جستارهای ابوالفضل خطیبی

21 December 2025 03:04

شب یلدا
ابوالفضل خطیبی

کتابخانه ملی- ۳۰ آذر ۱۳۹۸
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

11 November 2025 11:46

انجمن مهر شاهنامۀ مازندران


نسخه ق: دستنویس دارالکتب قاهره، به نشان 6006 س. مورخ 741. مورد استفاده در تصحیح شاهنامه دکتر جلال خالقی مطلق

با سپاس از آقای دکتر شاپوران

@anjomane_mihr
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

09 October 2025 04:48

پلنگ این شناسد که پیکار و جنگ/ نه‌خوبست و داند همین کوه و سنگ

سخنرانی دکتر خطیبی با عنوان صلح در شاهنامه در شبهای بخارا

دوازدهم تیر ۱۳۹۷
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

22 September 2025 18:25

/channel/dr_khatibi_abolfazl/1703

جستارهای ابوالفضل خطیبی

07 September 2025 10:01

« اندیوشهر، سورستان، گندشاپور، سوراب: تصحیح چند نام جغرافیایی در شاهنامه»
ابوالفضل خطیبی

چون من در این دیار، جشن نامۀ استاد دکتر رضا انزابی نژاد، به کوشش محمدرضا راشد محصل، محمدجعفر یاحقی و سلمان ساکت، سخن، 1389.

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

30 July 2025 18:33

ابوالفضل خطیبی

تصویری حماسی از طلوع خورشید

چو خورشید برزد سِنان از نِشیب /  شتاب آمد از رفتن اندر وُریب
بدرّید پیروزه‌پیراهنش / پدید آمد آن لعلِ رُخشان‌تنش

۱۳۹۹/۱۰/۵  درسگفتار ۱۴۹

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

26 May 2025 04:18

https://youtu.be/AEU3CLQR7EM


این وبینار به میزبانی بنیاد آژیار و همکاری خبرنامۀ ایران باستان در ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ برگزار شد.
@AzhyarFoundation
@Ancientirannews

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

18 May 2025 04:55

سخنرانی دکتر فریبا شکوهی

«آیین نکوداشت جایگاه جایگاه علمی ادبی زنده یاد دکتر ابوالفضل خطیبی»

۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۴
نمایشگاه کتاب
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

18 May 2025 04:54

«آیین نکوداشت جایگاه جایگاه علمی ادبی زنده یاد دکتر ابوالفضل خطیبی»

۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۴
نمایشگاه کتاب
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

16 May 2025 05:37

دو مقاله مشترک دکتر خطیبی و دکتر قائم مقامی👆

جستارهای ابوالفضل خطیبی

16 May 2025 05:37

رای و رأی

ابوالفضل خطیبی
 سید‌احمدرضا قائم مقامی

ویژه نامه نامه فرهنگستان (فرهنگ نویسی) اردیبهشت 1392 شماره 5 و 6

# مقاله

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

12 May 2025 18:01

به پیشواز بیست‌ و پنجم اردیبهشت
روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی

#ابوالفضل_خطیبی
#شاهنامه
#پاسداشت_زبان_فارسی
#بزرگداشت_فردوسی
@theapll

جستارهای ابوالفضل خطیبی

08 May 2025 13:56

فردوسی و شاهنامه در شبه‌قارۀ هند

سخنران: دکتر فریبا شکوهی

«از جنبه‌های درخشان تأثیر زبان و ادب فارسی بر فرهنگ و ادب جوامع مختلف، نفوذ و تأثیر شگرف شاهنامة فردوسی است بر شاعران شبه قارة هند، آسیای صغیر، آسیای میانه و جهان عرب و غرب. زمانی که شاعران دربار محمود غزنوی، فردوسی را به بی‌دینی، دروغ‌پردازی و افسانه‌گویی متهم می‌کردند، شاهنامه در سرزمین هند به شتاب به شهرت رسید. چنانکه شاهان، شاهزادگان و درباریان هندی آن را از حفظ داشتند و خواندن آن را هنگام کارزار، برای برانگیختن احساسات و دلاوری جنگجویان ضروری می‌دانستند. در این جستار جایگاه فردوسی در میان شاعران و تذکره‌نویسان هندی و تأثیر و نفوذ شاهنامه بر منظومه‌های حماسی هند بررسی خواهد شد.»

زمان: شنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۴، ساعت ۱۶
مکان: خیابان ولیعصر، ضلع شمالی پارک ساعی، انتهای کوچه ساعی یکم، فرهنگسرای سرو

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

30 April 2025 11:57

«مرگ رستم»

برداشت از درسگفتار شماره ۱۴ در تاریخ ۱۶ بهمن ۱۳۹۶ دکتر ابوالفضل خطیبی

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

28 April 2025 10:54

زنان را همین بس بود یک هنر
نشینند و زایند شیران نر

نگارندۀ این سطور، این بیت زن‌ستیزانه را، به رغم شهرت آن به نام فردوسی، نتوانست در هیچ‌یک از چاپ‌های معتبر و نامعتبر شاهنامه بیابد. این بیت بدون نام سراینده درامثال و حکم آمده است (دهخدا، ۱۳۸۶: ۲/ ۹۲۰) ، ولی در برخی کتابهایی که پس از آن در بارۀ امثال وحکم نوشته شده، بیت مذکور به نام فردوسی درج شده است (برای مثال نک.ذوالفقاری، :۱۳۸۹: ۲/ ۱۱۳۳) . این بیت، در طومارهای نقالی چاپ شده نیز دیده نمی‌شود. کهن‌ترین منبعی که نگارنده در آن به این بیت برخورده است، کتابی است از بی‌بی خانم استرآبادی به نام معایب الرجال، نگاشته در اواخر عصر قاجار(۱۳۱۲ق). او در نوشتۀ خود، مصراع یکم را کامل نقل کرده و به مضمون مصراع دوم نیز بدین‌سان اشاره کرده است:
زنان را همین بس بود یک هنر که مردان اگر سر به اوج آسمان کشند زائیدۀ زنانند و پس‌افتادۀ ایشان. (بی‌بی خانم، ۱۳۷۲ش/ ۱۹۹۲م: ۴۶)
شاید بیت مورد بحث، از روی بیت زیر در گرشاسب‌نامه ساخته شده باشد. اسدی پس ازچند بیت در نکوهش زنان، می‌گوید (اسدی طوسی، (اسدی طوسی، ۱۳۵۴: ۲۶۰):

هنرشـان همیـن اسـت کانـدر گهـر ( کمر)
به گاهِ زَهه مردم آرند به بر

چنانکه ملاحظه می‌شود هم قافیۀ دو بیت یکسان است و هم مضمون آنها یکی است.

منابع
ـ اسـدی طوسـی، علی‌بـن احمـد (۱۳۵۴). گرشاسـب‌نامه. بـه کوشش حبیب یغمایی. تهران:طهوری.
ـ بی‌بی‌خانـم اسـترابادی ( ۱۳۷۲ ش ۱۹۹۲ م ). معایب‌الرجـال. به کوشش افسانه نجم‌آبادی. کلمبیا:دانشگاه کلمبیا.
ـ دهخدا،علی اکبر(۱۳۸۶).امثال و حکم. تهران: امیرکبیر.
ـ ذوالفقـاری،حسـن(۱۳۸۹).فرهنـگ بـزرگ ضرب المثلهای فارسی.تهران:معین

یادداشت‌های شاهنامه‌شناسی(۲)
گزارش میراث ، آبان ۱۳۹۴

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

09 December 2025 07:01

رازی که سروش در گوش فریدون می‌گوید:
«در شاهنامه آمده است که هنگامی که فریدون گرز گاو سار را بر سر ضحّاک کوبید، ناگهان سروش بیامد و در گوش فریدون رازی گفت که او را نکشد (فردوسی، ج ۱، ص ۸۴، بیت ۴۷۷). در شاهنامه، به این پرسش که چرا فریدون ضحّاک را نکشت، پاسخ داده نشده است. اما در متون پهلوی آمده است که، اگر ضحّاک به دست فریدون کشته میشد، جهان پر میشد از خْرَفْستَر، (شایست ناشایست، ص ۲۴۸) یعنی جانوران موذی مانند مار، کژدم، سوسمار، وزغ و سمور آبی، که بنابر سنّت زردشتی باید نابود شوند. نبرد فریدون و گرشاسپ با ضحّاک بن مایه هند و اروپایی دارد و اسطوره های مشابهی در میان این اقوام دیده می شود. در همه موارد با اژدهایی اهریمنی روبه رو هستیم که بی نظمی و آشوب و ناامنی را بر جهان حاکم میکند و پهلوان/ ایزدی گندآور او را به بند میکشد و امنیّت و نظم را به جهان باز می‌گرداند (برای بحثی درباره این نظر، نک: خطیبی، ص ۵۶-۵۸).
اما «راز» در بیت مورد نظر در شاهنامه در مورد نکشتن ضحّاک، بیگمان به علّتی که در متون پهلوی برای این کار فریدون آمده است، مربوط نمی‌شود. واژهٔ راز در متنهای پهلوی مربوط به دسته‌ای از رازهای دینی است که معمولاً با عرصه‌های آفرینش و فرجام‌شناسی و نیز آگاهی از شیوهٔ خاصّ نبرد با دیوان و اهریمن ربط دارد (شاکد ص ۴۹-۵۶). بنابر روایات موجود در متون پهلوی، در زمان رستاخیز، ضحّاک به سفارش اهریمن، پیش از آنکه فریدون برخیزد، بند می‌گسلد و یک سوم از آفریده‌های اورمزد را می‌بلعد. پس آب و آتش و گیاه از اورمزد میخواهند تا فریدون را برای زدن ضحّاک زنده کند، اما اورمزد به سروش مأموریّت میدهد که به جای فریدون، گرشاسب را برای مبارزه با ضحّاک بیدار کنند (زند بهمن یسن، فصل ۹، بند ۱۳-۲۴ ؛شایست ناشایست، ص ۶۱-۶۰). بنابراین، آن رازی که، در شاهنامه سروش در گوش فریدون می گوید همان است که در این روایت می‌بینیم که بنابر تقدیر ازلی، کشتن ضحّاک نه در آن زمان به دست فریدون به انجام می رسید و نه در هیچ زمان دیگری.»
ابوالفضل خطیبی، دانشنامهٔ زبان و ادب فارسی ج ۵ ص۷۳-۷۴
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

11 November 2025 11:44

انجمن مهر شاهنامۀ مازندران


نسخه س2: دستنویس کتابخانه طوپقاپوسرای در استانبول. H1510. مورد استفاده در تصحیح شاهنامه دکتر جلال خالقی مطلق


این نسخه توسط آقای دکتر علی شاپوران و به منظور مصارف شخصی علمی تهیه شده است و کیفیت نسخه از این جهت کمی پایین آمده است.

@anjomane_mihr
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

02 October 2025 14:24

غزلی ما امروز از پایا‌ن‌نامۀ کارشناسی ارشد خود با عنوانِ «استفاده از داستان کوتاه برای آموزش مهارتِ خواندن به فارسی‌آموزان خارجی» در دانشگاه علّامه طباطبایی در رشتۀ آزفا (آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان) دفاع جانانه کرد، بانمرۀ 20. همانجا استادانش پیشنهاد کردند تا بر اساس یافته‌های پژوهش خود، برای این رشته کتاب درسی بنویسد. فریبا از شوق عملاً می‌گریست. اما من نه. یاد بچگی‌‌هایش افتادم و زمان چه زود گذشت، مثلِ برق و باد. گویی همین دیروز بود، در همین سن که می‌بینید روزهای چهارشنبه از صبح تا شب باید منزل می‌ماندم و از غزلی نگهداری می‌کردم. در همین زمان مقالۀ ابونصر مشکان را برای دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی می‌نوشتم و باید زود می‌رساندم ، ولی غزلی امان نمی‌داد که دست به قلم ببرم. بالش را گذاشتم روی پاهایم و او را نیز هم، ولی هرچه لالایی خواندم و آرام‌آرام تکانش دادم خوابش نبرد که نبرد؛ تا اینکه مدتی طولانی به چشمهایش خیره شدم و هیپنوتیزمش کردم. غزلی خوابش برد و مقالۀ ابونصر مشکان تمام شد!

برداشت از صفحه فیس بوک دکتر خطیبی
به مناسبت زادروز غزل بانو

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

18 September 2025 23:03

[بیت۴۲۵۹] میدانیم خسرو انوشیروان از دیرباز به دادگری مشهور خاصّ و عام بوده و داستانهای بسیاری از دادگری او در منابع باقی مانده است. ولی در دورۀ معاصر به تأثیر اندیشه‎های اومانیستی و سوسیالیستی قرن بیستم با استناد به داستان کفشگر، دادگری انوشیروان را به سخره گرفته و میگیرند و او را مخالف باسواد شدن عامه مردم دانسته‎اند حال آنکه محتمل است که اصلاً چنین اتفاقی روی نداده بود، بلکه این حکایت را فقط برای این ساخته اند که بگویند دبیر باید از خانواده نژادگان باشد. گذشته از این، در این حکایت نه با سواد آموزی مردم غیرِ نژاده، که با دبیر شدن آنها مخالفت شده است همین نیز حتمی نبود( ← هشتم ۷۸/ ۱۰۰۷) این البته دو موضوع جداگانه است. از سوی دیگر - چنانکه دیدیم- در اندرزهای خود انوشیروان بیتهای فراوانی هست حاکی از اینکه او کلّ مردم را بی آنکه به طبقه خاصّی اشاره داشته باشد یا طبقه دیگری را محروم کند، به سواد آموزی و دانش اندوزی ترغیب می‎کند. دو نکته جالب دیگر از این حکایت برمی‎آید: یکی اینکه در آن زمان تاجر عمده کفش یا به اصطلاح امروزی کارخانه کفش سازی -البته نه به وسعت امروزی- نیز وجود داشت. دیگر، توجّه به اهمیّت ثروتمند بودن همه مردم کشور، نه فقط طبقه اشرافی (ب ۴۲۴۱) که در شاهنامه بازهم مثال دارد(← ب ۳۷۱۶-۳۷۱۸) که گفته شده دارایی شخصی بیش از انوشیروان بوده و انوشیروان خشنودی خود را از این مسئله ابراز می کند؛ ب۳۸۸۹ - ۳۸۹۱؛ نیز ← ششم ۴۸۶ /۹۲۰ –۹۲۱؛۵۰۶/ ۱۲۱۱- ۱۲۵۷).

داستان نوشین روان
یادداشت های شاهنامه بخش سوم ص۳۷۷؛
ابوالفضل خطیبی
(تصحیح دفتر هفتم  و یادداشت‌ها را از  داستان نوشین‌روان از بیت۲۸۴۸ تا پایان دفتر هفتم را زنده یاد دکتر خطیبی انجام داده‌اند.)

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

30 August 2025 10:58

«بررسی مشکلات تصحیح شاهنامه»

اکبر ایرانی، جویا جهانبخش، علی رواقی، ابوالفضل خطیبی

مرکز پژوهشی میراث مکتوب

۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۴
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

03 July 2025 21:13

گزارشی مختصر از درسگفتارهای دکتر ابوالفضل خطیبی

علی‌اصغر بشیری
فصل‌نامه پاژ بهار ۱۴۰۴

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

22 May 2025 12:54

آیین بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی و

نکوداشت استاد فرزانه دکتر حسن انوری


سخنرانان :
#دکتر_علی‌_اشرف_صادقی
#دکتر_محمود_عابدی
#استاد_رسول_شایسته
#دکتر_بئاتریس_سالاس
#دکتر_محمد_شادروی‌_منش
#دکتر_بهرام_پروین_گنابادی
#دکتر_عبدالرضا_قریشی
#آقای_فرهاد_قربان‌زاده

باحضور :
#دکتر_ژاله_آموزگار

بااجرای:
#دکتر_فریبا_شکوهی

با خنیاگری گروه:
#مهر_بی‌پایان

شنبه ۳ خرداد ۱۴۰۴ ساعت ۱۷

سالن فردوسی


ورود برای عموم آزاد و رایگان

@sarve_saye_fekan

@iranianhht

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

18 May 2025 04:55

سخنرانی دکتر سید احمدرضا قائم مقامی
موضوع :فردوسی و وحدت ملی در شاهنامه

«آیین نکوداشت جایگاه جایگاه علمی ادبی زنده یاد دکتر ابوالفضل خطیبی»

۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۴
نمایشگاه کتاب
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

16 May 2025 11:15

دوستان عزیز، شاگردان کلاس های شاهنامه دکتر خطیبی
درودها،
از هیچ یک از شما عزیزان نام نمی‌برم چون خطاب من به تک تک شما خوبان و گرامیان است. شما بهترین و عزیزترین دوستان و همراهان من در این روزها هستید. به شما می بالم و می دانم اگر همسرم دکتر خطیبی نیز حضور داشت به شما می بالید که چنین مشتاقانه و  عاشقانه با شاهنامه زندگی می کنید و چنین وفادارانه یاد و خاطره استادتان را گرامی می دارید. از اینکه در این سالهای فراق همسرم، در کنار من بودید و  در همه مراسم نکوداشت ایشان مرا تنها نگذاشتید از بن جان سپاسگزارم و نیز از سبد گل زیبا. به راستی مرا شرمنده کردید.
برای شما تندرستی و شادکامی آرزو می کنم.
ارادتمند
فریبا شکوهی
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

16 May 2025 05:37

به ماه سفندارمد روز ارد
در باره تلفظ و اشتقاق ارد

سید رضا قائم مقامی ( دانشگاه تهران)
ابوالفضل خطیبی( فرهنگستان زبان و ادب فارسی)

نامه فرهنگستان شماره ۶۷
@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

14 May 2025 04:56

یادآوری:

گرامی‌داشت جایگاه علمی و ادبی دکتر خطیبی

پنج شنبه ۲۵ اردیبهشت
نمایشگاه کتاب

جستارهای ابوالفضل خطیبی

10 May 2025 18:46

فردوسی و وحدت ملی در شاهنامه

گرامی‌داشت جایگاه علمی و ادبی دکتر ابوالفضل خطیبی

سخنرانان:
دکتر احمدرضا قائم‌مقامی
دکتر فریبا شکوهی

پنج شنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ ساعت ۱۷
نمایشگاه کتاب / شبستان اصلی/ راهرو شماره ۷

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

02 May 2025 22:35

«مصحّحان شوروی در آغاز کار از میان حدود هزار دستنویس شاهنامه که در کتابخانه‌های کشورهای مختلف جهان نگهداری میشود تنها چهار دستنویس و از مجلد سوم پنج دستنویس را مبنای تصحیح خود قرار دادند که از آن میان سه دستنویس موجود در لنینگراد را ظاهراً بدان سبب که آسان تر بدانها دسترسی یافته بودند برگزیده بودند، حال آنکه در همان زمان دستنویس‌های کهن‌تر و معتبرتری در کشورهای دیگر از جمله مصر، ترکیه، پاکستان، بریتانیا، آلمان، فرانسه و کشورهای دیگر وجود داشت و دارد.»


ویژگی های شاهنامه ی تصحیح دکتر جلال خالقی مطلق
نویسنده : خطیبی، ابوالفضل ؛
مجله:پاژ»زمستان ۱۳۸۷ - شماره ۴ (‎۱۶صفحه - از ۳۳ تا ۴۸ )

@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

30 April 2025 11:45

۳۳۳۰ چُنان شمع رخشان فروپژمرد
به مردی کسی یک نفس نشمَرد!

داستان نوشین‌روان

[ب ۳۳۳۰.دوم] میگوید: اگر زمان مرگ کسی فرا رسد، هر اندازه قوی و دلاور باشد، حتی یک نفس اضافی هم نمی تواند بکشد.
ابوالفضل خطیبی

یادداشت‌های شاهنامه دفتر دهم ص۳۳


@dr_khatibi_abolfazl

جستارهای ابوالفضل خطیبی

27 April 2025 14:34

برین دینِ خرّم بمانم دراز

برداشت از درسگفتار شماره ۷۷ در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۳۹۸ دکتر ابوالفضل خطیبی

@dr_khatibi_abolfazl