✅ چرا «ای‌ایران» سرود ملی ایران است؟
✍ شاهین سپنتا
۱- سرود «ای‌ایران» دارای هویت ایرانی و برگی از تاریخ و فرهنگ ایران است.
آهنگ این سرود را استاد روح‌الله خالقی در شهریورماه سال ۱۳۲۳ و در اعتراض به حضور نیروهای بیگانه در خاک ایران در هنگامه جنگ جهانی دوم، در آواز دشتی در دستگاه شور و با تاثیر از نغمه‌های حماسی موسیقی محلی بختیاری ساخته است و دکتر حسین گل‌گلاب نیز شعر شورانگیز آن را با واژه‌های زیبا و استوار فارسی سروده است.
۲- سرود ای‌ایران، مردمی‌ترین سرود ملی است، چون سرود رسمی هیچ نظام یا حکومتی نبوده است (پیش از انقلاب سرود شاهنشاهی و پس از انقلاب سرودهای "پاینده‌بادا ایران" و "مهرخاوران" سرودهای رسمی و حکومتی بودند.)
۳- سرود «ای‌ایران»، به هیچ گروه، دسته، و فرقه سیاسی و مذهبی یا ایدئولوژی و نوع حکومت وابستگی ندارد و مورد احترام همه ایرانیان با هر باور و مرام و مسلک است و در آغاز و پایان بسیاری از گردهمایی‌ها و همایش‌های مردمی به صورت گروهی اجرا یا پخش میشود.
۴- سرود ای‌ایران، با تعصبات نژادی، قومی، زبانی و مذهبی نسبتی ندارد و تنها یک‌پارچگی ایران و همبستگی ملی در روح آن وجود دارد.
۵- در سرود ای‌ایران، به جز واژه‌های «فدا»، «دُر»، «دُور» و «نور» که در زبان فارسی پذیرفته شد و شناسنامه فارسی گرفته‌اند، همه واژه‌ها فارسی هستند، ولی به دلیل استفاده درست و بجای واژه‌های فارسی، از یک‌دستی، روانی و سادگی سرود کم نشده است.
۶- سرود ای ایران در بهمن‌ماه ۱۳۳۲ (فوریه ۱۹۵۴) در كنفرانس بين‌المللی بررسی سرودهای ملی به عنوان تاثیرگذارترین، برانگيزاننده‌ترين، ميهن‌گراترين سرود ملی كشورهای جهان شناخته شد.
۷- سرود ای‌ایران، در ادیبهشت‌ماه ۱۳۹۶ همزمان با روز بزرگداشت فردوسی، از سوی سازمان میراث فرهنگی به شماره ۱۳۹۵ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.
@shahinsepanta
🌸 جشن اَردیبهشت‌گان، سوم اردیبهشت‌ماه فرخنده باد.
✍شاهین سپنتا
واژه «اردیبهشت» در گات‌ها به صورت «اَشَه» آمده است. «اشه» یا «اَشا» به معنی «راستی» و درستی، هنجار و سامان هستی، و یا نظم آفرینش می‌باشد.
در اوستای نو، اردیبهشت به صورت «اَشَه‌‌وَهیشتَ» به معنی «بهترین اَشَه» یا «بهترین راستی» یکی از امشاسپندان (فروزهای پاک و جاوید اهورامزدا) است که خاستگاهش خرد اهورایی است.
در گاهشماری ایرانی، دومین ماه سال و سومین روز هر ماه به نام «اَردیبهشت» است؛ از این روی در اردیبهشت‌روز (سومین روز) از اردیبهشت‌ماه، به فرخنگی این همنامی، جشن اَردیبهشت‌گان از جشن‌های آتش برگزار میشود.
مسعود سعد سلمان، سراینده نامدارِ ایرانی، در دوازده قطعه، از ۱۲ ماه ایرانی و در سی قطعه، از نام روزهای ماه ایرانی یاد کرده است. چند بیت از این سروده‌ها درباره اردیبهشت‌ماه و اردیبهشت‌روز، چنین است:
بهشت است گیتی ز اردیبهشت
حلال آمد ای مه، می اندر بهشت
به شادی نشین هین و می خواه مِی
که بی مِی نشستنت زشت است زشت
***
اردیبهشت روز است، ای ماه دلستان
امروز چون بهشت برین است بوستان
زان باده که خرم ازو گشت عیش و عمر
زان باده که گردد ازو تازه طبع و جان
بر بنیان یک باور کهن، امشاسپند اردیبهشت نگاهبان گیاهان روی زمین است و به یاری او بود که اهورامزدا هنگام آفرینش، گیاهان را برویانید. شاید بر این بنیان است که از اردیبهشتگان با نام دیگر «گلستان جشن» نیز نام برده‌اند.
🌸 بر این پایه، آیین های ویژه جشن اردیبهشتگان را چنین می‌توان بر شمرد:
گستردن خوان سبز به نشانه زمین سبز و نهادن گل‌های بهاری همچون مرزنگوش و یا گل سوری یا گل سرخ آتشی بر این خوان گسترده، افروختن آتش در آتشدان یا افروختن شمع و نهادن آتش فروزان بر خوان اردیبهشتگان، پوشیدن تن‌پوش سپید، نیایش فردی و همگانی و خواندن اردیبهشت‌یشت، شادمانی همگانی و گلگشت بهاری. پختن و خوردن کاله‌جوش از دیرباز در بهار رایج بوده است.
@shahinsepanta
@jashnha2
📚 سی‌و‌ششمین نشست هفتگی گروه فرهنگی ایرانشهر با بررسی و بازخوانی بخش دیگری از کتاب تاریخ ایران پژوهش آکسفورد، یکشنبه ۲۶ فروردین‌ماه ۱۴۰۳ برگزار شد.
@shahinsepanta
#ایران‌یکپارچه_یک‌ملت_یک‌تقویم
✅ چرا برای برگزاری جشن‌های ایرانی باید از تقویم رسمی کشور استفاده کنیم؟
✍️ شاهین سپنتا
1️⃣ اهمیت علم نجوم و دانش گاهشماری:
بر بنیان دانش گاهشماری، سال در تقویم رسمی ایران، سال خورشیدی اعتدالی یا فصلی یا طبیعی نامیده میشود. سال اعتدالی یا فصلی یا طبیعی، سالی است که طول آن با فصول چهارگانه در ارتباط است و مدت فصول تاثیر مستقیمی بر تقسیم طول سال به چهار بخش دارد. اول فروردین آغاز بهار، اول تیر آغاز تابستان، اول مهر آغاز پاییز و اول دی آغاز زمستان است.
نکته مهم و بسیار قابل توجه در این گاهشماری که نشان از دقت کم‌نظیر آن دارد این که در نیم‌کره شمالی زمین، مدت فصل‌های گرم سال یعنی بهار و تابستان در مجموع تقریبا ۱۸۶ شبانروز است یعنی فصل بهار حدود ۹۲/۸ روز و فصل تابستان حدود ۹۳/۶ روز است. مدت فصل‌های سرد سال یعنی پاییز و زمستان نیز ۱۷۹ شبانروز است، یعنی فصل پاییز حدود ۸۹/۷ شبانروز و فصل زمستان حدود ۸۹ شبانروز است. پس تابستان طولانی‌ترین فصل سال و زمستان کوتاه‌ترین فصل سال است.
به این ترتیب طبق قانون طبیعت، در گاهشماری خورشیدی رسمی هر سال در حدود ۳۶۵ شبانروز است که به چهار فصل و هر فصل به سه ماه تقسیم میشود؛ پس به طور طبیعی و روشمند در فصل‌های گرم یعنی بهار و تابستان مدت ماه‌ها ۳۱ روز و مدت ماه در فصل‌های سرد سال، پنج ماه ۳۰ شبانروزی و یک ماه ۲۹ شبانروزی (در سال کبیسه ۳۰ شبانروز) خواهد بود و آغاز فصول کاملا بر آغاز ماه‌های فروردین، تیر، مهر و دی منطبق است.
ناگفته پیداست که بنیان همه جشن‌های ایرانی بر فصل استوار است؛ حتی بنیان جشن‌هایی که به اصطلاح «جشن‌های ماهانه» می‌نامیم بر فصل استوار است. چون هر سال به چهار فصل و هر فصل به سه ماه تقسیم میشود.
2️⃣ احترام به دست‌آوردهای علمی ایرانیان:
برترین ویژگی گاهشماری رسمی کشور این است که همه ویژگی‌های برجسته گاهشماری‌های پیش از خود را دربرگرفته و با بازنگری‌های لازم، با دانش گاهشماری و نیازهای جامعه انطباق کامل یافته و به عنوان دقیق‌ترین تقویم جهان، یکی از سرمایه‌های ملی ایرانیان شناخته میشود. پس بر همه ایرانیان بایسته است که در حفظ و گسترش این میراث ملی و فرهنگی کوشا باشند.
3️⃣ احترام به دین و باور همه ایرانیان:
جشن‌های ایرانی، چه جشن‌های فصلی همچون نوروز و یلدا (چله)، چه جشن‌های ماهانه همچون مهرگان و اسفندگان و چه جشن‌های دیگر همچون «سیرسور» و «چهارشنبه‌سوری» و «سیزده‌به‌در» هیچ‌کدام دینی نیستند. جشن‌های ایرانی بنیان‌های طبیعی، گاهشماری، استوره‌ای، زیست‌محیطی و اخلاق‌محور دارند. همین بنیان‌های فراگیر باعث ماندگاری این جشن‌ها در طول تاریخ توسط همه ایرانیان با هر دین و مذهب شده است. امروز نیز شایسته است به جای تلاش برای رنگ و روی دینی دادن به این جشن‌ها بر اشتراکات انسانی و ملی آنها تاکید کنیم.
4️⃣ همبستگی ملی:
اگر همه ایرانیان با هر دین، مذهب، مرام و مسلک برای برگزاری همه جشن‌های ایرانی از یک تقویم رسمی و قانونی استفاده کنند، برپایی یکپارچه این جشن‌ها خود به عامل مهم و موثری در ایجاد همبستگی ملی تبدیل خواهد شد.
5️⃣ همبستگی با ملت‌های هم‌ریشه:
گاهشماری افغانستان با گاهشماری ایرانی (بجز تفاوت در نام ماه‌ها) همسان است. در سرزمین‌های کردنشین نیز گاهشماری کردها خورشیدی است. همبستگی تقویمی با ملت‌های هم‌ریشه می‌تواند زمینه تحقق «اتحادیه نوروز» یا اتحادیه کشورهایی با فرهنگ ایرانی را فراهم آورد. یکی از نمودهای این نزدیکی، جشن چله یا یلداست که در سال‌های اخیر در تاجیکستان، افغانستان و کشورهای آسیای میانه و قفقاز مانند ازبکستان، ترکمنستان، آذربایجان و ارمنستان در ۲۱ دسامبر (سی‌ام آذر‌ماه) برگزار میشود.
6️⃣ احترام به قانون:
در سال ۱۳۰۴ خورشیدی و با کوشش بزرگانی همچون «ارباب کیخسرو شاهرخ» نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی، «گاهشماری هجری خورشیدی» بر پایه مبانی گاهشماری جلالی اما با اصلاحات موثر و لازم و انطباق دقیق‌تر آن با دانش گاهشماری به جای «تقویم هجری برجی» به تصویب رسید و رسمیت یافت. احترام به قانون گاهشماری ملی و رعایت آن وظیفه همه شهروندان ایرانی، سازمان‌های مردم‌نهاد و نهادهای فرهنگی است.
7️⃣ نیاز به نظم اجتماعی:
جامعه برای هر فعالیت همگانی به نظم نیاز دارد. استفاده از تقویم‌های متفاوت برای برگزاری جشن‌های مشترک، جامعه را با بی‌نظمی روبرو می‌کند. در صورت استفاده همگان از تقویم رسمی و قانونی که در دسترس همه ایرانیان است، نظم اجتماعی و هماهنگی برای برگزاری همزمان جشن‌ها فراهم خواهد شد.
@jashnha2
@SHAHINSEPANTA
#ایران‌یکپارچه_یک‌ملت_یک‌تقویم
🌿 گلی گشو/ گرگشو، آیینی ایرانی در ماه رمضان
✍️ شاهین سپنتا
👈 بخش نخست
@shahinsepanta
رمضان، نهمین ماه سال در گاهشماری هجری قمری و زمان انجام اعمال و فرائض روزه (صیام) است. افزون بر اعمال متداول رایج بین عموم مسلمان در ماه رمضان، برخی از سنت‌های محلی متنوع و جشن‌های اقوام و ملت‌های مختلف به ماه رمضان راه یافته است.
برای نمونه در برخی سالنامه‌های قدیمی ایرانی، سیزدهم ماه صفر و آخرین چهارشنبه ماه صفر را روز جشن دانسته‌اند چنان‌که در«سالنامه دولت علیه ایران» در دوران قاجار، چهارشنبه آخر ماه صفر را «چهارشنبه سوری» نام نهادند و پختن «آش ابو دردا» نیز که از سنت‌های مراسم قاشق‌زنی در جشن چهارشنبه‌سوری است در آخرین چهارشنبه ماه صفر انجام می‌شد.
نمونه دیگر، جشن کلوخ انداز/ کلوخ‌اندازان است که در آخرین روز از ماه شعبان در تقویم هجری قمری و پیش از آغاز ماه رمضان برپا میشود. این جشن که به نام «برغندان» نیز شناخته میشود از سده‌های چهارم و پنجم هجری‌قمری در میان مسلمانان ایران همراه با گشت و گذار و شب‌نشینی و شادنوشی معمول بوده است. واژه «برغندان» یا «برقندان» نیز صورت دیگر واژه «بارکندان» یا «باری گندان» ارمنی است.
نمونه دیگر از آمیختگی آیین‌های ایرانی با تقویم هجری قمری که موضوع اصلی این نوشتار است، جشن گرگشو/ گره‌گشو/ گلی‌گشو نام دارد.
گرگشو، که در برخی مناطق عرب‌زبان به «گرگیعان» یا «قرقیعان» تبدیل شده، در شب ۱۵ ماه رمضان در استان بوشهر، استان هرمزگان و شهرهای استان خوزستان همچون اهواز، شادگان و آبادان، خرمشهر، حمیدیه، دزفول، شیبان، ملاثانی، رامهرمز، شوش، ویس، سوسنگرد، کوت عبدالله، و سربندر برگزار میشود.
در این آیین، کودکان دختر و پسر، پس از افطار در حالی که لباس‌های محلی بر تن دارند و کیسه‌هایی بر گردن انداخته‌اند یا در دست دارند با برهم کوبیدن سنگ‌های کوچکی که به دست دارند با خواندن شعرهای ویژه این روز به در خانه همسایه‌ها برای جمع‌آوری عیدی و شیرینی می‌روند. این مراسم تا پاسی از شب پانزدهم ماه رمضان ادامه می‌یابد.
شیخ سالم چُحیلی رئیس انجمن صابئین مندایی ایران از اهواز در گفتگو با این نگارنده گفت: «در زمانی که ما کودک بودیم همراه با دیگر بچه‌های اهوازی در شب گرگیعان در محله می‌گشتیم و شعرهای مربوط به گرگیعان را می‌خواندیم و از همسایه‌ها معمولا آرد جمع آوری می‌کردیم و با آن آرد نان پخته می‌شد و بین دیگران تقسیم می‌شد. البته بجز آرد گاهی پول یا مواد غذایی دیگر نیز به کودکان داده می‌شد.»
در روستاهای شهرستان بوشهر، آیین شبانه گلی گشو (گرگشو) در شب ۱۵ ماه رمضان و آیین های دیگر همچون دم دم سحری، آیین آبی‌بنوش، عید تلخک از مهم‌ترین سنت‌های قدیمی رمضان است.
در «بی‌شهر» که در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی بندر بوشهر واقع است در شب گلی‌گشو، دسته‌هاى مختلف کودکان که عمده آنان از بچه‌هاى فقیر تشکیل مى‌شود با در دست داشتن کیسه و سردادن جملاتى نظیر «گره‌گشو سرت بشور، با آرد شو» اهالى را از آمدن خود به در خانه ها آگاه می‌کنند و مردم نیز با ریختن برنج، گندم و تنقلات دیگر در کیسه‌هایشان با هدف گشوده شدن مشکلات از آنان پذیرایى مى‌کنند.
در روستای کُردَوان سفلی (از توابع بخش کاکی شهرستان دشتی در استان بوشهر) «گِلی» درست کردن یکی از آیین‌های مردمان روستاها در سالی است که باران نمی‌آید یا دیر باران می‌آید.
در چنین هنگامی، فردی را به عنوان «گلی» انتخاب می‌کنند و لباس‌های «گلی» عبارت است یک کُت کهنه همراه پیراهن بلند و صورتش را با یک پارچه می‌پوشانند تا شناخته نشود. زنگی نیز به گردنش می‌اندازند. عنانش را به دست یک نفر می‌دهند و بقیه پشت سر گلی در محل می‌گردند و به خانه‌ها سر می‌زنند و شعر می‌خوانند.
👈 ادامه در بخش دوم »»»»
@shahinsepanta
@jashnha2
🚴 مسیر این هفته گروه دوچرخه‌سواری برگ‌سبز امروز جمعه ۱۷ فروردین ۱۴۰۳ در حاشیه زاینده‌رود، شروع از پل شهرستان تا انتهای بیشه ناژوان و بازگشت همین مسیر در مجموع در حدود ۳۲ کیلومتر در مدت حدود ۴ ساعت با استراحت.
🌿 به نظر من دوچرخه‌سواری در چنین مسیر زیبایی هم ورزش جسم و هم ورزش روح هست.
@shahinsepanta
✅ سبزه گره‌زدن به یاد پیوند مهری و مهریانی
✍ شاهین سپنتا
🌱 سبزه گره‌زدن یکی از آیین‌های سیزده‌به‌در و به معنای گره‌زدن زندگی خود با طبیعت است با این آرمان که همیشه زندگی سبز داشته باشیم.
اما در پس این رفتار نمادین باوری زیبا و کهن، بسیار متعالی و انسانی نهفته است.
دختران و پسران جوان در روز «سیزده‌به‌در» دو سبزه را با نیت پیوند با زوج مناسب یا مورد نظر خود به هم گره‌می‌زنند و این دو سبزه در حقیقت نماد «مهری و مهریانی» (نخستین زوج بشر) هستند.
🌱 در باورهای کهنسال ایرانی، مهری و مهریانی (مشی و مشیانه) نخستین زوج بشر در زمین بودند که به صورت دو گیاه از نطفه کیومرث (نخستین انسان) رویدند و با پیچش و پیوند با هم از «گیاه‌پیکری» به «انسان‌پیکری» درآمدند، روان مینوی یافتند و نسل بشر در گیتی از آنان پاگرفت.
🌱 مهری و مهریانی (نخستین زوج آدمی) در باورهای ایرانی جایگاهی بس فراتر نسبت به باورهای سایر ملت‌ها دارند.
👈 جایگاه آنها از این نظر بلندتر است که از خوردن میوه ممنوعه (سیب یا گندم) منع نشدند بلکه اهورامزدا به آنان کشت گندم، دامداری، خانه‌سازی، هنر، پیشه و هم‌آغوشی آموخت؛ از جایی همچون بهشت رانده نشدند، بلکه در زمین خاکی پدید آمدند تا با آموزه‌های اهورایی (اندیشه نیک، گفتار نیک، کردار نیک) زمین را بهشت سازند؛ یکی از دنده دیگری پدید نیامد (تحقیر جنسیتی در میان نبود) بلکه هر دو در کنار هم و با هم رویدند و بالیدند.
🌱 مهری و مهریانی، (در پیوند با هم گیاهی به نام مهرگیا یا مردم گیا هستند) بر روی زمین رویدند؛ این دو وظیفه دارند با یاری یکدیگر زمین را از وجود اهریمن پاک کنند، هر دو همسان (همانند) و همبالا (هم‌اندازه) هستند (تاکید بر اصل برابری زن و مرد از ابتدای خلقت) و تن آنها چنان به هم پیوند می‌خورد که شناخت یکی از دیگری به آسانی ممکن نیست (هیچ یک بر دیگری برتری جنسیتی ندارد)؛ زندگی مهری و مهریانی در زمین با اقرار به آفریدگاری اهورامزدا و نبرد با اهریمن (اندیشه بد، گفتار بد، کرداربد) آغاز میشود.
🌱 بر این پایه، در باورهای ایرانی داستان آفرینش آدمیان با بهار طبیعت در هم گره‌می‌‌خورد و همه ساله به هنگام نوروز و در روز تیر از ماه فروردین دختران و پسران جوان با گره زدن سبزه، به یاد «مهری و مهریانی» (نخستین زوج آدمیان) در اندیشه پیوند و خوشبختی هستند.
tel:
@jashnha2
@SHAHINSEPANTA
امروز یک هدیه نوروزی ارزشمند دریافت کردم. تقویم رومیزی سال۱۴۰۳ با طراحی جذاب و کاربردی دوست هنرمندم مهگل کوهستانی با پایه سفالی به شکل ماهی.
این تقویم یک ویژگی مهم دارد و آن این که زمان درست و دقیق همه جشن‌های ایرانی طبق گاهشماری رسمی و قانونی کشور، در آن با توضیحات لازم ثبت شده است.
👈 دوستانی که بخواهند این تقویم زیبا و کاربردی را سفارش دهند می‌توانند به نشانی مهگل کوهستانی در تلگرام پیام بدهند و از ۶ تا ۱۳ فروردین تقویم را با ۱۰ درصد تخفیف تهیه کنند.
👈مهربانان برای ثبت سفارش به آی‌دی مهگل در تلگرام پیام دهید:
/channel/MahGol29
🌿 پیام نوروزی دکتر مصدق به فرخندگی نوروز ۱۳۳۲ خورشیدی:
هم‌میهنان گرامیم،
پیروزی نهایی ملت ایران را آرزومندم. این افتخار نصیب من شده است، تا جشن بزرگ ملّی آغاز سال نو را به هم‌وطنان عزیزم تبریک بگویم.
حمیت و غیرت و آرمان‌خواهی پسران و دختران دلاور سرزمینمان را می‌ستایم و مبارزه ها و تلاش‌های برجسته و خستگی‌ناپذیر آنان را ستایش می‌کنم.
خداوند منان را، برای رسیدن به آرمان‌ها و آرزوهای ملی سپاس‌گزارم.
نوروز تنها نشانی از آغاز سال نو نیست، بلکه ملتی قابل احترام و ستایش و با گذشته درخشان را به یاد می آورد.
نوروز بزرگی و عظمت کشور باستانیمان را یادآوری می کند.
من با هر نوروز آرزو می‌کنم که صفحه نوینی به برگ‌های تاریخ پر شکوه ما اضافه گردد.
در سال نو، از پروردگار شادی و تندرستی را برای همه هم‌میهنان عزیزم خواهانم.
محمد مصدق
@shahinsepanta
✅ نیایش نوروزی بانو گوگوش در مصاحبه با BBC نوروز 1389.
@SHAHINSEPANTA
@JASHNHA2
✅ نکاتی درباره ماهی‌قرمز سفره هفتسین
✍ شاهین‌سپنتا
1️⃣ ماهی قرمز از اجزاء سفره نوروزی است. امروزه در بیشتر مناطق ایران، سبزه و سماق، سمنو، سیب، سرکه، سیر و سنجد که همگی خوراکی و با منشاء گیاهی هستند از اجزای ثابت «هفت سین» هستند اما افزون بر «هفت سین» نامبرده، «سفره نوروزی» یا «سفره هفتسین» اجزای دیگری نیز دارد، همچون آیینه و آب، شمع، سکه، ماهی‌قرمز، نان، سبزی، شیرینی، تخم‌مرغ رنگ کرده و گل سنبل (یا شب بو) و کتاب و ... که هریک به نوبه خود بر زیبایی این «خوان نوروزی» می‌افزایند.
2️⃣ بر خلاف شایعه، ماهی‌قرمز از چین به ایران نیامده است. ایرانیان چند هزار سال است که انواع ماهی قرمز را می‌شناسند و این نکته را اسناد معتبر تاریخی که امروزه در موزه‌های بزرگ دنیا هست، تائید می‌کند. نمونه قرمز رنگ این ماهی در چند دهه اخیر به خاطر اصلاح‌نژاد فراوان شده و به نشانه مهر، پیروزی، شادی، سرزندگی و برکت بر سفره هفتسین معنا می‌یابد.
3️⃣ ماهی‌قرمز بر سفره هفتسین، نماد برج «حوت» یا «برج ماهی» یا «دو‌ماهی» در «گاهشماری شمسی بُرجی» است که سال‌ها در ایران رواج داشته است. در فرهنگ ایران «ماهی قرمز» بر روی بسیاری از آثار برجامانده از دوره‌های مختلف تاریخی در ارتباط با نوروز و سال نو دیده میشود. ایرانیان ماهی را هنگام حلول سال نو بر سر سفره هفتسین می گذارند تا سال از «برج حوت» به «برج حمل» تحویل شود.
4️⃣ ماهی قرمز اصلا یک حیوان خانگی است و می‌توان آن را برای مدت طولانی در خانه نگهداری کرد؛ البته به شرطی که شرایط مطلوب نگهداری ماهی قرمز را فراهم نمود.
5️⃣ مهم‌ترین دلیل مرگ و میر ماهیان قرمز در خانه‌ها، عدم آشنایی مردم با نحوه نگهداری و مراقبت از آنها است. پس دوستداران حیوانات می‌توانند به‌جای آن که مردم را از نگهداری ماهی قرمز و نهادن آن بر سفره هفت سین باز دارند، به وظیفه خود عمل‌کنند و با آموزش نکاتی ساده و آسان به مردم و به ویژه کودکان و نوجوانان، آنها را در نگهداری اصولی از این جانوران زیبا به هنگام نوروز و پس از آن یاری‌دهند.
6️⃣ هیچ بیماری خطرناکی به خاطر نگهداری از ماهی قرمز سفره هفتسین به انسان منتقل نمی‌شود. صحبت‌هایی که در این مورد در رسانه‌ها مطرح می‌شوند بیشتر در حد شایعه‌های بی‌اساس هستند.
7️⃣ نگهداری از جانورانی دیگر مثل لاک پشت، سمندر، مار ماهی و غیره را در کنار سفره هفت سین نادرست می‌دانیم چون هیچ ارتباطی با نوروز و سفره نوروزی ندارند و صید آنها نیز لطماتی جبران ناپذیر به محیط زیست وارد می‌آورد.
@shahinsepanta
@JASHNHA2
🌸 کانال جشن‌های ایرانی jashnha2@ آمادگی دارد تا عکس‌های سفره هفتسین شما دوستداران فرهنگ ایران را به نام خودتان منتشر نماید.
👈 عکس‌های هفتسین خود را می‌توانید در تلگرام به نشانی زیر برای شاهین سپنتا بفرستید:
🌿 @SHAHIN_SEPANTA
🔴 چرا سال ۱۴۰۳ را نباید «سال اژدها» بنامیم؟
✍ شاهین سپنتا
👈حتما شنیده‌اید که برخی می‌گویند سال ۱۴۰۳، سال اژدها است.
آیا می‌دانید علت این نامگذاری چیست و چرا بهتر است از آن صرف‌نظر کرد؟
◀️ گذاشتن نام حیوانات روی سال به روش اخترشناسی و طالع‌بینی مغولی ارتباط دارد. در گاهشماری مغولی (ختای و اویغور) هر سال را به نام حیوانی نام می‌نهند و این نام‌ها به صورت دوره‌ای در هر ١٢ سال با ترتیب ثابت تکرار میشود: موش، گاو، پلنگ (ببر)، خرگوش(گربه)، نهنگ (اژدها) مار، اسب، گوسفند(بز)، ميمون، مرغ، سگ، و خوک.
◀️ پس از حمله مغول، به ايران، استفاده از گاه‌شماري دوازده‌‌حيوانی، كه خاستگاه آن مناطق خَتای و اويغور چین است در ایران متداول شد. اویغورها مردم ساکن شمال غرب چین هستند که در ایالت خودگردان سین کیانگ (اویغورستان) زندگی می‌کنند و ختای ولایتی تاریخی از بخش‌های شمالی و شمال‌غربی چین است. مغولان گاهشماری دوازده‌‌حيواني را با خود به سرزمين‌های تصرف شده بردند و اين گاهشماری در این سرزمين‌ها شكل‌هاي مختلف به خود گرفت.
👈 در نخستین روزهای سال ۱۳۰۴ خورشیدی، نمایندگان پنجمین دوره مجلس شورای ملی، گاهشماری خورشیدی کنونی ایران را تصویب کردند. در یکی از بندهای این قانون، استفاده از گاهشماری دوازده حیوانی (خَتای و اویغور) منع و منسوخ شد. در آن مصوبه آمده بود: «ترتیب سال‌شماری ختا و ایغور که در تقویم‌های سابق معمول بوده از تاریخ تصویب این قانون منسوخ خواهد بود.»
👈 با این که استفاده از نمادهای گاهشماری دوازده حیوانی در تقویم ایرانی وجاهت قانونی ندارد اما هنوز هم در تقویم‌هایی که در کشور منتشر می‌شوند و همچنین در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی از این نمادهای مغولی استفاده میشود و مردم نیز ندانسته آنها را به کار می‌گیرند و بر پایه خرافات، با توجه به حیوانی که نامش را بر روی سال گذاشته‌اند به آن سال و زایش‌یافتگان در آن سال برخی ویِژگی‌های اخلاقی را نسبت می‌دهند.
👈 بی‌گمان این باورها و خرافات که خوراک خوبی برای کتاب‌های طالع‌بینی است، نه تنها هیچ نزدیکی و نسبتی با فرهنگ ایرانی ندارد بلکه یادآور دوران سلطه مغول بر ایران زمین است و شایسته فرهنگ ایران زمین نیست.
👈 پیشنهاد می‌کنم به جای نظام دوازده حیوانی مغولی، هر سال را به نام یکی از گونه‌های جانوری در حال انقراض کشورمان نامگذاری کنیم تا همگان به شناخت بیشتری برای پاسداشت این گنجینه‌های ارزشمند طبیعی دست یابند.
@SHAHINSEPANTA
@jashnha2
🌿 این قرار بود تندیس بزرگمهر وزیر دانشمند خسرو انوشیروان دادگر باشد که در شاهنامه فردوسی و متون تاریخی از او به نیکی یاد شده است.
این تندیس ابتدا در میانه میدان بزرگمهر اصفهان در کنار پل بزرگمهر و آغاز خیابان بزرگمهر برافراشته شد.
اما همان گروهی که هویت و تاریخ اصفهان را نشانه گرفته است، شبانه این تندیس را از میدان بزرگمهر برچیدند، یک تفنگ به دوشش انداختند و یک قمقمه به کمرش بستند و آن را در ابتدای بیشه ناژوان در کنار زاینده‌رود، جایی که اسمش را به اصطلاح گذاشته‌اند «پارک جنگلی میرزا کوچک خان جنگلی» نصب کردند.
نیاز به گفتن نیست که میرزا یونس استاد سرایی مشهور به میرزا کوچک جنگلی همان کسی بود که در اندیشه تجزیه ایران بود و در سال ۱۳۰۰ خورشیدی جمهوری گیلان یا جمهوری شورائی گیلان را تشکیل داد ولی سرانجام به همت رضاخان سردارسپه (رضا شاه بزرگ) از پای در امد و نقشه های شومش برای ایجاد جمهوری شورایی سوسیالیستی ایران که زمینه ساز تجزیه ایران بود، نقش بر آب شد.
اکنون پرسش این است که چرا برخی کسان میرزا کوچک جنگلی را به بزرگمهر حکیم ترجیح می‌دهند و چه دشمنی با بزرگمهر دارند؟
📸 ۷ اردیبهشت ۱۴۰۳
@shahinsepanta
🌿 سی و هفتمین نشست هفتگی گروه فرهنگی ایرانشهر با ادامه بازخوانی کتاب تاریخ ایران پژوهش آکسفورد و نکوداشت جشن اردیبهشتگان ادامه یافت.
@shahinsepanta
🌿 در نشست سالانه سازمان‌های جبهه‌ملی ایران در تهران، ۳۱ فروردین‌ماه ۱۴۰۳، درباره نوروز، همبستگی ملی و همگرایی منطقه‌ای سخن گفتم و ضرورت تشکیل اتحادیه نوروز را بازگو کردم.
@shahinsepanta
ای ایران ای مرز پرگهر
ای خاکت سرچشمه هنر
دور از تو اندیشه بدان
پاینده مانی تو جاودان
ای دشمن! اَر تو سنگ خاره‌ای، من آهنم
جان من فدای خاک پاک میهنم
مهر تو چون شد پیشه‌ام
دور از تو نیست اندیشه‌ام
در راه تو کی ارزشی دارد این جان ما؟
پاینده باد خاک ایران ما...
@shahinsepanta
🌿 گلی گشو/ گرگشو، آیینی ایرانی در ماه رمضان
✍️ شاهین سپنتا
👈 بخش دوم و پایانی
@shahinsepanta
آیین ایرانی گره‌گشو، در برخی کشورهای عربی نام‌های متفاوت ولی مشابهی دارد.
اهالی جنوب عراق به آن «کرکیعان» می‌گویند. در کشورهای حاشیه خلیج فارس، بحرینی‌ها آن را «قرقاعون»، قطری‌ها به نام «قرنقعوه» و مردم کویت و عربستان به نام «قریقعان» می‌نامند. این آیین در کشور عمان نیز «قرنقشوه» نامیده میشود.
برخی باورمندند که در میان مردم عرب خوزستان چون گاهی، قاف را گاف تلفظ می‌کنند پس آیین «قرقیعان» با تلفظ محلی «گرگیعان» خوانده میشود این در حالی است که تداول اشکال کهن و ایرانی‌تر نام این آیین یعنی گلی‌شو/ گرگشو/ گره‌گشو در برخی شهرها نشان می‌دهد که گرگیعان بر کرکیعان و قرقیعان تقدم دارد و حرف «گ» که در گویش و نوشتار عرب‌زبانان ایران متداول است در بین عرب‌های کشورهای همسایه به «ق» تبدیل شده است و این واژه اشکال متفاوت یافته است. به ترتیب: گرگشو - قرنقشوه (گرنگشوه)- قرنقعوه (گرنگعوه)-قرقاعون (گرگاعون)- قرقیعان (گرگیعان).
نظر به این که یکی از صورت‌های کهن‌تر این آیین که در پیوند بیشتر با دیگر نواحی ایران است، در برخی مناطق استان بوشهر «گلی‌گشو» نام دارد و نظر به این که سنت ساختن «تندیسک گِلی» یا پوشاندن «تن‌پوش گِلی» بر تن سردسته گروه در این مناطق رایج است، از دیدگاه این نگارنده شاید «گلی‌گشو» بر «گرگشو» تقدم داشته باشد.
البته نظر به قواعد زبان‌شناسی با قطعیت نمی‌توان چنین نظری را تایید یا رد کرد و همچنین روشن نیست که نام «گلی» در این ترکیب و به عنوان نام یک چهره خیالی یا عروسک سنتی اشاره‌ای دور به فروهر درگذشتگان دارد؟ و یا در ترکیب «گلی گشو» ردپایی از ماه- خدای هوریانی‌ها به نام «کو‌شوه» را می‌توان یافت و «گلی‌گشو/گلی‌گوشو» ممکن است «گل کو شوه» باشد (گلی/ گل/ گال به معنی بزرگ یا سرور) و به همین دلیل، این سنت‌ها و سرودها و نیایش‌ها در نیمه ماه رمضان یا شعبان که بدر کامل است، انجام میشود.
در سال های اخیر، برای این آیین ایرانی بُن‌مایه‌های مذهبی نیز بر شمرده‌اند اما نظر به گستردگی این آیین در نواحی مختلف ایران و شباهت‌ها و اشتراک‌های غیر قابل انکار در نام و شیوه برگزاری این آیین، نگارنده بر این باور است که گلی‌گشو یا گره‌گشو یا گرگیعان یک آیین کاملا ایرانی است.
آیین مشابه گلی گشو، «هوم بابا» از سنت‌های ماه رمضان در کاشان، سفیدشهر (نصرآباد)، آران و بیدگل، فین، ابیانه، جوشقان قالی، روستای دشت لتحر (از توابع بخش مرکزی شهرستان کاشان) است. در گذشته رسم چنین بود که در شب پانزدهم رمضان (میلاد امام حسن مجتبی) بعد از افطار «هوم بابا» برگزار میشود.
در نوش‌آباد کاشان این آیین را «هوربابایی» می‌نامند. آیین‌های هوربابا شباهت‌های زیادی به دیگر جشن‌های پیشواز نوروز و آتش همچون سده و هیرومبا، و چهارشنبه‌سوری دارد.
در شب هوم بابا، کودکان در کوچه‌ها راه می‌افتند و اشعاری زمزمه می‌کنند. مردم قبلا با تهیه خوراکی منتظر آمدن کودکان هستند.
در کرمان مشابه همین مراسم در ماه رمضان و با نام «الله رمضونی» و «کلیدزنی» برگزار میشود.
👈 متن کامل این جستار و منابع آن را در پیوندنشانی زیر پیگیری کنید:
https://drshahinsepanta.blogsky.com/1395/05/09/post-1105/
@shahinsepanta
@jashnha2
🌿 در سی‌وپنجمین نشست گروه فرهنگی ایرانشهر، بیست و یکمین کلاس بازخوانی کتاب تاریخ ایران پژوهش آکسفورد با تدریس دکتر حسین شیرمحمدی (دکترای تاریخ) برگزار شد.
@shahinsepanta
🌺 سروش‌روز و فروردین‌ماه، فرخنده باد.
👈 جشنی به نام «سروشگان» نداریم.
✍ شاهین سپنتا
روز هفدهم هر ماه در گاهشماری خورشیدی ایرانی «سروش‌روز» نام دارد. در فرهنگ ایران سروش‌روز به ویژه در فروردین‌ماه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
سروش، نام یکی از ایزدان (یاران ستودنی پروردگار) به معنی «شنیدن»است که منظور از آن «با جان و دل شنیدن» یا «سراپا گوش‌شدن» برای گوش سپردن به پیام آفریدگار است.
سروش، یار دیرین ایزدمهر است و «مهر و پیمان» میان مردمان و مهر و پیمان با پروردگار را می‌پاید.
سروش، مردمان را به باژگرفتن و ستایش پروردگار فرامی‌خواند.
سروش مردمان را فرامی‌خواند تا همه تن گوش شوند و پیامش را که بیداری درون است، بشنوند.
سروش‌باژ، سپاس و درود پروردگار است که مردمان در هنگام بامدادان که خروس (پیک سروش) بانگ برمی‌آورد، پس از بیدارشدن و پادیاب (دست‌نماز) بر زبان جاری می‌کنند.
از آیین‌های این روز نیک و فرخنده، باژگرفتن (زمزمه‌کردن و به آرامی نیایش‌‌خواندن) در نیایشگاه، گستردن خوان و باژگرفتن در هنگام خور و نوش، و سپاس‌مندی از داده‌های اهورایی است. در کتاب پهلوی «بندهش» از گل «خیری سرخ» ویژه سروش نام برده شده است.
نمونه‌هایی از این باژ(واژ)گرفتن را در بخش‌هایی از اوستا همچون «سروش‌باژ»، «سروش‌یشت سرشب» (هر شب پیش از خواب خوانده میشود)، و «سروش‌یشت هادخت»، می‌توان یافت.
اگرچه در متون کهن که به جشن‌ها و آیین‌های ایرانی پرداخته‌اند به اهمیت سروش‌روز به ویژه در فروردین‌ماه پرداخته شده است، ولی در هیچ کدام از کتاب‌‌ها همچون آثارالباقیه، التفهیم، زیج‌سنجری، روضه المنجمین و... واژه «سروشگان» وجود ندارد.
«سروشگان»، واژه‌ای ساختگی است که چندسال پیش برای نخستین‌بار نویسنده کتاب «راهنمای زمان جشن‌ها....» بر وزن تیرگان و مهرگان و... آن را برساخته است و از راه همان کتاب، در وبگاه‌ها و نشریات رایج شده است، ولی پشتوانه تاریخی و واژه‌شناسی ندارد.
@jashnha2
✅ سیزده‌به‌در، جشن فرخنده باران‌خواهی
✍ شاهین سپنتا
⛈ در فرهنگ ایرانی، سیزدهمین روز از فروردین‌ماه (همانند سیزدهمین روز از همه ماه‌های سال) به نام ستاره «تیر» یا «تِشتَر» یا همان ستاره « شِعرای یَمانی» که در باورهای کهن، ایزد اهورایی باران و ترسالی بود، نامزد شده است.
بر این پایه، مردم پس از برگزاری جشن‌های نوروزی، در سیزدهم فروردین‌ماه به پاس همه داده‌های اهورایی به نیایش پروردگار یکتا پرداخته و در حالی که در کوه و در و دشت گرد می‌آمدند، در کنار مناظر زیبای طبیعی به شادی و پایکوبی می‌پرداختند و با یاد ایزد باران یا همان تیر (تشتر) از خداوند خواهشِ باران یا طلب برکت و خرمی می‌نمودند.
👈 در نیایش اوستایی «تیر یشت» می‌توان نمونه‌های آغازین از این نیایش‌ها را بازیافت:
«...تشتر، ستاره رایومندِ فره‌مند را می‌ستاییم ... از آن پس دگر باره تشتر رایومند فره‌مند از دریای فراخ‌کرت فراز آید ... پس آن گاه مِه پدید‌آورنده ابر به جنبش درآید. باد نیمروزی وزیدن آغازد و مِه را به پیش ... براند. پس باد چالاک مزدا آفریده ، باران و ابر و تگرگ را به کشتزارها و خانمان‌های هفت کشور برساند .... تشتر ستاره رایومند فره‌مند را می‌ستاییم که به هنگام به‌سررسیدن سالِ مردم، فرمانروایان خردمند، جانوران آزادِ کوهساران و درندگان بیابان نورد، همه برخاستنش را چشم به‌راهند. آن که با سرزدن خویش، کشور را سالی خوش یا سالی بد آورد. آیا سرزمین‌های ایرانی از سالی خوش برخوردار خواهند شد؟...»
💦 در حقیقت، «سیزده به در» یکی از جشن‌های باران‌خواهی است که همه ساله در آستانه تابستان بزرگ و در بهار طبیعت برگزار میشود.
🍀 در فرهنگ ایران، چنان که ابوریحان بیرونی نیز در کتاب «آثارالباقیه» یادکرده، تیر روز یا روز 13 از فروردین ماه روزی «نیک» است.
👈 بر این پایه، مردم پس از برگزاری جشن‌های نوروزی، در سیزدهم فروردین‌ماه به پاس همه نعمت‌های اهورایی به نیایش پروردگار یکتا پرداخته و در حالی که در کوه و در و دشت گردهم می‌آیند، در دامان طبیعت به شادی و پایکوبی پرداخته و آرزومند سالی پرباران و سبز و بابرکت هستند.
🍀 سنت رها کردن سبزه به آب روان، پیشکش کردن سبزه نوروزی به ایزدبانوی آب‌های روان (آناهیتا) است.
این کار نمادین است و می‌توان برای پیشگیری از انباشته‌شدن سبزه‌ها در رودخانه‌ها و آلودگی آب‌ها، در هر شهر یک سبزه به صورت نمادین توسط مردم تهیه و طی مراسمی در آب جاری رها شود که هم زیباتر و هم باشکوه‌تر است.
✅ پس نیازی نیست هزاران سبزه در جوی‌ها و نهرها و رودخانه.ها انداخته شود و باعث آلودگی محیط زیست شود.
🌿 گذاشتن سبزه‌ها روی خودرو و بردن آن به جاده‌ها نیز باعث افزایش تصادفات رانندگی میشود.
🌿 در سیزده‌به‌در پای درختان و در بوته‌زارها آتش روشن نکنیم و آتش‌هایی را که در محیط طبیعی روشن می‌کنیم، پس از ترک طبیعت حتما خاموش کنیم.
🌿 یک کپسول آتش نشانی کوچک مخصوص خودرو همراه داشته باشیم.
🌿 از ریختن بازمانده غذا و دیگر زباله‌ها به طبیعت خودداری کنیم و زباله‌ها را در کیسه زباله جمع آوری و با خود به شهر بیاوریم و به رفتگر شهرداری تحویل دهیم.
🌿 از بستن تاب به شاخه درختان جوان خودداری کنیم.
🌿 درختان سپیدار (کبوده) کهنسال، دچار پوسیدگی تنه یا درون قرمزی می‌شوند که باعث شکسته شدن از محل پوسیدگی با وزش باد یا ضربه می‌شوند. پس زیر این درختان ننشینیم و به ساقه‌های این درختان تاب نبندیم.
🌿 از شکار و صید گونه‌های مختلف جانوری و به ویژه صید‌ماهی پرهیز کنیم.
🌿 هنگام گره زدن سبزه، مراقب باشیم به گیاهان آسیب نزنیم و از چیدن گل و گیاه خوددرای کنیم.
✅ با طبیعت مهربان باشیم تا سیزده به دری سالم و شاد داشته باشیم.
@SHAHINSEPANTA
@JASHNHA2
✅ ششم فروردین‌ماه فرخنده باد.
✍ شاهین سپنتا
🌸 در فرهنگ ایران، ششمین روز از فروردین‌ماه یا خرداد روز از فروردین‌ماه، روز نوروز بزرگ یا نوروز خاصه، یا نوروز خردادی یا خردادسالان نامیده میشود.
🌸 یکی دیگر از نام‌های این روز «هفدرو/هودرو/هبدرو» است که منظور از آن «هفتاد و دو» رویداد مهم تاریخی است که یا در این روز اتفاق افتاده و یا به خاطر اهمیت ششم فروردین‌ماه به این روز نسبت داده شده است چنان که در متن پهلوی «ماه فروردین، روز خرداد» آمده، ایران‌زمین در چنین روزی پیدایی یافت و زرتشت آیین خود را در چنین روزی آشکار کرد.
🌸 یکی دیگر از رویدادهای ششم فروردین‌ماه در فرهنگ ایران، زادروز اشو زرتشت پیام‌آور خرد، آزادی، صلح، و شادی است.
زایش زرتشت در این روز بهاری در فروردین‌یشت از کتاب اوستا بازتاب یافته و آمده است: «...هنگام زادن و بالیدنش،آب‌ها و گیاهان شادمان شدند. هنگام زادن و بالیدنش، آب‌ها و گیاهان بالیدند. هنگام زادن و بالیدنش، همه آفریدگان سپنتا‌مینو به خود مژده رستگاری دادند: خوشا به روزگار ما، اینک آتربانی (آتش‌بان)زاده شد: سپیتمان زرتشت...از این پس دین نیک مزدا در هفت کشور گسترده شود...»
در باورهای کهن ایرانی، چنان که در کتاب‌های دینکرد، زادسپرم و زراتشت‌نامه آمده، زرتشت تنها نوزادی بود که هنگام زاده‌شدن از مادر، به نشانه شادمانی برای پیروزی اندیشه نیک بر اندیشه بد و به نشانه اهمیت شادی برای مردمان، می‌خندید.
این باور کهن، پیامی ژرف را در خود نهفته دارد و آن این که منش نیک، شادی‌آفرین است، و همه پیروان و دوستداران این آموزگار بزرگ ایرانی باید همواره در زندگی، مهرورزی، شادکامی و شادمانی درونی را پیشه خود سازیم، و خوشبختی را برای یکدیگر به ارمغان آوریم و از اندوه و سوگواری دوری کنیم و همواره بکوشیم تا جهانی شاد و به دور از جنگ، خونریزی، دشمنی، اندوه و افسردگی داشته باشیم و برای صلح و آشتی در همه جهان تلاش کنیم.
🌸 به روایت بیرونی در آثارباقیه، ایرانیان در این روز برای همه مردم کره‌زمین سعادت و خوشبختی آرزو می‌کنند، پس به این دلیل این روز را «روز امید» نیز نام نهاده‌اند.
🌸 در کتاب پهلوی بندهش آمده، در روز ششم فروردین‌ماه، تن را جامه‌ای نیکو دهند و بوی خوش بویند.
این سنت کهن در گذر تاریخ همیشه رایج بوده است چنان‌که در دوره صفوی نوروز را «عید لباس نو» نیز می‌نامیدند، چون هرکس هر اندازه هم نادار بود در این جشن یک دست لباس نو به تن می‌کرد و حتی افراد دارا در این روزها، هر روز لباس دیگری بر تن می کردند.
بر این پایه، پوشیدن لباس نو و دیدار بزرگان و عزیزان یکی از سنت‌های این روز بوده و هنوز نیز پوشیدن لباس محلی در نوروز و به‌ویژه از یکم تا ششم فروردین بین اقوام ایرانی رایج است. به همین دلیل در سال ۱۳۹۵ سازمان‌های مردم نهاد دوستدار میراث فرهنگی سراسر ایران، روز ششم فروردین را به نشانه پاسداشت «لباس‌های محلی ایرانی» به عنوان نماد دیرینگی تاریخی، غنای فرهنگی و هویت جمعی، به عنوان «روز ملی لباس محلی» نامگذاری و پیشنهاد کردند.
@shahinsepanta
@jashnha2
🌿 نیایش نوروز،
به فارسی
خدایا چنان کن که هر روز ما
همه سبز باشد چو نوروز ما
دل و دیده باشد ز مهر تو شاد
جهان نو شود، سال فرخنده باد
🌿 @JASHNHA2
✅ راهکارهای ساده برای نگهداری ماهی‌قرمز نوروزی در خانه
✍ شاهین سپنتا
🍀 ۱- افرادی که از آگاهی لازم و لوازم مناسب جهت نگهداری ماهی‌قرمز برخوردار نیستند، از این کار صرف نظر کنند و بر آگاهی خود درباره اصول اولیه نگهداری از این موجود زیبا بیافزایند.
🍀 ۲- در صورت امکان ماهی قرمز را از فروشگاه‌های آبزی‌فروشی خریداری کنید و از خریدن آن از دستفروش‌ها، سوپر مارکت‌ها و گل‌فروشی‌ها خودداری کنید.
🍀 ۳- از دست‌کاری و بازی با ماهی‌ها توسط کودکان جلوگیری کنید و به هنگام تعویض آب ظرف ماهی از گرفتن آنها با دست و وارد آمدن ضربه به آنها در هنگام خارج یا وارد کردن به ظرف خودداری نمایید.
🍀 ۴- از نگهداری ماهی در اماکن خیلی گرم مثل کنار بخاری و شومینه یا داخل آشپزخانه و یا خیلی سرد (مثل یخچال) خودداری نمایید. همچنین از ریختن آب خیلی گرم یا خیلی سرد و قطعات یخ در ظرف ماهی خودداری نماید.
🍀 ۵- ظرف ماهی را در محلی قرار دهید که هوای پاک و اکسیژن کافی داشته باشد.
🍀 ۶- از دادن غذاهای مختلف مثل نان و بیسکویت و برنج و شیرینی و پفک و غیره به ماهی قرمز خودداری کنید و ترجیحا از غذاهای آماده مخصوص ماهی قرمز، روزانه حداقل دو وعده صبح و شب به میزان مناسب استفاده نمایید. غذاها باید به مقداری ریخته شوند که در حدود پنج دقیقه خورده شوند و اضافه آن در ظرف نماند، چون باعث مسمومیت ماهی میشود.
🍀 ۷- آبی که ماهی در آن نگهداری میشود نباید کدر شود و رنگ یا بوی غیر طبیعی پیدا کند. یک روز در میان آب ظرف ماهی را تعویض کنید. چند ساعت قبل از تعویض، آب مورد استفاده را در ظرفی جداگانه بریزید و بگذارید بماند تا گاز کلر آن خارج شود. اگر می‌بینید که بیشتر ماهی‌ها در سطح آب شنا می‌کنند و حباب‌هایی را در سطح آب ایجاد می‌کنند، باید آب ماهی را با سرعت و دقت تعویض کنید.
🍀 ۸- از تغذیه بیش از حد ماهی خودداری نمایید. همچنین از تجمع مانده مواد غذایی در کف ظرف و تجمع مواد دفعی ماهی در ظرف جلوگیری کنید.
🍀 ۹- از هرگونه تغییر ناگهانی دمای آب، نور، و اکسیژن خودداری نمایید و از صدای زیاد و سایر عوامل استرس‌زا مثل تکان‌های شدید ظرف ماهی، تلنگر و ضربه به ظرف ماهی و تابش مستقیم آفتاب خودداری نمایید.
🍀 ۱۰- بهترین ظروف برای ماهی قرمز آبزی‌دان‌ها و ظروف شیشه‌ای بزرگ با رنگ روشن و دهانه گشاد هستند تا امکان تبادل اکسیژن با سطح آب فراهم شود. ظروف دهانه تنگ و خیلی کوچک یا با رنگ تیره که مانع از ورود نور و اکسیژن می‌شوند، توصیه نمی‌شوند. متناسب با اندازه ماهی هرچه ظرف بزرگتری انتخاب کنیم بهتر است.
🍀 ۱۱- بهترین دما برای زندگی ماهی قرمز حدود ۱۰ تا ۲۵ درجه سانتیگراد است. بهتر است دمای آب و محیط در یک اندازه نگهداشته شود و هرگز نباید فوری و سریع دمای آب را تغییر داد.
🍀 ۱۲- پیشنهاد میشود پس از نوروز، ماهی‌ها را پس از قرنطینه به حوض درون خانه یا آب‌نماهای شهری منتقل کنیم.
@shahinsepanta
@JASHNHA2
🌿 در آستانه نوروز ۱۴۰۳ در شهر کتاب اردیبهشت اصفهان درباره تاریخچه جشن نوروز و آیین‌های شاد نوروزی سخن گفتم.
@shahinsepanta
🌿 پیشنهاد نامگذاری هرسال به نام یک گونه جانوری در معرض انقراض.
✍ شاهین سپنتا
در حال حاضر از هزار و ۲۳ گونه جانوری مهره‌دار ایران، حدود ۱۵۱ گونه در فهرست سرخ IUCN (اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت) به عنوان گونه‌های در خطر معرض انقراض ثبت شده‌اند و ممکن است با توجه به تهدیدات متنوعی که متوجه زیست‌بوم ایران است، این گونه‌ها بیشتر هم باشند.
بر این پایه پیشنهاد میشود به جای نامگذاری سال‌ها به تقلید از نظام دوازده حیوانی برگرفته از گاهشماری مغولی (ختای و اویغور)، از سال ۱۴۰۳ برای یک دوره ۱۲ ساله، هر سال را به نام یکی از گونه‌های مهم جانوری در معرض انقراض ایران نامگذاری کنیم و همه ایرانیان به‌ویژه کنشگران محیط‌زیست، نهادها و رسانه‌ها درباره این گونه‌ها و راه‌های حفاظت از آنها آگاهی‌رسانی و فعالیت نمایند:
۱- سال ۱۴۰۳ سال نهنگ‌آبی‌خلیج‌فارس
۲- سال ۱۴۰۴ سال سمندر لرستانی
۳- سال ۱۴۰۵ سال گور ایرانی
۴- سال ۱۴۰۶ سال گوزن زرد ایرانی
۵- سال ۱۴۰۷ سال خرس سیاه ایرانی
۶- سال ۱۴۰۸ سال پرنده هوبره
۷- سال ۱۴۰۹ سال یوزپلنگ ایرانی
۸ -سال ۱۴۱۰ سال فک دریای کاسپیان
۹ -سال ۱۴۱۱ سال پلنگ ایرانی
۱۰-سال ۱۴۱۲ سال لاکپشت پوزه‌عقابی
۱۱- سال ۱۴۱۳ سال تمساح پوزه‌کوتاه
۱۲- سال ۱۴۱۴ سال سیاه‌گوش ایرانی
tel:
@SHAHINSEPANTA
🌸 به فرخندگی ۲۰ اسفندماه، جشن گلدان، در آستانه بهار و نوروز.
✍️ شاهین سپنتا
از دیرباز و در چهارگوشه ایران‌زمین، جشن‌های متنوعی در طول سال برگزار شده است. برخی از این جشن‌ها همچنان در میان مردمان زنده‌اند و هنوز با دگرگونی‌هایی برپا می‌شوند.
بیرونی، در آثارالباقیه آنجا که به گاهشماری اهل خوارزم می‌پردازد به مناسبت‌های ماه دوازدهم یا «اسپندارمجی» از گاهشماری خوارزمی می پردازد، می‌نویسد: روز بیستمش، روز اینجه باشد و «تفسیره الاصیصه».
از سخن بیرونی درباره برپایی جشن یا مناسبتی با نام اینجه در بین مردمان خوارزم چند نکته دریافت می شود:
نخست: این جشن در منطقه خوارزم، خاستگاه ایرانیان، جشنی شناخته شده بوده است.
دوم: بربنیان گاهشمای خوارزمی این جشن در روز 20 از ماه آخر سال خوارزمی یا « اسپندارمجی» برابر با ۲۰ اسفندماه یعنی ده روز مانده به نوروز برگزار می‌شده است، پس یکی از جشن های پیشواز نوروز بوده است.
سوم: اگرچه امروز ریشه واژه «اینجه» برما آشکار نیست اما خود بیرونی که از مردمان خوارزم بوده و به زبان خوارزمی تسلط داشته و آن را شاخه‌ای از درخت تناور ایران باستان می‌داند، در تفیسر این واژه از عبارت عربی «الاصیصه» استفاده می‌کند.
در فرهنگ واژگان عربی در شرح أَصِيص آمده است: آنچه از ظرف‌ها كه شكسته شده باشد، گلدان كه در آن نهال يا درخت گل بكارند.
در لغت نامه دهخدا هم در شرح «اصیص» آمده است: ظرف شکسته و به قولی نیم سبویی که در آن ریاحین کارند. نیم خُم. گلدان. آوند شکسته یا آن نصف سبوست که در آن ریاحین کارند. در لغت‌نامه در شرح «نیم‌خُم» اصیص را همان نیم‌خُم یا گلدان سفالین داند که در آن شاهسپرم کارند.
و در شرح شاهسپرم می‌نویسد: «شاه اسپرغم نوعی از ریحان که برگ خرد دارد و به غایت خوشبوست. و در صیدنه ابوریحان بیرونی مسطور است که اسپرغم اسم مطلق ریحان است. شاهسپرم نام یکی از اقسام ریحان است که برگ خرد دارد و به غایت خوشبوست و آن را شاسپرم نیز گویند. و اسپرغم و صور دیگر آن هر گیاه و میوه خوشبوست نه گل، و ترجمه آن ریحان است.»
پس چنان‌که روشن شد، مردمان خوارزم در روز بیستم از اسفندماه بر بنیان سنتی کهن به پیشواز نوروز می‌رفتند و در کوزه گلدان‌های سفالی که همان «إصيص الزهور» عربی یا به تعریف دقیق‌تر نیم‌خُم باشد، شاهسپرم می‌کاشتند.
ابوریحان بیرونی خود در کتاب «صیدنه» گل شاه اسپرم را یکی از گیاهان خوشبو می‌داند و می‌گوید که عرب‌ها آن را «ریحان» می‌نامند.
برای کاشت ریحان داخل گلدان باید بذر ریحان را یک تا دو روز قبل از کاشت در مقداری آب ولرم خیساند تا خوب متورم شوند، سپس گلدان مناسب سفالی با ارتفاع ۱۵سانتی متر انتخاب و با مخلوط خاک باغچه و خاکبرگ پر کرده و دانه‌ها را از آب بیرون اورده و نم آنها را با یک پارچه می‌گیریم. سپس دانه‌ها را در روی خاک پاشیده و روی آنها را با یک لایه خاک نرم می‌پوشانیم، سپس سطح گلدان را هر روز دو تا چهار بار آب می‌دهیم و دو تا پنج روز در جای گرم قرار می‌دهیم؛ پس از سبزشدن دانه‌ها باید نور کافی به سبزی‌ها برسد.
پس می‌توان پذیرفت که در جشن گلدان عموما به کاشت شاه اسپرم (ریحان) به صورت خاص یا کاشت انواع سبزه و گل‌های خوشبو به صورت عام می‌پرداختند.
کاشت سنبل و گذاشتن گلدان گل سنبل بر سفره هفتسین نیز یکی از سنت‌های نوروز است. به گواهی بندهش، گل سنبل نماد ایزد بهرام، تجسمی از نیروی شکست‌ناپذیر و پیروزی‌بخش است. پیروز همچنین صفت همیشگی نوروز است. گل همچنین نماد بهار طبیعت است.
در سال‌های اخیر کاشتن گل «شب‌بوی معمولی» بیشتر از سنبل متداول شده است که به نظر می رسد علت آن کشت آسان‌تر، بهای کمتر، نیاز به مراقبت کمتر، ماندگاری بیشتر، تنوع رنگ و عطری به مراتب بیشتر نسبت به سنبل است. البته گل‌های رنگارنگ لاله و پامچال نیز دوستداران خود را دارند و بر سر سفره‌های نوروزی گذاشته می‌شوند.
پس بر پایه آنچه گفته شد، جشن گلدان در خوارزم، جشنی بهاری در بیستم اسفندماه و در آستانه نوروز ویژه کاشت گل‌ها و گیاهان خوشبو بوده است و به نظر می‌رسد که سنت کاشت انواع سنبل و شب بو و دیگر گل‌های بهاری که اکنون در سرزمین‌های ایرانی در آستانه نوروز متداول است، تداوم همان سنت کهن یعنی جشن گلدان باشد.
👈 متن کامل این جستار برای نخستین بار در ماهنامه گردشگری سپاهان (کوله) شماره اسفندماه ۹۷ منتشر شده و سپس در تارنگار ایران نامه به نشانی زیر در دسترس خواهد بود.
http://drshahinsepanta.blogsky.com/
@shahinsepanta
@jashnha2
