فرهاد شفتی

17 Mar 2023 16:04

☝️برگه‌های گفتارِ ماهیت وحی

#ماهیت_وحی
@farhadshafti

فرهاد شفتی

15 Mar 2023 20:23

☝️شماره‌ی ۱۴ فصلنامه‌ی حیات معنوی با کسب اجازه از مدیر مسئول این فصلنامه پیوست این فرسته است.

در نوشتار "اخلاق حرفه‌ای و روحانیت" سعی کرده‌ام به چند پرسش درباره‌ی این موضوع پاسخ دهم (ص. ۱۰۹ - ۱۲۱).
در بخشی از این نوشتار آورده‌ام:

🍃 "- روحانیت و اولویت ارزش‌های دینی: ... روحانیت به خوبی می‌داند که جان انسان، سلامت انسان و در کل حرمت انسان نزد دین از عزیز‌ترین است. اگر جامعه ببینید که یک روحانی نسبت به عدم رعایت حکمی شرعی برمی‌آشوبد، و یا با دیدن آنچه او توهین به مقدّسات می‌داند عزادار می‌شود، اما همان روحانی از کنار ظلم و شکستن حرمتِ یک انسان به راحتی می‌گذرد و سکوت می‌کند، آنگاه او نه حجّتی برای دین که حجّتی بر علیه دین خواهد بود."

#روحانیت
@farhadshafti

فرهاد شفتی

10 Mar 2023 19:21

☝️ برگه‌های گفتارِ "ما و غیرمسلمانان، کدام دین برتر را داریم؟ بحث کثرت‌انگاری"

(نوشتارهای قبلی من درباره‌ی کثرت‌گرایی دینی:
- کثرت‌گرایی یا انحصارگرایی محققانه
- قرآن، انحصارگرا یا کثرت‌گرا

#کثرت‌انگاری
@farhadshafti

فرهاد شفتی

08 Mar 2023 12:07

دینِ جلوه‌مدار مخرّب‌تر از دین‌ِریایی

🍃 آشنایی دارم که فلسفه‌ی خاص خود را برای خرید وسایل زینتی دارد. مرامش این است که «ارزش جنس مهم نیست، مهم اینه که جلوه داشته باشه». مثلا اگر انگشتر بخرد، این که جنسِ سنگ و حلقه چیست برایش چندان اهمیتی ندارد، ملاک اصلی برایش این است که آیا این انگشتر جلوه‌ی خوبی دارد یا نه. او در پی این نیست که با این رویکرد وانمود کند که جنسِ گران‌قیمتی دارد، بلکه بنایش بر این است که : «زیورآلات می‌خری که از زیباییش لذت ببری، اگه جلوه داشته باشه دیگه چه فرقی می‌کنه که ارزش واقعیش چی باشه».

🍃 البته صلاح مُلک خویش خسروان دانند، این آشنای ما عمری است که بر همین منوال است و خدا را شکر بسیار هم شاد و سرزنده است. اما می‌اندیشم که وای بر ما اگر که همین مرام در خرید زیورآلات را در رویکردمان به دین داشته باشیم: دینِ جلوه‌مدار!

🍃 دین جلوه‌مدار رویکردی به دین است که در آن جلوه‌ی عمل، برای خود فرد یا برای خود فرد و ناظران، از ارزش آن اهمیت بیشتری دارد. منظور اصلا ریاکاری و تظاهر نیست. هدفِ ریاکار تظاهر به دین است، اما دین‌دارِ جلوه‌مدار لزوما قصدش تظاهر نیست و ممکن است در دین‌داریِ خود بسیار هم صادق باشد، مانند همین آشنای ما که در خرید زیورآلات قصدِ فریب دیگران را ندارد و بسیار صادقانه برایش «جلوه» ملاک است.

🍃 دینِ جلوه‌مدار، نقطه‌ی تاکید و تمرکز و گرانیگاه دین را عملا در نمودهای پرجلوه‌ی دین‌ می‌گذارد، و اگرچه در مقامِ نظر ارزش‌های واقعیِ دینی را نیز ارج می‌نهد اما در عمل آنقدر تمرکز و نیرویش بر آن نمودهای پرجلوه است که از پاس داشتنِ ارزش‌های دین باز می‌ماند، یا در آن کوتاهی می‌کند، یا حتی آنها را فدای نمودهای پرجلوه‌ می‌کند.

🍃 همه نه، اما بسیاری از نمودهای پر جلوه‌یِ دین‌داری به راستی از دین‌اند و در مرتبه‌ی خود ارزشمند.‌صحبت از نفی این دسته از جلوه‌ها نیست، صحبت از این است که گرانیگاه کجاست.

🍃 نمونه‌هایی از کاستن ارزش‌های دینی به نمودهای پرجلوه:
▫️دینی که بر مدار معنویت است کاسته می‌شود به دینی که بر مدار مناسک و مراسم است (نمونه‌ی جلوه برای خود و دیگران)
▫️ایمانی که خروجی‌اش دغدغه‌ی عمل صالح است کاسته می‌شود به ایمانی که خروجی‌اش دغدغه‌ی حرام و حلال است (نمونه‌ی جلوه برای خود)
▫️شریعتی که بر پایه‌ی اخلاق است ... شریعتی که بر پایه‌ی رفع تکلیف است
▫️عبادتی که علامتش دوری از فحشا و منکر است ... عبادتی که علامتش جای سجده است
▫️پیامبر و امامی که اسوه‌ی زندگی است ... پیامبر و امامی که موضوع مدّاحی است
▫️کربلایی که تشویق به حق‌مداری می‌کند ... کربلایی که تشویق به شیون و زاری می‌کند
▫️جامعه‌ی اسلامی‌ای که اولین سنگرش اقامه‌ی قسط است ... جامعه‌ی اسلامی‌ای که اولین سنگرش پوشاندن موی زنان است
▫️سخنی که ملزم به صداقت و دقت است ... سخنی که ملزم به بسم‌الله و صلوات است
▫️غذایی که از مال حلال باشد ... غذایی که موادّش حلال باشد
▫️آیه‌ی خدا مرجعِ اخلاق است ... آیه‌ی خدا مرجعِ احکام است
▫️وهن اسلام را در غفلت از اخلاقِ دینی دیدن ... وهن اسلام را در غفلت از احکامِ دینی دیدن
▫️مصلحت را در راستی و درستی حتی به قیمت آبرو دیدن ... مصلحت را در حفظ آبرو حتی به قیمت دروغ و نیرنگ دیدن
▫️توهین به اسلام را در بداخلاقی به نام پیشوایانِ دین دیدن ... توهین به اسلام را در بی‌احترامی به پیشوایانِ دین دیدن

🍃 اما چرا نوشتم که دین‌ِجلوه‌مدار مخرّب‌تر از دینِ ریایی است؟ دین‌دارِ ریاکار حداقل سعی می‌کند تظاهر کند که به ارزش‌های دینی وفادار است، دین‌دار جلوه‌مدار در عمل جلوه را جایگزین ارزش می‌کند. دینِ ریایی شاخه‌های دین را تهدید می‌کند اما دینِ جلوه‌مدار به ریشه می‌زند. چه سود از پوسته‌ی بدون مغز و صدفِ بدون گوهر.

@farhadshafti

فرهاد شفتی

07 Mar 2023 20:37

مهربانی روغنِ چراغ هستی است.

#مهربانی

@farhadshafti

فرهاد شفتی

03 Mar 2023 18:37

https://www.clubhouse.com/join/%D8%AD%D9%84%D9%82%D9%87-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%86%D9%88/SPGTdKA1/PY4r2w0z?utm_medium=ch_invite&utm_campaign=kSlWMleXAGiSFgzWRnSHDQ-613732

فرهاد شفتی

17 Aug 2021 22:30

👆الهیات اندوه (مرداد ۱۴۰۰، اینستاگرام دین‌آنلاین): فایل صوتی.

🍃 در پایان گفتگوی امشب پرسشی مطرح شد: "درباره‌ی حق‌مداری که بحث شد، چگونه می‌توان حق را دانست در زمانی که همه مدعی‌اند که حق آن‌است که آنها می‌گویند؟"
پایان برنامه بود و موضوع ورای بحث. سعی کردم به اختصار پاسخی عملی دهم. در اینجا مایلم پاسخ دیگری را نیز مطرح کنم:
🍃 نوعی از حق که کمتر مبهم است، حق انسان‌ها و حیوانات و محیط زیست است که زایل شدنش منجر به ظلم به آنها می‌شود. می‌پذیرم که این نیز گاهی تشخیصش مشکل است، اما براینم که تشخیص این حق آسان‌تر است. مشکل می‌توان ظلم را توجیه کرد.

#اندوه #الهیات #حسین
@farhadshafti

farhad.s.telegram@gmail.com

فایل تصویری 👇

فرهاد شفتی

16 Aug 2021 02:13

انجمن علمی دین‌پژوهی ایران برگزار می‌کند:
برنامه افتتاحیه انجمن دین‌پژوهی ایران

دکتر فاطمه توفیقی
عضو هیئت‌علمی گروه دین‌پژوهی در دانشگاه ادیان ومذاهب، قم، ایران


*دین‌پژوهی ایرانی؛ مسائل و روش‌ها*

دوشنبه ۲۵ مردادماه ۱۴۰۰
ساعت: ۱۸ تا ۲۰

لینک ورود به جلسه:
https://www.skyroom.online/ch/mmfallah/iars
لطفا از قسمت *میهمان* وارد شوید

فرهاد شفتی

13 Aug 2021 19:44

برای من، مرحوم احمد قابل به معنی کلمه یک "آیة‌ الله" است. نه به خاطر درجه‌ی اجتهاد یا علمش یا دیدگاه‌های فقهی و دینی‌اش (که قابل نقدند)، بلکه به خاطر دغدغه‌هایش، حق‌دوستی‌اش و خلوصی که در نوشته‌ها و سخنانش می‌دیدم و می‌بینم.

#احمد_قابل
@farhadshafti

فرهاد شفتی

12 Aug 2021 21:43

👆 آرامش زیر تیغ، شادی در ماتم (مرداد ۱۴۰۰، اینستاگرام کانون توحید): فایل صوتی.

- مروری بر نظر متخصصین درباره‌ی بن‌مایه‌های سلب آرامش و شادی در جان انسان
- روایت برداشتی فرادینی از قرآن که شاید برای برون‌رفت انسان از اضطراب و غم موثر باشد
- نمونه‌هایی از ماجرای کربلا

#آرامش #اندوه #شادی
@farhadshafti

farhad.s.telegram@gmail.com

فایل تصویری 👇

فرهاد شفتی

09 Aug 2021 13:47

کرونا و عزاداری، مس‍ئ‍له‌‌ای بس ساده

متاسفم که مطلبی که سال پیش فرستادم هنوز، و بلکه بیشتر، به شرایط امروز مربوط است. همان را با یک مقدمه‌ی کوتاه می‌آورم:

🔺مقدمه: در شرایط یک بیماری فراگیر، عدم رعایت آن چه عقل و علم توصیه می‌کند تنها ضرر به خود نیست، بلکه ضرر به دیگران از طریق کمک به نشر و تداوم بیماری و نیز در فشار بیشتر قرار دادن نظام درمانی کشور است. آنها که رعایت نمی‌کنند از موجبات رنج و مرگ آنها که بعداً مبتلا می‌شوند هستند.‌ در شرایط یک بیماری فراگیر، افراد تنها موثر در سلامت یا بیماری خود نیستند، بلکه سلامت و بیماری دیگران نیز در گروی رفتار آنهاست.

〰〰〰〰〰〰〰

گاه یک مس‍ئ‍له‌ی ساده و واضح در مقام بحث و جدل پیچیده می‌شود، آنقدر که پاسخ‌های روشن نیز به نظر مبهم و ناقص می‌نمایند. این نوشتار کوتاه تلاشی است برای نشان دادن وضوح مس‍ئ‍له‌ی ساده‌ی کرونا و عزاداری:

🍃 در مواجهه با بیماریهای عفونی، بر اساس روایات تاریخی موجود در کتب شیعی و سنّی، توصیه‌ی پیشوایان دین در خانه ماندن، از شهر بیرون نرفتن، و بر حذر بودن بوده است. بر اساس روایات، پیامبر با مردی که برای بیعت نزد او آمده بود و مبتلا به جذام بود دست نداد و با رعایت فاصله بیعت او را پذیرفت، توصیه‌ی امام باقر (ع) درباره‌ی مواجهه با وبا، کناره‌گرفتن (اعتزال) بود.

🍃 در منش اسلام چیزی به عنوان فدا کردن خود یا قهرمانی کردن در عمل به تکالیف دینی (غیر از جهاد) نداریم. بر اساس نصّ صریح قرآن، سلامتی و جان انسان چنان ارزشی دارد که در صورت لزوم، حرام موقّتاً مباح می‌گردد (مانند مصرف گوشت حرام در حالت اضطرار) و واجب، عجالتاً برداشته می‌شود (مانند ترک روزه در سفر و بیماری).

🍃 بر اساس سیره‌ی پیامبر، و هم‌گام با قرآن، عمل به شعائر دینی نباید به گونه‌ای باشد که انسان را به دشواری بسیار بیندازد. در روایات آمده است که گاه به علّت ریزش شدید باران و گل و لای حاصل از آن، در زمان پیامبر نماز جمعه برگزار نمی‌شد. ندای "صلّوا فی بیوتکم" (نماز را در خانه‌هایتان بخوانید) که در این ایّام از برخی مساجد دنیا شنیده شد بر همین مبناست. دسته‌بندی عذرهای پذیرفته شده برای معاف شدن از تکالیف دینی از مباحث مشهور فقه در مذاهب اسلامی است.

🍃 عزاداری آگاهانه و عبرت آموز برای واقعه‌ی کربلا گوهری است پرارزش و هم‌گام با دین، امّا از واجبات دین نیست. ضرر رساندن به دیگران امّا حرام قطعی است.

🍃 آن چه توصیه شده است، زنده نگاه داشتن یاد و پیام حسین (ع) است، هیچ توصیه‌ای امّا درباره‌ی شکل و چگونگی این یادآوری نیامده است. شرکت در مراسم و سینه‌زنی جمعی و روضه‌خوانی و هیأت، علم و سنج و زنجیر و سفره، یکی از اشکال متنوّع فرهنگی برای این کار است که در طول تاریخ به‌تدریج شکل گرفته است. تغییر موقّت این شکل از عزاداری به شکلی که با شرایط زمانه، مانند دوره‌ی عالم‌گیری یک بیماری خطرناک، تناسب داشته باشد امری فرهنگی است نه دینی. تغییر شکل عزاداری به معنی تعطیل عزاداری نیست.

کرونا و عزاداری مس‍ئ‍له‌‌ای است بس ساده، در دینی که تعقّل را ارج می‌نهد و اهل تسامح و تسهیل است.

#کرونا #تکرار
@farhadshafti

فرهاد شفتی

25 Jul 2021 12:51

فایل صوتی نشست شصت‌‌‌ و ششم انجمن مباحثات قرآنی (با همکاری مرکز مطالعات قرآن دانشگاه مفید)
با موضوع
عبارات دوتایی (تکرارشونده) در قرآن
Doublets in the Quran


🎤 دکتر گابریل سعید رینولدز
به همراه مشارکت‌هایی از
دکتر فرهاد شفتی
دکتر فرهاد قدوسی
دکتر زهرا اخوان صراف


📅 سی‌ام تیرماه ۱۴۰۰

📚 انجمن مباحثات قرآنی

(نیز فایل تصویری، مشروح و ترجمه مشارکت‌ها و ترجمه مقاله به زودی منتشر خواهد شد.)
t.me/Anjoman_Mobahesat_Archive

فرهاد شفتی

23 Jul 2021 18:52

کوتاه، درباره‌ی پژوهش‌های دینی در جوامع دانشگاهی غرب (بخش اول: دغدغه)

🍃 با کوشش اندیشمندان و گروه‌های مطالعاتی و پژوهشی، و استفاده از امکانات دسترسی آسان به صورت مجازی، و البته بالا رفتن ظرفیت تحمل دین‌داران، در دوره‌ای به سر می‌بریم که پژوهش‌های قرآنی دانشگاهیان در غرب در میان دین‌داران کشورهای مسلمان مطرح می‌شود، و خوشبختانه اندیشمندان ایرانی در این زمینه بسیار فعال هستند.

🍃 کارهای پژوهشی دانشگاهی در غرب طبعا بیشتر توسط غیر مسلمانان انجام می‌شود و بدیهی است که ایشان دغدغه‌ی دفاع از دین را ندارند و تنها در پی انجام یک کار علمی و رسیدن به نتایج قابل دفاع هستند. در واقع حتی اگر پژوهشگر مسلمان نیز باشد، موظف است در ارائه‌ی یک کار علمی به جامعه‌ی بین‌المللی پژوهش‌گران، باورهای دینیش را دخالت ندهد.

🍃 در مواجهه‌ با چنین کارهای پژوهشی گاه افراط و تفریط صورت می‌گیرد. از یک سو برخی دین‌داران (مسلمان، مسیحی، یهودی، ...) وظیفه‌ی خود می‌دانند که به هر نحوی از باور دینی خود دفاع کنند، و این وظیفه را درباره‌ی این کارهای پژوهشی که گاهی به نتایج غیر مطلوب دین‌داران می‌رسد نیز اعمال می‌کنند. گویی انتظار دارند که یک ناباور به دین در کار پژوهشی خود به این نتیجه برسد که باورهای دینی ایشان همگی درست و از نظر علمی قابل دفاع است. برخی حتی با دید تردید به صداقت پژوهشگر نگاه می‌کنند و او، پژوهش او، و حتی گروه علمی او را بدنیت و دین‌ستیز می‌دانند. در برابر این برخورد افراط‌گرایانه، برخوردی تفریطی نیز گاه دیده می‌شود، آنجا که دیدن یک نام غربی و دیدن نام دانشگاهی غربی در کنار آن، و ملاحظه‌ی یک مقاله‌ی پر از اصطلاحات فنی و پرمرجع، به شیفتگی و پذیرش بدون بررسی می‌انجامد.

🍃 به نظرم نه برخورد اول کمکی به دین‌داری می‌کند و نه برخورد دوم کمکی به علم. می‌دانم که دین‌داران اهل اندیشه از برخورد اول به ستوه آمده‌اند و علاقه‌مندان واقعی به علم و پژوهش از برخورد دوم بری هستند. می‌پذیرم که همه‌ی کارهای علمی مصون از تعصب نویسنده نیستند و گاه نویسنده «باور به غیر قابل باور بودن» دین مورد پژوهش را در کار خود دخالت می‌دهد. همچنین تردیدی نیست که بسیاری از کارهای علمی پژوهشی منتشر شده در مجلات علمی معتبر، نسبت به کارهای پژوهشی "دم دستی" معمولا بسیار پربار و دقیق هستند.

🍃 با این حال ماندن در جاده‌ی اعتدال در مواجهه با کارهای علمی پژوهشی در غرب اقتضا می‌کند که با این کارها برخورد علمی داشته باشیم و در پی دفاع از باور خود نباشیم. حقیقت والاتر از باورهای شخصی است. حتی اگر تصور کنیم که پژوهشگر تعصب غیر حرفه‌ای داشته است تنها برخوردی علمی و غیر متعصبانه می‌تواند با چنین کاری هم‌آوردی کند. همزمان چشممان را بر کاستی‌های احتمالی کار نببندیم، که هیچ کار علمی بدون کم و کاستی نیست، پژوهشگران واقعی از نقد منصفانه‌ی کار خود استقبال می‌کنند و در واقع بخشی از نیت انتشار کارشان گرفتن بازخور است.

#پژوهش #نقد

@farhadshafti

👇

فرهاد شفتی

20 Jul 2021 12:37

https://www.skyroom.online/ch/mofidclass/ghoran

🍃 در این نشست دکتر رینولدز یافته‌های خود از عبارات دوتایی قرآن را مطرح می‌کند و نتیجه می‌گیرد که این عبارات دوتایی حاصل ویرایش‌های انجام شده در متن قرآن پس از دوران پیامبر و پیش از توافق بر متن رسمی قرآن هستند.
🍃 در پایان سخنرانی جمعی از پژوهشگران قرآن پرسش‌ها و نقد و نظر خود را با سخنران در میان خواهند گذاشت. زبان اصلی انگلیسی خواهد بود اما ترجمه به فارسی نیز انجام می‌شود.
#اطلاع #جمع_قرآن
@farhadshafti

👇

فرهاد شفتی

17 Jun 2021 11:30

قرآن، علم، تاریخ، پیش‌گویی

🍃 یکی از دغدغه‌های دل‌بستگان به قرآن، دفاع از آیاتی است که حداقل در ظاهر با معلومات بدیهی بشر امروز هم‌خوانی ندارند. این آیات عمدتا آنها هستند که به پدیده‌ای در طبیعت اشاره کرده‌اند، یا به تاریخ، و یا پیش‌بینی برای آینده. گاه نیز این دغدغه صورت پیشرفته‌تری می‌گیرد و تبدیل به نظریه‌پردازی علمی، تاریخی و آینده‌نگری بر مبنای قرآن می‌شود.

🍃 من مدتهاست از این دغدغه فارغم و از این‌گونه نظریه‌پردازی‌ها به دور، نه برای اینکه دلبستگیم به قرآن کم شده است بلکه از آن روی که به این نتیجه رسیده‌ام که اشارات قرآن به پدیده‌های طبیعی، تاریخ و آینده، بیان یک حقیقت علمی یا تاریخی، و یا پیش‌گویی آینده نیستند. گفتمان انذار و تذکیر قرآن برمبنای معلومات و ذهنیات مخاطبین مستقیم این کتاب، از جمله شخص پیامبر است.

🍃 به نظرم توجه به موضوع قرآن، هدف قرآن، اسلوب قرآن، نگاهی مومنانه اما نقادانه به قرآن، و نیز بازاندیشی در برداشت ما از ماهیت وحی، می‌تواند در پذیرفتن (یا نپذیرفتن) آنچه نوشتم موثر باشد.

#فهم_قرآن #علم
@farhadshafti

فرهاد شفتی

17 Mar 2023 16:01

هفت گفتگو در باب اسلام و مسلمانی

🍃 گفتگوی پنجم، بخش ١ (با معهد علوم اسلامی):
- خدا کیست، قرآن چیست؟ رستگار کیست؟ بحث ماهیت وحی (20MB)
- پرسش و پاسخ (19MB)

بخش دوم این گفتگو با عنوانِ "رستگار کیست" (مفاهیم تزکیه و معنویت) تا چند روز آینده هم‌رسان خواهد شد.

#ماهیت_وحی
@farhadshafti

برگه‌های این گفتار 👇

فرهاد شفتی

15 Mar 2023 20:22

🔸چهاردهمین شماره فصلنامه حیات معنوی، «ویژه اخلاق صنفی روحانیت(2)»
این شمارۀ فصلنامۀ «حیات معنوی» به موضوع اخلاق صنفی روحانیت اختصاص یافته و در قالب پنج مقاله، چهار گفت‌وگو، دو معرفی و نقدِ کتاب و بخش جدید نقد و نظر ارائه شده است.
🔹این شماره در 200 صفحه و به قیمت 80هزار تومان، چاپ و در اختیار علاقه‌مندان قرار دارد. برای تهیه فصلنامه از راه‌های زیر اقدام فرمائید.
💠مراکز پخش:
تهران:دفتر مؤسسه بشرا، 09121053085
(خ خواجه عبدالله انصاری، خ تیسفون، خ مدائن، ک انتاکیه، ک علایی شرقی، پ 14، واحد 1)
قم: 1. دفتر مؤسسه بشرا، 02537744624
(خ معلم، مجتمع ناشران، ط اول، و 120)
    2. کتابخانه مؤسسه بشرا، 02536657088
(م امام، خ کارگر، خ شهید سهیلی، پ 60، و 5)
    3. کتابسرای حقوق، 02537848327
(خ معلم، مجتمع ناشران، ط اول، و 151)
شیراز: کتابسرای قائم، 07136263595
(م دانشجو، جنب خوابگاه قدس)
اصفهان: کتابسرای حکمت، 03132240608
(چهارباغ پایین، روبروی تربیت‌ بدنی)
🌐نسخه الکترونیکی:
1. وب‌سایت «مؤسسه فرهنگی دین‌پژوهی بشرا»: www.boshraonline.ir
2. فیدیبو: www.fidibo.com
3. کتابراه: www.ketabrah.ir
4. طاقچه: www.taaghche.com
👇👇👇

فرهاد شفتی

10 Mar 2023 19:09

هفت گفتگو در باب اسلام و مسلمانی

🍃 گفتگوی چهارم (با معهد علوم اسلامی):
- ما و غیرمسلمانان، کدام دینِ برتر را داریم؟ بحث کثرت‌انگاری (17MB)
- پرسش و پاسخ (بخش عمده‌ای از این نشست به تبادل نظر با دکتر ابونجمی از اساتید معهد علوم اسلامی گذشت. از ایشان و دیگر اساتیدی که در این گفتگو شرکت کردند بسیار سپاسگزارم) (24MB)

(تصحیح و پوزش: بنا بر عادتی اشتباه در این گفتار«امَّ‌القری» را در آیه‌ی مورد نظر در چند جا «امُّ‌القری» گفتم.)

گفتگوی هفته‌ی آینده: خدا کیست، قرآن چیست؟ رستگار کیست؟ بحث ماهیت وحی (با معهد علوم اسلامی)

#کثرت‌انگاری
@farhadshafti

برگه‌های این گفتار 👇

فرهاد شفتی

07 Mar 2023 22:44

☝️این را که فرستادم از دوستی نسبتا جوان پیام آمد که منظور از «روغنِ چراغ» چیست.
دعوتش کردم این مطلب را درباره‌ی چراغ‌روغنی بخواند و نوشتم: شما بخوان «مهربانی سیگنالِ اینترنت هستی است.»

فرهاد شفتی

05 Mar 2023 14:43

دکتر سروش و نظریه‌ی حقیقت:

🍃 دیروز (شنبه ۱۳ اسفند) نشست دوم بحث حقیقت و روش برای بررسی نظریه‌ی تازه‌ی دکتر سروش در باب حقیقت در حلقه‌ی دیدگاه نو برگزار شد. در این نشست دکتر سروش تقریر دیگری از نظریه‌ی خود را مطرح کرد و سپس در بخش نقد-پرسش و پاسخ به گفتگو با شرکت‌کنندگان پرداخت.

چکیده‌ی نظریه‌ی دکتر سروش که او آن را در نشست دوم نظریه‌ی "بازرگانی صدق" نام نهاد این است:
"صدق و کذب ... محصول تصدیق و تکذیب عقلاست و لاغیر ... . صدق تابع تصدیق است ... حقیقت حقیقی نیست بلکه اعتباری است."  (دقایق ۰۷:۰۴ تا ۰۸:۱۵ از فایل صوتی نشست اوّل).

🍃 نقدها و پرسش‌های مطرح شده توسط شرکت کنندگان و پاسخ‌های دکتر سروش، صرف‌نظر از اینکه کدامین را قانع‌کننده بیابیم، مجموعه‌ی متنوعی بود از نکات، تحلیل‌ها و دانستنی‌های سودمند در منطق، فلسفه، اخلاق و معرفت‌شناسی. در میان بحث‌های ارزشمندی که دوستان مطرح کردند من نیز سعی کردم در فرصتی که داشتم سه نکته را در سه عنوان با دکتر سروش در میان بگذارم و پاسخ و دیدگاه او را درباره‌ی آنها جویا شوم:

1⃣ محصول: نظریه‌ی بازرگانی صدق به نظر غیرقابل ابطال است. اگر عُقلا این نظریه را نپذیرند این نظریه ظاهرا باطل می‌شود. با این حال باطل شدن این نظریه می‌تواند کماکان بر مبنای همین نظریه باشد که حقیقت را تابع قانع شدن عُقلا می‌داند. به عبارت دیگر باطل دانستن این نظریه می‌تواند در بستر قبول این نظریه صورت گیرد. انگار که در همان دَم که نظریه باطل می‌شود دوباره جان می‌گیرد و خود را از باطل بودن می‌رهاند. پرسش اصلی اینجاست: آیا این ابطال ناپذیری نقطه‌ی قوّت این نظریه است یا حاکی از مشکلی منطقی و تناقضی (paradox) در ساختار این نظریه است؟

2⃣ رویکرد: در استدلال به سوی این نظریه بر نقش قانع شدن عُقلا در پذیرفتن امری به عنوان حقیقت تاکید فراوان شد، و نیز بر این نکته که هر آنچه آن را حقیقت می‌دانیم حاصل قانع شدن عقلا درباره‌ی آن است و اگر امری را که تاکنون حقیقی می‌دانستیم اکنون نادرست می‌دانیم آن نیز به علّت تغییر نظر عُقلاست. این ملاحظات که بسیاری کم و بیش بر آن متفق‌اند همه درباره‌ی فرآیندِ دانستن حقیقت است. اینکه حقیقت امری حقیقی نیست بلکه اعتباری و تابع نظر عُقلاست، خروجی (موضوع) این فرآیند است. آنچه برای من مبهم است این است که چگونه مشاهده‌ی فرآیند، منجر به قضاوت درباره‌ی خروجی این فرآیند می‌شود. به نظر می‌آید که در تبیینی که مطرح شد، بین مشاهده‌ی فرآیند و قضاوت درباره‌ی خروجی آن گسستی پدید آمده است، و از این منظر رویکردی که منجر به برآمدن نظریه‌ی بازرگانی صدق شد نیاز به تبیین بیشتری دارد.

3⃣ خاستگاه: در نشست نخست، مزاحمت‌ها و مشکلات وارد بر برخی نظریه‌‌های حقیقت برشمرده شدند و سپس نظریه‌ی جدید به عنوان نظریه‌ی بدیل پیشنهاد شد. دو دسته پرسش را در اینباره مطرح کردم:
▫️آیا وارد بودن مشکلاتی به یک نظریه‌ی معرفت‌شناسی شرط کافی برای باطل دانستن آن نظریه است؟ آیا نمی‌توان دشوار بودن فهم کامل حقیقت را علّت بروز چنین مشکلاتی دانست؟ از سوی دیگر، اگر نظریه‌ای در معرفت‌شناسی به مشکلی برخورد نکرده باشد آیا این شرط کافی برای درست دانستن آن نظریه است؟ از اینجا به این پرسش رسیدم که خاستگاه و لازمه‌ی طرح این نظریه‌ی جدید در باب حقیقت چیست، به خصوص با توجه به اینکه این نظریه، به اقرار صاحب آن، می‌تواند پی‌آمدهای نظری نامطلوبی نیز داشته باشد؟
▫️بر چه مبنایی باید انتظار داشت که تنها یک نظریه‌ی حقیقت برای همه‌ی مراتب و انواع حقیقت و برای همه‌ی مراتب درک عُقلا به کار آید؟ به فرض قابل قبول بودن نظریه‌ی بازرگانی صدق، بر چه مبنایی می‌توان آن را بر همه‌‌ی انواع حقیقت (تاریخ، اخلاق، دین، پدیده‌های طبیعی، سیاست، ...) و در همه‌ی حالات عُقلا جاری و ساری دانست؟

🍃 نظریه‌ی «بازرگانی صدق» تازه از تنور اندیشه‌ی دکتر سروش بیرون آمده است. پرسش‌ها و روشن‌گری‌های برخاسته از اینگونه نشست‌ها به بررسی دقیق‌تر و نقد عمیق‌تر این نظریه کمک خواهند کرد. امیدوارم سه نکته‌ی بالا و مباحث مربوط به آنها نیز در این کار موثر باشند.

فایل صوتی نشست دوم از اینجا قابل دسترسی است.

#سروش
@farhadshafti

فرهاد شفتی

17 Aug 2021 22:39

👆الهیات اندوه (مرداد ۱۴۰۰، اینستاگرام دین‌آنلاین): فایل تصوتی.
دسترسی آنلاین: https://www.instagram.com/p/CSr5RZaKLx7/

🍃 در پایان گفتگوی امشب پرسشی مطرح شد: "درباره‌ی حق‌مداری که بحث شد، چگونه می‌توان حق را دانست در زمانی که همه مدعی‌اند که حق آن‌است که آنها می‌گویند؟"
پایان برنامه بود و موضوع ورای بحث. سعی کردم به اختصار پاسخی عملی دهم. در اینجا مایلم پاسخ دیگری را نیز مطرح کنم:
🍃 نوعی از حق که کمتر مبهم است، حق انسان‌ها و حیوانات و محیط زیست است که زایل شدنش منجر به ظلم به آنها می‌شود. می‌پذیرم که این نیز گاهی تشخیصش مشکل است، اما براینم که تشخیص این حق آسان‌تر است. مشکل می‌توان ظلم را توجیه کرد.

#اندوه #الهیات #حسین
@farhadshafti

farhad.s.telegram@gmail.com

فرهاد شفتی

17 Aug 2021 12:12

🏴دین‌آنلاین برگزار می‌کند:
مجموعه لایوهای ایام عزای آل الله
با حضور اندیشوران حوزوی و دانشگاهی

▪️اندوه و الهیات اندوه

با حضور فرهاد شفتی

به میزبانی نورا نوری صفت

🕙 سه‌شنبه ۲۶مرداد ساعت ۲۲

https://instagram.com/dinonline

فرهاد شفتی

15 Aug 2021 14:53

مطلع شدم که فایل صوتی "آرامش زیر تیغ، شادی در ماتم" تا انتها بارگذاری نشده بود. فایل کامل را جایگزین کردم. فایل تصویری کامل بود.

فرهاد شفتی

12 Aug 2021 21:53

👆 آرامش زیر تیغ، شادی در ماتم (مرداد ۱۴۰۰، اینستاگرام کانون توحید): فایل تصویری.
دسترسی آنلاین: https://www.instagram.com/p/CSe7vkuju1O/

- مروری بر نظر متخصصین درباره‌ی بن‌مایه‌های سلب آرامش و شادی در جان انسان
- روایت برداشتی فرادینی از قرآن که شاید برای برون‌رفت انسان از اضطراب و غم موثر باشد
- نمونه‌هایی از ماجرای کربلا

farhad.s.telegram@gmail.com

#آرامش #اندوه #شادی
@farhadshafti

فرهاد شفتی

11 Aug 2021 20:31

آرامش زیر تیغ، شادی در ماتم

در صحبت فردا شب (پنجشنبه) در اینستاگرام کانون توحید، نخست با استفاده از برخی یافته‌های متخصصین، بن‌مایه‌های سلب آرامش و شادی در جان انسان را مرور می‌کنم. سپس با تکیه بر آیات قرآن سعی می‌کنم بینشی را پیشنهاد کنم که اگر به کنش‌های مناسب ختم شود می‌تواند به انسان امروز برای برون‌رفت از اضطراب و غم یاری دهد. منظور از انسان امروز اعم از مسلمان و نامسلمان، خداباور و خداناباور است. از ماجرای کربلا برای غنی شدن بحث کمک خواهم گرفت.

#آرامش #اندوه #شادی
@farhadshafti

فرهاد شفتی

06 Aug 2021 15:46

حکایت متفاوت مورچه از بایزید

🍃 داستان بایزید و مورچه از داستان‌های معروف تذکره‌الاولیاست. شیخ عطار اینگونه نقل می‌کند:
"نقل است که چون از مکه می‌آمد به همدان رسید. تخم معصفر خریده بود. اندکی از او بسر آمد، برخرقه بست. چون به بسطام رسید یادش آمد. خرقه بگشاد، مورچه ای از آنجا بدر آمد. گفت: ایشان را از جایگاه خویش آواره کردم. برخاست و ایشان را به همدان برد. آنجا که خانه ایشان بود بنهاد، تا کسی که در التعظیم لامرالله به غایت نبود، الشفقة علی خلق الله تا بدین حد نبود."

🍃 چند روز پیش دوستی برای من روایت دیگری از این داستان را فرستاد، این بار به قلم جهانگرد و فعال محیط زیست، محمد تاجران، که خداوند نگاهش دارد و همواره سربلند و شاد بخواهدش. این روایت را خواندم و بسیار لذت بردم. از آن روایت‌هاست که به مناسبت و بر مبنای دغدغه‌ی خواننده برای هر کس می‌تواند پیام متفاوتی داشته باشد.

🍃 از کانال اینستاگرام ایشان نقل می‌کنم و شما را با آن تنها می‌گذارم:
"روزگاری موری بود خوان نعمتش فراخ و دیدار یارش میسر. کاروانی میگذشت و شبی چند بار بنهادند و آتش افروختند و بزمی ساختند. یار آن مور میگذشت و بر آن خوان گسترده مدهوش گشت، بر دانه‌ای به پشت اشتری شد و سرخوش از نعمتش به روزی مشغول.
کاروان بار بر بست و جز خاکسترش در پشت سر نماند ، مور نالان در پی یار دوان و یار بر پشت اشتر خسبیده و راهی‌.
مور شیون کرد و بر سر زد از فراغ یار و روزگارش سخت شد. به چله به سنگی‌ شد نشسته به روزه و شیون.
روز چلمش خدای بانگی زد بر بایزید که به فلان واحه شو و بر فلان سنگ اندکی‌ بخسب و مور را نیز فرمود که روزه ات مقبول افتاد و خدایت تو را شنید، بایزید را بر تو فرستادیم تا به یارت رساند. مور سر از زانو برگرفته چشم به آفتاب و خاک کشید تأ بایزید را دید خسته در راه.
آنگاه که بایزید در کار رستن بود بر قبایش نشست و شادمان و امیدوار چشم به راهش بست ثنا گویان و شاکر.
بایزید به منزل رسید و بار بر زمین نهاد و چشمش بر مور افتاد، شیون بر آورد که وا مصیبتا، من نه آن ظالم‌ام که موری از خانه‌اش جدا سازم.
به طرفه العینی مور در کیسه نهاد و راه بازگشت بر گرفت , سرخوش و شاکر که آنچنان مهری به دل دارد خدای و بندگانش را که حتی بار فراغ موری نتواند کشید.
مور اما اندوهگین فریاد میکرد بایزید را که هان ‌ای بنده خدا، تو مرا دیدی و خدایم ندیدی؟ فراغم دیدی و حکمت ندیدی ؟ و خدایش فریاد میکرد بایزید را که تو را فرموده بودم که مور را به یارش رسانی و تو بر خیال خامت فراقش دهی‌؟"

#حکمت #نقل_قول

@farhadshafti

فرهاد شفتی

23 Jul 2021 18:54

☝️
کوتاه، درباره‌ی پژوهش‌های دینی در جوامع دانشگاهی غرب (بخش دوم: نمونه)

🍃 دکتر گبریل رینولدز استاد دانشگاه نوتردام آمریکا که پژوهش‌های گسترده‌ای درباره‌ی قرآن، اسلام و مقیاسه‌ی قرآن و انجیل دارد، در نشست انجمن مباحثات قرآنی با همکاری مرکز مطالعات قرآن دانشگاه مفید، مقاله‌ی اخیر خود را در قالب یک سخنرانی با عنوان "عبارت‌های دوتایی در قرآن" ارائه داد. بسیار لذت بخش بود که نشست با بار علمی خوبی برگزار شد و مواجهه با این کار پژوهشی، در مجموع، با کمترین افراط و تفریط از نوعی که در پیام بالا اشاره کردم به انجام رسید. سخنران نیز اگرچه طبعا سعی در دفاع علمی از کارش داشت از نقدها و پیشنهادات برای تکمیل کار تشکر کرد.

🍃 توضیح پژوهش اخیر دکتر رینولدز به صورت بسیار فشرده: تمرکز کار بر عبارات مشابه در قرآن است که رینلولدز از آنها به عنوان "دوتایی‌ها" (doublets) یاد می‌کند (مثلا نگاه کنید به آیات ۲:۳۵ و ۷:۱۹). این عنوان و مفهوم در مطالعات انجیل‌شناسی سابقه دارد. رینولدز بر مبنای ملاکی که تدوین می‌کند، جدولی از دوتایی‌های قرآن تهیه می‌کند که شامل ۲۹ دوتایی (یا سه‌تایی) است. او اشاره می‌کند که در قرآن تنها سه دوتایی‌ مکی-مدنی آمده است (یعنی یک مورد در سوره‌ی مکی و مورد دیگر در سوره‌ی مدنی است)، و بقیه همه مکی-مکی یا مدنی-مدنی می‌باشند. او بسیار اندک بودن دوتایی‌های مکی-مدنی را غیر عادی می‌بیند و با استفاده از تجربه‌ی پژوهش‌های مشابه در انجیل به ایده‌ای پیشنهادی می‌رسد. آن ایده یا فرضیه این است که این عبارات دوتایی حاصل ویرایش‌های انجام شده در متن قرآن پس از دوران پیامبر و پیش از توافق بر متن رسمی قرآن، بر اساس یک منبع مکی و یک منبع مدنی مستقل، هستند. علاقه‌مندان می‌توانند تلخیصی مفصل‌تر از این پژوهش را در کانال تلگرامی دوست پژوهشگرم، زهیر میرکریمی ببینند.

🍃 در نشست هم نقد روش‌شناسی مطرح شد و هم نقد تحلیلی. مهمترین نقد مطرح شده اما این بود که جدول دوتایی‌های رینولدز نقص داشت و چندین دوتایی مکی-مدنی از قلم افتاده‌اند و اضافه کردن این دوتا‌یی‌ها می‌تواند تصویر متفاوتی به این پژوهش بدهد. ضمن اینکه با کمی تغییر جزیی در ملاک پیدا کردن دوتا‌یی‌ها، موارد بیشتری شامل خواهند شد. رینولدز تشکر کرد و درخواست کرد که منبع پیدا کردن دوتا‌یی‌های بیشتر برای ایشان فرستاده شود. این کار انجام شد و رینولدز قدردانی کرد و توضیح داد که آنها را در کارهای تکمیلی لحاظ خواهد کرد.

🍃 این به نظرم نمونه‌ی خوبی است از یک تعامل دانشگاهی (آکادمیک) با یک کار علمی. گروهی باورمند اما علاقه‌مند پژوهشگری را که به نتایج متفاوتی از باورهای سنتی رسیده است دعوت می‌کنند و با احترام او را میزبانی می‌کنند. سخنران صمیمیت نشست را احساس می‌کند و از قرائت قرآن در آغاز نشست قدردانی می‌کند. یافته‌هایش را با صراحت مطرح می‌کند و نقد علمی می‌شود. این کار توسط پژوهشگری معتبر در مجله‌ای علمی و معتبر و تنها پس از تایید داوران تحریریه‌ی مجله منتشر شده است. با این حال این باعث نمی‌شود که علاقه‌مندان آن را خالی از اشتباه ببینند، آسیب‌پذیرترین بخش کار، یعنی داده‌ها را، بررسی می‌کنند و متوجه خطای بارز می‌شوند. آن را با پژوهشگر مطرح می‌کنند، پژوهشگر تشکر می‌کند و درخواست می‌کند منبع لازم را برای تکمیل کار برای او بفرستند.

🍃 به اینگونه یک کار علمی صرف‌نظر از موافق بودن یا نبودن با نتایج آن، با کمک مخاطبان به سوی بهتر شدن و تکمیل شدن می‌رود، بدون اینکه کسی نگران به لرزه افتادن باورهایش باشد، و بدون اینکه کسی با شیفتگی تمام سخنی را بدون بررسی بپذیرد.

از برگزار کنندگان این نشست تشکر می‌کنم.

تا باد چنین باد!

#پژوهش #نقد
@farhadshafti

فایل صوتی نشست 👇

فرهاد شفتی

20 Jul 2021 13:05

☝️
باسمه تعالی

#شصت‌وششمین‌نشست #انجمن‌مباحثات‌قرآنی
با همکاری مرکز مطالعات قرآن دانشگاه مفید، روز چهارشنبه ۳۰ام تیرماه ۱۴۰۰ در موضوع «Doublets (repeated) phrases in the Quran»
«عبارات دوتایی (تکرارشونده) در قرآن»
با ارائه دکتر گابریل رینولدز از دانشگاه نوتردام آمریکا، به صورت مجازی در فضای اسکای‌روم، برگزار خواهد شد.

از اعضای گرامی و پژوهشکران و علاقه‌مندان دعوت می‌شود با حضور فعال خود ارتقابخش این جلسه علمی باشند.
ارائه‌کننده محترم موضوع سخنرانی خود را این‌طور توضیح داده‌اند
👇🏻


Doublet (repeated) Phrases in the Quran

One feature of the Qur'anic text that has been understudied even by those interested in questions of rhetoric and literary strategies is the presence therein of repeated phrases. In compiling a list of doublets I have excluded strophic phrases (such as those in Q 54 and 55) which may be considered stylistic features. This leaves us with twenty-nine Qur'anic doublets. With three exceptions the doublets are either “Meccan-Meccan” or “Medinan-Medinan.” This simple observation matches what Andrew Bannister (An Oral-Formulaic Study of the Qur'an) has found through a more thorough statistical analysis, namely the distinctive nature of Meccan and Medinan language in the Qur'anic corpus. Nevertheless, the long doublets such as those I have identified argue against Bannister's contention that the repetitive, or formulaic, nature of Qur'anic speech redounds to oral composition (according to oral-formulaic theory, "blocks" of lexemes which form the starting point of oral works tend to be much smaller). I am particularly interested in what the doublets suggest regarding the possibility of a process of written redaction or editing.

ترجمه:
👇
عبارات دوتایی (تکرارشونده) در قرآن

یکی از ویژگی های متن قرآنی، وجود عبارات تکراری در آن است. این ویژگی حتی از جانب علاقه‌مندان به سؤالات بلاغی و راهبردهای ادبی نیز مورد بی توجهی واقع شده است. به هنگام تهیه لیستی از "دوتایی"ها، من عبارات ترجیع‌بند (مانند آنچه در سوره قمر یا الرحمن مشاهده می‌شود) را کنار گذاشته‌ام، این عبارات ممکن است ویژگی‌های سبکی پنداشته شوند. بنابراین بیست و دو "دوتایی" قرآنی باقی ماند. به استثنای سه "دوتایی" ، بقیه موارد "مکی-مکی" یا "مدنی-مدنی" هستند.
این مشاهده ساده با آنچه اندرو بنیستر در (مطالعه شفاهی-فرمولی قرآن) از طریق تجزیه و تحلیل آماری دقیق‌ -مثلاً ماهیت متمایز زبان مکی و مدنی قرآن- یافته است، تطابق دارد.
با این وجود، "دوتایی"های طولانی‌تری که من شناسایی کرده‌ام، برخلاف ادعای بنیستر هستند که معتقد است ماهیت تکراری یا فرمولی گفتار قرآنی، کمک به ایده "ترکیب شفاهی" قرآن می‌کند. (طبق تئوری شفاهی-فرمولی، "بلوک" های واژگان که نقاط آغارین آثار شفاهی را شکل می‌دهند، معمولاً بسیار کوچک‌تر هستند.)
آنچه این "دوتایی"ها در خصوص احتمال انجام فرآیند ویرایش کتبی پیشنهاد می‌کنند، مشخصاً مورد توجه من است.

فرهاد شفتی

15 Jul 2021 14:47

🎹 در جستجوی خوشی در زمان رنج‌

🍃 می‌‌اندیشم که پس از اندک وقفه‌ای که در فرستادن مطلبی در اینجا داشتم، اکنون با نواختن آهنگی، سلامی دوباره کنم، پیش از آنکه به موضوع اصلی این کانال بازگردم.

🍃 برای دوستانی که به تازگی به این کانال پیوسته‌اند یادآوری می‌کنم که در معرفی آمده است: «گاهی نیز با نواختن سازی تنوع‌طلبی خواهم کرد».

🍃 این بار اما بداهه‌نوازی نکردم، قطعه‌ی معروفی* از یان تیرسن را به شاگردی نشسته‌ام. علتی هم دارد که این قطعه را انتخاب کرده‌ام. هرگاه آن را می‌شنوم مرا یاد خوش بودن غیر مشروط می‌اندازد، آن حال خوشی که شرایط زندگی، حتی رنج زمانه، عوضش نمی‌کند. حال خوشی که برآمده از درون است و نه وابسته به بیرون. به قول مولانا، که ما را به «عروسی جان» می‌خواند، «گر بود اندیشه‌ات گل، گلشنی».

🍃 در این ایامی که خطر بیماری، قطع برق و گرما بسیاری از هم‌وطنانم را در رنج شدید افکنده است، امیدم این است که این نوا بر دل دوستان تلگرامی‌ام به خوشی بنشیند.

* نکته‌ی فنی اینکه معمولا تنها نیمه‌ی اول این آهنگ اجرا و ارائه می‌شود. کاستی‌های تکنیکی در کارم بسیار است اما تمامش را نواخته‌ام.

#موسیقی #رنج

@farhadshafti

فرهاد شفتی

15 Jun 2021 20:05

سلامت نفس

🍃 به نظرم یکی از نشانه‌های سلامت نفس خشنود شدن از موفقیت دیگران و ناراحت شدن از مشکلاتشان است.

🍃 اگر احساس کنم از موفقیت کسی ناراحت شده‌ام یا از مشکلاتش خشنود، نیاز به واکاوی نفسم خواهم داشت تا بدانم دردم چیست و دوایش کجاست.

#نفس
@farhadshafti