Telegram-канал dejnepesht4000 - دژنپشت: Unsorted

دژنپشت

31 Dec 2023 16:11

.
ممد نایلونی
۱۰ دی ۱۴۰۲

#محمود_فاضلی_بیرجندی

در سال‌های دهه ۱۳۴۰ خورشیدی زن و مردی به بیرجند آمدند. دکانی در حدود کمر بازار بزرگ شهر باز کردند، و در دکان خود کالاهایی به فروش گذاشتند که در دیگر دکان‌ها پیدا نمی‌شد. کالاهایی که در آغاز شاید هم غریب بود و تا اندازه‌ای شگفت.
کالاهای دکان آن زن و مرد همه از پلاستیک بود. از توپ، عروسک، النگوهای رنگارنگ که در گفتار محلی به آن مَنگُلی می‌گفتند، و گردن‌بند و اسباب‌بازی؛ تا آفتابه و برخی ظرف‌های دیگر. همه از پلاستیک.
از آن میان توپ‌ها و عروسک‌های پلاستیک در اندک زمان مشتریان فراوان پیدا کرد. در دکان آن‌ها مداد دو رنگ، طبق کاغذ، کاغذ چاپاری و برگه‌های کاغذی کوچک که مال نامه‌نویسی بود، و پاره‌ای نوشت‌ابزارها هم بود. مداد دو رنگ، مدادهایی بود دو سر. بر میانه مدادها این عبارت حک شده بود: «مداد دورنگ ـ ساخت شوروی». مدادهایی بود که از هر سرش می‌شد به رنگی دیگر نوشت. مثلاً سرخ و سیاه.

چندی که برآمد اهالی دانستند که نام آن مرد محمد است. در زبان اهالی شهر نامی بدو داده شد، درخور کارش: ممد نایلونی. علت آن بود که او نخستین کس بود که اسباب و ابزارهای نایلونی (پلاستیک) را به بیرجند آورد.

تا پیش از آن مثلا توپ، از چرم بود و گران‌قیمت. ممد نایلونی توپ پلاستیکی آورد و بازی بچه‌ها و نوجوان‌های شهر رونقی دیگر گرفت.

تا بدان روز عروسک را از شال و سرتکه‌های پارچه‌ها می‌دوختند. ممد نایلونی عروسک پلاستیکی آورد، در اندازه‌های کوچک، متوسط و بزرگ.

آفتابه‌ها تا پیش از آن از مس و نیکل بود. او آفتابه پلاستیک آورد.

قیمت جنس‌های پلاستیک او به کیسه همگان می‌خورد. دختربچه‌ها که اجازه نداشتند جز برای مدرسه رفتن بیرون بروند هم مشتری دایم او بودند. عروسک‌های پلاستیک محمد نایلونی آنها را با کمترین پولی به دنیای خواب و خیال هایشان می‌برد.

خانم ممد نایلونی هم با آمدنش به بیرجند سرمنشا دگرگونی شد. او نخستین زنی بود که بدون پوشش سنتی زنان، در دکان می‌ایستاد و کاسبی می‌کرد. هم از نخستین زنانی بود که او را در گفتار همگان «خانم» خواندند. خانم ممد نایلونی جلوه دیگری از زن را در بیرجند به نمایش گذاشت. زنی که دوشادوش مرد کار می‌کرد.
نام خانوادگی او گویا خانم توری بود. اما نام خانوادگی خود آن مرد به میان عموم راه نیافت، و تا بود او را به نام ممد نایلونی می‌خواندند و می‌شناختند.

سال‌هایی که برآمد دیگر کاسبان بازار هم جنس‌های پلاستیک آوردند. دیگر لازم نبود کسی برای تهیه اسباب و اثاث پلاستیک حتما به دکان ممد نایلونی برود. سرپایی ( دمپایی)، کفش، پوتین، گالش، سله و سبد و بسی ابزارهای پلاستیک وارد زندگی شد. او هم که چنان دید کار و بارش را عوض کرد. دکان بستنی‌سازی و بستنی‌فروشی در کمر خیابان حکیم نزاری باز کرد. در آن دکان نو هم خودش و خانمش هر دو چون گذشته کار می‌کردند. در آن زمان بستنی را از برف می‌ساختند.
در زمانی که دکان بستنی‌فروشی داشت هم او را به نام قدیمش ممد نایلونی می‌خواندند. بستنی محمد نایلونی هم آوازه‌ای در کرد.
ممد نایلونی اواخر سال‌های کارش بستنی‌فروشی خود را به بیست متری اول رحیم‌آباد برد. چندی آنجا هم کار کرد.

تا چنان شد که خانم توری، همسر و همکار همیشه ممد نایلونی، درگذشت. ممد نایلونی پس از آن تنها ماند. خموش شد و دیری برنیامد که از کار افتاد.

دیگر کسی ندانست که ممد نایلونی چه شد. در بیرجند ماند یا همچنان که از جایی ناشناخته آمده بود رهسپار جایی ناشناخته هم شد.

بزرگی دانا از اهل بیرجند بیشتر این خبرها و خاطره‌ها را برایم بازگفتند. اجازه ندادند نام عزیزشان را در نوشتارهایم بیاورم. واپسین سخنی که در باره ممد نایلونی گفتند این بود:
«ممد نایلونی، به قول قدیمی‌ها، آدم کمی نبود.»

این سخن راست راست است. ممد نایلونی آدم کمی نبود. زان پس که پلاستیک وارد زندگانی شد بسی از پیشه‌ها برافتاد و هم بسی از تولیدات دست‌ورزان کهن از میان رفت. پلاستیک، گام به گام سرتاسر زندگانی ما را فراگرفت.
محمد نایلونی سرآغاز عصری دیگر را رقم زد. تاریخ اجتماعی بیرجند و تاریخ بازار بیرجند با او و دکان پلاستیک فروشی او ورق خورد.
سپس او خود در لابه‌لای ورق‌های کتاب تاریخ ناپدید شد.
ممد نایلونی بر همه ما بیرجندی‌ها حقی دارد.

/channel/dejnepesht4000
.