Telegram-канал drsargolzaei - دکتر محمدرضا سرگلزایی drsargolzaei: Unsorted

دکتر محمدرضا سرگلزایی drsargolzaei

03 Jun 2025 04:51

#یادداشت_های_پریشانی

⭕️⭕️ما_و_بخارا_های‌مان

در ذهن و زبان من #فلات_ایران سرزمین مهاجرت‌هاست. سرزمینی که اساسن بی‌قرار است و نتیجتن سیال. مِهی فرّار که دست هیچ‌کس بدان نمی‌رسد.
یک ماهی لغزان که از دست هر بچه زبلی که سودای شکارش را دارد سُرمی‌خورد و حسرت اسارتش بر دل شکارچی می‌گذارد و البته لذت لمسش را.
من در جهان خودم مهاجرت آریایی‌ها به فلات مرکزی جهان ، ایران ، را مهاجرتی اسطوره‌ای و تمثیلی میدانم. اگر «اوستا» به عنوان یک متن مینویی از حمله‌ی دیوان سرما و ناگزیری مهاجرت آریایی‌ها سخن می‌گوید چرا نباید این سخن را یک سرنمون دانست؟ مگر نه این‌که چنین متون ِ اساسن مبتنی بر جهان ِ مینویی ، را باید به ساحت تفسیر و تاویل برد؟
چرا نباید اسطوره‌ی بریدن و جدا شدن و «هبوط» را پرورش یافته‌ی همین بن‌مایه‌ی وجودی ایرانیان دانست برای معنا دادن جهان و انسان؟!
و شگفتا که این بن‌مایه در تمام اسطوره و تاریخ این دیار جاری‌‌ست.
جمشیدیان از ستم ضحاک به چین مهاجرت می‌کنند.
فرانک فریدون زاده شده در ایران را به هند می‌برد.
سیاوش مهاجر است مهاجری ناچار و...بعد اینان در سودای بازگشت به میهن می‌سوزند کسانی باز می‌گردند و کسانی به تلخنای همین تاریخ، تن به خاک غربت می‌سپارند.
امیر سامانی از بخارا می‌رود سمت هرات و در نعمات و نغمات غرق می‌شود.ا بخارا ، مرکز سالاری و فرمانداری، را فراموش می‌کند تا این که رودکی خنیاگر با جادوی سخن و موسیقی بخارا را یاد او می‌اندازد و بازگشت به بخارا..
غزالی استاد در نظامیه روزی به سودایی از مدرسه فرار می‌کند و می‌رود طوس تا در وطن خویش کارهای سترگ کند.
مولانا جدای از آفرینش سرنمون «نی»، در همه‌ی عمر سودای بلخ و خراسان داشت و چون مردی خراسانی به دیدارش می‌رفت از ذوق مست می‌شد و آب به چشم می‌آورد و..‌ در یکی از زیباترین داستانهاش حکایت گریختن صدر جهان بخارا و بازگشت بی‌نظیر او را سرود که بی همانند است.
گر دم خلع و مبارا می‌رود
بد مبین ذمر بخارا می‌رود

آن طرف مه عشق می‌افزود درد
بوحنیفه و شافعی درسی نکرد

گرچه این عاشق بخارا می‌رود
نی به درس و نی با استا می‌رود

این بخارا منبع دانش بود
پس بخارایی‌ست هرکه آنش بود

در همان ایام «تبریز» هم بخارای شمس بود وگرنه در پیرانه سر راهی دیار پدری نمی‌شد تا در میانه‌ی راه..
بخارای سعدی و حافظ هم که شیراز است:

سعدی اینک به قدم رفت و به قدم رفت و به یر بازآمد..
یا حافظ:

*غم غریبی و غربت چو بر نمی‌تابم**
روم به شهر خود و شهریار خود باشم

یا همین بیت وقتی برای استاد شهریار تفأل می‌شود تا تخلصش را از خواجه‌ی راز بگیرد و برگردد تبریز.
یا «محمد بهمن بیگی» تهران نشین که بخارایش ایل او می‌شود و بر می‌گردد و در روزگار خود کاری سترگ می‌کند.
شگفتا که این بازگشت‌ها در ساحات مینویی وجود انسان ایرانی نیز اتفاق می‌افتد.
از همان امام محمد غزالی و ناصرخسرو گرفته تا اقبال و شریعتی و حتا جلال و ..(عجالتن نتایج و تبعات این بازگشت‌ها را کاری ندارم)
گویا میل بازگشت به دوران کودکی نیز نمونه‌ی دیگری از بخاراهای ماست.
آن‌جاهایی که روزی روزگاری ذوقی رانده‌ایم همیشه در ماست و به قول سهراب : دورها آوایی است ...
یا به قول همان مولانا:
چشم هر قومی به سویی مانده‌است
کان طرف یک روز ذوقی رانده است

و چنین است که گویا همه‌ی ما #بخارایی هستیم و روزی باید به بخارامان بازگردیم.

راستی بخارای تو کجاست؟!

#محسن_یارمحمدی
دانش آموخته‌ی دکتری زبان و ادبیات فارسی

@niyazestanbarani
🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹