زبان_فارسی
@cheshmocheragh
✍🏼 به احترام #تقی_وحیدیان_کامیار
بعضی از واژههایی که نغمۀ آنها با مفهومشان مطابقت نداشته، در طی زمان تغییراتی یافته و مطابقتی میان لفظ و مفهوم بهوجود آمدهاست. این تغییرات [یا] در معنی است یا در لفظ.
۱. تغییر در معنی: واژۀ «قالتاق» تلفظی ناخوش دارد. معنی آن در اصل «زین اسب» بوده و با تلفظ آن ناسازگار و، به همین دلیل، این واژه تغییر معنی دادهاست (بهمعنی زرنگ، ناباب، ... و فریبکار). «قاراشمیش» بهمعنی مخلوط است و آمیخته، اما برای مطابقت یافتن با تلفظ ناخوشِ آن بار عاطفی منفی گرفته و بهمعنی شلوغ و بینظم بهکار میرود.
۲. تغییر در لفظ: مفهوم واژهٔ مخمل زیباست، اما تلفظ اصلی آن «مُخمَل» است که ناخوش است؛ لذا، فارسیزبانان ضمه را تبدیل به فتحه (مَخمَل) کردهاند و موسیقی واژه خوش شدهاست. برعکس، «هِزَبْر»، بهمعنی شیر، برای اینکه قدرت و صلابتِ شیر را بهتر برساند، به «هُزَبر» تبدیل شدهاست.
(برگرفته از: تقی وحیدیان کامیار، مقالۀ «موسیقی حروف و واژهها»، در: مجلۀ آینده، سال شانزدهم، فروردین تا تیر ۱۳۶۹، شمارۀ ۱ تا ۴، ص ۵۵ و ۵۶)
@cheshmocheragh
سالروز درگذشت استاد #ابوالحسن_نجفی
@cheshmocheragh
به فرهنگ باشد روان تندرست. گردآوردهٔ احمد سمیعی گیلانی و ابوالفضل خطیبی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، چاپ اول، ۱۳۹۰.
@cheshmocheragh
✍🏼 واژهگزینی در جهان، بخش ۹، ژاپن
#واژهگزینی در ژاپن توسعۀ چشمگیری یافتهاست. بیش از سیصد کمیسیون واژهگزینی واژههای موردنیاز خود را گرد آوردهاند، و گزارش آموزش و فرهنگ ژاپن نشان میدهد که بیش از پنجاه کمیسیون واژهگزینی در آن وزارتخانه به بررسی واژهها مشغول هستند. این فعالیتها منجر به چاپ سالانه بیش از دویست فرهنگ تخصصی یا واژهنامه در ژاپن میشود. در این کشور تأکید فزایندهای بر واژهگزینی با روشهای رایانهای، آموزش متخصصان واژهگزینی، و نقش زبانشناسی رایانهای در واژهگزینی میشود. هماکنون، چندین گروه در زمینهٔ ترجمهٔ خودکار کار میکنند و چندین طرح نیز در زمینهٔ رایانهای کردن زبان طبیعی و واژهنگاری رایانهای در دست اجراست که برخی از آنها مربوط به آمادهسازی برای واژهبانکهاست. اینفوترم (مرکز بینالمللی واژهشناسی) هم با این گروهها در تماس است. دهۀ ۱۹۸۰ در ژاپن غالباً «دهۀ زبان» نامیده میشود، که نشانگر اهمیت فراوانی است که این امر برای دولت و ملت ژاپن دارد. تاکنون چندین همنشست واژهشناسی نیز در ژاپن برگزار شدهاست.
(برگرفته از: #رضا_منصوری، واژهگزینی در ایران و جهان، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۹۰، ص ۹۱–۹۴)
#واژهشناسی
@cheshmocheragh
زادروز #مجتبی_مینوی
@cheshmocheragh
✍🏼 بهاحترام سالروز درگذشت دکتر #عبدالکریم_قریب، پدر زمینشناسی ایران
حتماً واژهٔ «یخچال طبیعی» را دیده یا شنیدهاید. این واژه برای تودۀ بزرگی از یخ بهکار میرود که روی خشکی تشکیل میشود و به پایینِ شیب میخزد. اما این اصطلاحِ مرکب، امکان ساخت صورتهای ترکیبی و اشتقاقیِ دیگر را ضعیف میکند و زمینشناسانِ فارسیزبان مایل بودهاند از واژهٔ دیگری برای این مفهوم استفاده کنند. ازاینرو، با کمک واژهگزینان، از پسوند کثرتِ «سار/زار» استفاده و معادلِ «یخسار» ساخته شدهاست. به این ترتیب، متخصصان زمینشناسی، برای تشکیل و پیشروی یا پسروی یخسارها، از اصطلاح «یخسارِش» استفاده میکنند و فرسایش ناشی از آنها را «فرسایش یخساری» مینامند. در ضمن، انگلیسیزبانها به یخسار glacier میگویند.
#واژهشناسی
@cheshmocheragh
به مناسبت روز #مادر
@cheshmocheragh
📳 نخستین گفت و گوی زنده (#لایو_اینستاگرامی) گروه رسانه ای بسپار/ ایران پلیمر از فصل سوم
🔸چرا زبان علم مهم است؟
🔸آیا ارتباطی میان زبان علم و توسعه یافتگی کشورها وجود دارد؟
🔸آنچه به عنوان دوران طلایی فرهنگستان از آن صحبت می شود و آنچه میان فرهنگستان و پذیرش واژه های مصوب آن توسط عموم و متخصصین جامعه فاصله جدی انداخته، نتیجه چیست؟
🔸 چرا باید واژه های تخصصی صنعت پلیمر را فارسی کرد؟
🔶 مهندس محمد صبرآموز، مدرس و پژوهشگر علوم پلیمر و مدیر فنی آزمایشگاه متراآکادمی در نخستین گفت و گوی زنده (لایو_اینستاگرام) گروه رسانه ای بسپار/ ایران پلیمر از فصل سوم، میزبان دکتر علی عباسیان است و با او در خصوص این موضوعات صحبت می کند.
🌿 دکتر علی عباسیان
👈عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی (واحد علوم و تحقیقات)
👈 عضو گروه واژه گزینی مهندسی بسپار فرهنگستان و عضو شورای هماهنگی واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی
🔔 سه شنبه چهادهم بهمن ماه 1399، ساعت 20
در نشانی 👇👇👇
https://www.instagram.com/basparmag/
سالروز درگذشت دکتر #حسن_حبیبی
@cheshmocheragh
زادروز استاد #احمد_سمیعی_گیلانی
@cheshmocheragh
@theapll
مراسم نکوداشت استاد احمد سمیعی (گیلانی) برگزار میشود
شنبه، یازدهم بهمنماه ۱۳۹۹، مراسم نکوداشت استاد احمد سمیعی (گیلانی) به مناسبت صدسالگی ایشان در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار خواهد شد.
در این مراسم که بهصورت محدود و با سخنرانی شماری از همکاران و دوستداران استاد برگزار میشود، آقایان دکتر رضا داوری اردکانی، دکتر غلامعلی حداد عادل، دکتر حمیدرضا خادمی، دکتر محمد ذبیحی، دکتر محمود شالویی، جعفرشجاع کیهانی، دکتر فتحالله مجتبائی، احمد مسجدجامعی، دکتر حسین معصومی همدانی و دکتر علیرضا نیکوئی سخنرانی خواهند کرد.
علاقهمندان میتوانند برای دیدن این مراسم بهصورت زنده به حساب کاربری فرهنگستان زبان و ادب فارسی در اینستاگرام به نشانی theapll@ مراجعه نمایند.
زمان: یازدهم بهمنماه ۱۳۹۹ ــ ساعت: ۱۱ تا ۱۲:۳۰
https://apll.ir/?p=9598
📚#فکر_کردن_از_کتاب_خواندن_هم_مهمتر_است
«تاریخ پیدایی جشن زمستانی از پدیداری آیین مهر هم ظاهراً پیشتر میرود. میتوان پیشینهٔ این جشن زمستانی را با تاریخ آیین گرامیداشت زادروز خورشید در نخستین روز آغاز انقلاب زمستانی و بعدها به هنگام «خرّمروز»، روز آغاز ماه دی منسوب به خورشید (خورماه) در میان ایرانیان برزگر و دهقان همزمان دانست...».
متن بالا گزیدهای بود از پیشگفتار کتاب «شب یلدا»، تألیف #علی_بلوکباشی، از مجموعهٔ «دربارهٔ ایران چه میدانیم». انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی، با گردآوری اطلاعات دقیق و مهم در حوزههای مختلفِ ایرانپژوهی، با هدفِ آگاهتر ساختن دوستداران ایران و فرهنگ و تاریخ این سرزمین کهن، اقدام به چاپ این مجموعه کردهاست. مؤلف این کتاب، نتایج پژوهش خود دربارهٔ این آیین کهن را در شش فصل در اختیار خواننده قرار میدهد. بلوکباشی در فصلهای این کتاب به موضوعات گوناگونی پرداختهاست، ازجمله: میلاد خورشید، مهر و عیسی مسیح؛ اسطورههای یلدا (ازجمله زورآزمایی مهر با خورشید؛ دلباختگی ماه به خورشید و مانند آن)؛ جشن شب چله؛ نمادهای این شب؛ آیینهای پیشواز؛ مراسم شبنشینی چله، آیینهای این شب و بازیها و سرگرمیهای آن.
@cheshmocheragh
✍🏼 بهمناسبت سالگرد چاپ نخستين كتاب جهان
واژهٔ عربیتبار و بسیار رایج «کتاب» آنقدر برای فارسیزبانان آشناست و در فارسی ترکیب و مشتق دارد که یکی از نمونههای بارزِ درهمتنیدگی زبان فارسی و عربی شمرده میشود. این واژهها از ترکیبات جدیدِ «کتاب» است:
وبکتاب (blook): مجموعهای از وبنوشتها که بهصورت کتاب چاپ شده باشد
رایاکتاب (e-book): کتابی که با افزارههای الکترونیکی، مانند رایانک و تلفن همراه، قابل خواندن است
کتاب-مجله (bookazine): نشریهای در ابعاد مجله با کاغذهای روغنی و صفحاتی پرشمارتر از مجلهٔ عادی
#واژهشناسی
@cheshmocheragh
✍🏼 بهمناسبت سالگرد کشف پرتو ایکس
در اوایل قرن نوزدهم میلادی، دکتر ویلْهِلْم رونْتْگِنِ آلمانی پرتوی با طولموج بسیار کوتاه را کشف کرد و با کاربرد نماد ریاضیِ X بهنشانهٔ مقدارِ ناشناخته، آن را نامگذاری کرد. در زبان فارسی، «اشعهٔ ایکس»، «اشعهٔ رونتگن»، و نیز «اشعهٔ مجهول» برای این مفهوم بهکار رفتهاست. در سالهای اخیر، متخصصان، با معیارسازی واژهٔ «پرتو» در برابر ray، این پرتو را «پرتو ایکس» نامیدند.
از دیگر اصطلاحات این مجموعه است: پرتوزایی در برابر radioactivity، تابش در مقابل radiation، و باریکه در برابر beam.
ناگفته نماند که حروف یونانیِ آلفا و بتا نیز از حرفهایی هستند که در حوزهٔ ریاضیات و فیزیک بهصورت نماد بهکار میروند و، علاوه بر پرتو ایکس، «پرتو آلفا» و «پرتو بتا» هم به همین صورت در فارسی پذیرفته شدهاند.
#واژهشناسی
@cheshmocheragh
📚#فکر_کردن_از_کتاب_خواندن_هم_مهمتر_است
ازجمله اهداف چاپ مجموعهمقالههای موضوعی بینیاز ساختن پژوهشگران از مراجعه به شمارههای متعدد یک مجله یا مجلات گوناگون است. ازجملهٔ این مجموعههای ارزشمند میتوان به کتابِ «به فرهنگ باشد روان تندرست» اشاره کرد، که مطالب آن به کوشش استاد احمد سمیعی گیلانی و ابوالفضل خطیبی گردآوری شدهاست. مؤلفان، در این مجموعه، همهٔ مقالهها و نقدهایی را که در نامهٔ فرهنگستان با موضوع شاهنامه تألیف و چاپ شده گرد آوردهاند. نظر به اینکه ازجمله اهداف اصلی فرهنگستان، حفظ قوت و اصالت زبان فارسی است و مهمترین هدف فردوسی نیز در سرودن شاهنامه زنده نگه داشتن زبان فارسی بودهاست، مقالههای بسیاری در نامهٔ فرهنگستان پیرامون شاهنامه و پژوهشهای مرتبط با آن به چاپ رسیدهاست، و این مجموعه شامل حدود بیستوپنج مقاله و هشت نقد و بررسی است.
برخی از موضوعاتی که در این مقالهها بررسی شدهاند عبارتاند از: هویت ایرانی در شاهنامه، فرهنگهای شاهنامه، زنان شاهنامه در داستانهای فرانسوی، فردوسی: استادِ تراژدی، در دفاع از فردوسی، و مانند آن.
در بخش پایانی کتاب نیز نوشتههای کوتاهی دربارهٔ برخی واژههای شاهنامه با عنوان «یادداشتها» آمدهاست.
@cheshmocheragh
📚#فکر_کردن_از_کتاب_خواندن_هم_مهمتر_است
«در دفتر دانایی و داد کوشیدهام که داستانهای شاهنامه را با زبانی همسنگ و همساز با زبان فرزانهٔ فرّخنهادِ توس بنویسم و به نثر برگردانم تا مگر سان و سوی و بهر و بویی از فرّ و فروغ و شکوه و شگرفیِ شاهنامه و از فسون فسانهرنگ آن، در این نوشته، بازتابد و خواننده را آنچنان به شور آرَد و سرمست بدارد که پس از خواندن این کتاب، دست به کاری دریازد که بایسته و ناگزیرِ هر ایرانی است، و شاهنامه را به خواندن بیاغازد.»
این عبارتها توصیفی بود که مؤلف کتاب «دفتر دانایی و داد»، میرجلالالدین کزّازی، به زبان و واژههای خاص خود دربارهٔ هدف و چراییِ نگارش این کتاب ارائه کردهاست. کتاب «دفتر دانایی و داد» بهنوعی بازنویسی شاهنامه به نثر است. مؤلف، داستانهای شاهنامه را با همان عناوین و ترتیب که در شاهنامه آمده، در کتاب خود، یکی پس از دیگری، به نثر درآورده و در جایجای کتاب نیز از ابیات شاهنامه بهصورت نظم نیز استفاده کردهاست. قلم شیوای مؤلف و اشاره به تمامی داستانهای شاهنامه، بهصورت خلاصه، میتواند برای طیف گستردهای از مخاطبان جذاب باشد.
@cheshmocheragh