3883
🔻کابان کاناڵێکی خۆماڵیی فەرهەنگی ، ئەدەبی و کۆمەڵایەتییە کە زۆرتر دەپەرژێتە سەر چیرۆک و ڕۆمان و هەروەها بابەتگەلی دیکەی کۆمەڵایەتی و هونەری و ... بەڕێوبەر @MTMUKRYANMK
❄️وفایی ساوجبلاغی❄️ تحفه المریدین، خاطرات میرزا رحیم ساوجبلاغی
❄️وەفایی سابڵاغی، میرزا ڕەحیمی سابڵاغی
بیرەوەرییەکانی وەفایی،
@kordshenasi
کابان | KABAN
🔺ماکێو نگاهبان استوار دره خان
▫️به گمانم ٣٠ سال از نخستین باری که از مسیر دره زیبای جاده‌ی اشنویه به ارومیه گذر کرده‌ام، گذشته باشد. در همه این سال‌ها، و هر بار که مجدداُ مسافر این مسافت ۷۰ کیلومتری دو شهر کهن و تاریخی می‌شوم ، مسحور زیبایی و تنوع طبیعت آنم و این حس هرگز کهنه و تکراری نمی‌شود. چه اینکه در هر یک از چهارفصل، این دره، جذابیت‌های ویژه و تازه‌ای برای هر رهگذری دارد.
▫️شهرستان‌های ارومیه (بویژه جنوب و بخش بزرگ سیلوانا) و اشنویه را می‌توان بهشت کوهنوردی شمال غرب کشور نامید؛ چراکه ظرفیت‌های این دو منطقه، باوجود کوه‌ها و دره‌های زیبا و مرتفع، در مقایسه با سایر مناطق ، بسیار ویژه و ممتاز بوده و در هر سوی و جهت که اراده کنی، دره‌ای زیبا و بکر، و یا کوهی استوار و بلند، مهربانانه میزبانی‌ات می‌کند.
▫️در سومین جمعه از آبان سال ۱۴۰۲ ، و برای گرامیداشت کوهنوردان فقیدی که اکنون در میان ما نیستند، پس از پیمودن روستاهایی چون دشت باراندێز و باڵانیش و کوکیا و قاسملو و دێرین قەڵا (قلعه دیرین و کهن) و باڕۆژ یا به‌ر ڕۆژ (رو به آفتاب) بەر بەڕان یا به‌رده به‌ران(رو به صخره و سنگ‌ها یا قوچ نر) و دره‌ی خان (دره‌ی امیرخان لپ زێڕین برادۆستی) در ۳۷ کیلومتری ارومیه، صعودی مشترک با حضور بیش از ۱۰ باشگاه کوهنوردی این شهر (ازجمله میربُهال ارومیه، اَورین، زاگرس، فرهنگیان، چهل میر شهیدان، بز سینا، بِنار زیوه، ستاره لوند و...) به بلندترین کوه مشرف بر دره قاسملو یعنی «ماکێو» (Makew) انجام گرفت.
▫️وجه‌تسمیه «ماکِو»(ماکێو) احتمالاً کوتاه شده «ماک‌کِو» به معنای کوه مادر، کوه اصلی یا کوه دارای شکاف و اشکفت و یا دارای دیواره سنگی صاف و عمود است. برخلاف کێو یا کِو که در زبان کُردی تنها معنای کوه یا ارتفاع و تپه می‌دهد. اما «ما» در زبان کُردی معانی بسیاری دارد؛ هژار موکریانی در فرهنگ نفیس هه‌نبانه بۆرینه در باب واژه‌ی «ما» می‌نویسد: «ما: ماندگار شد، زیست، بقیه ماند، امکان دارد، مگر میشود؟ چرا؟ مادینه، مادر، اصل، اساس، کوه‌سنگی، شکاف بزرگ در کوه، و...»
▫️رحیم اشنویی محمودزاده هم در صفحه ۹۰۳ جلد دوم کتاب «معانی بعضی از اسامی مادی کردی و پژوهش تاریخی آنها» در باب این کوه می‌نویسد:«دوله‌ما یا دره مان از زمین‌های روستای دولمه نزدیک به ساحل دریاچه سرچشمه گرفته و به کوهستان وسیع و سرسبز و خرم و پر آب «ماکِو» (ترجمه ترکی آن ماه‌داغی) منتهی میشود.... کوه در کردی کیو kew و در ترکی «داغ» گفته میشود. ماه‌داغی ترجمه ترکی ماکِو(Makew) میباشد....ماکِو در شرق دره‌ی قاسملو در ۳۵ کیلومتری جنوب اورمیه قرار دارد.» وی در صفحه ۳۸۶ کتاب «بعضی از اسامی کهن و ایرانی در زبان کُردی» اسم این کوه را ماکِو می‌نویسد. البته در سنوات اخیر برخی نیز این کوه را با اسامی جدیدی چون کوه مانگ (چیای مانگ) مادکوه و ماه‌داغی نامبرده‌اند.
▫️این کوه دقیقا بین روستای سیلان و دره «نژده رِ» قرار گرفته، و بر فراز قله‌ی آن می‌توان به راحتی بُزسینای مرگور و داڵان‌پر، عاز و حتی کێله‌شین و سپی‌ڕێز، و همچنین مجموعه‌ی قلل رشته کوه زاگرس و دره زیبای خان و منطقه ارومیه و دشت کم ارتفاع «دوله ما» در کرانه‌های غربی دریاچه ارومیه (محمودزاده اشنوئی دوله ما را «دره ماننا» معنا کرده است) را دید.
▫️ماکێو ارتفاعی حدوداً ۲۵۰۰ متری از سطح دریا دارد. (ارتفاع آن را از ۲۳۵۰ تا ۲۷۰۰ متغیر نوشته‌اند). رفتن به این قله نهایتاً ۲ ساعت طول کشیده و پس از صعود، با پیمودن خط‌الرأس نهایی در ضلع شرقی، می‌توان چندین غار و شکاف بزرگ را در دل کوه مشاهده کرد.
▫️می‌توان در سمت دیگر، یعنی ضلع جنوبی ، در دره‌ی بسیار سرسبز با چشمه‌ها و آب جاری نژده رِ (نژد یا نژده در زبان کردی به معنای حمله غافلگیرانه یا شبیخون است و رِ نیز به معنای راه است، به عبارتی نژدە رێ یعنی راه شبیخون یا حمله غافلگیرانه) فرود آمد. این قله در ضلع غربی خود دارای یک گرده سنگی است که مکانی مناسب برای صعود فنی به قله در فصول خشک، و تمرینات یخ و سنگ (درای تولینگ) در زمستان است.
@avinpress
لە زمانی کوردیدا هەموو ئاژەڵەکان به بەچکەیی ناوی تایبەتییان هەیە کە هەندێکیان بریتین لە:
بەچکەی کەر: جاش، جاشک
بەچکەهێسـر(هێستری بەچکە): فنـک
بەچکەی ئەسپ: جوانو، جوانولکە، جوانی
بەچکەی مانگا: گوێرەکە، گوێلـک، گۆلک
بەچکەی گامێش: پەڵخ، پاڵاخ
بەچکەی مەڕ: بەرخ، وەرخ، وەرک
بەچکەی مامـز یا بەچکەی ئاسک: کار، کارمامـز، کارئاسک، ئاسکۆڵە
بەچکەی بزن: کاریلە، کارژیلە، کاژیلە
بەچکەی مرۆڤ: مناڵ، زارۆ، زارۆک، بەچکە، بەچـک
بەچکەی کەروێشک: خڕنـک، خڕنەک
بەچکەی ڕێوی: لوویە، لوویەڵە
بەچکەی ورچ: بێوڵە، بێولە، بێوەڵە
بەچکەی بەراز: بزەڵە، کودەڵە، کۆڵە، بەرازکۆڵە
بەچکەی شێر: کۆڵە، شێرکۆڵە
بەچکەی بەبر: کۆڵە، بەورکۆڵە
بەچکەی تاژی: گوجی، گوجیلە، تووتە، تووتکیلە، تووتکۆڵە
بەچکەی سەگ: تووتە، تووتـک، تووتەکۆڵە، تووتکۆڵە، گوجی، گوجیلە(تووتکیلە و گوجیلە بۆ جۆری زۆر بچووک و ساوا بەکار دێت)
بەچکەی گورگ: کرت، کرتە (بە بەچکەی سەگگورگ کە جۆرێک سەگە و لە گورگ دەچێ بەویش هەر دەڵێن کرت، کرتە)
و ...
هەڵبەت هەندێ لەوانە لە ناوچەکانی تر ناوی دیکەشیان هەیە و هەروەها بەپێی ساڵ، نێر یا مێ بوون، تەنانەت هەندێ جار بەپێی ڕەنگیش ناویان دەگۆڕدرێ.
«ڕامان»
/channel/KABANMUKRYAN2721
(بەرەوپیری چیرۆکی بەفرین یان پەریسا)
" یا تاهیر یا هیچکەس"
هەموو بەیانیان بە هیوای دیتنی تاهیر لە خەو هەڵدەستام. نازانم بڵێم تاهیر ببوو بە هەموو ژیانم یا تەواوی ژیانم ببوو بە تاهیر! بەڵام ئەوەندە دەزانم کە خۆشەویستی تاهیر هەتا ناخ و گیانەمەژگم ڕۆیشتبوو و دڵنیا بووم لەوەیکە ڕەگ بە ڕەگ و ئێسقان بە ئێسقانی ئازای ئەندامم تاهیریان دەویست و سەیر هۆگری ببوون؛ هاوشێوەی کەسێک کە ئالوودە بە مادە هۆشبەرەکان دەبێ منیش بەم چەشنە گیرۆدەی ئەو ببووم!
بابم تاهیری زۆۆۆۆر خۆش دەویست و ڕێزی بۆی هەبوو، بەڵام ڕازی نەبوو شووی پێ بکەم.
بابم بە دەنگێکی بۆڕەوە کوتی: نامهەوێ هەموو ژیانت لە ترس و دڵەڕاوکێ و چاوەڕوانیدا تێپەڕ بێت. نامهەوێ ئەوەی من کێشاومە و بەسەرم هاتووە ئێوە بیچێژن، دەنانا دەبێ، ئائا، دەبێ بچێتە دەرێ.
دڵم وڵامی داوە: چاوەڕوانی و ترس و دڵەڕاوکێش لە پێناو تاهیر دابێ لە لام هەر پیرۆز و ناونازارە!
دایکم بۆڵاندی: باشە لەو هەمۆ خوازبێنە چاک چاکە، بۆ ڕاست تاهیر!؟
زەینم کوتی: دڵ وەک تروومپایە تەنیا کاری پۆمپاژ دەکات نەچی بچی بە قسەی دڵت بکەی!
دڵ و زەینم بەردەوام لەگەڵ یەکتر گێرەوکێشە و مشتومڕیان بوو و لەبەرامبەر یەکتردا ڕاوەستابوون؛ جا سەیرەکە لەوە دابوو هەموو جارێ هەر دڵ بوو کە زەینیمی دەبەزاند و تەنیا هەر خۆی براوەی ئەو حەیس و باسە دەبوو!
دایکم کوتی: ڕۆڵە دەنگی دەهۆڵ هەر لە دوورەوە خۆشە! خۆم ژنە پێشمەرگەم، بەڵام تۆش هەتا سەرت وەبەردی ئەلحەدێ نەکەوێ نازانی هۆی ناڕازی بوونی من و باوکت چییە.
تاهیر چەند جاری ناردبوو داوام و باوکیشم هەموو جارێ وڵامی نەرێنی دابۆوە.
کوتم: تاهیر بێ فایدەیە وەرە بەیەکەوە شۆڕشێک بخۆڵقێنین من ڕەگەڵت دەکەوم، من بەبێ تۆ ناژیم!
لە ژوانێکدا چەند وێنەی خۆمم دابوویە. منیش یەک دوو جار داوای وێنەم ڵێ کردبوو و نەیدابوومێ، زۆر بەلامەوە گرینگیش نەبوو چونکە وێنەکەی بەو کەواپانتۆڵە خاکییە، بەو جامانەی سەری و کەڵاشینکۆڤەکەی سەر شانی لەسەر دڵم حەک کرابوو هیچ، تەواوی چرکەساتەکانی ژیانیشم بۆن و ڕەنگی تاهیری بەخۆوە گرتبوو و ئاوێتەی هەناوم ببوو!
کوتی: ڕاستێکەت دەوێ زۆر کەم وێنەی خۆم دەکێشم بەڵام بەچاوان بۆ چاوپێکەوتنی داهاتوومان وێنەی خۆمت بۆ دێنم، دەنانا دووربینی کوڕەکان وەردەگرم و پێکەوە وێنەیەک دەکێشین.
ئەو وێنە و چاو پێکەوتنەی کە تاهیر بەڵێنی پێ دابووم قەتم چاو پێ نەکەوت.
کوتم: تاهیر باوکم بە مەرجێک ڕازی دەبێ، کە بێیە دەرێ.
پرسیارم لێ کرد: تاهیر من هەڵبژاردەت دەبم یا...
دایکم کوتی: هەتا کەنگێ لەسەر تاهیر ڕادەوەستی؟ ڕۆڵە! کچ هەر سەردەمانێک خوازبێنی دەبێ.
دڵم وڵامی داوە: هەتا ئەو ڕۆژەی من لە لێدان دەکەوم!
زەینم کوتی: تاهیر ئەتۆی هەڵنەبژارد، کوا هاتەدەر؟
باوکم کوتی: دێزە مەبە و پشت لە بەختی خۆت مەکە و مێرد بەو...
تاهیر دەستی لە گیرفانی ڕۆ کرد و ملوانکەیەکی دەرهێنا.
کوتی: کاتێک ئەو ملوانکەم لەپشت نوانەر (ویترین) چاو پێکەوت کوتم ئەو ملوانکەیە بەو نەقیمە شینەیەوە تەنیا لەسەر سینگ و بەرۆکی بەفرین جوانە!
تاهیر دەیزانی من حەزم لە دەنگی شەجەریانە نەوارێکی شەجەریانی بۆ هێنابووم و بۆخۆشی جارجار بۆی دەکوتم: " بە سکوت سرد زمان... بە خزان زرد زمان"... منیش ئەوەندەم گوێ دابوویە کە هەموو گۆرانییەکانم لەبەر کردبوو.
جاروبارەش بە سۆزەوە گۆرانی لە قەندیلی سەربەرزەوە وڵامت بۆ دەنێرمەوە....ی بۆ دەکوتم، کاتێک ئەوەی دەکوت؛ خورپەم دە دڵی دەکەوت و ترپە‌ترپی ڕۆژەڕێیەک دەڕۆیی و پێم خۆش نەبوو قەتم بۆ بڵێ!
دڵی زامدار و زەینی ئاڵۆز و چاوی پڕ لە ئەسرینم لەمێژ بوو لە چاوەڕوانی تاهیردا قەتیس مابوونەوە!
ئیتر هیچ هەواڵێکم لێی نەبوو، ئیشتیام نەبوو، گەدەم بەسرابوو، ئاوی ساردیش بە گەرووم‌دا ئاوا نەدەبوو، دەموچاوم تێکقووپابوو، بەرچاوم شین هەڵگەڕابوو و قووڵ داکەوتبوو، سوێندت خواردبا چاوقووڵکەم گرتووە، سوێندت وێنەدەکەوت. گۆنام هەر نەمابوو. دەوری لێوم هەر مەپرسن کە چۆن داچەقابوو، تەنیا ئێسکوپرووسکم لێ مابۆوە!
گیزەڵ، دایم قەڵس و جاڕز لەگەڵ دار و دیواریش بەشەڕ دەهاتم! کەسم نەدەدواند و کەسیش نەیدەوێرا بم دوێنێ! هەتا کاک ڕەسووڵ چیرۆکێکی بۆ ناردم، ئەگەر هەڵەم نەکردبێ، ۳ساڵ و ٦ مانگ لەوەی پێش بوو.
دوای خوێندنەوەی، زەینم کوتی: کاک ڕەسووڵ ڕێک شێوە و تایبەتمەندییەکانی ڕوخسار و بەژن و باڵای سەردەمی زەمانی شای گۆڕبەگۆڕ و وێنەی مێرمناڵی تۆی بۆ پەریسا داناوە و پێکەوە موو لێ نادەن!
دڵم ناڵاندی: ئێستا کە قژەکانم تەنانەت یەک تاڵە مووی ڕەشیان تێدا نادۆزییەوە، برۆکانم تەنیا دەنکێک مووی ڕەشیان تێدا نابینییەوە، چاوەکانم کەم حوکم بوون و چرچولۆچ تەوای دەموچاومی داپۆشیوە! ئاخۆ بڵێی دیتبێتت کە چۆن لە چاوەڕوانی تاهیردا هەر ماومەوە؟!
کابان | KABAN
👇👇👇
بەفرین یان پەریسا
وەبیرم نەدەهات قەت دەستم لەسەر پەلەپیتكە لەرزیبێ. سوێندم خواردبوو، هەتا هەم دەستم نەلەرزێ. هەڵبەت دەست نەلەرزینەكە هیچ پێوەندیی بە سوێندەكەوە نەبوو. رقێك لە دڵمدا كەڵەكە ببوو. پەنگی خواردبۆوە و شەپۆلی دەدا و هەر جارێكی دەستم بە پەلەپیتكەدا دێنا، بەشێك لەو دەریا هەڵچووە دەنیشتەوە و كوڵ و كۆم دادەمركاوە. بەڵام ئەو ئێوارەیە بە دەست خۆم نەبوو، پەنجەم لەسەر پەلەپیتكەی كڵاشینكۆفەكەم سڕ دەبوو، دەتگوت دەمارێك لە دەمارەكانی دەستم خوێنی ڕاوەستاوە. دڵنیام بووم ناترسم. ترسی چی، خۆ یەكەم جار نەبوو دەچوومە شناسایی ئەو بنكەیەی كە دەبوو بەسەریدا بدەین. بەڵام ئەمجارە كە دەستم لەرزی، پێم وابوو ئاخرین جارمە و ئەوە نیشانەی مردنمە. تازە درەنگیش ببوو. پێم خۆش بوو منیش وەك تاهیر قسەیەكی وام لە نێو هاوڕێیاندا كردبایە كە ساڵانێك هەر لەبیریان نەچووبایەتەوە و نیشانەی سۆسەی دڵ و خەبەری پێشوەختەی رۆح بوایە، خەبەری مەرگ. وەك چۆن ئێستاش هەر جارێكی ناوی تاهیر دێ، دەڵێین رۆحی شاد بێ، دڵی خەبەری دابوو، لە پێشدا وێنەی لەگەڵ هەموومان گرت، جاران كە دەتگوت وەرە وێنەیەك بگرین، دەیگوت بڕۆن هەتیوانە خۆ من نەهاتوومەتە سەیرانێ. ئەو رۆژە خۆی گوتی وەرن با یەك دوو وێنە بگرین. دواییش گوتی حەزم لێیە گۆرانییەكتان بۆ بڵێم كێ پێی خۆشە تۆماری بكا. تێی چریكاند: لە قەندیلی سەربەرزەوە...
ئێستاشی لەگەڵدا بێ، هەموو وەك موعجیزەیەك باسی ئەو رۆژە و قسەكانی و هەڵسوكەوتی دەكەین. تازە ئی من لەوە دەرچووبوو. كار لە كار ترازابوو. دەستم نا پەنجەی پەلەپیتكەم سڕ ببوو. هەر ئاوڕی دابایەوە، تێدا دەچووم. ئاوڕی نەدەداوە، سەری بە یەك دوو شتەوە خافڵابوو، كە دواتر زانیم وێنەی كچێكن. كچێكی ئەسمەری چاوگەورە، گوڵە نێرگزێكی لە لاجانگی دابوو و چەپكێكیشی لە دەستەوە بوو. نەمزانی چەند نەورۆز لەوەپێش گرتوویەتی، سەیری پشتەوەشیم كرد لێی نەنووسرابوو. ملوانكەیەكی بە زنجیرێكی وەك داوەدەزووی لە گەردنی كردبوو، نقێمەكەی شین هاتبووە سەرەتای قووڵكەی سینگی و لەوێ ئیتر چاو نەدەگیرسانەوە و یەكسەر گلۆر دەبۆوە بەو شیو و خڕەدا.... خاڵێك لە گۆشەی لێوەوە بە رۆحی بنیادەم پێ دەكەنی. لە وێنەكەدا كەڵەگەت دیار بوو. پێكەنیبوو، ئەگەر ناسیبایەت و یەك جار لە نزیكەوە دیتبایەت، دڵنیام بە بینینی ئەو وێنەیە گوێت لە تریقەی پێكەنینی دەبۆوە. ئاواش من هەستم دەكرد پێكەنینێكی نەرم و دەنگێكی زوڵاڵی هەیە. نازانم خۆی وێنەكەی لێ گرتبوو یان كچە بۆی ناردبوو؟ یان لەوانەشە لە ژوانێكدا دابێیە دەستی. وێنەكەی نزیك و دوور دەخستەوە و لێی دەڕوانی و جاروبار هەستم دەكرد بۆنێكی پێوە دەكا، بەڵام ڕوون لێم دیار بوو ماچی دەكرد... من چاوەڕێ بووم تەواو تاریك دابێ و دەست هەڵێنم، چونكە كوڕەكان هەموو لە پشتەوە چاوەڕێی ئاماژەی من بوون، ئەو بێ خەیاڵ چوبۆوە ژوانی ئەو كچەی لە وێنەكەدا من دواتر دیتم و زۆریشم پێ جوان بوو.... پەنجەم هەر وا لەسەر پەلەپیتكەكە بوو، كتوپڕ سڕ بوو، پێم وایە لەو كاتەوە كە لەبەرخۆیەوە گۆرانییەكەی گوت. پەكوو زیاد لە هەموو كەس من رقم لەو گۆرانییەی شەجەریان بوو، تاهیریش زۆری حەز لێ بوو. "بە سكوت سرد زمان.... بە خزان زرد زمان"... ئەوەی گوت، من بیر تاهیر كەوتمەوە. تاهیر گوتی ئەمجارە بێمەوە دەنێرمە داخوازی بەفرین، ئەگەرچی پێی گوتووم باوكم دەڵێ ناتدەم، دەبێ بچیتە دەرێ، لێرە وەك خۆمانت لێ دێ و ماڵوێران دەبی. نامەوێ ئەوەی من كێشاومە منداڵەكانم بیچێژن. گوتم خەمی لێ مەخۆ، ئەگەر دایان دایان، نەیاندا شەوی تاریك و ڕێگەی باریك، خۆشەویستتریش دەبی. پێكەنی و گوتی، دڵم نایە داوای ئەو زەحمەتەی لێ بكەم و من گوتم، خۆم دەچم پێی دەڵێم. ئێوارێ، ڕێك ئەو دەمانە بوو كە تاهیر دەستی دایە چەكەكەی و گوتی من نۆرە ئێشكگرتنمە. ئەو سەركەوتە سەر ترۆپكی گردەكە و چاوم لێی بوو تا چووە پشت كەڵەكە بەردەكەش. نوقمی خەیاڵەكانی تاهیر ببووم. شەوی وابوو تا بەیانی باسی بەفرینی بۆ دەكردم. وێنەیەكی بەفرینی بە فتۆشۆپ خستبووە نێو دیمەنێكەوە دەتگوت بەهەشتە. دەیگوت بەفرین حەیفە لە بەهەشت نەبێ و منیش هەموو جارێ بە ئانقەست عەیبێكم لە روخساری بەفرین دەدۆزییەوە، كە خودا هەڵناگرێ هیچ عەیبێكی نەبوو، بەڵام خۆش بوو كە تاهیرم پێ تووڕە دەكرد، جاری وابوو لەو جنێوە تەڕ و بڕانەی مەڵبەندی خۆیان بەسەر زاریدا دەهاتن، كە من لە هیچ كوێ نەمبیستبوون و دەمودەستیش فێریان دەبووم. هەڵمدەگرتنەوە و پێم خۆش بوون. بەكارم دەهاتن. وەكی دی لەبەری دەپاڕامەوە دەمگوت هێندێ لەو جنێوانەم پێ بڵێ دەیاننووسمەوە، دەیگوت تۆ چۆن دڵت دێ شتی وا بە خەڵك بڵێی؟ كەچی كە خۆیم تووڕە دەكرد، دەیپڕیشكاند. كە سەری دەخستە سەر وێنەكە و لێی ورد دەبۆوە، ئاگای لە دەوروبەری خۆی نەدەما. ئەویش ئاگای لێ نەمابوو. ئێمە گەیشتبووینە بن گڵەكە و ئەو پاڵی بە دیواری سەنگەرەكەیەوە دابوو.
کابان | KABAN
👇👇👇
زۆرم خۆش دەویست،، بەلام نەمدەزانی
چۆنی بدرکێنم،، خۆم تەیار دەکەم ،سەت رەستە ساز دەکەم،
دەچمە لای، هەموو شتێکی لە لا باس دەکەم، غەیری ئەوەی دڵم دەیهەوێت، زمان یارای وتنی نیە، باوەڕ بکەن هیچ شەرم و ترس لە ئارادا نیە،، تەنانەت باسی خۆشەویستی ئەم و ئەویش ئەکەین،، نازانم بۆ ناتوانم هەستی راستەقینەی دڵمی لا بدرکێنم، شتێک کە زۆرم سارد دەکاتەوە ئەوەیە دەلێم نەکا هەستی ئەو بەرانبەر بەمن وا نەبێت، زۆر کات لە بەینی قساندا پێم دەلێ بۆمن لە برا فەرزتری، ئیدی دەڵەی تەشتێک ئاوی
ساردم لە چلەی زستانێ بە سەر دادەکا،
ئەوە ماوەیەکە، من تاک لاینە لە نێو بەرداشی خۆشەویستیدا دەها ڕێم،،
توخوا کەی بەکەسی بێگانە مەڵێن وەکو خوشکم وای، یا بۆمن لە برا زیاتری،، نەوەک، وەکو من و بەسەر بێت،،،
هیوا
کابان | KABAN
لە ستایشی ژیاندا
ئەزموونی شاعیر و نووسەر
ڕەفیق سابیر
بەشی ۱
مۆسیقا ؛ پدرام شەهلایی
تۆمار و خوێندنەوە ؛ موشتاق فەیزیابی
دیزاینەر و پێشکەشکار تەکنیکی ؛ دیاکۆ گەرمیانی
س؛ڕێگاپادکەست
#لە_ستایشی_ژیاندا
کابان | KABAN
فەلسەفە و کورداندنی
وتوێژ لەگەڵ د. ڕەهبەر مەحموودزادە
@Kurdologyk
کابان | KABAN
کۆمەڵە چیرۆکی شێل سیلوێر ئیستاین
بەرهەمێ نوێی وەرگیڕانی کاک سوارە فتووحی بۆ منداڵان و مێرمنداڵانی چاوگەشی کورد، بە سێ زمانی کوردی و فارسی و ئینگلیسی
یەکێک لە کتێبە پڕ تیراژەکانی جیهان
چاپی مۆزەی مامۆستا هێمن
کابان | KABAN
پێشەوای ڕابوون
(ژیاننامەی پێشەوا قازی محەمەد)
بەشی ۱٥
نووسەر: سەعیدخان هومایوون
کۆکردنەوە:هاشم سەلیمی
خوێندنەوە : سامان وەتمانی
س؛ هەوارگەی هەژار
#پێشەوای_ڕابوون
کابان | KABAN
دیمەنێکی بەسام و شکۆی چیای قەندیل
بە قەولی مامۆستا هێدی:
خۆ بەزێڕ نایگۆڕمەوە دەشتی وڵاتی خۆم بەڵام
من سەرم تێدا دەچێ جێگەم ئەگەر ئەستەم نەبێ.
@kashhavaKURDSTAN
کابان | KABAN
ـ پڕبوونی بەندیخانەکانی یەک وڵات نیشانەی پێکهاتنی دادپەروەری نییە بەڵکو نیشانەی نەخۆشی ئەو وڵاتەیە کە دەبێ دەرمان بکردرێ .
ـ کەم و کۆرییەکانی مرۆڤەکان نابێ بە قامکی پیس نیشان بدرێن بەڵکو قەزاوەت دەبێ بە دڵی پاک و خاوێن نیشانە بکرێت.
ـ کەسێک کە هێز بە پوڵ و پارە بکڕێ ، دادپەروەریش بە پارە دەفرۆشێ ؛ هێزی بێ بنەما و هیچەکە کارتێکەری خراپتری هەیە تا سامانێک کە با هێنابی .
دوکتوور کاتوزی
سپاس بۆ سینا 🙏
کابان | KABAN
ماڵت ئاوا هاژە!
هەواڵەکان و باس و خواسەکانمان پێ ڕادەگەیێەنی هیچ... کەسایەتێ پایەبەرز و کەڵەپیاوەکانی شارەکەشمان پێدەناسێنی! ئێمەی زلکوێر تا ئێستا بۆ ئەو بیرمەند و پسپۆڕانەمان نەدەناسی! سەری گەورەیان پێوەنێین و چارەی دەردمانیان لە لا بدۆزینەوە و کۆمەڵێک تراویلکە و خەونیان پێوە ببەستینەوە. هێند خاکەڕا و خاوەن زانست بوون کە نەیانهەویستووە وا بیر بکەینەوە لە بەر، بەرژەوەندی خۆیان دەمیان هێناوەتە پێشێ و یا خود قەحتووڕەجاڵە و یا کوردی دۆنەدیون. بێگومان نوێنەرایەتی هیچ بەرژەوەندییەکی تاکەکەسی تێدا نییە و خۆی و حەوت پشتی ناحەسێنێتەوە و بە پێچەوانەی بڕوای خەڵک کە پێیان وایە ئەو پیاو خاسانە دەبنە گورگی باڵان دیدە و فێڵ و فەرەج دەنێنەوە!! بەدەر لە دڵەڕاوکێ و ئاشۆ لە مەڕ خەمی تێرنەخواردن و کڕووزانەوەی ئەو خەڵکە سەرسواڵکەر و بێ چاووڕوییە و هەروەها لەخۆبردوویی و هەڵقەندن لە زێدی پڕ پیت و بەرەکەتی خۆیان و دانیشتن لە تارانی بۆگەن و دووکەڵاوی و داشقەیەکی دەوڵەتی و چاوە خانوویەکی ڕووخەک و دوو قڕانە پوڵ گیرفانی و... هیچی تێدانییە و لە کۆتاییش دا پاش چوار ساڵ ئیکلام کێشان و «سەر بە سوڵتان و بەر بە نیوەیی» و سمێڵ چەورکردنی یاسا بۆ قەڵاپووتی بیلبیلەکان و تەنگەتاوبوونی خەڵک، خۆت بە تەنگەیەکی زل و نالەبار و گیرفانێکی بەتاڵوحەتاڵ، هەڵتەک هەڵتەک لەولای ڕا بێیەوە و کاڵەت بدڕێ و هیچت پێ نەبڕێ!!
جا ئەوەش بوو بە کاروکاسپی! وەختا لە حەیفان بمرم! جا مرۆڤ هیندە بێ مێشک دەبێ! ئەی بە کەم بن ئەرێ وەڵا! بڵێ بۆ وەدوای کۆڵبەری خۆت ناکەوی؟! سەد شەڕەفی هەیە...
چیت لەو قوڕەکارییەی داوە؟! بڕوا بکەن کەڵەشێری وەک ئێوە نەشخوێنێ ڕۆژ دەبێتەوە.
پەروین دانش پەژووە
٢٢/ی ڕێبەندان/٢٧٢٣
کابان | KABAN
🌾سپاسی و پێزانینی بێ لێوار بۆ سەرجەم بەردەنگەکانی کاناڵە ڕازاوەکەی "کابان" کە بە خوێندنەوە و کاردانەوە و کورتەنامەکان پاڵپشتی خۆتان دەردەبڕن و ورە و وزەی ئەرێنیمان پێ دەبخشن و دەبنە هۆی حەولدانی زیاتری ئێمە بۆ خزمەت کردن بە ئەدەبیاتی کوردی.
سێبەرتان لەسەر قەڵەم بەدەستان هەتایی.
خوشکی چکۆلەتان بەفرین شەڕەفکەندی🍃🌸
داستانا کەلا دمدم و خانێ لەپزێرین، ڤەکۆلینەکا ئەدەبی و دیرۆکی
نڤێسەر: یاشار کاپلان
@Kurdologyk
کابان | KABAN
👆👆👆
گوشێکەم دەست دایە و کورتەنامەیەکم بۆ نارد و گلەیم لێ کرد: کاک ڕەسووڵ کەی ئەمن خاڵم لەسەر لێو بووە!؟
دەنگی نارد و بە پێکەنینەوە کوتی: ئاخرین جار کە من و تاهیر هاتینە ماڵە ئێوە جوان لەبیرمە زیبکەیەکت لەسەر لێوی هاتبوو، منیش بۆوەی خوێنەران بێزیان هەڵنەستێ کردمە خاڵ!
کوتم باشە ئەوە هیچ قەیناکا، ئەدی چۆنت دڵ هات سەربازێکی نەیار بە تاهیر بشووبهێنی!؟ و...
دوای چەند چرکە کورتەنامەیەکی بۆ ناردمەوە، ڕاوێژی نەگۆڕدرابوو و هەروەک جاران و ڕۆژانی دێرین دواندمی: بەرخم ئەگەر وام نەنووسیبا چیرۆکەکە سەرکەوتوو نەدەبوو.
دوابەدوای ئەو کورتەنامەیە دەسبەجێ دەنگێکی بۆ ناردم کە دەنگی خۆی نەبوو و بەلامەوە زۆۆۆۆۆۆر ئاشنا و ئازیز! جوان دیار بوو لە دوورەوە ئەو دەنگە تۆمار کراوە؛ بە بیستنی مچورکێک لەبەری پێم ڕاهات هەتا تەوقی سەرم، چاوم ڕەشکەوپێشکەی کرت، سەرم لە گێژەوە هات، تەواوی لەشم وەلەرزین کەوت، پشووم سوار، دڵەکوتە دایگرتم، جەستەم بە شۆڵاوگەی ئارەقەوە خووسا، ئەگەر بێت و بڵێم مردم و ژیامەوه زیادەوێژیم نەکردووە!
بە دەستی لەرزۆکم دەنگی گوشێکەم زیاد کرد کە تێی چریکاند: بە سکوت سرد زمان...
✍بەفرین شەڕەفکەندی
کابان | KABAN
👆👆👆
خەریك بوو سێرە هەڵدەگیرا.
دوور قەلە ڕەشەیەك قیڕەیەكی لێ هەستا، ئەو سەرێكی هەڵێنا و دیسان وەك پێیان گوتبێ چەند ساتێكی دی وێنەكەت لێ دەستێنینەوە، یەك چركەش چاوی لەسەر هەڵنەدەگرت و حەزی نەدەكرد، چركەیەك چییە لەكیس خۆی بدات. هەرچی لێی ورد دەبوومەوە، شەپكە سەربازییەكەیم لێ دەبووە كڵاو و جامانەكەی تاهیر. دەستم نەدەچووە چەكەكەم و كوڕەكانیشم هەموو لێ دوور بوون، نەمدەزانی چۆن پێیان بڵێم ئیتر من هیچم پێ ناكرێ. كە لەبەر خۆیەوە گوتی: بە سكوت سرد زمان... ئیدی ئەوە هەر تاهیر بوو. تاهیر رۆژێ سەد جاری ئەو گۆرانییە دەگوتەوە و من جنێوم دەدایە كە بۆچی ماملێیەك، حەسەن زیرەكێك، چووزانم خالقییەك ناڵێ، چ كاری بەو فارسە سەگبابەیە و ئەو دەیگوت فارس سەگباب نین، رژیمەكەیان سەگبابە، وەك بڵێی ڕژیمەكەیان لە مریخەوە دروست كرابێ و چەكدارەكانی خەڵكی سەر ئەم زەوییە یان لانیكەم ئەو وڵاتە نەبن. ئەو دەیگوت ناكرێ رقت لە شەجەریان بێ، دەكرێ حەزت لە دەنگی نەبێ و ئەو مناقشانەش دەسپێكیان هەبوو، بەڵام ئەنجامیان هەر نەبوو. ئەو رۆژە كە لە سەنگەری دیدەوانییەكەیەوە دەنگی هات: بە سكوت سرد زمان.... بە بێتەلەكە پێم گوت: بە ئێستای نەبێ گوتم قوزەڵقوڕتی سكوتی سەردی زەمان، ئەوە تۆ بە گیانی ناخێرت لەوێ پاسەوانی... گوتی، بە گیانی بەفرین من گۆرانی نەڵێم پێشمەرگایەتیشم پێ ناكرێ. بێتەڵەكەم داناوە، دەستم دایە كتێبەكەم، گرمەیەك هەستا، كەس نەیزانی ئەو تەیارەیە لە كوێوە پەیدا بوو. كە دەرپەڕیمە دەرێ، كوڕەكان هاوار هاواریان بوو. تەیارەكە دوور كەوتبۆوە. دووكەڵ و تۆز لە جێ سەنگەرەكە هەڵدەستا. كە گەیشتمێ، وێنەكەی بەفرین لە نێوان دوو بەرددا گیرسابۆوە. تاهیر لە پشتوێن بەرەوخواری نەمابوو، باوەشم پێداكرد، فرمێسكێك لە چاویدا قەتیس مابوو، بزەیەكی هاتێ و گوتی بەفرین و چاوی لێك نان. دنیام لە پێش چاوی تاریك بوو. پاش كوژرانی باوكم دووەم جارم بوو سوێندم دەخوارد هەتا هەم دەستم لەسەر پەلەپیتكە نەلەرزێ. نەدەلەرزی، ئەوە یەكەم جارە دەستم بلەرزێ، ئێستاش نالەرزێ، سڕ بووە سڕ. ئەو سەگبابە سەیری چی دەكا، بۆچی لەو بوولێڵی ئێوارەیەدا لێم دەبێتە تاهیر؟ چی بكەم؟ نەمدەزانی چی بكەم.... تا گرمە هەڵنەستا، ئاگام لە هیچ شتێك نەبوو. بوو بە حەشرێك، سەگ ساحەبی خۆی نەدەناسییەوە... دوو سەعات دواتر، تۆزاوی و خۆڵاوی و دووكەڵاوی كە گەڕاینەوە، لەسەر گڵەكە چوومە سەری، بە حاستەم هەناسەی لەبەردا مابوو، گوێم بە دەمیەوە نا، دەیگوت پەریسا...
✍ڕەسووڵ سوڵتانی
کابان | KABAN
https://kurdistan.photoshelter.com/gallery/Chris-Kutschera-Kurdistan-Iran-1970s-to-2000s/G0000tOk0gjLFlTg/1
🔺انقلاب در کردستان، از نگاه دوربین کریس کوچرا
در بالا، لینک یک مجموعە عکس نفیس و کمتر دیده شده از رخدادهای انقلابی در کردستان در نوامبر 1979 - اواخر آبان 58 - در مهاباد و نواحی روستایی اطراف آن قرار داده شده که توسط کریس کوچرا نویسنده و روزنامه نگار فرانسوی علاقمند به جنبش های کردی ثبت شده اند.
عکس هایی کە چە به لحاظ وقایع نگاری و چه از منظر قسمی " تاریخ اندیشه" اهمیتی وافر دارند.
کردستان بلافاصله پس از انقلاب صحنه کشمکش و درگیری میان دولت مرکزی و نیروهای گریز از مرکز شد. در 26 آبان 58 آیت الله خمینی پیام معروف خود خطاب به " خواهران و برادران مسلمان کرد" را صادر کرد. بنیانگذار جمهوری اسلامی در این پیام خواهان تامین خواسته های مردم کرد که " خواست ما نیز هست" شد و به هیات های حسن نیت دستور داد که به مذاکرات خود با شخصیت های سیاسی و مذهبی منطقه ادامه دهند.
این پیام موجی از شادی و سرور در کردستان به همراه آورد و به سه ماه جنگ خاتمه داد.
خیابان ها صحنەی شادی و پایکوبی گردید و رهبران اپوزیسیون از مناطق کوهستانی اطراف سردشت به شهر بازگشتند و به پیام امام " لبیک " گفتند!
کریس کوچرا به دقت یک تاریخ نگار لحظات مهم روزهای 26 آبان تا 28 همان ماه و میتینگ بزرگ مهاباد را به تصویر کشیده است.
فصل مشترک پیام آیت الله و شعارهای نشسته بر دیوارهای مهاباد، اولویت آمریکا ستیزی و نبرد با امپریالیسم است.
در یکی از عکس ها چند نفر بر بالای یک تانک سوخته تصویر وقت انقلاب را به اهتزاز درآوردەاند. در عکسی دیگر پشت دیوار یک تانک سوختەی دیگر این شعار دیده می شود: درود بر انور خوجه رهبر جنبش کارگری!
" پیش به سوی جبهه ی متحد خلق برای مبارزه با امپریالیسم جهان خوار " که شعار محوری حزب توده بود بر تراس ساختمان شهرداری مهاباد نمایان است.
این اقدام حزب توده مشخصا از تجربەی کشورهای اقمار شوروی در اروپای شرقی - قبل از قبضەی نهایی حکومت توسط احزاب کمونیست وفادار به مسکو - الگوبرداری شده بود.
تودەای ها خواهان تشکیل جبهەای مرکب از خودشان، حزب جمهوری اسلامی، مجاهدین خلق، حزب دمکرات کردستان و فدائیان خلق بودند،
یحتمل شعار پیش گفته از سوی سازمان جوانان پرنفوذ حزب دمکرات نصب شده که در جریان انشعاب خرداد سال بعد، عمدتا به جناح انشعابی پیوستند و به تبعیت از حزب توده و سازمان اکثریت، مواضعی نزدیک به حکومت اتخاذ نمودند.
در عکسی دیگر چند نفر جوان با پاسداران انقلاب جلوی پایگاه آنها مشغول بازی فوتبالند و در اقدامی که نشانەی تلطیف اوضاع است، شعارهای مورد اختلاف، با کاغذ سفید پوشانده شدەاند.
🔻برای رعایت توالی زمانی از گوشەی چپ سمت بالای آلبوم عکس ها را به ترتیب ببینید.
از مجموع حدود 80 عکس موجود در آلبوم، بیست قطعەی پایانی مربوط به ادریس و مسعود بارزانی رهبران حزب دمکرات کردستان - عراق است که به ترتیب در کرج و اردوگاه زیویه ارومیه تصویربرداری شدەاند.
#صلاح_الدین_خدیو
@sharname1
❄️ شاهنامه ی کُردی اثری مستقل یا ترجمه ای از شاهنامه ی فردوسی ؟❄️ استاد احمد شریفی، مهاباد
❄️ کتاب فرهنگ، شماره ی 16، پژوهشگاه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، زمستان 1374
kordshenasiس؛
کابان | KABAN
تۆ دەریامی
بەسەرهات و گۆرانی عەزیز شاڕوخ
مامۆستا عەزیز شاڕوخ بەسەرهاتی ژیانی خۆی بە قەڵەمی جوان و پاراوەی، هەڵقوڵاو لە هەستێکی جوان و پاک، بەو پەڕی سەداقەت و ڕاستگۆیی، لە کتێبی تۆ دەریامی کردووتە دیاری بۆ هۆگران و هەروەها بۆ گەلی کورد.
شاڕوخ بەو پەڕی خاکەڕایی باس لە بەسەرهاتی پڕ لە مەینەت و کەند و کۆسپی ژیانی دەکات و هاوکات بە نووسینێکی جوان، سەردەمی منداڵی و کاتی هۆگری بۆ مۆسیقا و هونەری کوردی باس دەکات.
بەسەرهاتێکی باڵکێش و تاڵ و لە هەمان کات دا شیرین.
تەمەن درێژی و لەش ساغی بۆ مامۆستای ئاواز و گۆرانی و مەقامی کورد، عەزیز شاڕوخ ئاواتی هەموو لایەنگرانی ئەو مرۆڤە شەریف و پاکە بێ خەوشیە.
سپاس بۆ ناوەندی کتێبی شنە لە شاری سەقز بۆ هاوکاری و چاپی دووبارەی ئەم کتێبە.
تیمی ڕێگاپادکەست ئەم بەرهەمە پێشکەش بە مامۆستا عەزیز شاڕوخ دەکات.
تۆمار و خوێندنەوەی موشتاق فەیزیابی.
دیزاینەر و پێشکەشکاری تەکنیکی، دیاکۆ گەرمیانی.
س؛ڕێگاپادکەست
کابان | KABAN