Telegram-канал marzockacademy - آکادمی فلسفه و هنر مارزوک: Unsorted

آکادمی فلسفه و هنر مارزوک

17 Aug 2025 20:21

تعریف حقیقت و دروغ بسته به آن است که با کدام چشم‌اندازگرایی یا پرسپکتیویسم بررسی شود. در فلسفه، دیدگاهی است که می‌گوید: هیچ حقیقتِ مطلق و مستقل از ناظر وجود ندارد، بلکه هر حقیقت و هر شناختی همواره از یک چشم‌انداز یا زاویه‌ی خاص شکل می‌گیرد. شناخت ما از جهان همیشه از درون یک دستگاه ارزش‌ها، پیش‌فرض‌ها، زبان و محدودیت‌های انسانی می‌آید. پس چیزی به اسم «دانش ناب و بی‌طرف» یا «دیدگاه خداگونه» نداریم. هر ادعا درباره‌ی حقیقت، درواقع تعبیر و تفسیری است از یک جایگاه خاص. اگر بخواهیم حقیقت را ببینیم، مثل این است که داریم به یک شهر نگاه می‌کنیم. از هر نقطه که نگاه کنیم، شکل دیگری به چشممان می‌آید. هیچ کس نمی‌تواند بگوید فقط یک تصویر، «تصویر واقعی شهر است» شهر حقیقت و شهر دروغ هم به همین صورت از منظرگاه پروجکت می شود:
از نظرگاه است ای مغز وجود
اختلاف مؤمن و گبر و جهود
از منظر مولانا دروغ و راست دوروی یک سکه اند:
این حقیقت را بدان نه حق اند این همه
و نه جمله گمراه‌انند این همه
تا نباشد راست کی باشد دروغ
دروغ از راست می گیرد فروغ
پس مگو جمله دم ها باطلند
باطلان بر بوی حق دام دلند
آنکه گوید همه حق است احمقیست
وانکه گوید همه باطل او شقیست
برای نیچه، حقیقت ارتشی متحرک از استعاره ها، کنایه ها و انسان گونه انگاری - کوتا، مجموعی از مناسبات انسانی که شعرگونه و با بلاغت ارتقا می یابند، جابجا و پیراسته می شوند. و پس ار استفاده طولانی به نظر می رسد که برای افراد به امری قاطع، متعارف و الزامی تبدیل می شوند: حقایق توهماتی هستند که فرد فراموش می کند توهم اند؛ استعاره هایی که مستهلک شده اند و هیچ قدرت حسی ای ندارند، سکه هایی که تصاویر خود را از دست داده اند و اکنون دیگر به عنوان فلز اهمیت دارند، و سکه نیستند.
نیچه با منظری خاص به دروغ می اندیشد، از این روی به معنای رومی آن باز می گردد: دروغ به معنای ابداع و اختراع بود. بدین ترتیب دروغ به خودی خود خوب یا بد نیست، بلکه دروغ خوب و دروغ بد داریم. دروغ خوب، ابداعی است که هم قدرتمندانه است و هم قدرتمند می کند. چنین دروغی چیزی همچون یک شاهکار هنری است که برای خلق آن به قدرت تخیّل، اعتماد به نفس بالا، ارادهٔ قوی و نیز ایمان راسخ به کار خویش نیاز است. اما خود جهان نیز از آنجا که ابداع شده است، دروغین است. واقعیت نه نقطهٔ مقابل دروغ بلکه فقط نوعی دروغ است که قرار است به مدد آن ایمان ما به زندگی محکم تر گردد. بنابراین دروغ مفهومی اصیل تر، عمیق تر، بَدَوی تر و طبیعی تر از حقیقت و مقدّم بر آن است، یعنی این حقیقت است که بر مبنای دروغ تعریف می شود. در عالَم دروغین، فقط با طیف های مختلفی از دروغ یعنی با انواع ابداعات سروکار داریم و «واقع گرا»(منظور شکل غیر طبیعی واقع گرائی است. شکل طبیعی واقع گرایی، همان ساختن و ابداع واقعیت است.) نام کسی است که به استفاده از آنچه هست، یعنی به استفاده از ابداعات دیگران قناعت می کند و به عبارت بهتر «مصرف کننده» می ماند. اما در دروغگوئی دقیقاً به ضد آن عمل می شود، یعنی چیزی اختراع می گردد که تا حدّ ممکن دارای هیچ نمونه و سابقه ای نباشد و این همان غرابتی است که هر اثر هنری خوب باید داشته باشد. ولی چنین کاری نه تنها بسیار سخت تر از واقع گرایی است بلکه مسئولیت و خطر فراوان تری نیز به همراه خواهد داشت، بنابراین اکثر آدمیان مصرف کننده می مانند یعنی به زیستن در کنار دروغ های تاکنونی اکتفا می کنند.
همینطور رسانه ها، بسته به آن است که در نظام های دموکراتیک گُرگ مسئولین باشند، یا خادم برده خوی منویات حکام توتالیتر ...
ماجد

/channel/marzockacademy