✅ سیزده‌به‌در، جشن فرخنده باران‌خواهی
✍ شاهین سپنتا
⛈ در فرهنگ ایرانی، سیزدهمین روز از فروردین‌ماه (همانند سیزدهمین روز از همه ماه‌های سال) به نام ستاره «تیر» یا «تِشتَر» یا همان ستاره « شِعرای یَمانی» که در باورهای کهن، ایزد اهورایی باران و ترسالی بود، نامزد شده است.
بر این پایه، مردم پس از برگزاری جشن‌های نوروزی، در سیزدهم فروردین‌ماه به پاس همه داده‌های اهورایی به نیایش پروردگار یکتا پرداخته و در حالی که در کوه و در و دشت گرد می‌آمدند، در کنار مناظر زیبای طبیعی به شادی و پایکوبی می‌پرداختند و با یاد ایزد باران یا همان تیر (تشتر) از خداوند خواهشِ باران یا طلب برکت و خرمی می‌نمودند.
👈 در نیایش اوستایی «تیر یشت» می‌توان نمونه‌های آغازین از این نیایش‌ها را بازیافت:
«...تشتر، ستاره رایومندِ فره‌مند را می‌ستاییم ... از آن پس دگر باره تشتر رایومند فره‌مند از دریای فراخ‌کرت فراز آید ... پس آن گاه مِه پدید‌آورنده ابر به جنبش درآید. باد نیمروزی وزیدن آغازد و مِه را به پیش ... براند. پس باد چالاک مزدا آفریده ، باران و ابر و تگرگ را به کشتزارها و خانمان‌های هفت کشور برساند .... تشتر ستاره رایومند فره‌مند را می‌ستاییم که به هنگام به‌سررسیدن سالِ مردم، فرمانروایان خردمند، جانوران آزادِ کوهساران و درندگان بیابان نورد، همه برخاستنش را چشم به‌راهند. آن که با سرزدن خویش، کشور را سالی خوش یا سالی بد آورد. آیا سرزمین‌های ایرانی از سالی خوش برخوردار خواهند شد؟...»
💦 در حقیقت، «سیزده به در» یکی از جشن‌های باران‌خواهی است که همه ساله در آستانه تابستان بزرگ و در بهار طبیعت برگزار می‌شود.
🍀 در فرهنگ ایران، چنان که ابوریحان بیرونی نیز در کتاب «آثارالباقیه» یادکرده، تیر روز یا روز 13 از فروردین ماه روزی «نیک» است.
👈 بر این پایه، مردم پس از برگزاری جشن‌های نوروزی، در سیزدهم فروردین‌ماه به پاس همه نعمت‌های اهورایی به نیایش پروردگار یکتا پرداخته و در حالی که در کوه و در و دشت گردهم می‌آیند، در دامان طبیعت به شادی و پایکوبی پرداخته و آرزومند سالی پرباران و سبز و بابرکت هستند.
🍀 سنت رها کردن سبزه به آب روان، پیشکش کردن سبزه نوروزی به ایزدبانوی آب‌های روان (آناهیتا) است.
این کار نمادین است و می‌توان برای پیشگیری از انباشته‌شدن سبزه‌ها در رودخانه‌ها و آلودگی آب‌ها، در هر شهر یک سبزه به صورت نمادین توسط مردم تهیه و طی مراسمی در آب جاری رها شود که هم زیباتر و هم باشکوه‌تر است.
✅ پس نیازی نیست هزاران سبزه در جوی‌ها و نهرها و رودخانه.ها انداخته شود و باعث آلودگی محیط زیست شود.
🌿 گذاشتن سبزه‌ها روی خودرو و بردن آن به جاده‌ها نیز باعث افزایش تصادفات رانندگی می‌شود.
🌿 در سیزده‌به‌در پای درختان و در بوته‌زارها آتش روشن نکنیم و آتش‌هایی را که در محیط طبیعی روشن می‌کنیم، پس از ترک طبیعت حتما خاموش کنیم.
🌿 یک کپسول آتش نشانی کوچک مخصوص خودرو همراه داشته باشیم.
🌿 از ریختن بازمانده غذا و دیگر زباله‌ها به طبیعت خودداری کنیم و زباله‌ها را در کیسه زباله جمع آوری و با خود به شهر بیاوریم و به رفتگر شهرداری تحویل دهیم.
🌿 از بستن تاب به شاخه درختان جوان خودداری کنیم.
🌿 درختان سپیدار (کبوده) کهنسال، دچار پوسیدگی تنه یا درون قرمزی می‌شوند که باعث شکسته شدن از محل پوسیدگی با وزش باد یا ضربه می‌شوند. پس زیر این درختان ننشینیم و به ساقه‌های این درختان تاب نبندیم.
🌿 از شکار و صید گونه‌های مختلف جانوری و به ویژه صید‌ماهی پرهیز کنیم.
🌿 هنگام گره زدن سبزه، مراقب باشیم به گیاهان آسیب نزنیم و از چیدن گل و گیاه خوددرای کنیم.
✅ با طبیعت مهربان باشیم تا سیزده به دری سالم و شاد داشته باشیم.
@SHAHINSEPANTA
@JASHNHA2
🌿 گلی گشو/ گرگشو، آیینی ایرانی در ماه رمضان
✍️ شاهین سپنتا
👈 بخش نخست
@shahinsepanta
رمضان، نهمین ماه سال در گاهشماری هجری قمری و زمان انجام اعمال و فرائض روزه (صیام) است. افزون بر اعمال متداول رایج بین عموم مسلمان در ماه رمضان، برخی از سنت‌های محلی متنوع و جشن‌های اقوام و ملت‌های مختلف به ماه رمضان راه یافته است.
برای نمونه در برخی سالنامه‌های قدیمی ایرانی، سیزدهم ماه صفر و آخرین چهارشنبه ماه صفر را روز جشن دانسته‌اند چنان‌که در«سالنامه دولت علیه ایران» در دوران قاجار، چهارشنبه آخر ماه صفر را «چهارشنبه سوری» نام نهادند و پختن «آش ابو دردا» نیز که از سنت‌های مراسم قاشق‌زنی در جشن چهارشنبه‌سوری است در آخرین چهارشنبه ماه صفر انجام می‌شد.
نمونه دیگر، جشن کلوخ انداز/ کلوخ‌اندازان است که در آخرین روز از ماه شعبان در تقویم هجری قمری و پیش از آغاز ماه رمضان برپا می‌شود. این جشن که به نام «برغندان» نیز شناخته می‌شود از سده‌های چهارم و پنجم هجری‌قمری در میان مسلمانان ایران همراه با گشت و گذار و شب‌نشینی و شادنوشی معمول بوده است. واژه «برغندان» یا «برقندان» نیز صورت دیگر واژه «بارکندان» یا «باری گندان» ارمنی است.
نمونه دیگر از آمیختگی آیین‌های ایرانی با تقویم هجری قمری که موضوع اصلی این نوشتار است، جشن گرگشو/ گره‌گشو/ گلی‌گشو نام دارد.
گرگشو، که در برخی مناطق عرب‌زبان به «گرگیعان» یا «قرقیعان» تبدیل شده، در شب ۱۵ ماه رمضان در استان بوشهر، استان هرمزگان و شهرهای استان خوزستان همچون اهواز، شادگان و آبادان، خرمشهر، حمیدیه، دزفول، شیبان، ملاثانی، رامهرمز، شوش، ویس، سوسنگرد، کوت عبدالله، و سربندر برگزار می‌شود.
در این آیین، کودکان دختر و پسر، پس از افطار در حالی که لباس‌های محلی بر تن دارند و کیسه‌هایی بر گردن انداخته‌اند یا در دست دارند با برهم کوبیدن سنگ‌های کوچکی که به دست دارند با خواندن شعرهای ویژه این روز به در خانه همسایه‌ها برای جمع‌آوری عیدی و شیرینی می‌روند. این مراسم تا پاسی از شب پانزدهم ماه رمضان ادامه می‌یابد.
شیخ سالم چُحیلی رئیس انجمن صابئین مندایی ایران از اهواز در گفتگو با این نگارنده گفت: «در زمانی که ما کودک بودیم همراه با دیگر بچه‌های اهوازی در شب گرگیعان در محله می‌گشتیم و شعرهای مربوط به گرگیعان را می‌خواندیم و از همسایه‌ها معمولا آرد جمع آوری می‌کردیم و با آن آرد نان پخته می‌شد و بین دیگران تقسیم می‌شد. البته بجز آرد گاهی پول یا مواد غذایی دیگر نیز به کودکان داده می‌شد.»
در روستاهای شهرستان بوشهر، آیین شبانه گلی گشو (گرگشو) در شب ۱۵ ماه رمضان و آیین های دیگر همچون دم دم سحری، آیین آبی‌بنوش، عید تلخک از مهم‌ترین سنت‌های قدیمی رمضان است.
در «بی‌شهر» که در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی بندر بوشهر واقع است در شب گلی‌گشو، دسته‌هاى مختلف کودکان که عمده آنان از بچه‌هاى فقیر تشکیل مى‌شود با در دست داشتن کیسه و سردادن جملاتى نظیر «گره‌گشو سرت بشور، با آرد شو» اهالى را از آمدن خود به در خانه ها آگاه می‌کنند و مردم نیز با ریختن برنج، گندم و تنقلات دیگر در کیسه‌هایشان با هدف گشوده شدن مشکلات از آنان پذیرایى مى‌کنند.
در روستای کُردَوان سفلی (از توابع بخش کاکی شهرستان دشتی در استان بوشهر) «گِلی» درست کردن یکی از آیین‌های مردمان روستاها در سالی است که باران نمی‌آید یا دیر باران می‌آید.
در چنین هنگامی، فردی را به عنوان «گلی» انتخاب می‌کنند و لباس‌های «گلی» عبارت است یک کُت کهنه همراه پیراهن بلند و صورتش را با یک پارچه می‌پوشانند تا شناخته نشود. زنگی نیز به گردنش می‌اندازند. عنانش را به دست یک نفر می‌دهند و بقیه پشت سر گلی در محل می‌گردند و به خانه‌ها سر می‌زنند و شعر می‌خوانند.
👈 ادامه در بخش دوم »»»»
@shahinsepanta
@jashnha2
🍀 ره راستی
🌿 شاهین سپنتا
🍀 به فرخندگی ۶فروردین زادروز اشوزرتشت
.
"چنین گفت پیغمبر راستگوی"
که جز رادی و راستی ره مپوی
.
که باشد سفارش ز دادار نیک
به اندیشه، گفتار و کردار نیک
.
هر آن کس که پاکی گزید، ایمن است
پلیدی نشانی ز اهریمن است
.
هر آن کس که با اهرمن یار شد
به ژرفای دوزخ گرفتار شد
.
ستایش به مزدا اهورا رواست
که تنها هم او را ستایش سزاست
.
به نیروی مینویی فَروَهَر
جهان آفریده ز نیکو گوهر
پس از بردن نام پروردگار
ز امشاسپندان بسی یاد دار
.
گرامی بدار آتش تابناک
نشانی ز مزدا اهورای پاک
.
اوستا سرودی‌ست از راستی
رهاند جهان را ز هر کاستی
.
سخن‌های پاک اشو زردهُشت
«که اهریمن بد کنش را بکشت»
.
به فرمان زرتشت آزاد زی
همیشه گشاده رخ و شاد زی
.
چو خواهی که چون زر شوی کیمیا
تو را باشد این دین بِه رهنما
.
به گفتار زرتشت اندیشه کن
به گیتی ره راستی پیشه کن
.
@SHAHINSEPANTA
@JASHNHA2
🔴 چرا نباید امسال را «سال خرگوش» بنامیم؟
✍ شاهین سپنتا
👈حتما شنیده‌اید که برخی می‌گویند امسال، سال خرگوش است.
آیا می‌دانید علت این نامگذاری چیست و چرا بهتر است از آن صرف‌نظر کرد؟
◀️ گذاشتن نام حیوانات روی سال به روش اخترشناسی و طالع‌بینی مغولی ارتباط دارد. در گاهشماری مغولی (ختای و اویغور) هر سال را به نام حیوانی نام می‌نهند و این نام‌ها به صورت دوره‌ای در هر ١٢ سال با ترتیب ثابت تکرار می‌شود: موش، گاو، پلنگ (ببر)، خرگوش(گربه)، نهنگ (اژدها) مار، اسب، گوسفند(بز)، ميمون، مرغ، سگ، و خوک.
◀️ پس از حمله مغول، به ايران، استفاده از گاه‌شماري دوازده‌‌حيوانی، كه خاستگاه آن مناطق خَتای و اويغور چین است در ایران متداول شد. اویغورها مردم ساکن شمال غرب چین هستند که در ایالت خودگردان سین کیانگ (اویغورستان) زندگی می‌کنند و ختای ولایتی تاریخی از بخش‌های شمالی و شمال‌غربی چین است. مغولان گاهشماری دوازده‌‌حيواني را با خود به سرزمين‌های تصرف شده بردند و اين گاهشماری در این سرزمين‌ها شكل‌هاي مختلف به خود گرفت.
👈 در نخستین روزهای سال ۱۳۰۴ خورشیدی، نمایندگان پنجمین دوره مجلس شورای ملی، گاهشماری خورشیدی کنونی ایران را تصویب کردند. در یکی از بندهای این قانون، استفاده از گاهشماری دوازده حیوانی (خَتای و اویغور) منع و منسوخ شد. در آن مصوبه آمده بود: «ترتیب سال‌شماری ختا و ایغور که در تقویم‌های سابق معمول بوده از تاریخ تصویب این قانون منسوخ خواهد بود.»
👈 با این که استفاده از نمادهای گاهشماری دوازده حیوانی در تقویم ایرانی وجاهت قانونی ندارد اما هنوز هم در تقویم‌هایی که با مجوز دولتی در کشور منتشر می‌شوند و همچنین در رسانه‌ها از این نمادهای مغولی استفاده می‌شود و مردم نیز ندانسته آنها را به کار می‌گیرند و بر پایه خرافات، با توجه به حیوانی که نامش را بر روی سال گذاشته‌اند به آن سال و زایش‌یافتگان در آن سال برخی ویِژگی‌های اخلاقی را نسبت می‌دهند.
👈 بی‌گمان این باورها و خرافات که خوراک خوبی برای کتاب‌های طالع‌بینی است، نه تنها هیچ نزدیکی و نسبتی با فرهنگ ایرانی ندارد بلکه یادآور دوران سلطه مغول بر ایران زمین است و شایسته فرهنگ ایران زمین نیست.
👈 پیشنهاد می‌کنم به جای نظام دوازده حیوانی مغولی، هر سال را به نام یکی از گونه‌های جانوری در حال انقراض کشورمان نامگذاری کنیم تا همگان به شناخت بیشتری برای پاسداشت این گنجینه‌های ارزشمند طبیعی دست یابند.
@SHAHINSEPANTA
@jashnha2
🌿 نیایش نوروز،
به فارسی
خدایا چنان کن که هر روز ما
همه سبز باشد چو نوروز ما
دل و دیده باشد ز مهر تو شاد
جهان نو شود، سال فرخنده باد
🌿 @JASHNHA2
🎵 نام ترانه: میله‌سمنک (سمنوپزان)
◀️ اجرا: زنان و دختران افغانستانی
☘ جشن سمنوپزان، ۲۳ اسفندماه، فرخنده باد.
@IRANI_TARANEH
@JASHNHA2
@DEl_NAWAZ
🍀 جشن ملی چهارشنبه‌سوری را «ایرانی» برگزار کنیم
✍️ شاهین سپنتا
🔥 🔥🔥 جشن چهارشنبه‌سوری پیشینه‌ای کهن و چند هزارساله دارد. بن‌مایه‌های چهارشنبه‌سوری به آخرین گاهان‌بارِ سال، یا «گاهنبار پنجه» بازمی‌گردد که در پنج روز پایانی سال برگزار می‌شده است.
پیشینیان، در روزهای گاهان‌بار پنجه، مقداری هیزم بر فراز بام خانه که بلندترین جای خانه بوده است، گرد می‌آوردند و در سپیده‌دمان روی بام خانه آتش روشن می‌کردند و طی آیینی، فَروَهَر نیاکان درگذشته را به پیشواز می رفتند، زیرا به باورشان در چنین روزهایی فروهر آنان برای همراهی در جشن بازمی‌گشته‌اند.
🔥🔥🔥 نیاکان ما این جشن را پس از اسلام در برخی نواحی با نام جشن «شب سوری» در شب یکی از روزهای پایانی سال برگذار می‌کردند. به تدریج این جشن در شبِ آخرین چهارشنبه سال تثبیت شد و «چهارشنبه‌سوری» به‌معنی «چهارشنبه سرخ و آتشین» نام گرفت.
🔥🔥🔥 امروزه، روشن‌کردنِ آتش بر پشت‌بام خانه‌ها یا تپه‌های مشرف بر شهر یا روستا اگرچه در برخی از مناطق هنوز پابرجاست، اما در بسیاری از شهرهای بزرگ کشور فراموش شده است.
🔥🔥🔥 در شب چهارشنبه‌سوری، سه کُپه آتش به نشانه اندیشه نیک، گفتار نیک، و کردار نیک و یا هفت کُپه آتش به نشانه اورمزد و امشاسپندان هومن، اردیبهشت، شهریور، سپندارمند، خرداد، امرداد روشن می‌شود و آیین کهن گذر از آتش به صورت 3 یا 7 بار گذر از روی این کپه‌ها با گفتن زبانزد معروف «سرخی تو از من/ زردی من از تو...»، که در حقیقت خواهش پاکی درونی و بیرونی از آتش فروزان و نور ایزدی است و ریشه آن به سنت کهن گذر از آتش باز می‌گردد، انجام می‌شود و در حقیقت سرخی آتش را نشانه تندرستی و گرمايش را زندگي بخش می‌دانند.
🔥🔥🔥 برخی از سنت‌های چارشنبه‌سوری مانند فال‌گوش، کجاوه‌اندازی، فال‌کوزه، آجیل شیرین مشکل‌گشا، کوزه‌شکنی، گره‌گشودن و قفل‌گشایی، شال‌اندازی، پختن آش‌رشته یا رشته‌پلو با این که ریشه در باورهای کهن دارند، اما شکل امروزین به خود گرفته‌اند و اگرچه هنوز در برخی نقاط به صورت پراکنده برگزار می‌شوند، با این همه در بسیاری از نقاط کشور خصوصا در شهرهای بزرگ مورد بی‌مهری قرار گرفته و رنگ باخته‌اند.
🔴 متأسفانه به‌تدریج این آیین‌های شاد جای خود را به جنگ و گریز خیابانی و ترقه‌زدن توسط برخی جوانان داده، اما واقعیت این است که استفاده از ترقه‌های پر سرو صدا، با اصالت جشن چهارشنبه‌سوری در تضاد است.
🔴 بیایید همه با هم به پویش ملی «تحریم مواد آتش‌زای خطرناک» پپیوندیم تا چهارشنبه‌سوری را کاملا «ایرانی» برگزار کنیم، یعنی در صلح و آرامش و شادی چهارشنبه‌سوری بی خطر و باشکوهی داشته باشیم.
✅ برافروختن آتش، حلقه زدن دور آتش با دست در دست یکدیگر، نیایش پروردگار، یادی از نیاکان و درگذشتگان، آرزوی سالی شاد و پربار، و یا گذر از آتش و خواندن سروده ها و ترانه‌های شاد بهترین راه برای زنده نگه داشتن این آیین زیباست.
🔥🔥🔥 قاشق‌زنی یکی از سنت‌های زیبا و خیرخواهانه شب چهارشنبه‌سوری است. در این سنت، دختران یا پسران جوان در گروه های 3 یا چهار نفره، شاد و خندان، چادری بر سر انداخته و چهره خود را می‌پوشانند و به صورت ناشناس به در خانه همسایگان رفته و با قاشق بر کاسه یا قابلمه فلزی یا بر در خانه می‌کوبند تا همسایه از خانه بیرون آید و بدون هیچ گفتگویی، مقداری خوراکی یا پول در کاسه خالی آنها بریزد. خوراکی‌ها یا پولی که قاشق‌زن از همسایگان جمع‌آوری می‌کند معمولا در اختیار نیازمندان قرار می‌گیرد تا در آستانه نوروز شادی‌ها را با یکدیگر تقسیم کرده باشند.
@JASHNHA2
🔥 چهارشنبه‌سوری، پیوندی با داستان سیاوش در شاهنامه ندارد
✍ شاهین سپنتا
چند سال است که در آستانه چهارشنبه‌سوری شایعه‌ای در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود که ریشه‌های کهن چهارشنبه‌سوری را به داستان سیاوش در شاهنامه فردوسی پیوند‌می‌زند. درحالی که پیوندی بین این دو به دلایلی که در ادامه یادآور خواهم شد وجود ندارد.
🚫 نخست خلاصه متن شایعه را بخوانید:
«سیاوش يكى از مظلوم‌ترين چهره‌هاى شاهنامه است كه وقتى زن‌پدرش سودابه، به او دل بست هرگز به مكر نامادرى گرفتار نشد. تا اينكه اين جسارت به گوش پدرش كيكاووس رسيد و شديدا مورد خشم او گرديد. سياوش از پدر خواست تا براى اثبات پاكى و بی‌گناهيش از هفت تونل آتش گذر كند و اگر سالم بيرون آمد، آن را دليل بى گناهيش بداند. این آزمون آتش در آخرين سه‌شنبه (بهرام‌شید) سال انجامید و او سرفرازانه بيرون آمد. به دستور پدر قرار شد که فردایش یعنی چهارشنبه (بهرام شید) در وسط میدان اصلی شهر سوری به کل مردم بدهد که شد چهارشنبه‌سوری و اين روز جشن ملى شناخته شد.»
✅ درباره پیوند نداشتن داستان سیاوش با چهارشنبه‌سوری چند نکته را یادآوری می‌کنم:
یک- در داستان سیاوش از «سور سیاوش» پس از آزمون گذر آتش و «سوگ سیاوش» پس از کشته‌شدن به کینه گرسیوز، یاد‌شده است اما منظور از «سور» در داستان سیاوش به‌هیچ‌روی چهارشنبه‌سوری نیست.
در این داستان، پس از آن که سیاوش در اثبات بی‌گناهی‌خود از آزمون «گذرآتش» سربلند بیرون می‌آید، کیکاوس از این رویداد شادمان می‌شود، رامشگران را فرامی‌خواند و سه‌شبانه روز جشنی برپا‌کرده و کامروایی می‌کند: « سه روز اندر آن سور می درکشید.»
👈 در داستان سیاوش در شاهنامه، به این مساله که این جشن چه روزی در هفته بوده اشاره نشده است و هیچ ارتباط معنی‌داری نیز بین «سورِ سیاوش» و آیین‌های پیشواز نوروز نیست.
دو- ریشه‌های تاریخی چهارشنبه‌سوری به جشن کهن آخرین گاهان‌بارِ سال، یا جشن «همس پت میدیم گاه»، یا «گاهان‌بار پنجه» بازمی‌گردد که در پنج روز پایانی سال برگزار می‌شده است و آخرین روز آن با آتش‌افروختن بر بام خانه همراه بوده است.
پس از اسلام و به گواهی کتاب «تاریخ بخارا» نوشته «ابوبکر‌محمدبن‌جعفر نرشخی» در قرن چهارم، از این جشن با نام «شب‌سوری» نام برده شده است.
سه- در زبان فارسی «سور» به معنی «جشن» است که برای نمونه در ترکیباتی همچون «سیرسور»، «ختنه‌سوران» و «سورچران» می‌توان یافت.
👈 اما واژه «سوری» به معنی «سرخ آتشین» است که در ترکیباتی همچون «گل‌سوری» به معنی گل سرخ یا «شب‌ِسوری» به معنی شب سرخ و آتشین به‌کار می‌رود.
👈 پس منظور از چهارشنبه‌سوری نیز چهارشنبه سرخ یا آتشین است که در برخی شهرها گول‌چارشَمبه (اردبیل)، گوله-گوله چارشمبه (گیلان)، و یا چارشمبه-سُرخی(اصفهان) نیز گویند که همگی تاکیدی بر این دیدگاه است.
این تعبیر «سرخی/ سوری» در شب چهارشنبه را در زبانزد نیایش‌گونه «زردی من از تو، سرخی تو از من» که در چهارشنبه سوری هنگام گذر از آتش خوانده‌می‌شود، می توان یافت.
تنها شباهت آیین‌های امروزی چهارشنبه‌سوری با داستان سیاوش، «گذرِ آتش» است که آن هم به جایگاه مقدس آتش در فرهنگ ایران و باور کهن پاکی آتش، پاک‌کنندکی و نسوزاندن پاکان در آزمون گذر از آن باز می‌گردد.
@SHAHINSEPANTA
@JASHMHA2
🌸 به فرخندگی ۲۰ اسفندماه، جشن گلدان، در آستانه بهار و نوروز.
✍️ شاهین سپنتا
از دیرباز و در چهارگوشه ایران‌زمین، جشن‌های متنوعی در طول سال برگزار شده است. برخی از این جشن‌ها همچنان در میان مردمان زنده‌اند و هنوز با دگرگونی‌هایی برپا می‌شوند.
بیرونی، در آثارالباقیه آنجا که به گاهشماری اهل خوارزم می‌پردازد به مناسبت‌های ماه دوازدهم یا «اسپندارمجی» از گاهشماری خوارزمی می پردازد، می‌نویسد: روز بیستمش، روز اینجه باشد و «تفسیره الاصیصه».
از سخن بیرونی درباره برپایی جشن یا مناسبتی با نام اینجه در بین مردمان خوارزم چند نکته دریافت می شود:
نخست: این جشن در منطقه خوارزم، خاستگاه ایرانیان، جشنی شناخته شده بوده است.
دوم: بربنیان گاهشمای خوارزمی این جشن در روز 20 از ماه آخر سال خوارزمی یا « اسپندارمجی» برابر با ۲۰ اسفندماه یعنی ده روز مانده به نوروز برگزار می‌شده است، پس یکی از جشن های پیشواز نوروز بوده است.
سوم: اگرچه امروز ریشه واژه «اینجه» برما آشکار نیست اما خود بیرونی که از مردمان خوارزم بوده و به زبان خوارزمی تسلط داشته و آن را شاخه‌ای از درخت تناور ایران باستان می‌داند، در تفیسر این واژه از عبارت عربی «الاصیصه» استفاده می‌کند.
در فرهنگ واژگان عربی در شرح أَصِيص آمده است: آنچه از ظرف‌ها كه شكسته شده باشد، گلدان كه در آن نهال يا درخت گل بكارند.
در لغت نامه دهخدا هم در شرح «اصیص» آمده است: ظرف شکسته و به قولی نیم سبویی که در آن ریاحین کارند. نیم خُم. گلدان. آوند شکسته یا آن نصف سبوست که در آن ریاحین کارند. در لغت‌نامه در شرح «نیم‌خُم» اصیص را همان نیم‌خُم یا گلدان سفالین داند که در آن شاهسپرم کارند.
و در شرح شاهسپرم می‌نویسد: «شاه اسپرغم نوعی از ریحان که برگ خرد دارد و به غایت خوشبوست. و در صیدنه ابوریحان بیرونی مسطور است که اسپرغم اسم مطلق ریحان است. شاهسپرم نام یکی از اقسام ریحان است که برگ خرد دارد و به غایت خوشبوست و آن را شاسپرم نیز گویند. و اسپرغم و صور دیگر آن هر گیاه و میوه خوشبوست نه گل، و ترجمه آن ریحان است.»
پس چنان‌که روشن شد، مردمان خوارزم در روز بیستم از اسفندماه بر بنیان سنتی کهن به پیشواز نوروز می‌رفتند و در کوزه گلدان‌های سفالی که همان «إصيص الزهور» عربی یا به تعریف دقیق‌تر نیم‌خُم باشد، شاهسپرم می‌کاشتند.
ابوریحان بیرونی خود در کتاب «صیدنه» گل شاه اسپرم را یکی از گیاهان خوشبو می‌داند و می‌گوید که عرب‌ها آن را «ریحان» می‌نامند.
برای کاشت ریحان داخل گلدان باید بذر ریحان را یک تا دو روز قبل از کاشت در مقداری آب ولرم خیساند تا خوب متورم شوند، سپس گلدان مناسب سفالی با ارتفاع ۱۵سانتی متر انتخاب و با مخلوط خاک باغچه و خاکبرگ پر کرده و دانه‌ها را از آب بیرون اورده و نم آنها را با یک پارچه می‌گیریم. سپس دانه‌ها را در روی خاک پاشیده و روی آنها را با یک لایه خاک نرم می‌پوشانیم، سپس سطح گلدان را هر روز دو تا چهار بار آب می‌دهیم و دو تا پنج روز در جای گرم قرار می‌دهیم؛ پس از سبزشدن دانه‌ها باید نور کافی به سبزی‌ها برسد.
پس می‌توان پذیرفت که در جشن گلدان عموما به کاشت شاه اسپرم (ریحان) به صورت خاص یا کاشت انواع سبزه و گل‌های خوشبو به صورت عام می‌پرداختند.
کاشت سنبل و گذاشتن گلدان گل سنبل بر سفره هفت‌سین نیز یکی از سنت‌های نوروز است. به گواهی بندهش، گل سنبل نماد ایزد بهرام، تجسمی از نیروی شکست‌ناپذیر و پیروزی‌بخش است. پیروز همچنین صفت همیشگی نوروز است. گل همچنین نماد بهار طبیعت است.
در سال‌های اخیر کاشتن گل «شب‌بوی معمولی» بیشتر از سنبل متداول شده است که به نظر می رسد علت آن کشت آسان‌تر، بهای کمتر، نیاز به مراقبت کمتر، ماندگاری بیشتر، تنوع رنگ و عطری به مراتب بیشتر نسبت به سنبل است. البته گل‌های رنگارنگ لاله و پامچال نیز دوستداران خود را دارند و بر سر سفره‌های نوروزی گذاشته می‌شوند.
پس بر پایه آنچه گفته شد، جشن گلدان در خوارزم، جشنی بهاری در بیستم اسفندماه و در آستانه نوروز ویژه کاشت گل‌ها و گیاهان خوشبو بوده است و به نظر می‌رسد که سنت کاشت انواع سنبل و شب بو و دیگر گل‌های بهاری که اکنون در سرزمین‌های ایرانی در آستانه نوروز متداول است، تداوم همان سنت کهن یعنی جشن گلدان باشد.
👈 متن کامل این جستار برای نخستین بار در ماهنامه گردشگری سپاهان (کوله) شماره اسفندماه ۹۷ منتشر شده و سپس در تارنگار ایران نامه به نشانی زیر در دسترس خواهد بود.
http://drshahinsepanta.blogsky.com/
@shahinsepanta
@jashnha2
🌿 اتحادیه نوروز : Nowruz Union
✍ شاهین سپنتا
👈 بخش نخست
آنچه که در ادامه خواهید خواند، خلاصه‌ای از پیشنهاد برپایی «اتحادیه نوروز» است که در سال ۱۳۸۸ از سوی این نگارنده ارائه شد:
برپایه قطعنامه‌ای که با همکاری مشترک کشورهای ایران، آذربایجان، افغانستان، تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان آماده شد و مورد حمایت عمومی کشورهای عضو سازمان ملل قرار گرفت و به اتفاق آراء در مجمع عمومی به تصویب رسید، برای نخستین‌بار در تاریخ این سازمان، نوروز ایرانی به‌عنوان یک مناسبت بین‌المللی رسمیت یافت. در روز رای‌گیری این قطعنامه، سه کشور هند، آلبانی و مقدونیه نیز به کشورهای تهیه کننده این قطعنامه پیوستند. در این نشست تاکید شد که «نوروز» همچون زبان مشترک میلیون‌ها انسان در آسیا، شبه قاره هند، آسیای مرکزی، خاورمیانه، قفقاز، بالکان، حوزه دریای سیاه و بسیاری از نقاط دیگر جهان در آمده و امروز بیش از ۳۰۰ میلیون نفر نوروز را در سراسر جهان گرامی می‌دارند.
اگر نوروز چنان توانمندی دارد که بیش از ۳۰۰ میلیون نفر را در گستره جغرافیایی پهناور، از ملت‌ها و اقوام گوناگون و با زبان، دین و سنت‌های متفاوت بر سر یک سفره بنشاند، پس آیا می‌توان از این ظرفیت کم‌مانند برای ارتقاء سطح زندگی مردمان این گستره بهره‌گیری کرد و زمینه همگرایی بیشتر برای دستیابی به توسعه پایدار فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی این کشورها را در چارچوب یک اتحادیه همه جانبه بر بنیان این اشتراک منحصر به فرد پایه‌گذاری نمود.
میزان جمعیت و وسعت کشورهایی که در حال حاضر ارائه دهنده این قطعنامه بوده‌اند و هچنین کشورهایی که احتمال پیوست آنها به این جمع بیشتر است از ظرفیت بالایی که از همگرایی این کشورها ایجاد خواهد شد، سخن می‌گوید.
البته نمی‌توان کتمان کرد که اکثر این کشورها در مسیر توسعه گام برمی‌دارند و تولید ناخالص داخلی پایینی دارند، و با گرفتاری‌های داخلی و روش‌های حکومتی غیر دموکراتیک و یا جنگ‌های داخلی یا منطقه‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند. اما به نظر می‌رسد که همگرایی منطقه‌ای می‌تواند زمینه رفع یا کاهش برخی از این نارسایی‌ها را فراهم آورد.
جای خالی برخی از کشورها:
جای برخی از کشورها که میراث‌دار تمدنی مشترک هستند و آیین‌های نوروزی نیز در میان بخشی از جمعیت آنها همچون کردها یا فارسی زبانان ایرانی تبار یا تاجیک گرامی داشته می‌شود، در میان امضا کنندگان قطعنامه نوروز خالی بود که از این میان می‌توان به عراق، سوریه، ازبکستان ارمنستان، پاکستان و بحرین اشاره نمود.
هسته اولیه تشکیل اتحادیه نوروز:
کشورهایی که در حاضر در شمار پیشنهاددهنگان قطعنامه روز جهانی نوروز به مجمع عمومی سازمان ملل هستند، می توانند هسته اولیه این اتحادیه را تشکیل دهند. اما به تدریج با پیوستن کشور های دیگر و کشورهای داوطلب امکان توسعه آن وجود دارد. اما در هر حال پیوست هریک از اعضا با نظر مثبت مردم آن کشور که از طریق همه پرسی رسما اعلام می‌شود، امکان پذیر خواهد بود.
گام اول، تشکیل اتحادیه نوروز بر بنیان اشتراکات فرهنگی:
به نظر می‌رسد که وجه تفاوت شاخص اتحادیه نوروز، نسبت به اتحادیه‌های بزرگ مشابه این باشد که پایه و بنیان این اتحادیه در ابتدا بر اشتراکات فرهنگی گذاشته می‌شود و تنوع زبانی و قومی از ویژگی‌های بارز آن خواهد بود. به سخن دیگر، اتحادیه نوروز در گام اول یک اتحادیه فرهنگی خواهد بود و کشورهای عضو اتحادیه نوروز می‌توانند در برنامه‌های مشترک فرهنگی، حفظ محیط زیست و تنوع زیستی، حفظ میراث فرهنگی و مطالعات باستان‌شناسی، توسعه اجتماعی، توسعه فن‌آوری و موارد دیگر مشارکت و همکاری نزدیک داشته باشند. در این راستا، توانمندسازی نهادهای جامعه مدنی و سازمان‌های مردم نهاد از اولویت برخوردار خواهد بود.
👈 ادامه در بخش دوم
@shahinsepanta
💠 شماره ۲۶ مجله برای فردا، امردادماه ۱۴۰۰، ویژه بررسی و نقد عملکرد مدیریت شهری اصفهان منتشر شد.
👈 تحقق تنوع، تکثر و مدیریت شورایی، عنوان نوشتاری از شاهین سپنتا در این شماره برای فرداست.
@shahinsepanta
🎵 نام ترانه: سرزمین من
◀️ خواننده: داود سرخوش
✅ بهترین ترانه‌ها برای ایران، در ایران‌ترانه:
@irani_taraneh
آنی که هر آنی دلم، دلخواه آنم می‌شود
جانی که جانانه مرا، جانانِ جانم می‌شود
هم دل‌رباینده تویی، هم دل‌گشاینده تویی
آنی که جانم می‌برد، جانِ جهانم می‌شود
🌿 @shahinsepanta
🌿 سخن شاهین سپنتا، یکشنبه ۱۳ تیرماه ۱۴۰۰، به فرخندگی جشن تیرگان به کوشش خانه اندیشمندان علوم انسانی با اجرای سرکار خانم دکتر الهام روستایی.
@shahinsepanta
🏹 جشن تیرگان و روز قلم
✍ شاهین سپنتا
@SHAHINSEPANTA
در گاهشماری ایرانی، سیزدهمین روز هر ماه و چهارمین ماه هر سال به نام «تیر» خوانده می‌شود و به فرخندگی هم‌نامی روز و ماه به نام ایزد تیر و بزرگداشت جایگاه آن در اندیشه ایرانیان، روز سیزدهم تیرماه «جشن تیرگان» یا «تیر و جشن» برگزار می‌شود.
در منابع ایرانی، برای برگزاری جشن تیرگان سه انگیزه اصلی را برشمرده‌اند که هریک ناظر بر تعریفی از واژه «تیر» است:
نخست: اختر یا ستاره تیر
دوم: اپاختر یا سیاره عطارد یا تیر
سوم: تیر که از کمان رها کنند.
یک) تیرگان و ستاره تیر: «تیر» یا «تِشتر» در فارسی، همان «تیشتر» در پهلوی و «تیشتریه» در اوستاست که نام ایزدستاره‌ای سپید و درخشنده است که در زبان فارسی به نام‌های دیگر همچون «شباهنگ»، «کاروان‌کُش»، «وَراهنگ»، «شب‌کش»، «ستاره خُنُک»، «ستاره سحری» هم نامیده شده و به عربی «شِعرای یمانی» یا «شِعری العَبور» گویند و همان «سیریوس/Sirius» لاتین است. تیر یا تشتر که درخشان‌ترین ستاره آسمان شبانه است در استوره‌های ایرانی، ایزد باران و ترسالی است و سرود ستایش و داستان پرشور نبرد او با دیو خشکسالی یا «اَپوش» در«تیریشت» اوستا آمده است. به خجستگی ایزد باران و ترسالی، آب‌پاشی از آیین‌های شاد این جشن است که آن را به نام جشن «آبریزگان» یا «آب‌پاشان» نیز مشهورکرده است.
دو) تیرگان و سیاره تیر: سیاره تیر یا عُطارِد نزدیک‌ترین سیاره به خورشید است و به علت نزدیکی این سیاره به خورشید و از طرفی فاصله کمی که با زمین دارد صبح‌های زود، قبل از طلوع خورشید در آسمان می‌درخشد به همین دلیل آن را «ستاره صبح» نام نهاده‌اند و چون اندکی پس از غروب خورشید در آسمان دیده می‌شود، آن را «ستاره غروب» نیز نامیده اند. بر این پایه، به واسه حضور نزدیک و ملموس این سیاره در زندگی روزانه مردم، در فرهنگ ملل مختلف جلوه‌ای استوره‌ای یافته است. نام اروپاییِ این سیاره Mercury است و مرکوری در استوره‌های یونان و روم، خدای سخن‌وری و نویسندگی است. در ادبیات فارسی و عرب نیز تیر یا عطارد را «دبیر فلک» یا «تیر فلک» گفته‌اند و به سخن دیگر، تیر «نویسنده فلک» است.
بیرونی در آثارالباقیه روایت می‌کند نام دیگر این روز تیر است که همان عطارد است که ستاره نویسندگان است و در این روز هوشنگ پادشاه پیشدادی برادر خود را بزرگداشت و او را در شمار «دهقنه» درآورد و از مردم و ملوک و دهقانان و موبدان و ... خواست که لباس کاتبی بپوشند.
به سخن دیگر، هوشنگ در چنین روزی همه طبقات جامعه را به فراگرفتن نوشتن فراخواند و دهقنه یا آیین دهقانی را در بین دهقانان گسترد. بیرونی، دهقنه را «عمارت دنیا و زراعت» معنی می‌کند که به تعبیر امروزی تلاش برای آبادانی سرزمین و کشاورزی بر بنیان دانش است. به سخن دیگر دهقنه یا آیین دهقانی، شیوه دهقان‌ها یا دهگان‌ها شد و افزون بر کشاورزی، نوشتن آموختند و در آبادانی شهر و روستا کوشیدند و نگاهبان فرهنگ، جشن‌ها، سنت، باورهای کهن، و روایات ایرانی بودند و فرزندان خود را نیز آشنا با فرهنگ ایرانی پرورش دادند. مسعودی، طبری و مسکویه نیز برآمدن دهقانان را از دوره پیشدادی دانسته‌اند که در طول تاریخ امتداد یافته است و به گواهی ارداویراف‌نامه و کارنامه اردشیر بابکان، دهقانان در دوران ساسانی از جایگاه مهمی دربین طبقات اجتماعی برخوردار بودند.
سه) تیرگان، و تیر و کمان: بیرونی در «آثارالباقیه»، حماسه پرتاب تیر توسط «آرش کمان‌گیر» و از جان‌فشانی او برای تعیین مرز ایران و توران را در روز تیرگان می‌داند. بیرونی تاکید می‌کند که روز پرتاب تیر آرش روز سیزدهم ماه بوده است که آن روز را «تیرگان کوچک» نامیدند و تیر پس از یک شبانروز یعنی در روز چهاردهم ماه یا «گوش‌روز» در مرز توران فرود آمد که آن روز را «تیرگان بزرگ» نام نهادند. به یادبود حماسه آرش کمان‌گیر و پرتاب تیر از فراز دماوند، سیزدهم تیرماه «روز ملی دماوند» نام گرفته است که چون در این روز مرزهای ایران گسترده و پاینده شد، می‌توان این روز را «روز ملی یکپارچگی سرزمینی ایران» نیز دانست.
مچ‌بند تیر و باد، یکی از آیین‌های جشن تیرگان است. این مچ‌بندها در روز تیر (۱۳تیرماه) بر مچ بسته می‌شود و در روز باد (۲۲تیرماه) باز شده و به باد سپرده می‌شود. تا یاد آرش که همه توانش را با دستانش به کار گرفت و کمان را برکشید و تیر را به ایزد باد سپرد تا مرز ایران گسترده و پهناور بماند، در یادها زنده بماند.
در سال ۱۳۸۱، انجمن قلم ایران با تاثیر از استوره تیرگان و تیر فلک، این روز را به عنوان «روز قلم» پیشنهاد کرد که به تصویب شورای فرهنگ عمومی رسید و چهاردهم تیرماه هرسال همزمان با «تیرگان بزرگ» به عنوان «روز قلم» در تقویم رسمی کشور ثبت شد.
@SHAHINSEPANTA
@JASHNHA2
🌿 گلی گشو/ گرگشو، آیینی ایرانی در ماه رمضان
✍️ شاهین سپنتا
👈 بخش دوم و پایانی
@shahinsepanta
آیین ایرانی گره‌گشو، در برخی کشورهای عربی نام‌های متفاوت ولی مشابهی دارد.
اهالی جنوب عراق به آن «کرکیعان» می‌گویند. در کشورهای حاشیه خلیج فارس، بحرینی‌ها آن را «قرقاعون»، قطری‌ها به نام «قرنقعوه» و مردم کویت و عربستان به نام «قریقعان» می‌نامند. این آیین در کشور عمان نیز «قرنقشوه» نامیده می‌شود.
برخی باورمندند که در میان مردم عرب خوزستان چون گاهی، قاف را گاف تلفظ می‌کنند پس آیین «قرقیعان» با تلفظ محلی «گرگیعان» خوانده می‌شود این در حالی است که تداول اشکال کهن و ایرانی‌تر نام این آیین یعنی گلی‌شو/ گرگشو/ گره‌گشو در برخی شهرها نشان می‌دهد که گرگیعان بر کرکیعان و قرقیعان تقدم دارد و حرف «گ» که در گویش و نوشتار عرب‌زبانان ایران متداول است در بین عرب‌های کشورهای همسایه به «ق» تبدیل شده است و این واژه اشکال متفاوت یافته است. به ترتیب: گرگشو - قرنقشوه (گرنگشوه)- قرنقعوه (گرنگعوه)-قرقاعون (گرگاعون)- قرقیعان (گرگیعان).
نظر به این که یکی از صورت‌های کهن‌تر این آیین که در پیوند بیشتر با دیگر نواحی ایران است، در برخی مناطق استان بوشهر «گلی‌گشو» نام دارد و نظر به این که سنت ساختن «تندیسک گِلی» یا پوشاندن «تن‌پوش گِلی» بر تن سردسته گروه در این مناطق رایج است، از دیدگاه این نگارنده شاید «گلی‌گشو» بر «گرگشو» تقدم داشته باشد.
البته نظر به قواعد زبان‌شناسی با قطعیت نمی‌توان چنین نظری را تایید یا رد کرد و همچنین روشن نیست که نام «گلی» در این ترکیب و به عنوان نام یک چهره خیالی یا عروسک سنتی اشاره‌ای دور به فروهر درگذشتگان دارد؟ و یا در ترکیب «گلی گشو» ردپایی از ماه- خدای هوریانی‌ها به نام «کو‌شوه» را می‌توان یافت و «گلی‌گشو/گلی‌گوشو» ممکن است «گل کو شوه» باشد (گلی/ گل/ گال به معنی بزرگ یا سرور) و به همین دلیل، این سنت‌ها و سرودها و نیایش‌ها در نیمه ماه رمضان یا شعبان که بدر کامل است، انجام می‌شود.
در سال های اخیر، برای این آیین ایرانی بُن‌مایه‌های مذهبی نیز بر شمرده‌اند اما نظر به گستردگی این آیین در نواحی مختلف ایران و شباهت‌ها و اشتراک‌های غیر قابل انکار در نام و شیوه برگزاری این آیین، نگارنده بر این باور است که گلی‌گشو یا گره‌گشو یا گرگیعان یک آیین کاملا ایرانی است.
آیین مشابه گلی گشو، «هوم بابا» از سنت‌های ماه رمضان در کاشان، سفیدشهر (نصرآباد)، آران و بیدگل، فین، ابیانه، جوشقان قالی، روستای دشت لتحر (از توابع بخش مرکزی شهرستان کاشان) است. در گذشته رسم چنین بود که در شب پانزدهم رمضان (میلاد امام حسن مجتبی) بعد از افطار «هوم بابا» برگزار می‌شود.
در نوش‌آباد کاشان این آیین را «هوربابایی» می‌نامند. آیین‌های هوربابا شباهت‌های زیادی به دیگر جشن‌های پیشواز نوروز و آتش همچون سده و هیرومبا، و چهارشنبه‌سوری دارد.
در شب هوم بابا، کودکان در کوچه‌ها راه می‌افتند و اشعاری زمزمه می‌کنند. مردم قبلا با تهیه خوراکی منتظر آمدن کودکان هستند.
در کرمان مشابه همین مراسم در ماه رمضان و با نام «الله رمضونی» و «کلیدزنی» برگزار می‌شود.
👈 متن کامل این جستار و منابع آن را در پیوندنشانی زیر پیگیری کنید:
https://drshahinsepanta.blogsky.com/1395/05/09/post-1105/
@shahinsepanta
@jashnha2
🌿 کارت شادباش نوروزی ۱۳۷۹ از زنده‌یاد موبد بهرام شهزادی از مرکز زرتشتیان کالیفرنیا.
💠 به فرخندگی ششم فروردین، روز اسپیدارنوشت و روز امید.
@shahinsepanta
✅ ششم فروردین‌ماه روز ملی لباس محلی
🌸 در کتاب پهلوی بندهش آمده، در نوروز، روز خرداد از فروردین‌ماه (ششم فروردین‌ماه)، تن را جامه‌ای نیکو دهند و بوی خوش بویند.
این سنت کهن در گذر تاریخ همیشه رایج بوده است چنان‌که در دوره صفوی نوروز را «عید لباس نو» نیز می‌نامیدند، چون هرکس هر اندازه هم نادار بود در این جشن یک دست لباس نو به تن می‌کرد و حتی افراد دارا در این روزها، هر روز لباس دیگری بر تن می کردند.
بر این پایه، پوشیدن لباس نو و دیدار بزرگان و عزیزان یکی از سنت‌های این روز بوده و هنوز نیز پوشیدن لباس محلی در نوروز و به‌ویژه از یکم تا ششم فروردین بین اقوام ایرانی رایج است.
بر این پایه، در سال ۱۳۹۵ سازمان‌های مردم‌نهاد دوستدار میراث فرهنگی سراسر ایران، روز ششم فروردین را به نشانه پاسداشت «لباس‌های محلی ایرانی» به عنوان نماد دیرینگی تاریخی، غنای فرهنگی و هویت جمعی، به عنوان «روز ملی لباس محلی» نامگذاری و پیشنهاد کردند.
@shahinsepanta
@jashnha2
✅ ششم فروردین‌ماه فرخنده باد.
✍ شاهین سپنتا
🌸 در فرهنگ ایران، ششمین روز از فروردین‌ماه یا خرداد روز از فروردین‌ماه، روز نوروز بزرگ یا نوروز خاصه، یا نوروز خردادی یا خردادسالان نامیده می‌شود.
🌸 یکی دیگر از نام‌های این روز «هفدرو/هودرو/هبدرو» است که منظور از آن «هفتاد و دو» رویداد مهم تاریخی است که یا در این روز اتفاق افتاده و یا به خاطر اهمیت ششم فروردین‌ماه به این روز نسبت داده شده است چنان که در متن پهلوی «ماه فروردین، روز خرداد» آمده، ایران‌زمین در چنین روزی پیدایی یافت و زرتشت آیین خود را در چنین روزی آشکار کرد.
🌸 یکی دیگر از رویدادهای ششم فروردین‌ماه در فرهنگ ایران، زادروز اشو زرتشت پیام‌آور خرد، آزادی، صلح، و شادی است.
زایش زرتشت در این روز بهاری در فروردین‌یشت از کتاب اوستا بازتاب یافته و آمده است: «...هنگام زادن و بالیدنش،آب‌ها و گیاهان شادمان شدند. هنگام زادن و بالیدنش، آب‌ها و گیاهان بالیدند. هنگام زادن و بالیدنش، همه آفریدگان سپنتا‌مینو به خود مژده رستگاری دادند: خوشا به روزگار ما، اینک آتربانی (آتش‌بان)زاده شد: سپیتمان زرتشت...از این پس دین نیک مزدا در هفت کشور گسترده شود...»
در باورهای کهن ایرانی، چنان که در کتاب‌های دینکرد، زادسپرم و زراتشت‌نامه آمده، زرتشت تنها نوزادی بود که هنگام زاده‌شدن از مادر، به نشانه شادمانی برای پیروزی اندیشه نیک بر اندیشه بد و به نشانه اهمیت شادی برای مردمان، می‌خندید.
این باور کهن، پیامی ژرف را در خود نهفته دارد و آن این که منش نیک، شادی‌آفرین است، و همه پیروان و دوستداران این آموزگار بزرگ ایرانی باید همواره در زندگی، مهرورزی، شادکامی و شادمانی درونی را پیشه خود سازیم، و خوشبختی را برای یکدیگر به ارمغان آوریم و از اندوه و سوگواری دوری کنیم و همواره بکوشیم تا جهانی شاد و به دور از جنگ، خونریزی، دشمنی، اندوه و افسردگی داشته باشیم و برای صلح و آشتی در همه جهان تلاش کنیم.
🌸 به روایت بیرونی در آثارباقیه، ایرانیان در این روز برای همه مردم کره‌زمین سعادت و خوشبختی آرزو می‌کنند، پس به این دلیل این روز را «روز امید» نیز نام نهاده‌اند.
🌸 در کتاب پهلوی بندهش آمده، در روز ششم فروردین‌ماه، تن را جامه‌ای نیکو دهند و بوی خوش بویند.
این سنت کهن در گذر تاریخ همیشه رایج بوده است چنان‌که در دوره صفوی نوروز را «عید لباس نو» نیز می‌نامیدند، چون هرکس هر اندازه هم نادار بود در این جشن یک دست لباس نو به تن می‌کرد و حتی افراد دارا در این روزها، هر روز لباس دیگری بر تن می کردند.
بر این پایه، پوشیدن لباس نو و دیدار بزرگان و عزیزان یکی از سنت‌های این روز بوده و هنوز نیز پوشیدن لباس محلی در نوروز و به‌ویژه از یکم تا ششم فروردین بین اقوام ایرانی رایج است. به همین دلیل در سال ۱۳۹۵ سازمان‌های مردم نهاد دوستدار میراث فرهنگی سراسر ایران، روز ششم فروردین را به نشانه پاسداشت «لباس‌های محلی ایرانی» به عنوان نماد دیرینگی تاریخی، غنای فرهنگی و هویت جمعی، به عنوان «روز ملی لباس محلی» نامگذاری و پیشنهاد کردند.
@shahinsepanta
@jashnha2
✅ جشن سمنک‌پزی (سمنوپزان) :
✍️ شاهین سپنتا
جشن سمنک‌پزی در تاجیکستان و افغانستان جشنی زنانه در آستانه نوروز است که در آن زنان و دختران جوان یک شب تا صبح را در کنار دیگ سمنو به دست‌افشانی و ترانه‌خوانی می‌پردازند و در حالی که سمنو را هم می‌زنند، آرزوها و نیازهای خود را از خدا می‌خواهند.
سمنو که از جوانه‌های گندم درست می‌شود، پس از پخته‌شدن، بر خوان نوروزی جای می‌گیرد و نماد زن و زمین و زندگی و زایش و نشانی از امشاسپندبانو «سپنتا آرمیتی» فروزه آفریگار یکتاست.
در جشن سمنک‌پزی در افغانستان، زنان و دختران همراه با دف یا دامبک در پای دیگ، ترانه سمنک‌پزی را می‌خوانند. خواندن این ترانه در شب جشن سمنک‌پزی با تفاوت‌هایی در نقاط مختلف متداول است.
در ایران به این جشن «سمنوپزان» می‌گویند و در حدود یک هفته مانده به نوروز برگزار می‌شود. متن ترانه سمنک‌پزی را در ادامه بخوانید و آوای آن را بشنوید:
سمنک در جوش، ما کفچه زنیم
دیگران در خواب ما دفچه زنیم
سمنک نذر بهار است
میله شب‌زنده‌دار است
این خوشی سالی یک بار است،
سال دیگر یانصیب.
سمنک در جوش، ما کفچه زنیم
دیگران در خواب، ما دفچه زنیم
آرزو امشب خروشد
سمنک درخود بجوشد
دلخوشی جامه بپوشد،
سال دیگر یانصیب.
سمنک در جوش، ما کفچه زنیم
دیگران در خواب، ما دفچه زنیم
بی‌شکر شیرینی دارد
خود به خود رنگینی دارد
طعم خوش چون فرینی دارد،
سال دیگر یانصیب.
سمنک در جوش، ما کفچه زنیم
دیگران در خواب، ما دفچه زنیم
خوش نمايد رو به جوشش
ديدنى باشد خروشش
ساجقك دارد به دوشش
سال ديگر يا نصيب
سمنک در جوش، ما کفچه زنیم
دیگران در خواب، ما دفچه زنیم
پی نوشت: سمنک=سمنو/ میله=جشن/ کفچه زدن=دست زدن/ دفچه=دف کوچک/ یا نصیب= خدا نصیب کند، انشاالله/ فرینی=فرنی/ ساجقک= اشاره به چسبندگی سمنو همچون آدامس یا ساجق در گویش اهل افغانستان.
@SHAHINSEPANTA
@JASHNHA2
✅ حاجی فیروز در گذرگاه تاریخ :
از استوره تموز و رپیتوین، تا پیک بهار و چهره نمایشی نوروزی.
✍🏼 نوشته #دکترشاهین_سپنتا
برگرفته از کانال :@shahinsepanta
در سال‌های گذشته، برخی افراد از روی ناآگاهی یا از سر ستیز با نمادهای نوروز به عنوان بزرگترین جشن ملی ایرانیان، به بهانه‌های مختلف و عامه‌پسند به مخالفت با سبزه نوروز یا ماهی سرخ سفره نوروزی (نماد برج حوت) پرداختند. پیش از این نیز شاهد ستیز با جشن‌های نوروزی دیگر همچون چهارشنبه‌سوری و سیزده‌به‌در از سوی برخی افراد و نهادها بودیم.
تازه‌ترین بی‌مهری از روی ناآگاهی با نمادهای نوروزی، نامه معاونت امور اجتماعی شهرداری تهران بود که در نوروز ۱۴۰۰ منتشر شد مبنی بر پرهیز استفاده از حاجی فیروز با چهره سیاه در نمایش‌های خیابانی به بهانه پیشگیری از برداشت نژادپرستانه برخی افراد ناآگاه.
برخی افراد فرصت‌طلب نیز در همسویی با این نامه، نسبت‌های ناروایی مبنی بر ارتباط حاجی فیروز با برده‌داری و نژادپرستی را در فضای مجازی گسترش دادند.
در پاسخ به این شایعات و نسبت‌های ناروا، نکاتی فهرست‌وار یادآوری می‌شود:
ادامه در 👈🏼 : is.gd/un4Nkf
🆔 @NFIfans
با درود.
دوستان درباره منابع تاریخی که از جشن چهارشنبه سوری نام برده شده، پرسیدند. در این جا از برخی منابع تاریخی نام می‌برم:
۱. تاریخ بخارا (۳۵۰ق) نوشته ابوبکر محمدبن جعفر نرشخی: شب‌سوری.
۲. احیاء الملوک (تاریخ سیستان) (۱۰۲۷ق) ملکشاه حسین سیستانی (از امیران سیستان و‌معاصر صفویه): چهارشنبه سوری.
۳. مجمل رشوند (تاریخ رودبار و الموت) (۱۲۷۴ق) نوشته محمدعلی خان رشوند، دوره ناصرالدین شاه: چهارشنبه‌سوری.
۴. خاطرات عین‌السلطنه. دوران احمدشاه قاجار. چهارشنبه‌سوری.
تصویری از احیاءالملوک نیز به پیوست است.
پیروز باشد. شاهین سپنتا
@shahinsepanta
🌿 در پیشگاه استاد ادیب برومند، سال ۱۳۹۴ در اصفهان.
یک سال پس از این عکس، استاد ادیب برومند در ۲۳ اسفندماه سال ۱۳۹۵ در سن ۹۲ سالگی درگذشت.
زنده‌یاد استاد ادیب برومند در سال ۱۳۰۳ خورشیدی در شهر گز در استان اصفهان دیده به گیتی گشود و فعالیت‌های سیاسی خود را از دهه ۱۳۳۰ خورشیدی با پیوستن به جبهه ملی ایران آغاز نمود. او دانش‌آموخته رشته حقوق قضایی دانشگاه تهران بود.
از ادیب‌برومند، رهبر فقید جبهه ملی ایران، چندین مجموعه شعر منتشر شده است که بخش مهمى از آنها اشعار ملى، میهنى و آزادیخواهانه است.
شادروان ادیب‌برومند شاعر دفترهای شعر نامه‌های وطن، روزگار دژم، پیام آزادی، حاصل هستی، گل‌های موسمی و راز پرواز است.
تصحیح دیوان حافظ، تصحیح و بازنویسی داستان‌های رستم و اسفندیار، سیاوش و سودابه، به‌پیشگاه‌فردوسی، هنر قلمدان و تراز سخن از دیگر آثار اوست.
یاد و نامش گرامی باد.
tel: @SHAHINSEPANTA
🌿 اتحادیه نوروز : Nowruz Union
✍ شاهین سپنتا
👈 بخش دوم
گام‌های بعدی:
اتحادیه نوروز، در گام‌های بعدی با توجه به ظرفیت‌های بالای کشورهای عضو می‌تواند به یک اتحادیه اقتصادی و حتی سیاسی و دفاعی - امنیتی نیز تبدیل شود.
اتحادیه نوروز، در گام دوم یا گام اقتصادی با ایجاد یک بازار واحد مشترک و اتخاذ سیاست‌های مشترک در امور کشاورزی، شیلات، گمرک، بازرگانی، گردشگری و تبادل منابع انرژی، زمینه را برای ایجاد بانک مرکزی اتحادیه و امکان استفاده از یک واحد پولی مشترک نیز میسر نماید.
موقعیت اعضا در اتحادیه نوروز:
اتحادیه نوروز، پایتخت رسمی نخواهد داشت و نهادهای آن در شهرهای مختلف کشورهای عضو مستقر خواهند شد. اتحادیه نوروز باید بر بنیان اصول دموکراسی و حقوق بشر و پذیرش سکولاریسم و اصلاحات اقتصادی و اجتماعی اعضا ضمن حفظ استقلال آنها عمل کند.
اتحادیه نوروز این قدرت را نخواهد داشت که بدون توافق اعضا و از طریق پیمان‌های بین‌المللی، از کشورهای عضو سلب قدرت کند و به قدرت خود اضافه کند. اگرچه شیوه تصمیم گیری در مسائل مختلف به روش چند ملیت‌گرایی خواهد بود اما در بسیاری از حوزه‌های کلیدی مانند امور خارجی و دفاع، کشورهای عضو همچنان استقلال و اقتدار ملی خود را حفظ خواهند نمود اما به همکاری‌های مشترک خود ادامه می‌دهند.
برنامه‌های آینده برای اتحادیه نوروز :
عضویت کشورهای دیگر، تغییر ساختار، ترمیم فرآیندها و اصلاح مداوم سیاست‌ها، انتخاب پرچم و نماد مشترک، تدوین قانون اساسی، فرهنگستان زبان و ادبیات کشورهای عضو، تشکیل دادگاه عالی اتحادیه، مسائل مربوط به تابعیت، مسافرت، کار و سرمایه‌گذاری شهروندان اتحادیه نوروز و اتفاق نظر در پیوست و اجرای معاهدات بین‌المللی و سیاست مشترک خارجی از برنامه‌های مهمی خواهد بود که نیاز به مشارکت همه اعضا دارد.
وضعیت عضویت برخی از کشورهایی که عضو یا داوطلب عضویت در اتحادیه‌های دیگر مثل اتحادیه اروپا هستند و همچنین از امضاکنندگان قطعنامه نوروز هستند مثل ترکیه، مقدونیه و آلبانی، از مسائل مهمی خواهد بود که نیاز به بررسی بیشتر دارد.
چشم‌انداز آینده:
اتحادیه نوروز می‌تواند از توان فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و دفاعی خود برای برقراری صلح، دموکراسی و جلوگیری از تجزیه و درگیری‌های قومی ضمن توجه بیشتر به هویت قومی اقوام مختلف کشورهای عضو موثر باشد. همچنین می‌تواند به عاملی موثر در جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه و فرار مغزها و توسعه پایدار کشورهای عضو تبدیل شود.
@shahinsepanta
💠 گفت و‌گو با روزنامه هم‌میهن درباره آوازخوانی زیر پل خواجو:
https://hammihanonline.ir/news/society/blatklyfy-awazkhwanan-zayndh-rwd
@shahinsepanta
💠 یادداشت شاهین‌سپنتا در ویژه‌نامه روزنامه اصفهان زیبا درباره کنشگر برجسته اصفهانی آقای حشمت‌الله انتخابی.
سه‌شنبه ۲ شهریورماه ۱۴۰۰.
@shahinsepanta
سپاس
گل‌های سپید یاس تقدیم شما
یک واژه پر از سپاس تقدیم شما
🌿 شاهین سپنتا
@SHAHINSEPANTA
🌳 جشن امردادگان ( هفتم امردادماه) فرخنده باد:
✍️ شاهین سپنتا
.
🌿 «اَمُرداد» در فارسی، در اوستا «اَمِره‌‌تات» و در پهلوی « اَمُردات» به معنی «جاودانگی و بی‌مرگی» و در گات‌ها (سرودهای زرتشت) یکی از فروزه‌های اهورامزداست.
.
🌿 پنجمین ماه از سال و هفتمین روز از هر ماه «امرداد» نام دارد.
.
🌿 به فرخندگی هم‌نامی روز و ماه به نام امرداد و بزرگداشت جایگاه آن در اندیشه ایرانیان، روز هفتم امردادماه هرسال جشن امردادگان برگزار می‌شود.
.
🌿 امرداد، نماد سرزندگی، نوزیستی و جوانی همیشگی است؛ از این روی در بندهش آمده است: « امرداد بی‌مرگ سرور گیاهان بی‌شمار است؛ زیرا او را به گیتی، گیاه خویش است... اگر کسی گیاه را رامش بخشد یا بیازارد، آن گاه امرداد از او آسوده یا آزرده بود...».
.
🌿 دستور «داراب پالن» در منظومه «فرضیات‌نامه» از آیین‌های شاد در بوستان و گلستان و باغ و دشت و رسیدگی به آنها به هنگام «امرداد روز» سخن می‌گوید و «مسعود سعد سلمان» نیز شادکامی در امردادماه را سپارش می‌کند.
.
🌳 ویژگی برجسته جشن #امردادگان، بزرگداشت درختان و گیاهان - نماد سرسبزی زمین- و یادآورنده خویشکاری انسان‌ها در پاسداشت آن هاست.
از آنجا که جنگل ها گنجینه های ارزشمند گونه های مختلف گیاهی به شمار می روند و در سال های اخیر در معرض آسیب های فراوان و تخریب گسترده قرار گرفته اند، با در نظر گرفتن ضرورت پاسداشت این سرمایه های تکرار نشدنی ملی، پیشنهاد شد که این روز به عنوان «روز ملی پاسداشت جنگل‌ها» نامگذاری شود.
.
🌼 در بندهش، آنجا که «درباره چگونگی گیاهان» سخن به میان می‌آید، از میان گل‌ها، «چمبگ/ زنبک / زنبق» گل ویژه امرداد معرفی شده است که برپایه دانش گیاه شناسی منظور از آن گل Hemerocallis lilio-asphodelus است که در ایران با نام «زنبق زرد» یا «زنبق رشتی» شناخته می‌شود.
@SHAHINSEPANTA
@JASHNHA2
⬅️ خاستگاه:
http://drshahinsepanta.blogsky.com/1390/05/05/post-642/
https://www.skyroom.online/ch/hossein5092811/literature
Читать полностью…
💠 درگاه الکترونیکی شهرداری اصفهان میرزاده عشقی را چهارمین شهردار اصفهان از سال ۱۳۰۵ تا ۱۳۰۹ معرفی کرده است در حالی که او در سال ۱۲۷۳ دیده به گیتی گشود و به سال۱۳۰۳ دیده از گیتی برگرفت.
همچنین در تاریخ آمده است که در آخرین کابینه حسن پیرنیا، میرزاده عشقی از طرف وزارت کشور به عنوان شهردار اصفهان انتخاب شد، ولی او نپذیرفت.
@isfahan_didban
