جستارهای ابوالفضل خطیبی

25 Apr 2024 22:43

بدین خرّمی بر بمانم دراز
ابوالفضل خطیبی

جشن نامه دکتر سرکاراتی؛ نشر قطره؛ ۱۳۸۷
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

20 Apr 2024 08:38

چپ آوازه افگند و از راست شد

دوست عزیزی از من پرسید: استاد معروفی در ادبیات در سخنرانی‌ خود دربارۀ شاهنامه، این بیت را به مناسبتی به نام فردوسی خواند و تحلیل کرد:
چو رستم به زاولستان خواست شد / چپ افگند آواز و از راست شد
ولی در شاهنامه و اینترنت هرچه گشتم نیافتم: پاسخ دادم: نباید هم می‌یافتید، چون این بیت با دو اختلاف به صورت زیر از سعدی است، در باب اول در عدل و تدبیر و رای (تصحیح زنده‌یاد دکتر یوسفی، ص78):
چو بهمن به زاولستان خواست شد/ چپ آوازه افگند و از راست شد
البته چنین لغزشی ممکن است برای هرکسی، آن هم در یک سخنرانی پیش بیاید، چون، این بیت هم وزنِ شاهنامه را دارد و هم مضمون آن را. مفهوم بیت دشوار نیست، ولی معنی می‌کنیم: هنگامی که بهمن خواست به سیستان برود، آوازه درافکند که از جانب چپ می‌رود، ولی به سوی راست پیچید. سعدی مضمونِ بیت را از کجا گرفته است؟ اگر مأخذ او شاهنامه بوده، قاعتاً باید در آغاز لشکرکشی بهمن به زاولستان برای گرفتن انتقام از خاندان زال، به این مضمون اشاره شده باشد که نشده است. این مضمون را نه در بهمن‌نامه یافتم و نه در طومارهای نقالی و منابع دیگر. چنین می‌نماید مضمونِ بیت – چنانکه در منبعی قدیمی یافت نشود- ساخته و پرداختۀ ذهن خلّاق سعدی باشد. چند بیت دیگرِ بوستان نیز به نام فردوسی معروف شده است که مهمترین آنها بیت زیر در هجونامۀ منسوب به فردوسی است:
که سفله خداوند هستی مباد / جوانمرد را تنگدستی مباد
هستی یعنی مال و دارایی و خداوند یعنی صاحب و دارنده و خداوند هستی یعنی مالدار و ثروتمند.
برداشت از صفحه فیس بوک

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

11 Apr 2024 13:35

جشن‌نامۀ دکتر محمود مدبّری، به کوشش نجمه حسینی سروری، علی جهانشاهی افشار، منوچهر فروزنده‌فرد، 1398، 506صفحه.
این جشن‌نامه قرار بود از سوی انتشارات دانشگاه کرمان منتشر شود، ولی به سبب مشکلات مالی دانشگاه تا اطلاع ثانوی خبری از چاپ کاغذی نخواهد بود. دوستان علاقه‌مند می‌توانند با پرداخت هزار تومانِ ناقابل کل جشن‌نامه را در پیوند زیر دریافت کنند. عنوان جستار بنده هم این است: «تو این را دروغ و فَسانه مدان: تفسیری دیگر از دو بیت دیباچۀ شاهنامه» (ص175-181). البته این جستار را می‌توانید در اکادمیای من هم بخوانید:
https://booket.ir/books/da8c42ee69b56320/%D8%AC%D8%B4%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%20%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1%20%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF%20%D9%85%D8%AF%D8%A8%D8%B1%DB%8C

برداشت از صفحه فیس بوک دکتر خطیبی
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

11 Apr 2024 13:35

تو اين را دروغ و فَساانه مدان
به يكسان رَوِشْنِ زمانه مدان
ازو هرچه اندر خورد با خرد
دگر بر ره رمز معنی بَرَد


"حاصل سخن آنكه، در اين دو بيت فردوسي به ما ميگويد: داستانهاي شاهنامه را دروغ و افسانه مدان و روش و شيوة زمانه را هم يكسان مدان؛ چه، زمانه ميگردد و رويدادهاي گوناگوني را رقم ميزند: برخي از اخبارِ بازمانده از اين رويدادها خردپذير هستند و طبعاً پذيرفتني، ولي برخي ديگر شگفت انگيز هستندخردپذير نمي نمايند كه بايد پوستة آنها را رها كرد و به معني رمزي آنها پي برد."

برداشت از مقاله "تو این را دروغ و فسانه مدان: تفسیری دیگر از دو بیت دیباچۀ شاهنامه"
ابوالفضل خطیبی
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

20 Mar 2024 07:35

سال نو فرخنده
هم اکنون روز اورمزد از فروردین ماه ۱۴۰۳
آرامگاه فردوسی
ساعت ۱۰ بامداد

فیلم از شیرین سیدی
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

15 Mar 2024 04:56

۲۵ اسفند روز پایان سرایش شاهنامه

شاهنامه با بیت‌های زیر به پایان می رسد:

"سر آمد کنون قصه یزدگِرد
به ماه سپندارمذ روز اِرد

ز هجرت شده پنج هشتاد بار
به نام جهان‌داورِ کردگار"


به ماه سپندارمد روز اِرد
در باره تلفظ و اشتقاق ارد

سید رضا قائم مقامی ( دانشگاه تهران)
ابوالفضل خطیبی( فرهنگستان زبان و ادب فارسی)

نامه فرهنگستان شماره ۶۷
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

11 Mar 2024 03:21

راز عظمت فردوسی از نگاه نظامی عروضی

ابوالفضل خطیبی

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

21 Feb 2024 06:13

مَردگیران(جشن بهاری زنان)
جلال خالقی مطلق

#اسفندگان #سپندارمذگان #مردگیران
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

29 Jan 2024 20:32

خطیبی، ابوالفضل، «آیا روایت جشن سده در شاهنامه الحاقی است؟»، نامۀ فرهنگستان، س۱۶، ش۳ (شمارۀ پیاپی: ۶۳)، بهار ۱۳۹۷، ص۱۳۱-۱۵۲.
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

14 Jan 2024 08:44

پژوهندۀ نامۀ باستان
فهرست مقالات
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

13 Jan 2024 11:25

شب ابوالفضل خطیبی از مجموعه شب‌های بخارا، روز چهارشنبه ۲۰ دی ۱۴۰۲، برابر با نخستین سالگرد درگذشت ایشان، در تالار فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. شبی به یادماندنی با حضور استادان نامدار، دوستان و همکاران و علاقمندان فرهنگ و ادب ایران. حضور پر مهر و سخنان دلنشین استادان فاضل دکتر ژاله آموزگار، دکتر حسن انوری و دکتر علی‌اشرف‌صادقی و نیز سخنان دکتر سجاد آیدنلو و دکتر احمدرضا قائم‌مقامی درباره خطیبی پر از حس خوب بود.
حضور آقای علی دهباشی، امیر بخارا، شگفتی آن شب بود. ایشان که چند روزی بود از بیمارستان مرخص شده و در دوران نقاهت بودند، با پایمردی در مجلس حاضر شدند و با کلامی شیرین و پر احساس از خطیبی گفتند. به راستی همت و اراده و مسئولیت پذیری این خدمتگزار بی ادعای عرصه فرهنگ و ادب ایران ستودنی است. ورود دهباشی و استادان به سالن با استقبال پر شور حاضران همراه بود. چقدر خوب است که مردم فهیم ما به ویژه عاشقان فرهنگ ایران زمین، قدر بزرگان خود را می دانند.
آن شب بخارا به پایان رسید و شب‌های دیگر بخارا نیز می آیند و می روند، و آنچه باقی و پابرجا می ماند، همت و اراده و شوق وافر خدمتگزاران فرهنگ و ادب این مرز و بوم است.
بدین وسیله از استادان محترم و حضرت دهباشی و اصحاب بخارا و خانه اندیشمندان علوم انسانی و همه عزیزان حاضر در آن شب صمیمانه سپاسگزارم و در برابرشان سر تعظیم فرو می‌آورم.

ارادتمند فریبا شکوهی


@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

11 Jan 2024 21:12

شب ابوالفضل خطیبی

با سخنرانی: حسن انوری،‌ ژاله آموزگار، علی‌اشرف صادقی، فریبا شکوهی، احمدرضا قائم‌مقامی و سجاد آیدنلو

چهارشنبه بیستم دی‌ماه ۱۴۰۲
خانه اندیشمندان علوم انسانی
@bukharamag
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

11 Jan 2024 18:03

سخنرانی سجاد آیدنلو
شب ابوالفضل خطیبی
بیست دی ۱۴۰۲
خانه اندیشمندان علوم انسانی
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

11 Jan 2024 17:54

سخنرانی علی اشرف صادقی
شب ابوالفضل خطیبی
بیست دی ۱۴۰۲
خانه اندیشمندان علوم انسانی
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

11 Jan 2024 17:45

سخنرانی ژاله آموزگار
شب ابوالفضل خطیبی
بیست دی ۱۴۰۲
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

22 Apr 2024 09:15

اردیبهشتِ خجسته
اشه وهیشته Aša vahišta

۵ اردیبهشت ۱۴۰۱
برداشت از درس‌گفتار ۲۳۶
ابوالفضل خطیبی
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

11 Apr 2024 13:45

«دکتر  مدبّری، چه به لحاظ آثار پژوهشی درخشانش و چه از نظر مَنِش استادی، کم‌نظیر است.»
ابوالفضل خطیبی ، خرداد ۱۳۹۷

برداشت از نوشتار "دکتر محمود مدبری و آثار ایشان از نگاه استادان زبان و ادب فارسی" به کوشش منوچهر فروزنده‌فرد

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

11 Apr 2024 13:35

#مقاله
ابوالفضل خطیبی
تو این را دروغ و فسانه مدان: تفسیری دیگر از دو بیت دیباچۀ شاهنامه
جشن‌نامۀ دکتر محمود مدبّری، به کوشش نجمه حسینی سروری، علی جهانشاهی افشار، منوچهر فروزنده‌فرد، 1398، 506صفحه.

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

24 Mar 2024 03:14

🔹«بررسی نقش فردوسی در روایت داستان‌های شاهنامه»

🔶سلسله نشست‌های آشنایی با ادبیات کهن


👤با سخنرانی دکتر ابوالفضل خطیبی

🗓پنجشنبه، ۲۷ آذر ما ۱۳۹۹

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

20 Mar 2024 06:44

روانت به سرای جاوید شاد باد.
یاد و نامت در دل‌ها گرامی باد.
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

12 Mar 2024 03:42

چهارشنبه سوری در شاهنامه؟

امروزه ایرانیان با برگزاری جشن چهارشنبه‌سوری به استقبال نوروز می‌روند و چه نیکوست که به جای ترقّه‌بازی، آتشی برافروزند و مانند آنچه در گذشته اجرا می‌شد، از روی آتش بپرند و این شب را گرامی بدارند. این روزها مدام از من می‌پرسند: آیا در شاهنامه چهارشنبه‌سوری هست؟ و پاسخ می‌دهم معلوم است که نیست. برایم عجیب بود که چرا در سال‌های گذشته این پرسش مطرح نبود و چه شده است که امسال همه ردِّ این جشن را در شاهنامه پیگیری می‌کنند. دوست نازنینم بانو پروانه اسماعیل‌زاده نوشته‌ای منسوب به آقای هاشم رضی را فرستادند و یادآور شدند که شاید بر همین اساس برخی این باور را ترویج می‌کنند. نکتۀ مهم دربارۀ این جشن این است که برخلاف جشن‌های دیگر ایرانی چون نوروز و مهرگان و سده، پیشینۀ روشنی از آن در شاهنامه و آثار مربوط به ایران پیش از اسلام باقی نمانده است. اکنون بنگرید به شواهد و استدلال آقای علی‌محمد کاوه از شاگردان مرحوم ذبیح بهروز برای اثبات وجود این جشن در شاهنامه که آقای هاشم رضی در کتابش - البته با تردید در تاریخ‌گذاری‌های دقیق متن منقول- نقل کرده است: «سیاوش در پایان سال ۱۰۱۳ پیش از میلاد به دستور افراسیاب کشته شد و یک روز پس از کشته شدن سیاوش، فرزند وی کیخسرو در روز پنجشنبه، یکم فروردین ۱۰۱۲ پیش از میلاد در توران متولد می‌شود و چون در آیین زرتشتی سوگواری در رثای مردگان جایز نیست، پارسیان زرتشتی در آخرین شب چهارشنبه پایان سال از آتش می گذشته اند تا خاطره سیاوش به منظور دفاع از عفت و پاکدامنی، جاودان بماند»
به یادِ تاریخگذاری خودِ مرحوم ذبیح بهروز افتادم که زمان طوفان جم را به روز و ساعت و دقیقه و ثانیه تعیین کرده بود! سیاوش و افراسیاب و کیخسرو مگر شخصیت‌های اسطوره‌ای نیستند؟! پس چگونه می‌توان سال مرگ سیاوش را با این دقت و حتی به روز هفته (سه شنبه) مشخّص کرد؟ مگر ایرانیان عهد سیاوش هفته داشتند که سه‌شنبه یا چهارشنبه داشته باشند؟!
چهارشنبه سوری مبارک.

.
برداشت از صفحه فیس‌بوک ابوالفضل خطیبی https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10209189492814498&set=a.2989649680367.99841.1835864820&type=3&theater
۹۶/۱۲/۲۱


@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

21 Feb 2024 06:13

ابوالفضل خطیبی

جشن زنان ، سپندارمذگان

پنجم اسفند ۱۳۹۹

#اسفندگان #سپندارمذگان

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

17 Feb 2024 19:12

ابوالفضل خطیبی

بررسی تصحیح‌های شاهنامه و تصحیح دکتر خالقی

  -سه‌شنبه، ۲۴ آذر ۱۳۹۴ دانشگاه تهران

در این نشست دکتر خطیبی ابتدا با ذکر تاریخچه‌ای از تصحیح‌های مختلف شاهنامه به معایب و مزایای آنها پرداخته و درباره‌ی اصالت نسخه‌ی فلورانس و مزیّت چاپ دکتر خالقی نسبت به سایر چاپها توضیحاتی را ارائه کردند.
در ادامه به نقدهایی که به نسخه‌ی فلورانس  وارد شده، نیز پاسخ دادند.
دقایق پایانی جلسه با پرسش و پاسخ همراه بود و دکتر خطیبی با دقت به تمامی سؤالها پاسخ دادند.
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

29 Jan 2024 20:32

گفتار اندر نهادن جشن سده

یکی روز شاه جهان سوی کوه
گذر کرد با چند کس همگروه

پدید آمد از دور چیزی دراز
سیه رنگ و تیره‌تن و تیزگاز

دوچشم از بر سر چو دو چشمه خون
ز دودِ دهانش جهان تیره‌گون

نگه کرد هوشنگِ باهوش و سنگ
گرفتش یکی سنگ و شد تیزچنگ

به زور کَیانی رهانید دست
جهانسوز مار از جهانجوی رَست

برآمد به سنگِ گران سنگ خُرد
چو مارِ سیَه یافت آن دستبرد

فروغی پدید آمد از هر دو سنگ
دل سنگ گشت از فروغ آذَرنگ

نشد مار کشته ولیکن ز راز
ازین طبعِ سنگ آتش آمد فراز

هر آن کس که بر سنگ آهن زدی
ازو روشنایی پدید آمدی


جهاندار پیشِ جهان آفرین
نیایش همی کرد و خواند آفرین

که او را فروغی چنین هدیه داد
همین آتش آنگاه قبله نهاد
.
بگفتا فروغیست این ایزدی
پرستید باید اگر بِخَردی

شب آمد برافروخت آتش چو کوه
همان شاه در گِردِ او با گروه

یکی جشن کرد آن شب و باده خورد
سده نام آن جشن فرخنده کرد

ز هوشنگ ماند این سده یادگار
بسی باد چون او دگر شهریار

کز آباد کردن جهان شاد کرد
جهانی به نیکی ازو یاد کرد


برداشت از مقاله " آیا روایت جشن سده در شاهنامه الحاقی است؟"
ابوالفضل خطیبی

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

14 Jan 2024 08:35

از همه شما دوستان و علاقمندان و شاگردان شاهنامه به ویژه از بانو اسماعیل زاده نازنین، بانو دکتر شفیعی مهربان، بانو بدیعی و آقای ندایی گرانمایه بسیار و از صمیم قلب سپاسگزارم که در یک سال گذشته، پس از عزیمت ناگهانی همسرم دکتر خطیبی به دیار باقی، در کنار من ماندید و با مهر و لطف خویش مرهمی شدید بر زخم های من. از بن جان قدردان الطاف بیکران شما عزیزان هستم.
بهترینها از آن شما.
فریبا شکوهی
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

12 Jan 2024 13:23

کارکرد حرف اضافه «با» در شاهنامه؛ دکتر جلال خالقی مطلق؛ پژوهندۀ نامۀ باستان؛ یادنامه شادروان دکتر ابوالفضل خطیبی؛ به کوشش سجّاد آیدنلو، سلمان ساکت و رضا غفوری؛ نشر خاموش؛ ۱۴۰۲

« در شاهنامه حروف اضافه و کۀ موصول و برخی از مبهمات دارای کارکردهای بسیاراند که بدون توجّه به معنی دقیق آنها، تفسیر درست متن ممکن نیست. ولی آنها حتّی در فرهنگهای ویژۀ شاهنامه یا اصلاً ثبت نشده اند و یا به یکی دو معنی آنها بسنده شده است. در زیر برای مثال به معانی حرف اضافه «با» میپردازیم روشن است که در چنین پژوهشی تفاوت برخی معانی از یکدیگر اندک است و امکان ادغام دو سه معنی با هم هست»
در این مقاله به ۲۷ مورد کارکرد این حرف اضافه با مثال‌هایی از شاهنامه پرداخته شده است.
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

11 Jan 2024 18:06

سخنرانی فریبا شکوهی
شب ابوالفضل خطیبی
بیست دی ۱۴۰۲
خانه اندیشمندان علوم انسانی
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

11 Jan 2024 17:58

سخنرانی سید‌احمد‌رضا قائم مقامی
شب ابوالفضل خطیبی
بیست دی ۱۴۰۲
خانه اندیشمندان علوم انسانی
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

11 Jan 2024 17:50

سخنرانی حسن انوری
شب ابوالفضل خطیبی
بیست دی ۱۴۰۲
خانه اندیشمندان علوم انسانی
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

11 Jan 2024 17:42

سخنرانی علی دهباشی
شب ابوالفضل خطیبی
بیست دی ۱۴۰۲
@dr_khatibi_abolfazl