مردمنامه (تاریخ مردم)
25 Jul 2025 15:35
🔶روش‌های خرید فصلنامۀ مردمنامه
مردمنامه (فصلنامۀ تاریخ مردم)
به‌سردبیری داریوش رحمانیان
شمارۀ ۳۰ و ۳۱
♦️نسخۀ کاغذی شمارۀ ۳۰ و ۳۱ فصلنامۀ مردمنامه را می‌توانید از کتاب‌فروشی توس تهیه کنید.
🔸همچنین، می‌توانید نسخۀ کاغذی شمارۀ ۳۰ و ۳۱ فصلنامۀ مردمنامه را از طریق پیوندهای زیر سفارش دهید:
🔗http://yun.ir/ggmh1d
🔗http://toosbook.ir/p/مردمنامه۳۰-۳۱
♦️برای تهیۀ نسخۀ الکترونیک شمارۀ ۳۰ و ۳۱ مردمنامه می‌توانید از پیوندهای زیر استفاده کنید:
🔗https://fidibo.com/book/180200-فصلنامه-مردم-نامه
🔗https://taaghche.com/book/229510
در این شماره می‌خوانید:
🔸ترکیب طبقاتی مجلس اول/احمد اشرف
🔸قهوه و پیدایش قهوه‌خانه در عثمانی و ایران/محمدتقی امامی خویی و منیژه صدری
🔸موافقت‌نامۀ گلستان؛ قرارداد متارکۀ جنگ یا عهدنامۀ قطعی/غلامحسین زرگری‌نژاد
🔷پرونده‌ای دربارۀ تاریخ‌نگاری سهراب یزدانی
🔹گفتار آغازین
🔹کودتاهای ایران؛ کندوکاوی در یک تاریخ‌نگاری متفاوت/محمدعلی اکبری
🔹بازاندیشی تاریخ مشروطه: میراث علمی سهراب یزدانی/سیمین فصیحی
🔹سهراب یزدانی و خوانش تراژیک از تجربۀ مشروطیت/جواد مرشدلو
🔹رهایی روستاییان از تفرعن آیندگان/محمدجواد عبدالهی
🔹روایتگر بی‌صدایان/توران طولابی
🔹چهرۀ فراموش‌شدگان مشروطه در آیینۀ تاریخ‌نگاری سهراب یزدانی/شادی معرفتی
🔹گفت‌وگو با حسین مفتخری/داریوش رحمانیان و جواد مرشدلو
🔹گفت‌وگو با سهراب یزدانی/سعیده حیدری‌نژاد
🔹منش و روش در تاریخ‌نگاری سهراب یزدانی/داریوش رحمانیان
🔹بیم و امید در مطالعات تاریخ ایران در گفت‌وگو با جواد عباسی/محسن آزموده
📌با گفتارهایی در تاریخ زندگی روزانه، تفریح و اوقات فراغت و تاریخ ادبیات از عبدالمهدی رجائی، سیدعلی کاشفی خوانساری و محمدعلی علوی‌کیا.
📕مردمنامه را بخوانید و به دوستان و آشنایان بشناسانید. این مهم‌ترین و مؤثرترین کمک به حرکت مردمنامه است. ماندگاری و بالندگی مردمنامه در گرو همراهی و پشتیبانی شماست.
📌پشتیبانی از پویش مردمنامه👇
📕
https://zarinp.al/daryoshrahmanian/channel/mardomnameh
Читать полностью…
مردمنامه (تاریخ مردم)
24 Jul 2025 11:24
♦️تاریخ تعطیلی آموزش در ایران
تعطیلی مفهوم و پدیدۀ آشنای روزگار ما است. خوانندگان این نوشتار، با سابقه‌ها و سطوح مختلف علمی، مزۀ تعطیلی را چشیده و از آثار مایه‌بربادده آن کشیده‌اند. چندی پیش راقم این سطور، به‌هوش‌آمده از سرگیجۀ حوادث، بر آن شد تا در تاریخ تعطیلی‌های آموزشی بنگرد. نتیجه آن بود که تعطیلی را یکی از به‌سرآمده‌های مکرر و مؤثر تاریخ آموزش ایران در دورۀ معاصر یافت.
🔸تعطیلی، حیات و فرهنگ علمی و آموزشی نسل‌های مختلف ایرانی را شکل داده است. ازاین‌روی، به صرافت افتادم با مرور برخی لحظاتِ تعطیلی‌های آموزشی گامی کوتاه و لغزان بردارم در راستای فهم هرچه بیشتر تاریخ‌مند و نظام‌مند از تجربۀ زیستۀ آموزشی ایرانی؛ کوششی از نوع «تاریخ‌نگاری لحظۀ حال» به‌منظور توضیح و تدبیر بهتر وضعیت کنونی. در ادامه، به اختصار و اشاره، از برخی موارد و لحظات تعطیلی آموزشی سخن می‌رود.
🔹مدرسۀ دارالفنون
پس از سال‌ها و لحظات پرطمطراق ابتدایی در عصر ناصری، دارالفنون رفته‌رفته نقش خود را به‌عنوان محور و مرجع آموزش از دست داد و در سال‌های مشروطه و پس از آن، اهمیت و کیفیت آن در اندازۀ یک مدرسۀ متوسطه بود (رینگر، ۱۳۸۱: ۱۶۹)؛ بااین‌حال، مدرسۀ متوسطۀ مهمی بود و محل بسیاری وقایع و نوادر تاریخی مانند تعطیلی‌های آموزشی.
🔸یکی از عوامل تعطیلی در این سال‌ها، اعتراضات و اعتصابات دانش‌آموزی بود. مثلاً در پی قرارداد ۱۹۱۹م/۱۲۹۸ش، وقتی پدر یکی از محصلان به جرم مخالفت با قرارداد بازداشت شد، محصلان در حمایت از هم‌شاگردی خود اقدام به «شلوغ‌کردن» و «تعطیل‌کردن» کلاس‌ها کردند؛ جمعیت محصلان معترض به خیابان بیرون مدرسه، خیابان ناصریه، سرازیر شد و در آنجا فریاد شعار و دشنام علیه رئیس دولت برداشتند. در فردای این اعتراضات، که جز تعطیلی یک‌روزۀ مدرسه نتیجه‌ای نداشت، بسیاری از محصلان از بیم خشونت و تنبیه ادیب‌الدوله، مدیر مدرسه، از کلاس‌ها غیبت کردند.
🔸مورد دیگر، اعتراضات و تحصنات دانش‌آموزی در سال ۱۳۰۶ بود. در این سال، پس از طرح و اعلان «نظام‌نامۀ شهریه» از طرف وزارت معارف، بسیاری از محصلان به حمایت از هم‌درس‌های بی‌بضاعت خود برآمدند؛ «کلوپ محصلین» مدرسه، بانی تعطیلی کلاس‌ها و اعتراضاتی شد که بعداً به خشونت رفتار چون شکستن در و شیشۀ وزارت معارف هم کشید. درنهایت، با دخالت پاسبانی و ضرب‌وبند دانش‌آموزان این اعتراضات به پایان رسید (عبده، بی‌تا: ۵۸).
🔸اعتصابات معلمی را نیز باید بر عوامل تعطیلی مدرسه افزود. مدرسه در همین سال‌ها، بر اثر تنگنای مالی در پرداخت حقوق‌ها تأخیر کرد و معلمان دست به اعتصاب زدند و کلاس‌ها را به تعطیلی کشاندند.
🔹مدارس عالی
در دورۀ موردبحث، بسیاری از مدارس عالی به‌موجب عواملی چون ناتوانی در پرداخت مال‌الاجاره به یک وضع خانه‌بردوشی دچار بوده‌اند. بسیار اتفاق می‌افتاد که صاحب‌خانه مدرسه را به‌دلیل بدحسابی مجبور به تخلیه کند و جست‌وجوهای مدرسه برای یافتن مکان جدید چندان طول بکشد که در کار آموزش تعطیل و تأخیر بیندازد. به همین دلیل، در سال تحصیلی ۱۳۰۱-۱۳۰۲، مدرسۀ عالی حقوق تهران کاملاً درحال تعطیل بود و پس از یک سال بود که دوباره به فعالیت آغاز توانست کرد.
🔸مقارن با همین ایام، مدرسۀ فلاحتی کرج یا همان مدرسۀ فلاحت مظفری نیز به‌علت مشابهی به تعطیلی کشیده شد. چون محل این مدرسه در مالکیت وزارت جنگ بود، در اردیبهشت ۱۳۰۱ به اسکان دسته‌ای از نظامیان وزارت جنگ درآمد. پس از مدتی تعطیلی، مدرسه ناگزیر از کرج به دهکدهٔ چهاردانگه منتقل شد. در این وقفه، شاگردان «به وزارت فوائد عامه آمده و تقاضای تکلیف» می‌کردند (محبوبی اردکانی، ۱۳۷۰: ۴۰۶-۴۰۷).
🔹محصلان خارج از کشور
بلای تعطیلی، گاه در دوران‌های آشوب و ناامنی مانند جنگ جهانی اول چندان بزرگ می‌شد که دامن محصلان خارج از کشور را نیز می‌گرفت؛ چنان‌که برای محصلان اعزامی سال ۱۲۹۰ش اتفاق افتاد. با ظهور جنگ، در کار آن محصلان اختلال آمد و ممتازالسلطنه، وزیرمختار ایران در پاریس، به آنها اعلام داشت که ممکن است در کمک‌های مالی دولت تأخیر‌ها و تقلیل‌هایی پیش آید. پس از آن، محصلان چندی را با کمک‌های مالی محدود خانواده‌هاشان گذراندند، اما سختی‌ها بدان‌جا رسید که آنها را واداشت تا درس را نیمه‌تمام رها کنند. درنتیجه، «کاروان معرفت» با عبور از مسیرهای پر از بیم و آسیب کشورهای جنگ‌زده بالأخره در پاییز ۱۲۹۶ش به‌سلامت از جانب انزلی وارد ایران شد (سیاسی، ۱۳۶۶: ۴۸-۴۹).
🔸آخر سخن آنکه، از مطالعه در احوال و سرگذشت آموزش و آموزشگاه -بعدها دانشگاهِ- ایرانی چنین معلوم می‌شود که آموزش جدید در ایران نه‌تنها با تأخیر تأسیس شد (فراستخواه، ۱۳۹۷: ۱۲۹)، بلکه با تأخیر و تعطیل نیز ادامه یافته است؛ بیمار به مشکلاتی که مزمن شده‌اند و در نسل‌های مختلف آموزشی می‌چرخند.
/channel/mardomnameh
ادامۀ یادداشت👇
Читать полностью…
مردمنامه (تاریخ مردم)
21 Jul 2025 00:22
دکتر کریم سلیمانی دهکردی- دانشیار بازنشسته گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی - که بیش از دو سال است بر روی آثار گفتاری و نوشتاری دکتر غنی نژاد در حوزه ی تاریخ معاصر متمرکز شده و آنها را مورد بررسی قرار داده است، اخیر یادداشت بلندی را در خبرآنلاین (۲۲ تیر ۱۴۰۴) منتشر کرده که برای علاقمندان به پژوهش های تاریخی از هرجهت خواندنی و آموختنی ست.
دکتر سلیمانی ضمن اعلام آمادگی برای مناظره ی مکتوب، توضیح می دهد که چرا از مناظره رو در رو با دکتر غنی نژاد اجتناب می کند. به باور او چنین مناظره ای مدل مناسبی برای یک گفتگوی سند محور که لازمه ی مباحث تاریخی برای کشف و فهم حقیقت است، نبوده و مرتبه بحث را به یک نمایش سیاسی - تبلیغاتی فرو می کاهد.
اگرچه در این یادداشت روی سخن دکتر سلیمانی با دکتر غنی نژاد است، اما به سبب ارجاع دکتر غنی نژاد به یک خاطره از دکتر پیروز مجتهدزاده، نویسنده به ناگزیر به سنجش روایت دکتر مجتهدزاده پرداخته و در نهایت اصالت روایت او را زیر سوال می بَرَد.
در این یادداشت، در مورد نحوه ی مواجهه ی دکتر محمد مصدق با پیشنهاد دوم آمریکا و انگلیس ( آیزنهاور- چرچیل) و همچنین بطلان ادعای سهم ۱۶ درصدی ایران از سود شرکت های تابعه از زبان زنده یاد فواد روحانی سخن رفته است.
https://share.google/Jui8oeJMQxlfn66Ml
Читать полностью…
مردمنامه (تاریخ مردم)
19 Jul 2025 12:20
درفش:
«پروژهٔ «نشریات قاجار» را در ویکی‌پدیا شروع کردیم که هدفش ایجاد دسترسی آزاد به نشریات قاجاری و بهبود محتوای مرتبط با آنهاست.
تا الان ۱۱۶ نشریه و حدود ۲۵ هزار شماره را جمع کردیم که فهرست کامل آنها اینجا قرار دارد.»
.
Читать полностью…
مردمنامه (تاریخ مردم)
18 Jul 2025 12:59
🔴 کانون جهان ایرانی دانشگاه تهران برگزار می‌کند:
مسئله شرق در تاریخ دیپلماسی اروپا از قرن هجدهم
سخنران:
دکتر حامد کاظم زاده
استاد زبان و فرهنگ‌ها دانشگاه کلگری آلبرتا
دبیر نشست:
افسانه حنائی
دانشجوی ارشد تاریخ ایران باستان دانشگاه تهران
زمان: روز یکشنبه ۲۹ تیر ماه ۱۴۰۴ ساعت ۲۰ به وقت تهران
Sunday, 20 July 2025, 10:30 p.m. Calgary time
🔺️برای ورود به نشست اینجا کلیک کنید.
🆔️@
Читать полностью…
مردمنامه (تاریخ مردم)
16 Jul 2025 22:41
#حکومت_سگ_نگهبان_مردم_است.
ملاحظاتی پیرامون مردم‌محوری در اندیشه‌ی سیاسی مدرن
در اندیشه‌ی سیاسی مدرن مسأله این نیست که چه کسی حکومت می‌کند؛ مسأله این است که حاکمیت، که از آن ملت/مردم است، چگونه اعمال می‌شود. اندیشه‌ی سیاسی مدرن مردم‌محور و مردم‌بنیاد است نه شخص محور. اندیشه‌ی سیاسی مدرن به دنبال فرد یا شخص قهرمان نیست و از قهرمان‌پرستی و قهرمان‌جویی و قهرمان‌خویی و قهرمان‌محوری گسسته است. اندیشه‌ی سیاسی مدرن ضد کیش شخصیت است. در اندیشه‌ی سیاسی مدرن شخصیت‌پرستی بدتر از بت‌پرستی‌ست. به عبارت بهتر شخصیت‌پرستی بدترین نوع بت‌پرستی‌هاست. در اندیشه‌ی سیاسی مدرن حکومت و حاکمان نه ارباب و یا شبان که نوکر و سگ‌نگهبان مردم/ملت‌اند. مردم رعیت یا گله نیستند. مردم چوپان‌اند و حاکمان و حکومت‌ها سگ‌نگهبان. این اندیشه در بن اندیشه‌ی سیاسی سنتی/پیشامدرن نیز نهفته بوده و در روزگار جدید شکفته شده و به پارادایم غالب بدل گردیده است. حاکمان و حکومت‌هایی که این تحول پارادایمیک و این گسست اپیستمیک را درنیابند محکوم به شکست‌اند. تاریخ معاصر ایران و جهان به روشنی به درستی این مدعا گواهی می‌دهند.
با خلق خدا هرکه درافتاد ورافتاد.
#داریوش_رحمانیان
بیست و ششم مهرماه هزار و چهارصد و یک
@
Читать полностью…
مردمنامه (تاریخ مردم)
16 Jul 2025 16:33
✅ نقدی بر نظر شریعتی دربارۀ صفویه
برشی از گفت‌وگو با سیدهاشم آقاجری
برای دیدن این فیلم، پیوندهای زیر را لمس کنید:
🔗 https://youtu.be/6zPNM9r4W-8
🔗 https://www.aparat.com/v/rfcb60a
📌 مردمنامه را در یوتیوب و آپارات دنبال کنید و با بازنشر و پسند ویدیوها از آن حمایت کنید.
Читать полностью…
مردمنامه (تاریخ مردم)
16 Jul 2025 14:12
امنیت و آزادی
آنگونه که تاریخ گواهی می‌دهد خودکامگان همواره آزادی را در پای امنیت قربانی کرده‌اند. به نام امنیت، آزادی را سر بریده‌اند. این است چکیده‌ی گفتار خودکامگان که استوار است بر یک دوگانه‌سازی مردم‌سوز: یا امنیت یا آزادی!
و تاریخ گواه است که حکومت‌های خودکامه خود پایه و بنیاد و ریشه و خاستگاه ناامنی‌اند. طرفه آنکه در نظم و نظام خودکامه هیچ کس امنیت ندارد حتی خود خودکامه!
#داریوش‌ـرحمانیان
بیست و پنجم تیرماه هزار و چهارصد و چهار
/channel/dariush_rahmanian
Читать полностью…
مردمنامه (تاریخ مردم)
16 Jul 2025 09:28
♦️تاریخچۀ رومانتیسم: مکتبی برای دلبستگی به دنیای دیروز
✍فریما دستیار، دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه تربیت‌مدرس.
🔸پیوند میان تاریخ و رمانتیسم، به‌ویژه در آثار مربوط به قرن نوزدهم و بازنمایی «دنیای دیروز»، نشانگر نوعی بازنگری احساسی و زیبایی‌شناختی به گذشته است. رمانتیسم جنبش فکری، هنری و ادبی‌ای بود که از اواخر قرن هجدهم شکل گرفت و تأثیر عمیقی بر نگاه انسان مدرن به تاریخ گذاشت. این جریان با تأکید بر احساس، تخیل، طبیعت و فردیت، تاریخ را از قالب سرد و عقل‌گرایانۀ روشنگری بیرون آورد و آن را به عرصه‌ای برای تجربۀ زیسته، خاطرۀ جمعی و اسطوره‌سازی بدل کرد.
🔸رمانتیسم با بازگشت به گذشته‌های قهرمانانه، ملی و پیشاصنعتی نه‌تنها روایت‌های تاریخی را احساسی‌تر و شخصی‌تر کرد، بلکه نقش مهمی در شکل‌گیری هویت‌های ملی، جنبش‌های استقلال‌طلبانه و نوستالژی فرهنگی ایفا نمود. درنتیجه، تاریخ در نگاه رمانتیک نه‌فقط بازتاب واقعیت‌های گذشته، بلکه بازنمایی آرمان‌هایی است که از دل فقدان و دلتنگی زاده می‌شوند.
🔸متن کامل یادداشت را در سایت مردمنامه بخوانید:
🔗http://yun.ir/ptxfze
📌پشتیبانی از پویش مردمنامه👇
📕
https://zarinp.al/daryoshrahmanian/channel/mardomnameh
Читать полностью…
مردمنامه (تاریخ مردم)
14 Jul 2025 21:54
به‌یاد دکتر مسعود جلالی‌مقدم، استاد تاریخ تطبیقی ادیان.
مسعود جلالی‌مقدم را در روزگار دانشجویی‌ام در دانشکده‌ی الهیات دانشگاه تهران می‌دیدم اما توفیق نداشتم که با ایشان درسی داشته باشم. آن موقع ایشان دانشجوی دکتری بود و همان زمان هم استادی فره‌مند و جدی بود چنان‌که تعدادی از دوستانم که با او درس ادیان ایران باستان گرفته‌بودند، دوسه‌باری در درس او افتادند.
چند سال بعد، کتاب درآمدی به جامعه‌شناسی دین و آرای جامعه‌شناسان بزرگ دین (نشر مرکز، ۱۳۷۹) را نگاشت و منتشر کرد که در آن زمان کتابی پیشرو بود و نبودِ منبعی فارسی در جامعه‌شناسی دین را جبران کرد.
جلسه‌ی دفاعیه‌ی دکتری‌اش برای ما دانشجویان ادیان آموزنده و ارزشمند بود. رساله‌ی دکتری‌اش در دانشگاه تهران "تحقیق تطبیقی در انسان‌شناسی پنج دین بزرگ (یهود، مسیحیت، مزداپرستی، هندویی و بودایی) به راهنمایی استاد #فتح_الله_مجتبایی بود که آن را سال‌ها بعد با عنوان کرانه‌های هستی انسان در پنج افق مقدس منتشر کرد و این اثر از معدود پژوهش‌های حوزه‌ی انسان‌شناسی دین به فارسی است.
در دانشکده بر او جفای بسیار رفت. هم از دانشگاه تهران هم از دانشگاه آزاد دکتری گرفت اما در استخدامش مشکلات عجیب و بهانه‌های غیرعلمی معهودِ همیشگی کارگر شد و استادی که می‌توانست حرف‌های بسیار در جامعه‌شناسی دین داشته باشد انگیزه‌ی ادامه‌ی این حوزه‌ی تخصصی را نیافت. هر چند همچنان سال‌ها تدریس و پژوهش کرد و کتاب‌ها و مدخل‌های مفید و ارزشمند در زمینه‌های مختلف دین‌پژوهی تالیف و ترجمه کرد.
یک بار سال‌ها پیش در دفترش در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی به دیدنش رفتم؛ قدری از جفای روزگار گله کرد اما از هیچ کسی در این باب بد نگفت و شکایتی نکرد.
اکنون در ۷۴ سالگی، به خانه‌ی پدر آسمانی بازگشته و از همه‌ی رنج‌ها رها شده است. روانش روشن باد.
۲۳ تیر ۱۴۰۴
#ابراهیم_موسی_پور_بشلی
@
مسعود جلالی مقدم | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی https://share.google/XfJz4SnWgs1Uegs9y
Читать полностью…
مردمنامه (تاریخ مردم)
13 Jul 2025 21:50
📔اولین گردهمایی معلمان تاریخ استان تهران؛
معلمان تاریخ، راویان گذشته و سازندگان آینده
سخنرانان:
#دکتر_محمد_لطفی
#دکتر_فاطمه_تقوایی
#سیده_سمیه_طباطبایی
مدیر نشست:
#دکتر_محمد_بیطرفان
🗓 شنبه 28 تیر 1404 ساعت 17
🏡 سالن حافظ
🔹برنامه به صورت حضوری برگزار می گردد.
🔹ورود برای عموم آزاد و رایگان است
💢خانه اندیشمندان علوم انسانی💢
@
Читать полностью…
مردمنامه (تاریخ مردم)
13 Jul 2025 08:35
🔹آنچه در سومین شماره از مجله‌ی به گواهی اسناد می‌خوانید:
• بخشی از خاطرات شفاهی سردار شهید غلامعلی رشید
• بررسی تحولات سیاسی _ فکری احسان طبری پس از دستگیری
• حکایت اموال و اوراق به‌جامانده از یک نخست‌وزیر
• نگاهی به رویکرد منیرالدین حسینی و جریان فرهنگستان در مواجهه با مفهوم جمهوریت
• سرنوشت رنج سی‌ساله‌ی فردوسی پس از انقلاب اسلامی
▪️و ده‌ها سند محرمانه‌ی دیگر از تاریخ معاصر که برای اولین بار در سومین شماره از مجله‌ی به گواهی اسناد منتشر می‌شود.
📌برای خرید این شماره می‌توانید به شناسه‌ی @ پیام دهید یا به لینک زیر مراجعه فرمایید:
https://irdc.ir/fa/publications/book/1388▫️@
Читать полностью…
مردمنامه (تاریخ مردم)
09 Jul 2025 07:14
🔰داریوش رحمانیان در گفت‌وگو با ایبنا؛
گوهرهای گرانمایه ایران را دریابیم
🔸داریوش رحمانیان گفت: کتاب «عکس‌نامۀ علی خان والی» در تاریخ عکاسی ایران از پاره‌ای جهات یگانه و گوهری ناب در دست ایرانیان است.
🔸در تاریخ عکاسی ایران کسانی که دولتمرد، والی یا استاندار باشند و درعین‌حال عکاس هم باشند نداشته‌ایم یا اندک‌شمار بوده‌اند. خود ناصرالدین‌شاه هم همین ویژگی را داشت. ناصرالدین‌شاه را نیز عکاس خطاب می‌کنیم؛ زیرا او در هنر عکاسی توانا بود.
🔸اهمیت کتاب در این است که ۱۴۰۹ قطعه عکس به‌همراه صد صفحه متن در یک کتاب به دست ما رسیده است. در این صد صفحه متن، به گزارش اوضاع آن مناطق از نظر سیاسی، اجتماعی، اداری و مسائلی از این قبیل پرداخته است. همچنین، در بسیاری موارد شرح عکس نیز نوشته شده است و ذیل عکس شرحی دربارۀ آن آورده و توضیح داده است که این عکس چیست. بسیاری از این شرح‌ها دربارۀ اشخاصی است که از آنها عکس گرفته است. این شرح می‌تواند کمک‌کننده و کلید شناخت پاره‌ای از شخصیت‌ها باشد که عکس‌هایشان در اسناد دیگر یا آلبوم‌خانۀ مبارکۀ کاخ گلستان وجود دارد، ولی همواره بدون شرح بوده است.
🔸 این کتاب در واقع کلیدی برای همین اسناد عکاسانه و مصور است. ازاین‌رو، کتاب عکس علی‌خان والی نه‌تنها از نظر تحقیق در تاریخ عکاسی ایران، بلکه بیش از آن برای پژوهش در تاریخ اجتماعی و فرهنگی و حتی تاریخ سیاسی و اداری ایران و به‌طور خاص در نواحی آذربایجان و کردستان روزگار ناصری بسیار ارزشمند است.
ibna.ir/x6zvK
@
Читать полностью…
مردمنامه (تاریخ مردم)
07 Jul 2025 11:02
مرغان نوحه‌گر
(بخش دوم)
یا گفته‌اند که سرخی منقار کبک به این دلیل است که پس از شهادت سیدالشهدا، از شدت حزن و اندوه، نوکش را در خون زد و خدا این کار او را بپسندید و رنگ خون را بر نوک کبک حفظ کرد (۱۶).
همین اعتقاد دربارهٔ کلاغ نوک‌سرخ هم بوده است. پژوهشگر گرامی خانم زهره قوامی مطلب جالبی به نقل از اهالی روستای پرچکوه الموت، دربارهٔ علت گریستن چنار کهن این روستا، در روز عاشورا نوشته‌اند:
«این زاغ‌ها را دیدید که نوک و پاهاشان سرخ است؟ قدیمی‌ها می‌گفتند: این پرنده روز عاشورا، کربلا بوده. خون امام حسین را جمع کرده و برای همین پاها و نوکش سرخ است. بعد این خون را با خودش به همه‌جا برده. سر هر شاخه‌ای که نشسته، آن شاخه هر ظهر عاشورا خون گریه می‌کند. چنار زرآباد قزوین و چنار پرچکوه از همین درخت‌ها هستند» (۱۷).
می‌بینیم که این باور اجزایی از چند روایت را جمع دارد.
بنویسم که این اعتقاد هم بوده که مرغانی که پای سرخ دارند، پای در خون مقدس سیدالشهدا زده‌اند و از قوم شمر هستند (۱۸).
روایتی کهن در این زمینه در کتاب المسالک و الممالک ابوعبید عبدالله بکری اندلسی (زنده تا ۴۸۷ق) آمده که گسترهٔ جغرافیایی این باور را نشان می‌دهد:
«فقیه ابومحمد عبدالملک گفت که در بوغرات، حوالی سودان، پرنده‌ای شبیه پرستو دیدم که هر شنونده‌‌ای از صوت این پرنده،صریح و روشن و بی هیچ شبهه‌ای می‌شنید که مکرر می‌گفت: "حسین کشته شد" (قتل الحسین) و سپس یک‌بار می‌گفت: "بکربلا". و فقیه عبدالملک گفت این نغمه را من شنیدم و جمعی از مسلمانان که با من بودند، شنیدند» (۱۹). این روایت در کتب دیگر هم هست (۲٠). چنین مرغی در فولکلور ایران هم هست. در مازندران و بندرترکمن و جاهای دیگر.
این معتقدات به سهم خود، نام و یاد سیدالشهدا را در زندگی تودهٔ مردم زنده‌تر می‌کرد و آن را با زندگی روزانه پیوند می‌زد. آن‌سان که مردم با دیدن کبک و کبوتر و مرغی که پای سرخ و منقار خون‌رنگ داشت و شنیدن بانگ برخی پرندگان، نیز به یاد امام حسین و شهادت و مظلومیت او می‌افتادند.
باری تا این واقعه فراموش نشود، تا این غم کهنه نشود ترجیع‌وارش از آواز مرغان شنیده‌اند.
منابع
۱. کامل الزیارات، جعفر بن محمدبن‌قولویه، تصحیح عبدالحسین امینی، نجف، دار المرتضویه، ۱۳۵۶، ص ۷۹.
۲. بحارالانوار (الجامعه لدرر اخبار الائمة الاطهار)، محمدباقر المجلسی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۱۷۴.
۳.کامل الزیارات، صص۱۰۱-۹۷.
۴.کامل الزیارات، صص ۱۰۰- ۹۸.
۵. باورهای عامیانه مردم ایران، حسن ذوالفقاری با همکاری علی‌اکبر شیری، تهران، نشر چشمه، چاپ ششم، ۱۳۹۹، ص۴۰۰.
۶. کامل الزیارات، ص ۹۸.
۷. بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۱۹۱.
۸. بحار الانوار، ج۴۵، ص ۱۷۱.
۹.تاریخ مدینة دمشق، ابن‌عساکر، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق، ج۷٠، ص ۲۴؛ مقتل الحسین علیه‌السلام للخوارزمی، ابوالمؤید الموفق بن احمد المکی اخطب الخوارزم، تحقیق محمد السماوی، تصحیح دار انوار الهدی، قم، انتشارات انوار الهدی، الطبعة الثانیة، ۱۴۲۳ق، ج ۲، صص ۱۰۳ - ۱۰۴.
مقتل الحسین را دوست گرامی آقای احمد دیناروند یادآوری فرمود.
۱۰. کامل الزیارات، ص ۹۹؛ بحار الانوار، ج ۴۵، ص ۲۱۴.
۱۱. باورهای عامیانه مردم ایران، ص۸۹۸.
۱۲. باورهای عامیانه مردم ایران، ص ۳۱۶.
۱۳.مقتل الحسین علیه‌السلام للخوارزمی، ج ۲، ص ۱۰۵ ( یادآوری ارزشمند جناب آقای احمد دیناروند).
۱۴.تاریخ روضة‌الصفا، غیاث‌الدین حسینی خواندمیر، تهران، خیام، مرکزی و پیروز، ۱۳۳۹، ج۷، ص ۳۸۳.
۱۵. نیرنگستان، صادق هدایت، تهران، امیرکبیر، چاپ سوم، ۱۳۴۲، ص۱۳۲.
۱۶. باورهای عامیانه مردم ایران، ص ۶۱۱.
۱۷. کانال تلگرامی دفتر مشق.
۱۸. باورهای عامیانه مردم ایران، ص ۶۱۱.
۱۹. المسالک و الممالک، ابوعبید بکری اندلسی، حققه و قدم له آدریان فان لیون و اندری فیری، بیروت، دار الغرب، ۱۹۹۲ م، ج۲، ص ۸۸۰.
۲۰.الاستبصار في عجائب الأمصار، كاتب مراكشی، بغداد، دار الشؤون الثقافية، ١٩٨٦ م، ص۲۲۴؛ الروض المعطار فی خبر الاقطار ، ابوعبدالله محمد بن عبد الله بن عبد المنعم الحِميرى، تحقیق احسان عباس، بيروت، مؤسسة ناصر للثقافة، الطبعة الثانية، ١٩٨٠ م، ص۱۱۹.
/channel/n00re30yah
Читать полностью…
مردمنامه (تاریخ مردم)
07 Jul 2025 08:45
مهاجران افغان: قربانیان سیاست‌های ناکارآمد
جواد عبّاسی
پانزدهم تیرماه 1404
هرکجا مرز کشیدند، شما پُل بزنید
حرف تهران و سمرقند و سرپُل بزنید
هر که از جنگ سخن گفت، بخندید بر او
حرف از پنجرۀ رو به تحمل بزنید
نه بگویید، به بت‌های سیاسی نه، نه!
روی گور همۀ تفرقه‌ها گُل بزنید
مشتی از خاک بخارا و گِل از نیشابور
با هم آرید و به مخروبۀ کابل بزنید (نجیب بارور)
/channel/historyandlife
حدود یک سال پیش (26 مرداد 1403) و در ابتدای کار دولت چهاردهم در ایران در یادداشتی به موضوع مهاجران افغانستانی در پیوند با سیاست‌های دولت ایران و حکومت طالبان اشاره کردم و یادآور شدم که با توجه به بی‌ضابطه بودن و هزینه‌ساز بودن ورود میلیون‌ها مهاجر در ایران و ضرورت برنامه‌ریزی برای بازگرداندن مهاجران به عنوان یک مطالبه ملّی، باید مراقب پیوندهای هزاران ساله مردم دو کشور باشیم: /channel/historyandlife/2594. اکنون که این یادآوری و مطالبه ملّی به مرحله «نوش‌دارو پس از مرگ سهراب» رسیده و دولت ایران در اثر شوک برآمده از تجاوز اسرائیل با همان بی‌ضابطگی که دولت تباهی‌آفرین سیزدهم مهاجران را وارد کرد، به اخراج شتابان آنها روی آورده است و زندگی میلیون‌ها انسان را به بهانه همکاری تعدادی از اتباع این کشور با دشمن به دشواری و مخاطره افکنده است، باز هم باید نگران حقوق انسانی مهاجران و پیوندهای کهن مردم دو کشور بود. در پیوند با این وضعیت پرسش‌های فراوانی پیش روی افکار عمومی قرار دارد که پاسخگویی شفاف می‌طلبند؛ از جمله:
- آیا چرایی و «انگیزه» پذیرش ناگهانی میلیون‌ها مهاجر در دولت سیزدهم بررسی شده و خود بخشی از برنامه نفوذ و بی‌ثبات‌سازی کشور نبوده است؟ اگر چنین بوده، آیا مسببان آن نباید به محاکمه کشیده شوند؟
- نقش اتباع افغانستان در تجاوز اسرائیل (جاسوسی و عملیات) به ایران در مقایسه با نقش عناصر ایرانی و بخصوص نفوذی‌ها در ارکان سیاسی و نظامی (که هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی در مورد آن نشده) چه اندازه بوده است؟
- آیا همکاری فاطمیون (نیروهای مزدور در سوریه) با اسرائیل درست است و اگر چنین است چرا باید تاوان این «خودکرده» را میلیون‌ها انسان بی‌گناه بدهند؟
- از آنجا که ایران بیش از چهار دهه میزبان مهاجران و پناهندگان افغانستانی بوده است، آیا این شیوه عمل (اخراج گسترده و ناگهانی)، خاطره این میزبانی کم‌نظیر در جهان را در مردمی هم‌ریشه و هم‌فرهنگ و در مجامع جهانی خدشه‌دار نمی‌کند و در نهایت به زیان منافع ملّی و پیوندهای تاریخی دو ملّت نخواهد بود؟
#ایران‌وافغانستان
#مهاجران
#اخراج
#هم‌ریشگی
Читать полностью…
2784