Telegram-канал iranazadvaabad - ایران آزاد و آباد (مهدی نصیری): Unsorted

ایران آزاد و آباد (مهدی نصیری)

27 Dec 2024 17:30

نان، نام خداست

✍رضابابایی

بعد از جملۀ «اقتصاد زیربنا است» سه علامت می‌توان گذاشت: نشانۀ شگفتی(!)، علامت سؤال و نقطه. در دورۀ دبیرستان، وقتی تازه با مکتب‌های جهانی آشنا می‌شدیم، آن جمله را فقط برازندۀ علامت تعجب و استهزا(!) می‌دیدیم. اقتصاد؟ زیربنا؟ مگر ما فقط دهان و معده‌ایم؟ پس قلب و مغز و چشم و هوش و آرمان‌های انسانی ما چه می‌شود؟
تا اینکه روزگار به صد شعبده، اهمیت اقتصاد را در سیر فرهنگ و سیاست و حتی اخلاق و معنویت پیش چشممان آورد. دیدیم که پیامبر اسلام هم فرموده است: لولا الخُبز ماصلّینا و ماصُمنا. «نان نباشد، روزه و نماز هم نیست.» از عطار نیشابوری(در مصیبت‌نامه) هم خواندیم که اسم اعظم خدا «نان» است. پرسیدند چگونه؟ گفت: کدام اسم خدا را می‌شناسید که بدین سرعت درهای مسجد را باز کند و صدای مؤذن را در شهر بپراکند و مردم را به مسجد و محراب بیاورد؟ نبودید و ندیدید آن سال قحطی را در نیشابور، که مسجدها لانۀ عنکبوتان شده بود؟
سائلی پرسید از آن شوریده‌حال
گفت اگر نام مهین ذوالجلال
می‌شناسی بازگوی ای مرد نیک
گفت نان است این بنتوان گفت لیک
مرد گفتش احمقی و بی‌قرار
کی بود نام مهین، نان؟ شرم‌دار
گفت در قحط نشابور ای عجب
می‌گذشتم گُرسَنه چل روز و شب
نه شنودم هیچ‌جا بانگ نماز
نه دری بر هیچ مسجد بود باز
پس بدانستم که نان، نام خداست
پايۀ جمعیت و آرام ماست
ابوسعید ابوالخیر هم در اسرارالتوحید، از زبان عاقلی دیوانه‌نما نقل می‌کند که «نان» از اسمای حسنای خدا، بلکه اسم اعظم او است. (اسرارالتوحید، جلد دوم، ص583)
اندک‌اندک شگفتی‌نما(!) رفت و جای خود را به علامت سؤال داد. آیا واقعا شکم خالی، ایمان ندارد؟ سرِ بی‌سامان را سر معراج و پرهيزگاری نیست؟
گذشت و گذشت تا اینکه کم‌کم جناب «نقطه» هم برای ما شاخ و شانه کشید که «دور مجنون گذشت و نوبت ماست». برای من و مانند من که همۀ عمر با مارکسیسم جنگیده بودیم، سخت بود باورش.
روزگار و در به دری در متون و آثار، راهی دیگر پیش روی ما گذاشت، که نه حرف مارکس بی‌خدا درست باشد و نه حرف سرمایه‌داران بی‌دین: «زیربنا بودن اقتصاد درست است؛ اما مانند زیربنا بودن آهن و سیمان برای خانه. خانه بر آهن و سیمان استوار است؛ اما برای آهن و سیمان نیست. خانه را با سنگ و آجر می‌سازند تا در آن پناه گیرند و کتاب و نماز بخوانند و عشق‌ورزند و بیندیشند.» پس، اقتصاد زیربنا است؛ یعنی منزل «اول» است در این راه هزارمنزل.
در معتبرترین متون شیعی آمده است:
عده‌ای از اقلیت‌های قومی(به تعبیر عرب‌های صدر اسلام: موالی) نزد علی(ع) رفتند و از شیوۀ خلیفۀ وقت شکایت کردند که درهای حکومت و خلافت را به روی ما بسته‌ است. عرب‌ها ما را به بازی نمی‌گیرند. هستیم و نیستیم. امام(ع) از آنان خواست با وی به مسجدالنبی(ص) بیایند. وقتی به مسجد رسیدند، امام(ع) داخل شد، ولی از آنان خواست که بیرون مسجد بمانند. امام(ع) داخل شد و با گروهی از مسئولان بلندپایۀ خلافت که در آنجا اجتماع کرده بودند، گفت‌وگو کرد. چندی‌بعد، امام(ع) خشمگین و برافروخته بیرون آمد. فرمود: پاسخ آنان به من این بود: «قَدْ اَبینا ذلِک یا ابا الحسن؛ ما از اینکه غیر عرب را به دستگاه خلافت و حکومت راه دهیم، ابا داریم.» آنان پذیرای شما نیستند. اما من از برادر و پسر عمم، پیامبر خدا(ص) شنیدم که فرمود: اگر رزق و روزی را ده قسم کنند، یک قسم آن در حکومت است و باقی در تجارت. چشم به حکومت نداشته باشید؛ بروید به سوی نه قسم دیگر. (الکافی، باب النوادر، حدیث 59؛ بحارالأنوار، ج42، ص160، باب 124، حدیث 31)
ظاهرا این گروه، پند علی(ع) را آویزۀ گوش کردند که پس از گذشت یک قرن و نيم، توانستند قِسم دهم را هم از آنِ خود كنند و دربار امويان و عباسیان را تا گردن، غرق سرداران ترک و وزیران ایرانی کنند.
/channel/iranazadvaabad