✅ سبزه گره‌زدن به یاد پیوند مهری و مهریانی
✍ شاهین سپنتا
🌱 سبزه گره‌زدن یکی از آیین‌های سیزده‌به‌در و به معنای گره‌زدن زندگی خود با طبیعت است با این آرمان که همیشه زندگی سبز داشته باشیم.
اما در پس این رفتار نمادین باوری زیبا و کهن، بسیار متعالی و انسانی نهفته است.
دختران و پسران جوان در روز «سیزده‌به‌در» دو سبزه را با نیت پیوند با زوج مناسب یا مورد نظر خود به هم گره‌می‌زنند و این دو سبزه در حقیقت نماد «مهری و مهریانی» (نخستین زوج بشر) هستند.
🌱 در باورهای کهنسال ایرانی، مهری و مهریانی (مشی و مشیانه) نخستین زوج بشر در زمین بودند که به صورت دو گیاه از نطفه کیومرث (نخستین انسان) رویدند و با پیچش و پیوند با هم از «گیاه‌پیکری» به «انسان‌پیکری» درآمدند، روان مینوی یافتند و نسل بشر در گیتی از آنان پاگرفت.
🌱 مهری و مهریانی (نخستین زوج آدمی) در باورهای ایرانی جایگاهی بس فراتر نسبت به باورهای سایر ملت‌ها دارند.
👈 جایگاه آنها از این نظر بلندتر است که از خوردن میوه ممنوعه (سیب یا گندم) منع نشدند بلکه اهورامزدا به آنان کشت گندم، دامداری، خانه‌سازی، هنر، پیشه و هم‌آغوشی آموخت؛ از جایی همچون بهشت رانده نشدند، بلکه در زمین خاکی پدید آمدند تا با آموزه‌های اهورایی (اندیشه نیک، گفتار نیک، کردار نیک) زمین را بهشت سازند؛ یکی از دنده دیگری پدید نیامد (تحقیر جنسیتی در میان نبود) بلکه هر دو در کنار هم و با هم رویدند و بالیدند.
🌱 مهری و مهریانی، (در پیوند با هم گیاهی به نام مهرگیاه یا مردم گیاه هستند) بر روی زمین رویدند؛ این دو وظیفه دارند با یاری یکدیگر زمین را از وجود اهریمن پاک کنند، هر دو همسان (همانند) و همبالا (هم‌اندازه) هستند (تاکید بر اصل برابری زن و مرد از ابتدای خلقت) و تن آنها چنان به هم پیوند می‌خورد که شناخت یکی از دیگری به آسانی ممکن نیست (هیچ یک بر دیگری برتری جنسیتی ندارد)؛ زندگی مهری و مهریانی در زمین با اقرار به آفریدگاری اهورامزدا و نبرد با اهریمن (اندیشه بد، گفتار بد، کرداربد) آغاز می‌شود.
🌱 بر این پایه، در باورهای ایرانی داستان آفرینش آدمیان با بهار طبیعت در هم گره‌می‌‌خورد و همه ساله به هنگام نوروز و در روز تیر از ماه فروردین دختران و پسران جوان با گره زدن سبزه، به یاد «مهری و مهریانی» (نخستین زوج آدمیان) در اندیشه پیوند و خوشبختی هستند.
@jashnha2
@SHAHINSEPANTA
💠 فیلم گفت‌وگو با دوست گرامی دکتر شروین وکیلی درباره رویدادهای تلخ اورمیه و پیشنهاد ششم فروردین‌ماه به نام «روز ملّی همبستگی ایرانیان»
#نوروز
#اورمیه
#ایرانشهر
#روز_ملی_همبستگی_ایرانیان
@shahinsepanta
🌿 ششم فروردین، روز ملّی همبستگی ایرانیان
✍ شاهین سپنتا
نوروز، دیرپاترین و گسترده‌ترین جشن ایرانیان است که همواره پیامآور همبستگی بین ایرانیان و نویدبخش صلح و دوستی بین همه برپادارندگان نوروز و دیگر مردمان جهان بوده و خواهد بود.
ششم فروردین یا روز خرداد از فروردین‌ماه(نوروز بزرگ/ویژه) از دیرباز، اهمیت و جایگاه ویژه‌ای نزد ایرانیان داشته است و آن را بهترین و گرامی‌ترین روزها می‌دانستند.
در متن پهلوی «ماه فروردین، روز خرداد» این روز چنان اهمیتی دارد که از پدیداری رویدادهای اسطوره‌ای یا تاریخی بسیاری که در این روز روی داده یا رخ خواهد داد، سخن رفته است.
چنانکه گزارش شده است، مردم در دوران جمشید این روز را نوروز خواندند و همچنین بنیان‌نهادن ایران و سپردن ایرانشهر از سوی فریدون به ایرج در این روز روی داده است، و در این روز منوچهر و آرش‌کمانگیر سرزمین‌های ایرانی را از تورانیان بازپس گرفتند.(۱)
ایرانیان، ششم فروردین را «هفدرو» نیز می‌نامیدند، چون باور داشتند که ۷۲ رویداد مهم سرنوشت‌ساز در زندگی و تاریخ ایرانیان در این روز روی داده است.(۲)
ابوریحان بیرونی نیز در آثارالباقیه شماری از رویدادهای مهم ششم فروردین‌ماه را برمی‌شمارد و یادآوری می‌کند که به امید سعادتمندی همه جهانیان «ایرانیان این روز را روز امید نام نهادند.»(۳)
براین‌پایه، روز ششم فروردین‌ماه که روز بنیاد ایران و روز امید و خوشبختی برای همه ایرانیان و جهانیان است، به عنوان «روز ملّی همبستگی ایرانیان» و یا «روز ملّی ایران» پیشنهاد می‌شود.
به این امید که در چنین روز فرخنده‌ای همه ایرانیان همبسته و پیوسته به پیام یگانگی نوروز گوش بسپارند و با آرمان همیشگی یکپارچگی ایران و همبستگی ملّت بزرگ ایران، همه برپادارندگان نوروز و دیگر جهانیان را به صلح و آشتی فراخواند.
-------------
۱) متن‌های پهلوی، ماه فروردین روزخرداد،جاماسب جی منوچهر جی جاماسب آسانا، سعید عریان، انتشارات علمی،تهران،۱۳۹۹،ص۱۱۷.
ماه فروردین روز خرداد، به‌کوشش محمدصادق کیا،ایران‌کوده، شماره۱۶،ص۸.
۲) یادگار دیرین،کورش نیکنام،بهجت،تهران،۱۳۹۴،ص۳۳.
۳)آثارالباقیه‌عن‌القرون‌الخالیه، ابوریحان بیرونی، عزیزالله علیزاده، فردوس،تهران،۱۳۹۰،ص۲۸۲.
@jashnha2
🌿 فیلم کامل سخنرانی شاهین سپنتا عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران، با عنوان «اتحادیه نوروز، همبستگی ملی، همگرایی منطقه‌ای» در دیدار سالانه جبهه ملی ایران در تاریخ ۳۱ فروردین ۱۴۰۳ که با حضور اعضای شورای مرکزی، هواداران، اعضای سازمان‌ها و احزاب جبهه ملی ایران برگزار شد.
@shahinsepanta
💠 نگاهی به پیشنه نیایش گردش سال یا دعای تحویل سال، از این نگارنده که در ماهنامه حافظ، فروردین ۱۳۸۸ منتشر شد.
@shainsepanta
🍀 نیایشِ نوگشتِ سال(دعای‌تحویل‌سال) را به فارسی بخوانیم:
خدایا چنان کن که هر روز ما
همه سبز باشد چو نوروز ما
دل و دیده باشد ز مهر تو شاد
جهان نو شود، سال فرخنده باد
🌿 @JASHNHA2
🍀 جشن ملی چهارشنبه‌سوری را «ایرانی» برگزار کنیم
✍️ شاهین سپنتا
🔥 🔥🔥 جشن چهارشنبه‌سوری پیشینه‌ای کهن در ایران دارد. به نظر می‌رسد که بن‌مایه‌های چهارشنبه‌سوری به آتش‌افروزی در آخرین گاهان‌بارِ سال، یا «گاهنبار پنجه» بازمی‌گردد که در پنج روز پایانی سال برگزاره میشده است.
پیشینیان، در روزهای گاهان‌بار پنجه بر فراز بام خانه که بلندترین جای خانه بوده، پییش از سپیده‌دمان آتش می‌افروختند،و فَروَهَر نیاکان درگذشته را به پیشواز می رفتند، زیرا به باورشان در چنین روزهایی فروهر آنان برای همراهی در جشن بازمی‌گردند.
🔥🔥🔥 به‌گواهی تاریخ بخارا، پس از اسلام این جشن با نام «شب سوری» در شب یکی از روزهای پایانی سال برگزار میشده است.
به نظر می‌رسد که به تدریج این جشن در شبِ آخرین چهارشنبه سال تثبیت شد و «چهارشنبه‌سوری» به‌معنی «چهارشنبه سرخ و آتشین» نام گرفت.
🔥🔥🔥 امروزه، روشن‌کردنِ آتش بر پشت‌بام خانه‌ها یا تپه‌های مشرف بر شهر یا روستا اگرچه در برخی از مناطق هنوز پابرجاست، اما در بسیاری از شهرهای بزرگ کشور فراموش شده است.
🔥🔥🔥 در شب چهارشنبه‌سوری، سه یا هفت کُپه آتش روشن می‌شود و آیین کهن گذر از آتش، ۳ یا ۷ بار از روی این کپه‌ها با گفتن زبانزد معروف «سرخی تو از من/ زردی من از تو...»، که در حقیقت خواهش پاکی درونی و بیرونی از آتش فروزان و نور ایزدی است، انجام می‌دهند.
🔥🔥🔥 برخی از سنت‌های چارشنبه‌سوری مانند فال‌گوش، کجاوه‌اندازی، فال‌کوزه، آجیل شیرین مشکل‌گشا، کوزه‌شکنی، گره‌گشودن و قفل‌گشایی، شال‌اندازی، پختن آش‌رشته یا رشته‌پلو با این که ریشه در باورهای کهن دارند، اما شکل امروزین به خود گرفته‌اند و اگرچه هنوز در برخی نقاط به صورت پراکنده برگزار می‌شوند، با این همه در بسیاری از نقاط کشور خصوصا در شهرهای بزرگ مورد بی‌مهری قرار گرفته و رنگ باخته‌اند.
🔴 متأسفانه به‌تدریج این آیین‌های شاد جای خود را به جنگ و گریز خیابانی و ترقه‌زدن توسط برخی جوانان داده، اما واقعیت این است که استفاده از ترقه‌های پر سرو صدا، با اصالت جشن چهارشنبه‌سوری در تضاد است.
🔴 بیایید همه با هم به پویش ملی «تحریم مواد آتش‌زای خطرناک» پپیوندیم تا چهارشنبه‌سوری را کاملا «ایرانی» برگزار کنیم، یعنی در صلح و آرامش و شادی چهارشنبه‌سوری بی خطر و باشکوهی داشته باشیم.
✅ برافروختن آتش، حلقه زدن دور آتش با دست در دست یکدیگر، نیایش پروردگار، یادی از نیاکان و درگذشتگان، آرزوی سالی شاد و پربار، و یا گذر از آتش و خواندن سروده ها و ترانه‌های شاد بهترین راه برای زنده نگه داشتن این آیین زیباست.
🔥🔥🔥 قاشق‌زنی یکی از سنت‌های زیبا و خیرخواهانه شب چهارشنبه‌سوری است. در این سنت، دختران یا پسران جوان در گروه های ۳ یا چهار نفره، شاد و خندان، چادری بر سر انداخته و چهره خود را می‌پوشانند و به صورت ناشناس به در خانه همسایگان رفته و با قاشق بر کاسه یا قابلمه فلزی یا بر در خانه می‌کوبند تا همسایه از خانه بیرون آید و بدون هیچ گفتگویی، مقداری خوراکی یا پول در کاسه خالی آنها بریزد. خوراکی‌ها یا پولی که قاشق‌زن از همسایگان جمع‌آوری می‌کند معمولا در اختیار نیازمندان قرار می‌گیرد تا در آستانه نوروز شادی‌ها را با یکدیگر تقسیم کرده باشند.
@JASHNHA2
💐 امروز ۲۰ اسفندماه، جشن گلدان در فرهنگ ایران است. جشنی که تا پیش از این نامی از آن در میان نبود و تنها در حد چند کلمه در آثارالباقیه از آن نام برده شده بود.
جای بسی خرسندی است که در سال‌های گذشته سهم کوچکی در بازآفرینی و گسترش مفاهیم این جشن کهن داشته‌ام و امروز به کوشش دوستداران فرهنگ ایران این جشن زیبا و پرمحتوا به شیوه نوین و با هدف آموزش‌های زیست‌محیطی به کودکان برگزارشده است.
برگزاری جشن گلدان، با کوشش گروه تجربه‌محور ژینکو و اقامتگاه ارگ سنگی در روستای سنگان در نزدیکی تهران خبر خوبی بود که امروز به دستم رسید.
در این برنامه، آقای دکتر اسکندری پژوهشگر و محقق گیاه‌شناسی، برای کودکان و خانواده‌هایشان با توجه به اقلیم کوهستانی منطقه سنگان، صحبت‌هایی جذاب درباره انواع گیاهان منطقه داشتند.
در این جشن، کودکان از نزدیک گیاهان را لمس کردند و سپس با خلاقیت خود گلدان‌های زیبایی را به‌عنوان آثار هنری ساختند و نمونه‌هایی از گیاهان جمع‌آوری شده را در گلدان‌ها گذاشتند.
در ادامه، دکتر اسکندری به همه شرکت‌کنندگان بذر اهدا کردند و گروه ژینکو نیز به همه بچه‌ها مدادهای کاشتنی با بذر ریحان هدیه داد.
@shahinsepanta
💠 در سومین نشست مشترک شاهنامه‌خوانی گروه فرهنگی ایرانشهر و انجمن فرهنگی افراز به خوانش ادامه داستان فریدون پرداختیم.
📸 ۱۲ اسفندماه ۱۴۰۳
@shahinsepanta
🌿 هم‌نشست گروه فرهنگی ایرانشهر و انجمن فرهنگی افراز یکشنبه پنجم اسفندماه ۱۴۰۳ برگزار شد. در این نشست به فرخندگی جشن اسفندگان درباره چند دهه بازآفرینی این جشن سخن گفتیم و بخش نخست از بررسی کتاب کلثوم‌ننه به کوشش سرکار خانم آنا امیری ارائه شد.
@shahinsepanta
فریاد زنده‌رود در «سکوتِ وقتِ تماشای فلامینگوهای بهاری»
✍ شاهین سپنتا
محمدرضا رهبری، هنرمندی متعهد و دغدغه‌مند است. او در آثارش به موضوعات اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی نگاهی ویژه دارد.
نمایش "سکوت وقت تماشای فلامینگوهای بهاری" به نویسندگی و کارگردانی محمدرضا رهبری، که از یکم تا ۳۰ بهمن‌ماه در «خانه هنرمندان» اصفهان به روی صحنه است، دغدغه‌های زیست‌محیطی این هنرمند را بازگو می‌کند.
خشکی زاینده‌رود و تالاب گاوخونی نه تنها زندگی مردم شهر اصفهان و آثار تاریخی شهر را تهدید می‌کند، بلکه همه زیستمندانی را که دارای حقابه طبیعی از زاینده‌رود هستند با آسیب‌های جدی روبرو کرده است.
رهبری در این نمایش، تماشاگر را با چالش "ماندن یا نماندن" شهروندان در راه پاسداشت محیط‌زیست طبیعی اصفهان و زیستمندان زاینده‌رود و تالاب گاوخونی درگیر می‌کند.
کارگردان، با نمایش جلوه‌هایی تلخ اما غرورآفرین از زندگی یک محیط‌بان که خود و خانواده‌اش یکی از هزاران قربانی خشکی زاینده‌رود هستند، می‌کوشد تا تماشاگر را با مسؤولیت‌های اجتماعی یکایک شهروندان برای پاسداشت محیط‌زیست زیست آشنا کند.
حضور تماشاگر بر سر صحنه، و همبازی‌شدن تماشاگر با بازیگران، یکی از ویژگیهای این نمایش است که نقشی موثر در انتقال مفاهیم مورد نظر کارگردان به تماشاگران دارد.
بجز نویسندگی و کارگردانی درخشان محمدرضا رهبری، بازیگری هنرمندانه ناصر طالبی طادی، سوده امیرخانی، مهربانو رهبری و آوینا خدایی‌فر، و صداپیشگی لیلا پرویزی، از ویژگیهای جذاب این نمایش است.
تماشای این نمایش را در روزهای باقی‌مانده، در خانه تاریخی هنرمندان، به همه دوستداران هنر نمایش، دوستداران اصفهان و دوستداران محیط‌زیست پیشنهاد می‌کنم.
@shahinsepanta
🐔 به فرخندگی جشن بهمنگان، با تلاش انجمن ادبی هنگام و گروه فرهنگی ایرانشهر گردهم آمدیم و در کنار خوان بهمنگان، در کنار استادان گرامی آقایان دکتر احمد خاتون‌ابادی و دکتر جواد امین‌منصور از پاسداشت جانوران در فرهنگ ایران، و چالش‌های پیش‌روی زیست‌بوم ایران به ویژه در برابر گونه‌های جانوری سخن گفتیم.
@shahinsepanta
@JASHNHA2
✅ جشن‌های ایرانی برای همه ایرانیان،
بر پایه تقویم رسمی و قانونی ایران:
✍ شاهین سپنتا
👈 فروردین‌ماه
🌸 یکم فروردین‌ماه: جشن نوروز شهریاری/ جشن رپیتوین. جشن اعتدال بهاری.
⭐️ ششم فروردین‌ماه: نوروز خاصه(ویژه)/ جشن زادروز زرتشت/روز امید.
🌧 ۱۳ فروردین‌ماه: جشن سیزده‌به‌در (جشن باران‌خواهی)
💐 ۱۹ فروردین‌ماه: جشن فروردین‌گان (یادبود درگذشتگان)
👈 اردیبهشت‌ماه
🌹 سوم اردیبهشت: جشن اردیبهشت‌گان / گلستان‌جشن/ جشن گل‌سرخ(ستایش راستی)
✅ ۱۱ تا ۱۵ اردیبهشت: گاهنبار میانه سبز(چهره میدیوزرم) جشن آفرینش آسمان.
👈 خردادماه
☘️ ششم خردادماه: جشن خردادگان (ستایش رسایی در زندگی و پاسداشت آب و آبادانی)
👈 تیرماه
🌞یکم تیرماه: جشن چله تابستان/چله تموز. (جشن انقلاب تابستانی)
🌸 ششم تیرماه: جشن نیلوفر، خورداد روز و تیرماه (روز دختر ایرانی)
✅ ۱۱تا ۱۵ تیر: گاهنبار میانه تابستان(چهره میدیوشم)، جشن آفرینش آب.
💦 ۱۳ تیرماه: جشن تیرگان (جشن آب‌پاشان و یادروز آرش کمان‌گیر)/ روز ملی دماوند.
✏️ ۱۴ تیرماه: تیرگان بزرگ (روز قلم)
👈 امردادماه
🌳 هفتم امردادماه: جشن امردادگان (پاسداشت گیاهان)
👈 شهریورماه
👨🏻 چهارم شهریورماه: جشن شهریورگان (روز مرد ایرانی/ روز پدر)
✅ ۲۶ تا ۳۰ شهریور: گاهنبار پایان تابستان(چهره پته‌شهیم)، جشن آفرینش زمین.
👈 مهرماه
🍁 یکم مهر: جشن خزان(جشن اعتدال پاییزی)
❤️ ۱۶ مهرماه: جشن مهرگان (روز مهر ایرانی/روز مهرورزی/ یادروز کاوه آهنگر)
✅ ۲۶ تا ۳۰ مهر: گاهنبار آغاز سرما(چهره ایاسرم) جشن آفرینش گیاهان.
👈 آبان‌ماه
💧 ۱۰ آبان‌ماه: جشن آبان‌گان(روز پاسداشت آب)
👈 آذرماه
🔥 ۹ آذرماه: جشن آذرگان (روز پاسداشت آتش/انرژی‌های‌پاک)
🌞 ۳۰ آذرماه: جشن چله زمستان یا شب‌یلدا (جشن زایش مهر/ بلندترین شب سال)
👈 دی‌ماه
🌿 یکم دی‌ماه: جشن خرم روز/ جشن خور روز/ دی دادار جشن/ جشن۹۰روز( جشن انقلاب زمستانی)
🙏 ۸ دی‌ماه: دیگان یکم/ جشن دی یکم (جشن نیایش آفریگار)
🍽 ۱۴ دی‌ماه: سیرسور (جشن سیر/روز ملی تندرستی)
🙏 ۱۵ دی ماه: دیگان دوم/ جشن دی دوم (جشن نیایش آفریگار)
🙏 ۲۳ دی‌ماه: دیگان سوم/ جشن دی سوم (جشن نیایش آفریگار)
✅ ۱۶ تا ۲۰ دی: گاهنبار میانه زمستان(چهره میدیارم) جشن آفرینش جانوران.
👈بهمن‌ماه
🐓 دوم بهمن‌ماه: جشن بهمنگان (روز پاسداشت جانوران)
🔥۱۰ بهمن‌ماه: جشن سده (جشن آتش/ جشن پیشواز نوروز)
👈اسفندماه
💠 یکم اسفند: جشن اسفندی(شب اسفند)
👩پنجم اسفندماه: جشن اسفندگان (روز زن ایرانی/ روز مادر زمین)
💠 ۱۹ اسفند: نوروز رودها(جشن پاکسازی رودها و آب‌های جاری)
🌷 ۲۰ اسفندماه: جشن گلدان (جشن کاشت سبزه و گل‌های بهاری به پیشواز نوروز)
🌱 ۲۳ اسفندماه: جشن سمنوپزان (جشن زنانه پیشواز نوروز)
💦 ۲۶ اسفندماه: جشن زنده‌رود (نکوداشت زاینده‌رود در اصفهان)
🔥شب آخرین چهارشنبه سال: جشن چهارشنبه‌سوری/شب‌سوری (جشن پیشواز نوروز)
✅ ۲۵ تا ۲۹ اسفند(پنجه): گاهنبار پایان زمستان(چهره همسپتمدم) جشن آفرینش مردمان(در سال‌های کبیسه از ۲۶ تا ۳۰ اسفند)
@JASHNHA2
✅ سیزده‌به‌در، جشن فرخنده باران‌خواهی
✍ شاهین سپنتا
⛈ در فرهنگ ایرانی، سیزدهمین روز از فروردین‌ماه (همانند سیزدهمین روز از همه ماه‌های سال) به نام ستاره «تیر» یا «تِشتَر» یا همان ستاره « شِعرای یَمانی» که در باورهای کهن، ایزد اهورایی باران و ترسالی بود، نامزد شده است.
بر این پایه، مردم پس از برگزاری جشن‌های نوروزی، در سیزدهم فروردین‌ماه به پاس همه داده‌های اهورایی به نیایش پروردگار یکتا پرداخته و در حالی که در کوه و در و دشت گرد می‌آمدند، در کنار مناظر زیبای طبیعی به شادی و پایکوبی می‌پرداختند و با یاد ایزد باران یا همان تیر (تشتر) از خداوند خواهشِ باران یا طلب برکت و خرمی می‌نمودند.
👈 در نیایش اوستایی «تیر یشت» می‌توان نمونه‌های آغازین از این نیایش‌ها را بازیافت:
«...تشتر، ستاره رایومندِ فره‌مند را می‌ستاییم ... از آن پس دگر باره تشتر رایومند فره‌مند از دریای فراخ‌کرت فراز آید ... پس آن گاه مِه پدید‌آورنده ابر به جنبش درآید. باد نیمروزی وزیدن آغازد و مِه را به پیش ... براند. پس باد چالاک مزدا آفریده ، باران و ابر و تگرگ را به کشتزارها و خانمان‌های هفت کشور برساند .... تشتر ستاره رایومند فره‌مند را می‌ستاییم که به هنگام به‌سررسیدن سالِ مردم، فرمانروایان خردمند، جانوران آزادِ کوهساران و درندگان بیابان نورد، همه برخاستنش را چشم به‌راهند. آن که با سرزدن خویش، کشور را سالی خوش یا سالی بد آورد. آیا سرزمین‌های ایرانی از سالی خوش بر‌خوردار خواهند شد؟...»
💦 در حقیقت، «سیزده به در» یکی از جشن‌های باران‌خواهی است که همه ساله در آستانه تابستان بزرگ و در بهار طبیعت برگزار می‌شود.
🍀 در فرهنگ ایران، چنان که ابوریحان بیرونی نیز در کتاب «آثارالباقیه» یادکرده، تیر روز یا روز 13 از فروردین ماه روزی «نیک» است.
👈 بر این پایه، مردم پس از برگزاری جشن‌های نوروزی، در سیزدهم فروردین‌ماه به پاس همه نعمت‌های اهورایی به نیایش پروردگار یکتا پرداخته و در حالی که در کوه و در و دشت گردهم می‌آیند، در دامان طبیعت به شادی و پایکوبی پرداخته و آرزومند سالی پرباران و سبز و بابرکت هستند.
🍀 سنت رها کردن سبزه به آب روان، پیشکش کردن سبزه نوروزی به ایزدبانوی آب‌های روان (آناهیتا) است.
این کار نمادین است و می‌توان برای پیشگیری از انباشته‌شدن سبزه‌ها در رودخانه‌ها و آلودگی آب‌ها، در هر شهر یک سبزه به صورت نمادین توسط مردم تهیه و طی مراسمی در آب جاری رها شود که هم زیباتر و هم باشکوه‌تر است.
✅ پس نیازی نیست هزاران سبزه در جوی‌ها و نهرها و رودخانه.ها انداخته شود و باعث آلودگی محیط زیست شود.
🌿 گذاشتن سبزه‌ها روی خودرو و بردن آن به جاده‌ها نیز باعث افزایش تصادفات رانندگی می‌شود.
🌿 در سیزده‌به‌در پای درختان و در بوته‌زارها آتش روشن نکنیم و آتش‌هایی را که در محیط طبیعی روشن می‌کنیم، پس از ترک طبیعت حتما خاموش کنیم.
🌿 یک کپسول آتش نشانی کوچک مخصوص خودرو همراه داشته باشیم.
🌿 از ریختن بازمانده غذا و دیگر زباله‌ها به طبیعت خودداری کنیم و زباله‌ها را در کیسه زباله جمع آوری و با خود به شهر بیاوریم و به رفتگر شهرداری تحویل دهیم.
🌿 از بستن تاب به شاخه درختان جوان خودداری کنیم.
🌿 درختان سپیدار (کبوده) کهنسال، دچار پوسیدگی تنه یا درون قرمزی می‌شوند که باعث شکسته شدن از محل پوسیدگی با وزش باد یا ضربه می‌شوند. پس زیر این درختان ننشینیم و به ساقه‌های این درختان تاب نبندیم.
🌿 از شکار و صید گونه‌های مختلف جانوری و به ویژه صید‌ماهی پرهیز کنیم.
🌿 هنگام گره زدن سبزه، مراقب باشیم به گیاهان آسیب نزنیم و از چیدن گل و گیاه خوددرای کنیم.
✅ با طبیعت مهربان باشیم تا سیزده به دری سالم و شاد داشته باشیم.
@SHAHINSEPANTA
@JASHNHA2
✅ ششم فروردین‌ماه فرخنده باد.
✍ شاهین سپنتا
🌸 در فرهنگ ایران، ششمین روز از فروردین‌ماه یا خرداد روز از فروردین‌ماه، روز نوروز بزرگ یا نوروز خاصه، یا نوروز خردادی یا خردادسالان نامیده می‌شود.
🌸 یکی دیگر از نام‌های این روز «هفدرو/هودرو/هبدرو» است که منظور از آن «هفتاد و دو» رویداد مهم تاریخی است که یا در این روز اتفاق افتاده و یا به خاطر اهمیت ششم فروردین‌ماه به این روز نسبت داده شده است چنان که به گواهی متن پهلوی « ماه فروردین،روز خرداد» ایران‌زمین در چنین روزی پیدایی یافت و زرتشت آیین خود را در چنین روزی آشکار کرد و در این روز منوچهر و آرش‌کمانگیر سرزمین‌های ایرانی را از تورانیان بازپس گرفتند.
🌸 به روایت بیرونی در آثارباقیه، ایرانیان در این روز برای همه جهانیان سعادت آرزو می‌کنند و این روز را «روز امید» نیز نام نهاده‌اند.
براین‌پایه، روز ششم فروردین‌ماه که روز بنیاد ایران و روز امید و خوشبختی برای همه ایرانیان و جهانیان است، به عنوان «روز ملّی همبستگی ایرانیان» و یا «روز ملّی ایران» پیشنهاد شده است.
🌸 به گواهی وِجَرْکَرد دینی، یکی دیگر از رویدادهای ششم فروردین‌ماه در فرهنگ ایران، زادروز اشو زرتشت پیامآور خرد، آزادی، صلح، و شادی است.
زایش زرتشت در این روز بهاری در فروردین‌یشت از کتاب اوستا بازتاب یافته و آمده است: «...هنگام زادن و بالیدنش،آب‌ها و گیاهان شادمان شدند. هنگام زادن و بالیدنش، آب‌ها و گیاهان بالیدند. هنگام زادن و بالیدنش، همه آفریدگان سپنتا‌مینو به خود مژده رستگاری دادند: خوشا به روزگار ما، اینک آتربانی (آتش‌بان)زاده شد: سپیتمان زرتشت...از این پس دین نیک مزدا در هفت کشور گسترده شود...»
🌸 در باورهای کهن ایرانی، چنان که در کتاب‌های دینکرد، زادسپرم و زراتشت‌نامه آمده، زرتشت تنها نوزادی بود که هنگام زاده‌شدن از مادر، به نشانه شادمانی برای پیروزی اندیشه نیک بر اندیشه بد و به نشانه اهمیت شادی برای مردمان، می‌خندید.
این باور کهن، پیامی ژرف را در خود نهفته دارد و آن این که منش نیک، شادی‌آفرین است، و همه پیروان و دوستداران این آموزگار بزرگ ایرانی باید همواره در زندگی، مهرورزی، شادکامی و شادمانی درونی را پیشه خود سازیم، و خوشبختی را برای یکدیگر به ارمغان آوریم و از اندوه و سوگواری دوری کنیم و همواره بکوشیم تا جهانی شاد و به دور از جنگ، خونریزی، دشمنی، اندوه و افسردگی داشته باشیم و برای صلح و آشتی در همه جهان تلاش کنیم.
@shahinsepanta
@jashnha2
💠 در سال ۱۳۸۸ پیشنهاد برپایی اتحادیه نوروز را مطرح کردم و در سخنرانی رسمی در گردهمایی نوروزی جبهه ملی ایران در سال ۱۴۰۳، بر ضرورت تشکیل آن تاکید کردم.
تشکیل اتحادیه نوروز اگرچه در بین نیروهای ایران‌گرا موافقان بسیاری دارد و جز این نگارنده، دیگران نیز در طرح آن کوشیده‌اند، ولی متاسفانه تاکنون به یک مطالبه ملی تبدیل نشده است.
اما ظاهرا اردوغان اهمیت و ضرورت آن را درک کرده است و می‌خواهد نوروز را دستمایه اتحاد در جهان ترک قرار دهد.
فراموش نکنیم که در منطقه خاورمیانه هر سنگری را که ایران‌گرایان و ایرانی‌تباران خالی کنند، پانترک‌ها ان را فتح خواهند کرد.
@shainsepanta
💠 جُستاری با نام «جشن نوروزی گلدان» در ویژه‌نامه نوروزی ۱۴۰۴ نشریه ره‌آورد مهر منتشر شد.
@shahinsepanta
🌿 سومین نشست مشترک کتابخوانی گروه فرهنگی ایرانشهر و انجمن فرهنگی افراز با ارائه کتاب کلثوم‌ننه(فرهنگ عامه زنان دوره صفوی) نوشته آقاجمال اصفهانی توسط سرکار خانم آنا امیری (کارشناس ارشد پژوهش هنر) برگزار شد.
📸 ۲۰ اسفندماه ۱۴۰۳
@shahinsepanta
🌸 به فرخندگی ۲۰ اسفندماه، جشن گلدان، در آستانه بهار و نوروز.
✍️ شاهین سپنتا
از دیرباز و در چهارگوشه ایران‌زمین، جشن‌های متنوعی در طول سال برگزار شده است. برخی از این جشن‌ها همچنان در میان مردمان زنده‌اند و هنوز با دگرگونی‌هایی برپا می‌شوند.
بیرونی، در آثارالباقیه آنجا که به گاهشماری اهل خوارزم می‌پردازد به مناسبت‌های ماه دوازدهم یا «اسپندارمجی» از گاهشماری خوارزمی می پردازد، می‌نویسد: روز بیستمش، روز اینجه باشد و «تفسیره الاصیصه».
از سخن بیرونی درباره برپایی جشن یا مناسبتی با نام اینجه در بین مردمان خوارزم چند نکته دریافت می شود:
نخست: این جشن در منطقه خوارزم، خاستگاه ایرانیان، جشنی شناخته شده بوده است.
دوم: بربنیان گاهشمای خوارزمی این جشن در روز 20 از ماه آخر سال خوارزمی یا « اسپندارمجی» برابر با ۲۰ اسفندماه یعنی ده روز مانده به نوروز برگزار میشده است، پس یکی از جشن های پیشواز نوروز بوده است.
سوم: اگرچه امروز ریشه واژه «اینجه» برما آشکار نیست اما خود بیرونی که از مردمان خوارزم بوده و به زبان خوارزمی تسلط داشته و آن را شاخه‌ای از درخت تناور ایران باستان می‌داند، در تفیسر این واژه از عبارت عربی «الاصیصه» استفاده می‌کند.
در فرهنگ واژگان عربی در شرح أَصِيص آمده است: آنچه از ظرف‌ها كه شكسته شده باشد، گلدان كه در آن نهال يا درخت گل بكارند.
در لغت نامه دهخدا هم در شرح «اصیص» آمده است: ظرف شکسته و به قولی نیم سبویی که در آن ریاحین کارند. نیم خُم. گلدان. آوند شکسته یا آن نصف سبوست که در آن ریاحین کارند. در لغت‌نامه در شرح «نیم‌خُم» اصیص را همان نیم‌خُم یا گلدان سفالین داند که در آن شاهسپرم کارند.
و در شرح شاهسپرم می‌نویسد: «شاه اسپرغم نوعی از ریحان که برگ خرد دارد و به غایت خوشبوست. و در صیدنه ابوریحان بیرونی مسطور است که اسپرغم اسم مطلق ریحان است. شاهسپرم نام یکی از اقسام ریحان است که برگ خرد دارد و به غایت خوشبوست و آن را شاسپرم نیز گویند. و اسپرغم و صور دیگر آن هر گیاه و میوه خوشبوست نه گل، و ترجمه آن ریحان است.»
پس چنانکه روشن شد، مردمان خوارزم در روز بیستم از اسفندماه بر بنیان سنتی کهن به پیشواز نوروز می‌رفتند و در کوزه گلدان‌های سفالی که همان «إصيص الزهور» عربی یا به تعریف دقیق‌تر نیم‌خُم باشد، شاهسپرم می‌کاشتند.
ابوریحان بیرونی خود در کتاب «صیدنه» گل شاه اسپرم را یکی از گیاهان خوشبو می‌داند و می‌گوید که عرب‌ها آن را «ریحان» می‌نامند.
برای کاشت ریحان داخل گلدان باید بذر ریحان را یک تا دو روز قبل از کاشت در مقداری آب ولرم خیساند تا خوب متورم شوند، سپس گلدان مناسب سفالی با ارتفاع ۱۵سانتی متر انتخاب و با مخلوط خاک باغچه و خاکبرگ پر کرده و دانه‌ها را از آب بیرون اورده و نم آنها را با یک پارچه می‌گیریم. سپس دانه‌ها را در روی خاک پاشیده و روی آنها را با یک لایه خاک نرم می‌پوشانیم، سپس سطح گلدان را هر روز دو تا چهار بار آب می‌دهیم و دو تا پنج روز در جای گرم قرار می‌دهیم؛ پس از سبزشدن دانه‌ها باید نور کافی به سبزی‌ها برسد.
پس می‌توان پذیرفت که در جشن گلدان عموما به کاشت شاه اسپرم (ریحان) به صورت خاص یا کاشت انواع سبزه و گل‌های خوشبو به صورت عام می‌پرداختند.
کاشت سنبل و گذاشتن گلدان گل سنبل بر سفره هفت‌سین نیز یکی از سنت‌های نوروز است. به گواهی بندهش، گل سنبل نماد ایزد بهرام، تجسمی از نیروی شکست‌ناپذیر و پیروزی‌بخش است. پیروز همچنین صفت همیشگی نوروز است. گل همچنین نماد بهار طبیعت است.
در سال‌های اخیر کاشتن گل «شب‌بوی معمولی» بیشتر از سنبل متداول شده است که به نظر می رسد علت آن کشت آسان‌تر، بهای کمتر، نیاز به مراقبت کمتر، ماندگاری بیشتر، تنوع رنگ و عطری به مراتب بیشتر نسبت به سنبل است. البته گل‌های رنگارنگ لاله و پامچال نیز دوستداران خود را دارند و بر سر سفره‌های نوروزی گذاشته می‌شوند.
پس بر پایه آنچه گفته شد، جشن گلدان در خوارزم، جشنی بهاری در بیستم اسفندماه و در آستانه نوروز ویژه کاشت گل‌ها و گیاهان خوشبو بوده است و به نظر می‌رسد که سنت کاشت انواع سنبل و شب بو و دیگر گل‌های بهاری که اکنون در سرزمین‌های ایرانی در آستانه نوروز متداول است، تداوم همان سنت کهن یعنی جشن گلدان باشد.
👈 متن کامل این جستار برای نخستین بار در ماهنامه گردشگری سپاهان (کوله) شماره اسفندماه ۹۷ منتشر شده و سپس در تارنگار ایران نامه به نشانی زیر در دسترس خواهد بود.
http://drshahinsepanta.blogsky.com/
@shahinsepanta
@jashnha2
🌿 جشن اسفندگان(پنجم اسفندماه)، جشن زن و مادر زمین، با همازوری انجمن ادبی هنگام و گروه فرهنگی ایرانشهر برگزار شد. در این جشن درباره آیین‌های جشن اسفندگان سخن گفتم.
📸 سوم اسفند ۱۴۰۳
@shahinsepanta
🌿 برگی از دفتر خاطرات(۲)
سال ۱۳۸۶، در آستانه ۵ اسفندماه، جشن اسفندگان، روز زن ایرانی، به عنوان مسئول بخش جشن‌های ملی در بنیاد بین‌المللی میراث پاسارگاد، برآن شدم تا گفتوگویی با پنج زن فرهیخته ایرانی داشته باشم.
مجموعه این مصاحبه‌ها که به صورت نوشتاری انجام شد، زیر عنوان «پنج زن از نگاه پنج زن، گفتوگویی با پنج زن کوشنده معاصر ایران» ابتدا در تارنمای بنیاد پاسارگاد و سپاس در تارنگار خودم «ایران نامه» منتشر شد.
پنج بانو که با آنها مصاحبه شد، عبارت بودند از: سیمین بهبهانی، توران شهریاری، پوران فرخ‌زاد، گیتی پورفاضل و شکوه میرزادگی.
زنده‌یاد سیمین بهبهانی، با گشاده‌رویی همیشگی و با وجود ضعف بینایی که نگارش را برایشان دشوار کرده بود، پاسخ پرسش‌های مرا با ماژیک و خط درشت، روی کاغذ A4 نوشتند و در ۸ برگ برایم فکس کردند.
📸 متن پاسخ زنده‌یاد سیمین بهبهانی و نامه رسمی که من برای درخواست مصاحبه برایشان فرستادم.
👈 متن این مصاحبه‌ها را می‌توانید در نشانی زیر بخوانید:
https://drshahinsepanta.blogsky.com/1386/11/29/post-23/
@shahinsepanta
🌿 نشست کتابخوانی مشترک انجمن افراز و گروه فرهنگی ایرانشهر با خوانش کتاب آرمان ایرانشهر، مجموعه مقالات حسین کاظم‌زاده ایرانشهر، به کوشش محمد‌مهدی مقیمی زاده، با حضور علاقه‌مندان به کتاب و فرهنگ ایران برگزار شد. در این نشست مقالات و دیدگاه‌های نویسنده، روزنامه‌نگار و اندیشمند معاصر حسین کاظم ایرانشهر مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
📸 ۲۱ بهمن‌ماه ۱۴۰۳
@shahinsepanta
🔥 نگاهی به دیدگاه مهرداد بهار درباره ریشه‌شناسی واژه سَده:
✍️ شاهین سپنتا
به باور مهرداد بهار، واژه سده از ریشه sand به معنی «به نظر رسیدن» مشتق شده است (جُستاری چند در فرهنگ ایران، ص۲۲۷)
۱- آنچه که بهار آن را سده فرض کرده در اصل «سَنده» sanda ماده مضارع از ریشه «سَند» sand است که در فارسی امروز نیز به همان صورت در واژه‌هایی همچون «پسنده» یا «پسند» از مصدر پسندیدن حاضر است:
(پسنده: پَ+سنده/pati+sanda)
(نگا: فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، محمد حسن‌دوست، ج۲، ص ۶۹۸و۶۹۹.)
بنابراین، دیدگاه بهار درباره ریشه‌شناسی سده نمی‌تواند درست باشد، چون سند یا سنده به سدک و سپس سذق دگرگون نمی‌شود.
۲- سَتَ در اوستایی sata، سَت یا سَد یا سَده در پهلوی(نگا: زادسپرم)، و سَد یا صَد در فارسی امروز = ۱۰۰ هستند.
(نگا: فرهنگ ریشه‌شناسی فارسی، جلال خالقی‌مطلق، ص۲۷۸ و فرهنگ ریشه شناختی زبان فارسی ج۳ص۱۹۴۹/فرهنگ واژه‌های اوستا، احسان بهرامی، ص۱۴۰۵)
عدد یا شماره صد، در برخی دیگر از واژه‌های فارسی امروز نیز با «س» به کار می‌رود: سنار (سد دینار)، دویست(دو سد).
براین پایه، سَت/سَد + ه یا ک نسبت= سَده یا سَتَک یا سَدَک، اسم مرکب منسوب به شماره سد (صد) است که به صورت سَذق معرب شده است.
پس، به نظر می‌رسد که صورت دیگر این واژه «ستک» یا «سدک» بوده است که به «سدق» تغییر یافته است.
۳- متن‌های عربی همچون آثارالباقیه را ایرانیان فارسی‌زبانی چون بیرونی نوشته‌اند که بر هر دو زبان فارسی و عربی تسلط داشته‌اند، و با آگاهی از معنای واژه سده (دوره ۱۰۰ روزه) همه جا سده را به صورت سدق معرب کرده‌اند.
اگرچه در متون عربی و فارسی قدیم، سده را به صورت سدق یا صدق معرب کرده‌اند، (سده: دهخدا، نقل از آنندراج و غیاث) اما واژه «سده» نیز تا امروز همچنان متداول است.
نمونه مشابه دیگر، هفته است که در برخی متون، معرب آن را هفتق آورده‌اند.(منتهی الارب فی لغه العرب)
۴- سده نام یکی از جشن‌های ایرانی است و این نام‌گذاری از یک الگوی کهن پیروی می‌کند. این الگو در نام چهار جشن ایرانی به کار رفته است:
* چله (چهله) تابستان. یک دوره چهل روزه از یکم تیرماه تا دهم امردادماه.
* چله (چهله) زمستان. یک دوره چهل روزه از یکم دی‌ماه تا دهم بهمن‌ماه.
* نَوَده (نود روز) یک دوره ۹۰ روزه از یکم دی‌ماه تا آخر اسفندماه.
* سَده یک دوره ۱۰۰روزه از دهم بهمن‌ماه تا نیمه اردیبهشت‌ماه که زمان برداشت غله است.
۵. آنچه بین همه جشن‌های بالا مشترک است، این که نام همگی از شماره‌های ۴۰، ۹۰ و ۱۰۰ برگرفته شده است و همگی در آغاز یک دوره ۴۰ روزه، ۹۰ روزه یا ۱۰۰ روزه برگزار می‌شوند.
در زبان فارسی امروز نیز اگرچه عدد ۱۰۰ را با ص می‌نویسند اما یک دوره صدساله یا قرن را «سده» گویند.
در سده‌شماری نیز سَده یا قَرن یکای زمان و برابر است با ۱۰۰سال و ۱۰دهه و یک‌دهم هزاره.
سال یکم هر سده آغاز آن سده است و آغاز سده‌شماری با یک آغاز می‌شود.
۶- بجز برداشت بهار از داستان آتش در اسطوره هوشنگ، دلایل دیگری بر بنیان اسطوره، تاریخ یا واژه‌شناسی، ارتباط بین نام جشن سده و واژه sand به معنی «به نظر رسیدن» را نمایان نمی‌سازد./ پایان
@shahinsepanta
👈 بهمنگان
به فرخندگی جشن بهمن رسید
به هر بوستان یاسمن نودمید
بُوَد تا در این جشن باشی به هوش
نیوشنده باشی پیام سروش
خروس سپید است پیک سروش
که هر بامدادان برآرد خروش
که یزدان به جاندار داده است جان
مبادا به جانش رسانی زیان
«چه خوش گفت فردوسی پاک زاد
که رحمت بر آن تربت پاک باد:
«میازار موری که دانه کش است
که جان دارد و جان شیرین خوش است»
«سیاه اندرون باشد و سنگ دل
که خواهد که موری شود تنگ دل»
مکن با سگ پیر آواره، جنگ
مبندش به زنجیر و قلاده، تنگ
مکش بیش از اندازه از باره کار
مکن روز حیوان بیچاره تار
مزن لانه ی مرغکان را به سنگ
مشو پشتوان خروسان به جنگ
مکن صید ماهی به وقت خوشی
مکن پیشه ات کار ماهی کشی
منه بار بر اسب بیمار و لنگ
مکش در پی اش چوب و الوار و سنگ
چنان بسته ای تنگ راه نفس
که بلبل دهد جان به کنج قفس ؟
چرا می کنی دشمنی با ددان ؟
چرا می کنی کار نابخردان ؟
ز نامهربانی بهرام گور
تهی شد همه دشت میهن ز گور
کنون پند گیر از سرانجام او
نشد جز دل خاک انجام او
گر ایران ستایی مزن تیر کین
به قرقاول و کبک ایران زمین
تو بر شیر ایران ستم کرده ای
دل مام میهن دژم کرده ای
چو خالی شده بیشه از نره شیر
شده این وطن مُلک کفتار پیر
بسی ببر کشتند پتیارگان
که ناهست شد ببر مازندران
نباشد جز این پند و پیغام دین
ز پیغام دین پند نیکو گزین
همه دام و دد را ز ریز و درشت
نباید شکار و نباید بکشت
همه جیره خوارند از مور و شیر
بر این خوان گسترده بی نظیر
نخواهد چنین خوار و خرد و نزار
سرانجام مخلوق، پروردگار
نگهدار، گنجینه زیست بوم
گران پایه سرمایه مرز و بوم
مبادا ز کف مفت و آسان دهی
ز خودکرده نالان و پژمان شوی
حمایت ز حیوان کسی پیشه کرد
که در زندگی ، سبز اندیشه کرد
🌿 سروده شاهین سپنتا
